Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 12, 24 March 1922 — Page 3
| This text was transcribed by: | Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun |
| This work is dedicated to: | Dr. Michael J. Chun |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
ʻAoʻao 003
Moolelo o ka ahahui eua nelio mokupuni o oahu, kau o okatoba, 1921
N@ ka halawai a na Ekalesia @a o ka Mokupuni o Oahu ma ka @kiui o Liliuokalani, Waialua, @ ma ka Poakolu, Oct. 5, 1921, i ka hola 9 a. m.
@hoomalu Rev. H. K. Poepoe ma ka @ho, malamaia ka hapalua @ haipule, e Mr. Edward Kahale.
Hoomaopopoia na lala o ka Aha i @ mai .penei: Kawaiahao, Akaiko Ak@. kahu, J. K. Nakila, elele; K@kapili, H.K. Poepoe, kahu, M. K. Benjamin, elele; Kahili-Moa-@ W@n. K. Poai, kahu, Mrs. Lou-@ Mawae. elele; Ewa, W. Kamau, @ R. K. Kapanookalani, elele; W@, komite o na ekalesia pili-@ @ite, Rose Kapela, elele; @. komite o na ekalesia pili-@ ite, John Kauwala, haiolelo, @ @ther Kauwala, elele; Hauula-K@ G. M. Kauaulalena, kahu, S. @ elele: Waikane, J. K. Paele, @, komite o na ekalesia pili- @mite, Charley Corney, elele; M@ Wm. Kauau, komite, James @ni, elele; Central Union, A.L. @ Japanese Church, T. Mori, @ Waialua Japanese Church, J. @ Raeilia, haiolelo; J. H. S. K@ haiolelo; John Kauwalu, haiolelo: Theo. Richards, lala Papa Ha-@ A. @. Erdman, lala mau; H. P. @ S. K. Kamaiopili, O. H. Gu@ N. C. Schenck, F. Scudder, lala @.
H@ai ka aha i ke koho ana i kona @ nui, na John Kauwalu ia @ @ Poepoe i lunahoomalu; na J. K. S. Kaieo ia Wm. K. Poai i kakau- @ @holoia.
M@ ke noi a J. H. S. Kaleo ua @ aku ka aha ia J. P| Erdman @ no keia aha.
@ ka aha i kona mau komite @ komite haipule, Wm. Kamau, @ M Kauaulalena ame Jno. Kauwa-@ @e hoalohaloha, J. K. Paele, @ @ K@panookalani ame Mrs. Lou- @ Mawae; komite hoonaauao, J. P. @ H. P. Judd ame Akaiko @ komite ninan@nau ame ke @ o na palapala hoopii, J. P. @an. H. P. Judd, Akaiko Akana, H. K. Poepoe, Wm. K. Poai ame O. H. @.
@ ka noho @ J. P. Erdman @ Lowell Kupau i mau unuhiolelo @ aha.
K@ke a ke komite imi hana ame @ komite papa kuhikuhi manawa @ a aponoia.
Hanai ka aha i ke kumuhana 2, @ @ pala hoopii.
Na Charley Coney, elele o ka Ekalesia o kaneohe, h@ palapala hoopii, @ @ mai ana i ka aha e ae aku ia Edward Kahale i haiolelo no ia kihaipule.
Na @. L. Kaleimamahu, elele mai @ Ekalesia mai o Waikane, he pala-@ @ aku no o J. K. Paele i @ o ia ekalesia.
@ Mrs. Rose Kapela, ka elele mai @a Ekalesia mai o Waianae, he palapala hoopii, e noi ana i ka aha e aeia @ WM. K. Poai i komite no ia @ ai.
Na James Helenihi, ka elele o ka @ia o Makua, he palapala hoo-@ noi mai ana i ka aha, e ae @ ka aha e hoomau aku i ko ka @ Wm. Kamau noho ana ke ko-@ no ia ekalesia.
Na Lowell Kupa@ he noi, o ia hoi, @manao ka aha i ka palapala hoopii a ka Ekalesia o Waianae, e @na e haawiia ka laikini haiolelo @ S. K. Hui, oiai ua hiki kino mai @ oia imua o keia aha.
W@hoia keia mau palapala hoopii @ i ke komite o na palapala hoo-@me ke komite ninaninau.
