Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 11, 17 March 1922 — Page 3

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

PEPEHI HE KEPANI I KANA

WAHINE A MAKE LOA

 

            I ku@ke ai me kekahi meahou o ka loaa ana mai i Honolulu nei, mai Wailuku, Maui mai, ma ke Sabati iho nei, ua lawe okoa ae he Kepani no@a ka inoa o Miashiro i ke ola o kana wahine, ma ke oki ana i kona poo me ke ko'i, ma ka po o ka Poalima aku nei o ka pule i hala.

            Ua paa nae kela Kepani i ka hopuia, me ke kauia ana o ke kumu hoopii e ku-e ana iaia, ma ke degere ekahi o ka hewa pepehikanaka; a ua loaa pu aku no hoi ka hamare i hahauia ai ke poo o ka wahine a weluwelu.

            Maloko o ka rumi moe o ka home o kela wahine i loaa aku ai kona kino make i na makai, me kona poo i naha, ma Puukoli, ma ke wanaao o ka Poalima.

            Ma kekahi mau leka o ka loaa ana aku i ka Makai Nui Crowell, he mau leka hoi i kakauia ma ka pule mamua aku, i ka oihana makai, a i na ohana o Miashiro, i hoomaopopoia ai, aole e kala kahiko i hookahuaia ai ke manao pepehikanaka @ o ke kane no kana wahine.

            Ma ka hoakaka a kela Kepani, i kulike ai me ka hoike a na makai, ma ka po ka o ka Poakolu aku, ka manawa ana i manao mua ai, e hoo@o i ke karaima maluna o kana wahine, o ke kumu nae i holopono ole ai kela hana pepehikanaka, mamuli no ia o ke ala ana ae o ka laua keiki o eiwa makahiki, i kona manawa e hoomakaukau ana e pepehi i ka wahine.

            I kinohi, ua manao kela Kepani e lawe okoa ae no i kona ola iho, mahope o ka make ana aku o kana wahine, o ka mea apiki nae, aole oia i hooko aku ia hana, no ke kumu, wahi ana, ua makemake loa oia e ike i kona makuakane hanauna, ka mea ana i kakali aku ai e hoea mai ana ma kela kakahiaka poalima.

            O ka wahine i pepehiia e kana kane a make, he wahine opiopio wale no oia nona na makahiki he umi kemamaiwa.

            I kulike ai no hoi me na hoakaka a na makai, he Kepani hou ae no ka kekahi i ike mau ia i ka hele no ka home o kela mau Kepani, me he mea la, o ke kumu nui iho la ia o ke ala ana mai o kela hana pepehikanaka.

 

KA NINAU KOHO ELELE LAHUI

 

            Mr. Lunahooponopono,    Aloha: E oluolu mai hoi i kauwahi kaawale o ke Kuokoa no kekahi mau manao hoakaka pili no na moho elele e holo haloko nei i keia kau kuikawa:

            He mea pono i ka mea koho e hoomaopopo, a e hookuku i na moho e holo nei, a kapae ae hoi i na manao pilikino, a ili lahui paha.   E kalele ikaika ka manao maluna o ke kupono maoli o kela me keia.

            He 4 mau moho e holo nei, penei:

            Ka mua: o Mary Haahea Atchery, he wahine i hanauia i Hawaii nei, a mare i ka haole Pelekane, he kauka, e noho mai la i Kanada, he aina no ka poe Pelekane no. Ma ke kanawai koho baloka o na wahine, ua haawiia ke kuleana me ka mana koho baloka i na wahine, a aole i haawi pu ia ke kuleana me ka mana holo baloka oihana. Nolaila, aole olelo hou ana nona.

            Ka lua: O John Kumalae, he keiki hanau no ka aina nei, a he lunakiai hoi no ke Kulanakauhale me Kalana o Honolulu nei.   Aole i pau kona kau ma ia oihana lunakiai.   O @ pono o na makaainana iloko o na kalana o keia Teritore, aia no ia maluna o ka holomua o na lawelawe oihana ana a na lunakiai, i oi aku mamua o ka mea e hanaia mai ai e ka ahaolelo lahui ma Wakinekona.   O ka ninau alanui, halekula, wai, na paipu laweino a pela wale aku na mea e loaa ai ka pono i ka lehulehu o Oahu nei, a pela no me na mokupuni e ae o keia paemoku.