Na ka aha i ke kumuhana 4, The @ Workersʻ Institute. Na @ Erdman i hoakaka piha mai no @ kamuhana, me ke noi i mau leo @ keia mahele hana.
Hanai ka aha i ke kumuhana 5, Ka Mi@iona ma Dindigula, India. Na @ Schenck i hoike mai no keia @ hana penei: Ua hooholo ka @ Paeaina; ma ka la 12 o Iu-@, ma kona kau i noho mai @ Haili, Hilo, Hawaii, e kokua @ ekalesia o keia paeaina me @ o $3000 a ma ke noi a J. @riman, ua ae keia aha i ka mea i ka Ahahui Paeaina i hooholo ai.
Me ke noi a J. P. Erdman, ua @ keia hana ma ka lima o ke @ H. P. Judd, Akaiko Akana @ Wm. Kamau.
Ma ke noi a J.P. Erdman, ua wai-@, keia kumuhana i ka Aha Kula @ ame ke C.E., no ke kokua pu @ i keia haawina, a na ke ka-@lo o keia aha e hoike aku i @ mau aha. Hooholo loa ia.
Hapai ka aha i ke kumuhana 6, Na Buke Moolelo o na Ekalesia.
Na J. P. Erdman i paipai mai no @ mahele o ka hana,
Noe ka aha i ke kumuhana 7, Ka @ Baibala ana ma ka Home. Na ke kakauolelo i waiho mai i kahi @ mea pili no keia nuea.
Hanai ka aha i ke kumuhana 9, Ka@u no na Wahine-Kane Make a pa Kahunapule. Hapai ka aha i ke ka @ loaa na dala he 15.
Noho ka aha e hoolohe i ka hai-@ na Makua Kahu A. W. Pal-@ame Rev. Akaiko Akana, malu-@ ke kumuhana "Ka Hana Kiha-@ ke Kahunapule," nui na mea @ a na kahu i waiho mai ai, a @lahu kihapai e noonoo ai no la-@ho.
@ @ Kahu A. W. Palmer, aia m@ ke Ekalesia o Kaukeano i ke kau o @, 1922, e hoea mai ana.
Ma ke noi, ua hoopanee ka aha a @ hou i kona manawa mau, ma ka la apopo, hora 9 a. m., Poaha, @ 6, 1921.
La Hana Elua:
Noho hou ka halawai a ka Aha-@ Euanelio mokupuni o Oahu. ma @ mau. elike me ia i hoopanee-@ mai ai.
Makamaia ka hapalua hora hai-pule na na makua G. M. Kauau-@ ame Wm. Kamau, haawina heluhelu. I Ioa. 4:1-21. Kumuhana: -Ko ke Akua Aloha.
Noho ka halawai hana, lunahoomalu H. K. Poepoe, ma ka noho.
Na ke kakauolelo i ke kahea inoa o ia lala o ka aha. a nana no i @ heluhelu i ka moolelo o ka halawai i hala, a aponoia.
Na J. P. Erdman, i waiho mai i ka inoa o F. O. Welkins, i hoa kuka no keia aha, hooholoia.
Hapai ka aha i ke kumuhana 10 @Ke ola o ka aha Paeaina kau o @. M. H. 1922 e noho mai ana i @awaiahae ma ke noi a John Kau-@ iwakalua-kumamalima dala ($15.00) ka haahae a pii aku a ka Ekalesia, hooholoia-
Nee ka aha i ke kumuhana 11___Na elele i k aaha Paeaina, na John Kauwalu. i ka lunahoomalu ame ke kakauolelo o ka aha, hooholoia.
Hapai ka aha i ke kumuhana 12. ----Ka hoike a na elele i na hana o keia aha i na Ekalesia na H. P. Judd. i hoakaka mai no keia kumu-hana.
Noonoo ka aha i ke kumuhana 13. ---Na hana like ole. Na Lowell Kupau e kukulu keia aha, i iwaka-lua-kumalima kaukani dad ($25,000.00) i waihona no na Hawaii, ma ke noi, ua waihoia keia hana iloko o ka lima o kekahi Komite Wae. Koho ka noho i ke komite Akaiko Akana. Wm. Kamau, J. K. Nakila Lowell Kupau ame M. K Benjamin.
Na H. P. Judd. he oleloaʻo aole hale e kukuluia, a lohe keia aha, i mea e hihia ole ai. a i mea hoi e holopono ai, hooholoia
Hapai ka aha i ke kumuhana 14. ---hoike a ke komite kumau. Na J. P. Erdman. i ka hoike a ke komite o na Palapala Hoopii ame komie ninaninau o ia hoi.
1. Ua hoopauia ka laikini hai-olelo o H. kapela ame Lowell Ku-pau, e ke Komite. 2. Aohe i aop-no ke komite i ka S. K. Nui palapala noi laikini 3. Ua ae ke komite i ke noi a ka ekalesia o Kaneohe, ia Edward Kahale i haiolelo no eono mahina. 4. Ua ae ke komite i ke noi a Makua ia Wm. Kamau i Komite no eono mahina. 5. Ua ae ke komite i ke noi a ka Ekalesia o Waianae ia Wm. K. Poai i komite no eono mahina. 6. Ua ae ke komite i ke noi a Waikane ia J. K. Paele i komite no eono mahina ma ke noi a J. K. Nakila, ua apono loa, ia ka hoike a ke komite.
Na H P Judd, i ka hoike a ke komite o na Ekalesia Pilikia, a ma ke noi a J. K. Nakila. ua apono loa ia ka hoike a ke moite.
Hoihoi ka aha i ka Ekalesia o Waialua malalo o ke kiai ana a ke Komite o na Ekalehia Pilikia.
Nee ka aha i ke kumuhana 17. ---Kahi e noho ai keia aha. ma ke noi a M. K. Benjamin e hoopanee keia aha, a noho ma Central Union Church, i ke kau o Aperila, 1922. elike me ke noi a ke kahu A. W. Palmer hooholoia.
Hapai ka aha i ke kumuhana 18. Koho ana i ke komite Imi hana ame Papa Kuhikuhi Manawa hana. ma ke noi, ua homauia no na komite mua no.
Hapai ka aha i ke kumuhana 19. Koho ana i ke komite Ola o keia aha, ma ke noi. ua hooholo ka aha. na ke Kahu A. W. Palmer, e koho i keia komite iloko o kona ekalesia, no ka mea, aia ka aha i kona kihapai.
Hapai ka aha i ke kumuhana 20. Ka lulu no ke kakauolelo a loaa na dala he ehiku me iwakalua kenaka, ($7.22).
Nee ka aha i ke kumuhana 21___ Ka hoomaikai a keia aha i ka ekalesia o Waialua ma ke noi a J H. S. Kaleo, ua hoomanaia ke kakau-olelo, e haawi aku i ka hoomaikai i ka ekalesia o Waialua.
Na Lowell Kupau. he kumuhana. e kokua i na ohana e hoi ana i ka aina hoopulapula i Molokai i Kanalima keneka a kela ame keia ohana. enoho ana i hope nei e haawi aku ai, ma ke noi a J. H. S. Kaleo, ua hooholo ka aha, e waiho i keia kumuhana, ma ka lima o ke komite Waihona o na Hawaii, a hoihoi mai i ka hoike ma ke kau o Aperila 1922.
Na J. H. S. Kaleo, e haawiia aku keia huina dala i luluia apau loa na ke kakauolelo, hooholoia.
Na Mr. Kapanookalani. e lulu dala keia aha a haawi makana aku ia Miss Lydia kaahamokupuni Kupau. ka bebe hanau hou a keia aha hooholoia hapai ka aha i ka lulu a loaa na dala he umi-kumamakolu ($13.00), a na ka puuku o keia aha. J. P. Erdman, e haawi aku i keia makana.
Na Lowell Kupau. he palapala hoopii. e hoihoi hou ia kona laikini ke noi. a J. K. Nakla. ua hoihoiia ma keia palapala, i ke Komite Ninaninau.
Noho ka aha, e holohe i ka haiolelo a Edward Kahale ame J. P. Erdman maluna o ke kumuhana, "Ka Mana Kihapai a ke Kahuna-pule".
Na J. P. Erdman, he noi e hoomana keia aha, i ke komite o na Ekalesia pilikia. no ka noonoo ana i ka hookuu ana aku i kekahi kahunapule malalo o keia aha, hooholoia.
Hapai ka aha. i ka bapetizo ana ia Miss Lydia Kaahauimokupuni Kupau, na ka lunahoomalu H.K. Poepoe. i hooko aku i keia hana a ka aha. a na J. P. Erdman. i hooko aku i ka haawi ana i ka makana o $13.00.