            Ke olelo nei o Kumalae i kona aloha i ka lahui Hawaii me ka lehulehu apau. O ke kupanaha nae: i kela mau makahiki aku nei, ua hoala ae o Kumalae i ka hana poi, a ua huliamahi na kanaka o Honolulu nei i ke kokua ia Kumalae, a ua nui kona puka.   O ka apiki nae - i ka wa i ike ai oia i kona holomua, ua kuai hoolilo aku oia i kana oihana poi, me ka hilinai ana o ka lahui oiwi iaia, a lilo i ka hui Pake no na kaukani dala mahuahua pokeokeo, iloko o kona eke.   I keia mau la, ke hana hou mai nei i ka poi.   O ka ninau:  e kuai hou aku ana no anei oia i keia hana poi ana i ka Pake    Me he mea la, o ia aku ana no ka hopena. Ke olelo nei o Kumalae eia oia ke kuai nei i kana poi no ka 16 paona i ke dala hookahi. Aia ka Balawina poi o Honokohau ke kuai mai la i Maui no ka 20 paona i ka hookahi dala.   Pehea keia!

            Ke olelo nei o Kumalae, he ku-e oia i ka hookomoia mai o na limahana Pake i Hawaii nei. Kupanaha no ka papa'u o ka ike!   I keia wa, o ka hapanui o ka poe e paa mai nei i na aina hookuonoono, he poe Hawaii.   Eia lakou ko kanu nui mai nei i ke ko me ka halakahiki.   O ko lakou pilikia nui nae, o ka nui lehulehu o na kanaka o Honolulu nei, he poe makemake ole i ka hoi i na kuaainae noho ai.   Hoopipili loa i ke kaona nei no ke kokoke o na mea apau.

            Ua maopopo i ka lehulehu apau, in a e nui ke kopaa, ka halakahiki me na waiwai e ae e hoohanaia ai ma Hawaii nei, pela no e nui ai na moku kipa mai ianei, a pela pu no hoi e nui ai ka hana a na kanaka poola i kela me keia wa.    O keaha la ka oi aku o ka maikai no ka poe poola me na limahana e ae o Honolulu nei; o ka hoi anei i na kuaaina e hana lima ai iwaena mala ko no $2 a $3. paha o ka la, a i ole o ka hana poola ma na uwapo no ka $4. a $5. a oi aku dala o ka la@ Ua maopopo loa, ke nui ke kopaa me na waiwai e ae, pela no e nui ai na moku komo mai no ka halihali ia mau waiwai.   Pela no hoi e nui ai ka hana a ua poe poola nei.

            Ia Kumalae nae, me Mary Atcherly, he hewa loa keia.   Ua like loa ko laua nei manao maluna o ka hoopaelimahana, no ka mea, he mau Demokarata kuokoa laua.   Aohe kahuahana e ku nei.   Aia no i kahi a ka makani e kula'i ai, hihihina wale aku la no ilaila.

            Eia hou no keia mea apiki o Kumalae:   No ka Hoomana Poaono oia, o ia hoi: o ka Poaono kona la hoomanao i ke Akua.   Ina paha oia o puka ana i elele, a noho ka aha Kaukanawai lahui i ka Poaono no ke noonoo i kekahi ninau ano nui pili ia Hawaii nei, pehea ana o Kumalae@   Aole paha auanei oia e hele ana i ka hale Kaukanawai ia la@

            Ke kolu o na moho:   o Likana Eliwai, he moho na kekahi poe Demokarata kakaikahi i wae ae me kahi leo ole mai ka nui Demokarata mai.   He mea oia i hanauia i ka aina e, a i kona wa ilihune pae mai i Hawaii nei.   He makamaka a hoaloha no hoi no ka poe pili kamaaina me ia.   He wahine haole kana i hanauia no i kahi e, a ua loaa keiki no hoi.

            Ke olelo nei oia i kona aloha i ka poe hookuonoono. E ole ka oia loaa ai ka hoololiia o ke Kanawai Kumu a hookomoia he pauku, e kauoha ana i ke komisina aina aupuni e wehe koke no ka hookuonoono i na aina, e noiia ana e 25 poe makaainana.   E kamailio mau ana no hoi oia i keia moa i na wa apau ana e holo baloka nei.   Eia ka apiki; mahope koke o ka hooholoia ana e olelo nei,  ua lehulehu na palapala noi i hana, a i waihoia aku i ke Komisina Aina Aupuni i kakauinoaia e kekahi poe lehulehu, i emi malalo o 300 poe. E noi ana e weheia o Kekaha ma Kauai, o Waimanalo ma Oahu nei, o Kahakuloa ma Maui, a he mau aina maikai no hoi kekahi ma Hawaii.   Ahiki mai i keia wa, aole loa i wehe iki la ua mau aina la. Mahea iho la ka waiwai o ka hoololi a Eliwai e haanui mau nei@

            Ina he aloha io ko Eliwai i ka poe o na aina hookuonoono, no keaha oia e ku-e, a e hoolo mau nei i ka haawiia on a wai i ka poe o Lualualei me Waianae, a pela aku hoi me ka poe o Makua@

            Olelo he aloha oiaia kona i na Hawaii, no keaha oia i haawi ole ai i ka wai no na kanaka Hawaii o noho mai la ma Lualualei i keia mau la.