Ma ke noi ua hoopaneeia ka aha, me ka himeni Leo Hoonani 163, me ka pule hookuu mai ka makua. Rev. J. P. Erdman mai.
WM. K. POAI.
Kakauolele o ka ahahui Euanelio mokupuni o Oahu.
KA AHAHUI O NA WAHINE KOHO BALOKA O HAWAII NEI
O ka manao i kukuluia ae ai o ka Ahahui o na Wahine Koho Baloka o ke Teritore o Hawaii nei, no ka hoonaauao ana aku no ia maluna o ka ninau pili i ka pono o ka makaainana, a no ke kakoo ana aku i na hooponopono ahaolelo maikai. Ua makemake nui keia ahahui i na wahine apau i loaa ke kuleana koho baloka, e lilo i lala no ka ahahui, e lilo i poe koho baloka, eia nae, aole e kakoo i kekahi aoao kalaiaina.
He ahahui keia i pili ole aku me kekahi aoao kalaiaina, a ma ke ano ahahui, aole on a kakoo i kekahi moho, aka nae, e haawiia ana na manawa maikai apau no ka hoolohe ana aku i na moho.
I wahi e kookupono ai, e lilo i lala no keia ahahui, ua hamama ia i na wahine kupono apau i ke koho baloka, maloko nei o keia Teritore. He elua mahele o na lala o keia ahahui--na lala paamau ame na lala kuakuka. On a lala paamau, ua hamama ia i na wahine makaainana Amerika, o na lala kukakuka, ua hamama ia i na wahine i hanauia ma na aina e, i loaa ole ia lakou ka pono makaainana.
O ka manaolana iloko o ka ahahui, o ia no ka hele ana ae o na wahine apau, ma ka halawai mahina kumau Oiai ua hoea mai i ka wa e koho baloka ai, ua lilo i hana na kela ame keia wahine koho baloka, e hoonaau ao ai iaia iho ma na ninau ano nui o ka la, e kaana i kana noonoo maluna o keia mau ninau, a e loaa ka ike no ke ano o ke koho baloka ana, i wahi e hiki pono ai iaia ke koho me ka naauao. Ua makemake nui ia keia poe wahine i loaa ole ia lakou ka pono makaainana e komo mai a lilo i mau lala kukakuka, pela wale no e loaa aku ai ia lakou ka ike no ke ano o ka ho-Amerika ana. O ka manao nui o ka ahahui, o ia no kona lilo ana i halehana, kahi e loaa mai ai ka ike no ka hooponopono aupuni Amerika maikai loa, he halehana i hamama mau no na mea apau.
Aole ka ahahui i manao e komo aku iloko o na hana koho baloka, no ke kakoo, o ka hana o keia ano ma ka aoao o ka ahahui, e haawi ana ia i ka mana like, elike me ia i hoopiliia aku ai i na inoa o na kane, i ka wa i hala, i kaokoa ae mai ko na wahine mai, i ka wa e kakauinoaia ai ma na palapala hoopii a mau leka paha, e uwalo ana no kekahi hana kalaiaina.
Ua konoia aku na aoao kalaiaina maloko o keia, a ma na aina apau, e apono ae i ko lakou mau kahuahanu, no ka uwalo ana aku i na mana koho, a o ka hopena i ikeia he ulolohi loa ka hookoia ana. O ka puulu mawaho, ka puulu kalaiaina ole, ua ulu ae ia me ka ikaika, ma ka hoakaka ana aku e kue ana ia mea, a ua manaoioia, e lawe ana na aoao kalaiaina apau i ke apono ana i ka papahana a ka Ahahui a na Wahine Koho Baloka, ma ke ano he hapa no ko lakou kahuahana ponoi iho.
Ma Honolulu iho nei, ke kikowaena o keia ahahui, a o na ahahui lala, e ku aku ana ia ma na wahi apau o keia Teritore, ma na wahi a na wahine, i makemake ai e kukulu.
O ka nupepa a ka Ahahui Lahui o na Wahine Koho Baloka, ua kapaia "Ka Makaaina Wahine." O kona poe na lakou e kakau, he poe alakai lakou iwaena o na wahine maloko o Amerika Huipuia.