            Ina he aloha io kona, no keaha oia i ku-e ai i ko ke aupuni haawi ana i mau apana aina kanu uala, no' na kanaka o Waiahole i ko lakou wa i noi ai, i kela mau makahiki aku nei@   Ike oia i kanaka e noi ana e haawiia i wahi mahiai no lakou, kii oia e hoolimalima me ke aupuni, i loaa kahi o na pipi ana, a nele hoi kanaka i kahi mahiai ole.

            Ehia mau keiki a ka poe ilihune a Eliwai e honaauao nei@

            Ehia põe ilihune a Eliwai e malama nei ma ke ano ukuhoomau@

            Iloko o kona waiwai nui, me na aina kuleana lehulehu, ehia poe ana i hoonoho ai maluna o na aina on a e mahiai me ka hoolimalima ole@

            Ua pill like key mau ninau ia Kumalae laua o Mary Atcherly.

            Ka ha o na moho; o Harry Balawina, he keiki i hanauia i Maui, a malaila pu no kona makua i hanauai.   Na ka poe Hawaii oia i hanai, he poi, me ka i'a me ka uala maoli no hoi kekahi me ka waiu iloko o ka po'i a he opihi ke puna.   O ia ka hanaiia ana o na keiki i kuaaina mamua o ka laha loa ana mai o ke puna me ke pola ia Hawaii nei.

            Ua holoholo a ua hele liko o Hale Balawina me na Kamalii Hawaii i ke kula.   I kona nui ana ae nei, he o ia mau kona aloha me kona launa ana me ka poe Hawaii.   Ua mare oia i kekahi kaikamahina i hanauia no i Hawaii nei.   O na makua o kana wahine, i Hawaii nei no i hanauia ai.   Ma na ano apau, ua kuleana o Hale Balawina me kana wahine e kapaia he oiwi Hawaii.   No ka mea, he ewe laua i hookupuia i Hawaii nei no.

            Ke malama nei o Hale Balawina me kona ohana i ka poe ilihune he lehulehu wale.   Na kona ohana e malama nei i ka poe ma'i i ka Baldwin Home   (Home Balawina) ma Kalawao, Molokai.   Na lakou no e malama nei i ke kula o Maunaolu; Ka home o na Elemakule ma Makawao, ka Haukapila ma Kula; me na kokua lehulehu ma na wahi like ole. Na Hale Balawina ponoi e uku nei i ka uku kula me na lilo e ae o kekahi poe keiki lehulehu wale, e hele nei i ke Kula Kamehameha, Punahou, Sana Lui, a mau kula e ae.

            Lehulehu wale na ohana e malamaia nei e Hale Balawina me kona ohana.

            I keia wa, mamuli o ka pau ana o ka hapanui o ka poe o Honokohau i ka hele, a haalele ia wahi, ua hoolilo ae lakou i ko lakou mau kuleana liilii i ka Honolua Ranch he hui hanai holoholona me mahiai e noho poo ia nei o Hale Balawina. He hana nei o Hale Balawina ma i ka poi, a hoolilo aku i Kanaka ma ka 20 paona poi no ke dala hookahi.

            I keia mau kau ahaolelo iho nei, ua hoala ae ka ahaolelo i kekahi mau kumuhana pili i na aina hookuonoono no Lualualei, i Waianae, a mamuli o ke kakoo ikaika ana o ke komite e noho lunahoomalu ia ana e Hale Balawina iloko o ke senate, ua loaa he mau haawina dala no ka wai, me ke alanui, o no aina hookuonoono o Lualualei.   I ka wa nae a ke aupuni i liuliu ai e hoohana i keia mau haawina dala, ua ku-e ikaika mai o Eliwai i ka laweia o ka wai no ua mau aina la.   Pela i nele ai ka poe o Lualualei i ka wai ahiki i keia wa.

            He lehulehu wale aku na mea i koe e hiki e hoikeia i ke akea no keia poe apau.   Aka, he manao nei au, ua lawa loa ae la keia mau kumu no ka hookuku ana i keia poe moho.

            No Mary Atcherly me John Kumalae, aole hookahi a laua e kokua nei ma ka malama ana iloko o ka hune me ka pilikia, a aole no hoi a laua mau kokua no ka hoonaauao  ana i na keiki a ka poe ilihune. Aole no a laua mau kokua no kekahi o na home Hawaii e hoonaauao a e malamaia mai nei ka poe nele.

            No Eliwai hoi, 'aole no hoi i nele kekahi mau kokua liilii i ka poe pili no iaia, ma ke ano o ka launa makamaka ana.   Aka nao, mamuli o kona ku-e mau i ka pono kaulike, a pono kaokoa hoi o ka lehulehu, elike me ka poe o Lualualei me ko na Koolau, ke manao nei au, aole oia i kupono.

            No Hale Balowina, ua lehulehu loa kana mau hana maikai ku i ke aloha oiaio.   He kanaka naau haahaa i piha me ka noeau mikiala hana iloko o ka aheahe o ka oluolu. Pela oia i holomua ai ma keia noho ana, a o ia no kona kumu i alohaia ai e ka poe i ike a i kamaaina iaia.   No ke aloha oiaio i kana mau hana maikai, ke kumu o keia kakau ana me keia kakoo ana ia Hale Balawina.

            Ua oi aku ko Hale Balawina aloha i ko kakou lahui, mamua o kakou Hawaii iho no.   O ka baloka e haawiia nona, he baloka ia no ka pono me ka pomaikai o ka Lahui Hawaii.

            Me ka haahaa,

                        MEA KOHO BALOKA HAWAII.

 

PAPA KUHIKUHI NO NA WAHI

E MALAMAIA AI NA HA-

LAWAI A NA REPUBLIKA

 

            No na wahi e malamaia ai na halawai a na Republika ma keia mokupuni ma na mahele mawaena o keia manawa ame ka la 25 o Maraki, ka la koho baloka, o ia keia malalo nei:

 

Apana Eha

 

Mar. 18.- Ma ka paka Mauumae, Kaimuki, e hoomaka ana ma ka hapalua o ka hora ehiku.

Mar. 20.- Ma ka Ema Kuea; no ka poe e haiolelo ana malaila e hokieia aku ana mahope.

Mar. 21.- Ma ka Paka Kapiolani, na kalapu o ka mahele ekahi ame elua.   Ka poe na lakou e malama ia halawai, o R. W. Shingle, ke komite lahui; A. M. Cristy, Senatoa John H. Wise, John C. Lane, A. G. M. Robertson ame Mrs. J. M. Dowsett.

Mar. 23.- Ma Kakaako, ma keia aoao aku o ke Kuea Makuna.   Na Kalapu o na Mahele Ehiku, Eiwa, Umi-kumamalua.   Ka poe e haiolelo ana malaila: Senatoa Wm. Ahia, J. H. Wise, John C. Lane, W. T. Rawlins, A. G. M. Robertson.

Mr. 23- Ma kekahi aoao mai o ka halepule Mamona ma Auwaiolimu; mahope o hoikeia aku ai ka poe e haiolelo ana malaila.

Mar. 24- Halawai hui o na apana elua, o kahi ame ka poe haiolelo e hoikeia aku ana mhope.

 

Apna Elima

 

Mar. 20- elua mau halawai e malamaia ana, hookahi ma Waialua a hookahi ma Laie.   O ka poe e haiolelo ana ma is mau wahi, na Senatoa Wise ame Desha, ke Senatoa W. C. Achi, S. E. Kalama, ka Lunamakaainana Paschoal ame L. M. Judd.

Mar. 21- Ma ka Paka o Kalihi, kokoke i ka halekula o Kalihi-waena; e hoikeia aku ana na inoa o ka poe e haiolelo ana mahope aku.

Mar. 22- Ma ke kihi o na alanui Liliha ame Kula, e hoikeia aku ana na inoa o ka poe e haiolelo ana mahope aku.

Mar. 23- Ma Kaneohe, hui pu me ko Heeia poe mana koho, e hoikeia aku ana na inoa o ka poe haiolelo mahope.

 

PAPALA NA DEMOKARATA AO-

LE E HAILIILI

 

            Mamuli o ke kamailio o kekahi poe haiolelo o ka aoao Demokarata, i na olelo hoinoino pilikino, e kipehi ana i na moho, e holo ku-e nei ia McCandless, i hoopuka ae ai ke komite kuwaena Demokarata i ke kauoha, e hoopau loa ka poe haiolelo i kela ano hana, a e kamailio wale no maluna o na ninau kalaiaina ku i ka naauao o keia mau la.

            Me ka oleloia, ua kokua aku o McCandless i keia manao o ke komite kuwaena, eia n@e, ua lohi loa kona ike ana i ka pilikia, o ka hana a kona poe hooikaika,   no ka mea, pela iho la ke ano o ka lakou hooikaika kalaiaina ana,  ma ka lakou huakai aku nei i Hawaii ame Maui, a haea wale mai no i ka halawai akea, i malamaia malalo ae nei o Aala. Paka, ma ka po o ka Poaono aku nei i hala.