Iloko o ka mahina aku nei o Feberuari, ua hoikaika ka Ahahui o na Wahine Koho Baloka o ke Kulanakauhale o Nu Ioka e loaa he kanalima kaukani lala. Eia ka Ahahui o na Wahine Koho Baloka o ke Teritre o Hawaii, ke hooikaika nei i keiawa, a ma ka po o ka Poakahi iho nei, i malamaia ae ai ka halawai o ka ahahui, me ke konoia ana o na wahine e akoaka ae maloko o ka Hale Misiona Memoriala.
IKEIA KA HOLOMUA O KA BANAKO HOU
Iloko o na la he 24 o ka weheia ana o ka Liberty Bank of Honolulu maloko o keia kulanakauhale, ua ikeia ka pii mahuahua mau o ka poe e hoahu nei malaila, he hoailona no ka holomua loa o ka lawelawe hana ana a ia banako i loaa ole aku i kekahi mau banako ma Hawaii nei.
O kona waiwai kumu i ukuia he $100,000.00, oiai ke koena o ia kumuwaiwai o $100,000.00 e ukuia mai ana iloko o na la he kanakolu. I keia wa, ua aneane aku e hoea i ka hapa miliona dala i hoahuia malaila, he mea hoi na kekahi banako o keia ano e haaheo loa ai.
Eia ka lehulehu ke kau aku nei na nilinai ana maluna o ia banako, mamuli o ke kaa ana o na hooponopono ana, ame na lawelawe hana ana malalo o na kanaka i loaa na makaukau kiekie loa ma ia oihana, he poe hoi i ike i ka makemake o ka lehulehu.
Ua kauohaia aku nei kekahi pahuhao i hiki ole i ka mana o ke ahi ame ka mana o ka poe aihue ke lanakila maluna on a, mai ka aina makua mai, a i kona wa e hoea mai ai, e kukulu koke ia no ia ma ke keena hou o ka banako ma ke kihi o na Alanui Moi ame Maunakea.
Ua haawi, ae o Mr. Chu Gem kekahi o na Pake kalepa kahiko loa ma Hawaii nei, i ka hoolimalima i keia hui banako mamuli o kona hilinai maluna o ka poe na lakou e lawelawe a e hoohana nei i keia banako.
UWOKI NA HAIOLELO HOINOINO! E HOOPAU.
Solomon Hanohano, Aloha nui:--He kulike ole ko ka lehulehu manao ma keia mau la kalaiaiana e nee nei e pono no e hoopau i na hailuku, ame na kuamuamu ana; oiai, o ia mau ano, aole ia he kalaiaina naauao.
E kula mai oukou e ka poe haiolelo ia makou i na ano naauao; i mau hoike e waiwai ai ka lehulehu; e hai mai okou i na ano maikai o na Elelo.
Ke hoihoi ole nei makou ia mau ano maikai ole a oukou e noke mau nei e Uluihi, Kiakahi ma, ame na puulu o ia mau ano haiolelo; uwoki kela ano hana a oukou, he naauao iho la anei ia Nawai ole no e haule mau ma na kau apau, no ka haiolelo hoinoino wale aku no.
O ke kuamuamu, aole ia he huiolelo naauao; e hoike ana no oe i kou ano malamalama ole i ke akea; aole oe i hoino i ka mea au i kuamuamu ai; aka, ia oe iho no oe i hoino ai.
Welina ia oe, âme kou mau lima@ei
D. K. KAANOHILANI,
HE MAU HOAKAKA KAKOO NO H. A. BALDWIN,
Mr. Solomon Hanohano, Lunahooponopono o ke Kuokoa; Aloha:----Owau kekahi Wahine-kanemake a ka ohana Baldwin i kokua ai.
Oiai eia au ke hana nei malalo o ke aupuni, a o ka wahine hoi a Eliwai kekahi o koʻu mau haku, no laila, e oluolu mai hoi i keia mau wahi manao e komo maloko o ka kaua ahailono, me ka hoike ole ae i koʻu inoa, o poino hoi au ma kaʻu wahi apana haua e paa nei i kahi o koʻu mau haku. Mamuli o kekahi mau olelo i hoopukaia, e hoino, a e hapala wale ana i ka inoa maikai o ka makou keiki i luhi ai, a makou no hoi i aloha ai no ka mau hana maikai ia makou o Maui, me ko na wahi like ole no hoi o keia paeaina, nolaila au e waiho aku nei i keia wahi pulolo, nau e hoolaha ae i ike mai ai ka lehulehu i ka maikai o ka Hale Balawina mau hana no ka pono o na Hawaii.