            Ma na haiolelo e malama mau ia nei ma ka pahu kop@, ma ke kihi o na alanui Betela me Moi, ua lohoia no na olelo hoinoino pilikino, me ke ku maoli i ke ano keonimana ole.

 

WEHE O LIKANA I KANA HAWAI AKEA MA AALA PAKA

 

            No ke kukala ana i ka hoouka kaua, maluna o ke kahua kaua kalaiaina, i ki ae ai ka aoao Demokarata i ka pukuniahi mua loa, malalo ae nei o Aala Pala, ma ka po o ka Poaono aku la i hala, he kukala kaua hoi nana i hoonioni aku i na pualikoa o na enemi, o hoomoana nei, ma ko lakou mau kahua pakahi.

            Ma kahi o ka elua kaukani ka nui o ka poe i hoea ae ma kela halawai, no ka hoolohe ana i na haiolelo kalaiaina, mai ka moho mai a na Demokarata, ame kekahi poe e ae, i waihoia aku ai ia lakou na hana haiolelo ma ia po; a iloko o ka ua liilii ame ka makani, he mea ole ia i kela anaina, no ka mea ua ku aku na mea apau, a hoolohe i na haiolelo, ahiki i ka hookuu wale ana o ka halawai.

 

Ka Mahiko Vs. McCandless

 

            Ua kaa is William B. Pittman, ka lunahoomalu o ke komite kuwaena Demokarata ka wehe mua ana i ka haiolelo ma kela po, me ke kuhikuhi ana mai o McCandless wale no ke kanaka waiwai, i ikeia iloko o ka aoao Demokarata, ma Hawaii nei, no ka mea, oia wale no ke kanaka i ike i na mea e hana ai me kona mau lima ponoi, a oia wale no ka mea i loaa na manao makee no na limahana ma Hawaii nei.

            Ua hoole ae oia, no kona nele i na kumu e ku-e aku ai ia Baldwin, koe wale no kona hanauia ana mai me ke "puna dala iloko o kona waha," nolaila aole oia i ike i na makemake a i ole i na moouhane a ke kanaka e hooikaika maoli ana i ka hana i wahi e pono ai kona ola ana.

            Wahi ana, o ka ninau nui iloko o keia hakoko kalaiaina, o ia no ka poe kanu ko, e ku-e ana ia McCandless, a ma kekahi olelo ana ae hoi, ka poe kanu ko e ku-e ana i na kanaka Amerika.

            He nui ka poe haiolelo mawaho ao o Mr. Pittman, oia o Robert Ahuna,   Jesse Uluihi,   Ioela Kiakahi, George Kekoa Ah Nee, ame Chas. A. Notley.

 

Ka Pono Koho Baloka

 

            Wahi a Chas. A. Notley, o McCandless ka mea nana i kokua nui aku i ke dala, no na lilo o Robert Wilikoki, no ka hoouna ana iaia i elele i Wakinekona, e imi ai i ka pono koho baloka no na Hawaii; ua kaa ka lanakila ma ka aoao o Wilikoki, iaia i paio ku-e ai i na kumu e hookupono ana i na Hawaii no ka loaa o ka mana koho baloka ia lakou, ma ia ano iho la, ua holo aku na mahalo ana maluna o McCandless, no kana mea i hana aku au, ahiki i ka loaa ana mai o ka pono koho baloka i na makaainana o Hawaii nei, i keia la.

            Wahi hoi a Mr. George Kekoa Ah Nee, ke kakauolelo o ke komite kuwaena Demokarata, ma kekahi o kana haiolelo no ka pono o McCandless, ua loaa mai he hoike iaia mai Maui mai, o Kauka Raymond, ka mea nana e kokua nei i ke dala ia Mrs. Mary Atcherley, no kona mau hoolilo kalaiaina.

 

Huroia o McCandless

 

            O Mr. McCandless ka mea haiolelo hope o ka hoolaunaia ana mai e ka Lunahoomalu Milton,   ka lunanui o na hana kalaiaina o ka aoao Demokarata, a i ka wa i ku mai ai o Mr. McCandless ma kahi haiolelo, ua haawiia aku he ekolu mau leo huro iaia e ke anaina.

            Ma ka wehe ana mai i kana haiolelo, i hoakaka mai ai oia, no kona holo ku-e mau ana i ka Elele Kuhio no ehiku mau kau neepapa, a ua kaumaha loa oia i ka haalele ana mai o Kuhio i keia ola ana.

            Wahi ana, o keia hoouka kalaiaina, kekahi o na kalaiaina o ke ano haahaa loa ana i komo ai, me ka hiki ole iaia ke kumalie aku, a nana, me ka pane ole aku i na kumu i hapaiia mai e ka aoao e ku-e nei iaia.

            Mahope iho o kona kamailio ana mai i kekahi mau olelo e ku-e ikaika ana i ka Lunakiai Jonah Kumalae, Ua hoohuli ae la oia i kana pu kuniahi,   no na hoakaka a Kiaaina Frear, i hoopuka ae ai maloko o ka nupepa, e hoole ana no kona kuleana ole i na hana i hooikaikaia e pili ana i ke kanawai hookuonoono o Hawaii nei, me kona hoikeike pu ana mai i kekahi buke moolelo, o kana mea i hana aku ai.

            Ua hoakaka mai oia i kana mea e hana aku au ma Wakinekona, no ka pono o Hawaii nei, in a oia e kohoia ana a puka i elele lahui, o ia no ka hooikaika ana e loaa mai ko Hawaii nei kuleana ma na bila haawina,  no ka huina dala a keia Teritore, e uku nei i ke aupuni federala, i hiki aku ma kahi o ka hookahi haneri miliona dala.

            Ua kamailio mai oia, he hana hiki loa iaia ke kikoo aku i kona lima iloko o ka pahu pu@a, a hoihoi mai i kekahi mau pomaikai no Hawaii nei, e laa ka haawina no na alanui, no na kula, no ka bila hoopulapula, ame kekahi mau hana e ae e pono ai keia Teritore.

 

Kakoo i ka Hoopae Limahana

 

            No na mea e pili ana i ka bila hoopae limahana ua hoakaka ae o McCandless no kona apono i ka hookomo ana mai i na limahana i Hawaii nei, oiai eia na oihana mikiala ke nee mau nei imua, o ka loaa wale no o na limahana maiwaho mai, ke kumu e mau aku ai ke ku ana o kela mau oihana.

            Wahi ana, aia ka mana iloko o ka lima o ka Peresidena o Amerika e hooholo ai, no ke apono ana, i ka hookomo ana mai i na limahana i Hawaii nei, a ua apono loa oia i ka hookomo ana mai i na limahana elike me ke huina i manaoia, no ka lawa o na oihana mikiala kuloko.

 

HE HOOMAIKAI NUI

 

            O makou o ka ohana o Mrs. Mary Cockett i haalele mai i keia ola ana ke paholo aku nei, i na hoomaikai palena ole, i na makamaka ame na hoaloha i akoakoa pu mai me makou,   oiai kona kino puanuanu e waiho ana ma ko makou home.

            Ke hoomaikai pu aku nei i na makana bo-ke pua i hoounaia mai; ame na kaa otomobile i kokua manawaleaia mai; a ke hoomaikai pu aku nei i na kahu ame na hoahanau o na ekalesia like ole, i akoakoa mai ma ke anaina haipule i malamaia, a pela hoi me ka lehulehu i ukali pu aku ma ke huakai hoolewa, a hoomoe aku la iaia ma ka ilina o Puu o Kamalii, i Maraki 12, 1922, hora 3:30 p. m.

 

O makou no me ke aloha

 

KA OHANA,

 

HOOMAHA NO EKOLU PULE KA

 MAHIKO O KIPAHULU NEI.

 

            Mr. Lunahoponopono o ka Nupepa Kuokoa, Aloha oe:- E oluolu mai oe i kekahi mau kolamu kaawale o kae Nupepa Kukoa no ka'u mau itamu nona ke poomanao e kau ae la maluna.

            Ma ka Poakolu, la ekahi o Maraki nei, i kauoha mai ai ka haku hana o ka mahiko e hoomaha na limahana iloko o ekolu pule, a ua hookoia ia kauoha e na limahana o ka mahiko o Kipahulu nei.

            He mea hoopahaohao keia i ko Kipahulu nei poo; no ka mea, i na he poino kekahi mea panhana oloko o ka halewili o kolaila mau limahana no ke noho i kauhale, koe aku kowaho.

            Ka hiki mua paha keia o ka Mr. G. W. Kauhane mau itamu maloko o ka Nupepa Kukoa o na mahina i hala aku la, e hoike ana, he ma'i @hulau no ka mahiko o Kipahulu nei, i ka nele i na limahana, mamuli o ka haalele awiwi ana mai o na limahana Pilipino ame kekahi mau lahui e ae ia Kipahulu nei no Honolulu, ame Manila.

            He mau mahina i hala ae nei, ua hoopaa aelike iho la ka mahiko o Kipahulu me kekahi Kepani Okinawa nona ka inoa O Mr. M. Yamaciro, no ehiku makahiki ka aelike; a no ka like ole o na kulana hoohana a ka mea paa aelike me ka makemake o na haku hana o ka mahiko o Kipahulu nei, nolaila, ua waiho aku la ka mea paa aelike i ka hana. Nolaila, he mau la lele uwaki wale no keia no lakou.