Ua hoike ae o Meia Wilson, o ke kanu ko a halakahiki, ke kupono ia Hlae Balawina, a ua kupono ole ka no ka hana kaukanawai. He wahine au i loaa ole na hoonaauao ana e like me ko Meia Wilson, eia nae, ke hoomaopopo nei au, o ka mea i holomua loa ma kana mau hana ponoi, ke pookela loa o ke kupono no ka lawelawe ana i na hana pili i ka lehulehu. Ua holomua ka H. A. Baldwin mau lawelawe ana i ka oihana kanu ko me halakahiki, a ua holomua no hoi oia ma kana mau hana kaukanawai, kuloko, iloko o kona mau kau iho nei, iloko o ka Aha Senate i oi aku i ko Eliwai kau Senatoa i kona wa e Repubalika ana.
Ua haawia aku o hale Balawina i na kokua palena ole, me ke aloha oiaio i na wahinekane-make, a owan pu iloko o kekahi o ia mau haawina a ka puuwai lokomaikai me ke kokua. He lehulehu o na ohana me na wahine-kanemake e malam@ia mai nei e Hale, me ka uku hoomau (Pensions), me ka hoonaauao pu i na keiki makua ole.
Ke malamaia mai nei na elemakule i noho hana ma na mahiko o ka ohana Baldwin, ma kekahi home nani i kukuluia maluna aku o Kahaukapila, kokoke i Maunaolu hou. Aia keia wahi i Makawao. Aia i Kula e ku mai la he Haukapila no ka poe maʻi a na kauka i hooiloilo ai, a he mau kokua nui ka ohana Bolowina e haawi nei no ka pono me ka pomaikai o ka lehulehu o na Hawaii pu kekahi. Aia i Kalawao me kalaupapa, Molokai, kekahi kokua nui e haawiia nei no ke ola me ka oluolu o na oiwi Hawaii malaila.
Ua hamama mau ka ipuka o ka home pumehana i ke aloha o Hale Bolowina me kana wahine, a he ohaoha na hookipa ana i ka Hawaii. Aole mea iloko o ka pilikia i nele ke kipa aku imua o Hale me kana wahine. O ka oiaio keia aʻu e khoike nei. He ikemaka koʻu.
Mai ko Hale Bolowina wa opiopio mai, kona lawelawe a kokua ana i keia mau hana ku i ke aloha, a i ka loaa ana o kana wahine, loaa pu no hoi kona kakoo ikaika iloko o keia hana maikai. I maui no hoi o Meia Wilson i noho hana ai no kekahi mau makahiki, a ua ikemaka no hoi i keia mau hana a Hale Bolowina, pehea iho la oia i hoole ai i ko Hale Bolowina kupono i elele.
E ka Meia Wilson hoi keiki a makou i luhi ai; heaha ka olua me Eliwai i hana ai no ka pono o na Hawaii me na lahui e iloko o ka hune ame ka popilikia o keia noho honua ana. He mau keiki anei ka olua e hoonaauao nei Ke kokua nei anei olua i na wahine-kanemake me na keiki makua ole, a i na eleakule no hoi
Nolaila, e na makamaka heluhelu: Ina i Maui kahi i hoopue mai ai, E eu ae a koho pololei ia Hale Bolowina.
E na Demokarata malihini ia Hale Bolowina,
E alawa aku--aia o Haleakala ke ku mai la.
Ke hoike mai la ka la i Kumukahi,
E hali mai ana i ka lono hoohauonli lahui.
he lei lehua ka Hawaii-nui-a-Keawe No ke kama a Pele aliiwahine o ka Lua.
O Hale Bolowina ka elele.
Aia Lahaina i ka Malu Ulu o Lele, O Lahainaluna ipukukui pio ole Aia o Mala la ua makauakau Pela hoi me Kahakuloa e kiei ae la i ka lae
Ke puapuai mai la ka wai kapu o Kapuna
Wai kamehai i ka malihni
Aia o Elile ke waiho mai la
Ka wai kaulana i ka hoihoi lau i
E na Wai eha e!