            Iloko no o kekahi mau la o keia pule, a'u e kakau nei i keia mau itamu, ua lole uwaki mua aku la kekahi mau auna nui o na Pilipino no ka mahiko o Hana ame Honolulu, a ua lohe hou mai kou meakakau nei, e pau loa aku ana ka nui o na limahana Pilipino ame na limahana Hawaii, no ka hele ana e huli i ola no lakou ma na mahiko e ae, iloko o ke Teritore nei.

            No ka nele mia no ia i ka laiki ame na hemahema e ae o keia mahiko o na limahana i makemake ai. A ua lohe hou mai no kou meakakau, he kula hanai pipi aku ana ka mahiko o Kipahulu nei.

            Nolaila, aohe manaolana ana no ka pono o na kamaaina o keia hope aku. He hiki no ke kalo ke kanu aku i ka loaa o ka wai.   I holo pono no hoi ka mahiai uwala ame na meakanu e ae, i ka loaa o ka poe na lakou e ai mai.   Ike ka maka o ka mahiai i kahi kenikeni, manao ae ke ole o ko kuaaina nei noho ana.

            I ka manawa i hala aku mamua, ua nui no kahi pono i loaa mai i na kupa o Kipahulu nei, mailoko mai o kahi hanai puaa, hanai moa, lawai'a, ame ka mahiai pu no hoi kekahi.   I keia manawa, e aneane aku ana e hula ke alo o ka aina ilalo.   Aloha wale no ka makani kaili aloha o Kipahulu nei.

            Me keia mau mea, ke hoomama nei ka'u makapeni i ka inu ana i ka wai eleele o ka inika.   A oili hou aku no.

            Me ke aloha i ka Lunahooponopono o ke Kuokoa ame kou mau keiki limahei o ka papapa'i.

 

Owau iho no,

 

            SOLOMON KEAUPUNI,

Kipahulu, Maui, Maraki, 8, 1922

 

            KA AHAHUI KOKUA MANA-

WALEA O NA POOLA MA KA

HALEPULE KAUMAKAPILI

 

            (Kakauia e J. K. Mokumaia)

            Ma ke kakahiaka Sahati Feb. 28, 1922, hora 9:30 a. m., i akoakoa ae ai na hoahanau ame na hoahanau kaikuahine, ma ke kahua kahiko e ku nei makai iho o ka hale kinaiahi elike me ka hoolaha i hoikeia aku.

            Oiai kou meakakau nei i hiki aku ai, ua nui no ka hauoli o na hoahanau i ka loaa ana o ia hui ana, a no ka mea he la ano nui no ia, ke lawe mai a noonoo ae, elike me ke keiki i hanau hou mai, i ka malama o ka makua ia la i la hoomanao no ke keiki paha, a i ole moopuna paha, a e kau mau ana, ia mau hoomanao ana, a e hoopaaia no ma ke buke nui, o ia hoi, Palapala Hemolele, pela no keia mea he ahahui, he mea na kekahi mau hoahanau akahikahi e hoomanao ai.

            I ko'u hiki ana aku n@a ke kahua i hoikeia ae la, aia ka minamina iloko o ko'u waihona noonoo, ke kaumaha, oini ua waiho aku au i ka'u hana, ka mea e pono ai ko'u noho ana o keia ao, a ne ka manao e ala mai ana na hoahanau apau, elike me ka nui e ku nei, o ka mea apiki, ma kahi o ka loaa aku o ka mano a lau, eia no ka i kahi kauna ke helu au, a haupu ae la au i ko'u haalele ana i kekahi hana, e pono e hanaia, aka ua lohi loa, e lawe ae i ka mea i hoohiki ai e ku me ka hui, a e kokua aku.

            I ke kokoke ana ae i ka manawa o ia ka hora 10:30 a. m., i maki aku ai na hoahanau i ka halepule aia na kaikuahine mamua kahi i alakai ai, a i ke komo ana aku i ka puka, aia na komite hookipa o ka ekalesia, e ku mai ana me ka makaukau piha e hookipa aku i na hoahanau.

            Oiai o kou meakakau nei, ka hope peresidena, ua lawe ae au i ko'u kulana alakai mamua, a noho iho la ma na noho i hookaawale ia, no na hoahanau, oiai o ka manawa ia i hele ae ai na lunanui o ka Ekalesia, ame ke Kahu Poeuoe ame ka makua maikai Rev. Kaaiakamanu, a ku mai la ka papa himeni o ka ekalesia. a mele mai la i na mele. aia ke anoano me ka eehia ke malu la, a ku mai la ka makua maikai Kaaiakamanu a haawi ae la i na kalokalo leo pule i ka Makua Lani ame ka himeni hou ana, i ku mai ai ka Makua Rev. Poepoe a heluhelu mai la i kekahi mau pauku o ka Baibala, a kukulu mai la oia i ka mea pili hui ame ka hana i pili pono aku ia mea he hui.