Ua malu oe i ka Hekuawa,
E kalele mai la i Kapali-o-Kake Palanee ka holona i ke one haaheo I ke kai holuholu o Kahului
Aia ka ulukukui o Lilikoi la e, me Piiholo
I ka huina o na haiku
I ka pohaku-kaha-aina o Maui-o-Kama
Eia aku ka opua i Awalau Kahi o na Kupua i noho ai
Ikea o Puu-o-Kapuahi,
Ana a ke menehune
Ke lelehune mai la ka Ua Lanihaahaa
E kahiko mai la ia Kauiki
Ke one hanau o Kaahumanu nui
Aia o Kaupo la i ka phu laʻi,
Ke halo mai la hoi o Nuu
E nana ana i na Puuhulilua
Aia o Puuolai la
E nana ana ia Molokai-nui-a-Hina
E na Hono-a-Piilani hoi
Ina iho ko lei, ko Kama
O Hlae Bolowina ka elele
Eia Oahu Ia ke kakoo nei
Pili mai hoi o Kauai
Me ka Lei Mokihana onaona
Lei Lanakila no Hale Bolowina
Ka elele a ka lahui.
WAHINE HAWAII KOHO BALOKA (50 Makahiki a Oi.)
KA UWAPO MUA LOA O HONOLULU NEI
O ka uwapo mua loa i kukuluia ma Honolulu nei aia ma kahi mamao iki ma ka akau ae o ke poo maikai loa o ke alanui Nuuanu, aole nae i maopopo loa ka manawa o ia uwapo o ke kukuluia ana, ua koho wale ia no nae me he mea la mahope koke iho no ia o ke kukuluia ana ok a hale o Ladd & Co., aneane i ka A. D. 1825.
O ka uwapo mua loa he iwikaele o kekahi moku nahana i koloia mai ka nuku mai o ke awa elike me na hoakaka a ka moolelo, a waihoia ma kahi i hoakaka mua ia ae nei, mamuli o ka ae ana mai o ka Moi ame ke Kuhina Nui Kinau, kekahi o na kaukaualii o Hawaii nei. I ka A. D. 1837 mai i hookaawale ia aku a iia uwapo kahiko, o ia kela iwikaele o ka moku nahaha, a kukuluia ae he uwapo hou ma ia wahi malalo o ka hookele ana a Kapena John Meek. mamuli o na hoolilo hou o na hui o Ladd & Co., ame ko E. Grimes & Co. I ka manawa i kaiaia ai no pou ua kauoha aku la ka Moi ia P. Brinmade kekahi o na hoahui o ka hui o Ladd &. Co., no ka ninau ana aku iaia ma ka mea e pili ana no ka hoomauia ana aku o ka ahana no ia uwapo. I kona hoea ana mai halawai ae la laua maloko o ka Hale Kauwila, ka hale aupuni kahiko e nei mahope iho o ka hale o Hakapila ma, i lilo ae nei i ka America Factors Co., a i ka pane ana mai o Mr. Brisesmade i na ninau apau a ka Moi ua hoakaka aku ka Moi i kona hauoli no ia hana e pili ana i ke kukulu ana i uwapo ame ka holomua o ka hana e hanaia ana ia manawa. I keia la ke ikeia aku nei ka loli nui loa o ka hana ana i na uwapo mai ko kela uwapo mai o haneri makahiki i hala; i keia la ua hoohohonuia ke awa, ua hoakeaia ae, a ke ikeia aku nei no hoi na ano, awapo o ke ano hou loa me na hale malumalu maluna iho, mai ka manawa mai o ka hoohui aian i ka 1898. I keia mau la ke ahan mai nei ke aupuni teritore i kekahi mau uwapo ekolu 8, 9, & 10, me na hale malumalu i hanaia me ke kila maluna iho, ma ke poo makai loa o ke alanui Papu kokoke i ka hale kukeawa kahiko, me na hoolilo nui, aole e loihi ana na la e hala a paa ia mau hale malumalu i ka hanaia a haawiia aku i ka Hui Mokuahi matson, o ia kahi o na moku ohua a ia hui e pili amu mai ai, na moku e holo ana mawaena o Honolulu ame Kapalakiko. Me ka averike o 35 kapuai ka hohonu mai ka nuku mai o ke awa ahiki i ka pili ana i ka uwapo, ua manaoia ua lawa loa ia no na moku nunui apau e komo mai ana i keia awa, a oiai ka la kulaia o na mokukaua i kuahauaia ai ma kekahi manawa aku nei i hala ke hookokoke mau mai nei, ua manaoia me ka maopopo loa aole mau mokukaua oi ae o ka nui mamua o na mokukaua i lana i ke kai i keia la e poino ana ke komo mai i ke awa o Honolulu, aole no hoi e haiki ana ka nuku o ke awa no ia mau mokukaua, no ka mea ua maopopo ke akea e poino ole ai kekahi moku nui ke komo mai. Ina e uana aku ihope he kenekulia i hala, a hoohalike ae me na mea e ikeia aku nei i keia manawa, e ikeia ana no ka loli nui loa iloko o ka haneri makahiki i hala.
NAHAHA KEKAHI KAA OTOMOBILE
Pakele ke ola o Eddie Holt, he kalwaia kaa otomobile no Kaimuki, ma ke kakahiaka Sabati iho nei, mai poino mamuli o kekahi kumulaau kiawe a kekahi Kepani o ke oki ana mahaʻi o ke alanui a hina, a kau pono maluna o ke kaa a holt e kalaiwa mai ana; ua nahaha ke kaa a in a paha oia iloko o ka lua kupapau a i ole iloko paha o ka halemaʻi.
He mau ohua ka Eddie Holt o ka lawe ana a hoolele a e hoi mai ana oia a ke alanui Eha, ma Kaimuki, a lohe ana oia i ke kahea a kekahi Kepani iaia e hookaawale aku. he kumulaau kiawe ka ke Kepani e oki ana, a ua kokoke loa e hina ma ka manawa Holt e holo mai ana, ua lohi loa nae ka kahea ana mai a ke Kepani, a i ke kaa e holo mai ana ua hina iho la kela kumu kiawe a kau pono maluna iho o ke kaa, a ma ka apua wale no ko Holt pakele ana.
Ua ulu ae he hoopaapaa mawaena o ke Kepani ame Holt mahope iho, a wahi a ke Kepani ua hoike mua mai oia no ka poino, a ma ka Holt olelo hoi, ua lohi loa kana hoike ana mai, a mahope iho ua ae ke Kepani e uku i na hoolilo apau no ka hana hou ana i kela kaa.
LADANA, Mar. 11.--E haalele aku ana ke Kuhina Nui Gournaris ame kona aha kuhina i ko lakou mau keena oihana mamuli o ka hooholo ana a ka ahaolelo i ka olelo hooholo Hilihai ole ia lakou ma ka la aku la i nehinei, o ia ka lono i hoikeia mai ianei i keia la mai Atenai mai.
KOIPOHO I KE AUPUNI HE $12,000.
No ka make ana o ka wahine a kekahi Kepani, o C. Moritzon ka inoa, mamuli o ka eha i loaa iaia, o ia kona ahule ana iloko o kekahi lua hamama, ma ke alanui Beritania me Pensacola, i hookomo ae ai kela Kepani, he hoopii koipoho i ke aupuni Kulanakauhale a Kalana i ka huina o $12,000.
maloko o na hoakaka o ka hoopii a Maritzon o ka hookomo ana @ e hele ana no oia me kana wahine ma ke alanui kauaoao o ke Alanui beritania, a i ko laua hoea ana ma ke kihi o ke alanui Beritania me Pensacola, ua haule aku la kana wahine, iloko o kekahi lua e waho hamama ana, aole he kukui helepo i kauia ma kela lua, e hiki ai ke ikeia aku, he lua malaila.
ma ak po o ka 4 o ka mahine o Iune, o ka 1921 aku nei, i loaa ai kela ulia i ka wahine a Moritzon, a no kela haule ana, i loaa ai ka eha i kela wahine, me kona waiho ana maluna o kona wahi moe, no kekahi mau mahina i ka maʻi, a ma ka la 1 o ka mahina aku nei o Ianuari i hala, o keia makahiki. i make ai oia, a i kulike ai me ka Mr. Moritzon hoike, mamuli mai ia o ka eha i loaa ma o ka haule ana iloko o ka lua.
Mawaho ae o kana koipoho, no ka huina o $12,000, no ka make ana o kana wahine, ua koi pu ae oia ma kana hoopii, i ka huina o $2081.16, no kona mau hoolilo i ka wa e waiho ana o kana wahine i ka maʻi