            Ua nui na mea maikai i waihoia mai e ua makua maikai nei, a e kukulu mai ana e hana mau me ka lokahi, e hana me ka hoopono, e hana me ka kunukunu ole, i oi loa aku i ka hana ame ka hooiaio i ka ke Akua mau hana, i hana ai.

            O ia ka kou meakakau nei, i lawe mai ai i keia mau olelo a ua makua maikai nei: ke ike la au i ka pololei, oiai aia oe a hana, e loaa ana kau, aia no oe a hana, e loaa mau ana ka noho hauoli ana, oiai o ka manao ano nui no ke nana aku, o ia no ka malama ole ia mea i kana i hoohiki ai, a ua haule @ kekahi a ku mai nana mawaho o ka pa, a ke kau nei keia olelo hoonui aku ma ka hana, i mea e pono ai ka hui ame na hoahanau, i loaa i ka nawaliwali ma ke kino, a nawaliwali ma ka uhane.

            Pela ka moakakau i lawe mai ai a malama i keia mau olelo, i kupono i ke kanaka noonoo maikai, oiai ua hana mai ke Akua i ke kanaka i alii maluna o na meaulu, i alii maluna o na mea kolo, i alii maluna o ke kai. i alii maluna @ na i'a, a e hana iho oe i na mea e kupono ai ka hui au i hoohiki ai, imua o ke Akua, a imua o na hoahanau, a ke hoomaikai ae nei au i ka Makua Lani, no kono alakai ana i kana kauwa nei, a lohe i keia mau olelo maikai i lilo i mea no'u e makaala ai, ma ka hoonui ana i ka l@ana: me oe e ka makua maikai, ame na lunanui i kou ekalesia, ame na hohana o kou home hoana, ka'u mau hoomaikai ame ka'u pule.

 

            HOOLAHA PA AUPUNI

 

            Hookahi lio wahine lokia i hoopaaia maloko o ka Pa Aupuni ma Kalihi. Alanui Moi me Kamehameha 4, e kuai kudala ia aku ana ma ke akea ma ka Poaono. Maraki 18, 122, ma ka hora 12 awakea.

6495-Mar. 17.

            Ka Pila GRAFONOLA COLUMBIA

            Maopopo ka Wa e Pau Ai

            Na ka mea hoopaa nona ihe e makaala ia mea nou.   Ua hiki ia oe ke hulahula ahiki i ka huaolelo hope loa.

            Uku Liilii ke Makemakeia

            Thayer Piano Co.,

            Limited

            148-150 Alanui Hokele

 

Kuai i na Nupepa me na Buke Nupepa

 

            MAGAZINES, NEWSPAPERS AND PERIODICALS BRAIN FOOD FISHER'S REGISTERED TRADE MARK NEWS CART HONOLULU, T. H. DAILY FIRST NATIONAL BANK 7 AM. TO 6 PM. EVENING BENSON SMITH DRUG STORE 6 TO 11 PM.

 

            E KOHO IA BALDWIN

 

            I kou wa e koho ai ia Harry A. Baldwin (Hale Balawina) i elele na kakou i ka ahaolelo lahui, aole oe e koho ana no kekahi puulu kakaikahi, a i ole ia no kekahi kanaka hookahi paha, aka, e koho ana oe no ka pono o keia Teritore holookoa.

            O Baldwin ka moho a ka aoao Repubalika o Hawaii nei i wae ai, ka aoao hoi nana i koho ia Peresidena Harding ame ka hapanui o na hoa o ka ahaolelo makua ma ke koho baloka hope i hala aku nei, me kekahi heluna baloka kiekie loa i ike mua ole ia ma ka moolelo o na Mokuaina Huiia.

            Ina e hoouna ana oe ia Baldwin i ka ahaolelo makua, alaila, e hoouna ana oe i ke kanaka i hiki ke hana pu me na alakai o ko kakaou Aupuni ma Wakinekona; he kanaka e loaa ai ia Hawaii nei he mau bila haawina, ame na pono e ae, i kupono loa e loaa iaia, a e loaa mai ana iaia, in a e waihoia aku ana kana noi ma o ko kakou elele la, kekahi hoa o ka aoao kalaiaina e noho mana nei i keia la.

            E noonoo me ka akahele no ka pono o keia Teritore. Aole e loaa ia oe ka holomua, aia wale no a loaa ka holomua i keia Teritore.

            Komite Kuwaena, Aoao Repubalika