Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 11, 17 March 1922 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Kupale o Baldwin i na Olelo Oiaio Ole a Kona Mau Hoa Paio

Aole On a Makemake e Komo lloko o na Kipehi Pilikino Hiki Ole Nae Iaia ke Ae Aku e Pulapuia na Mana Koho

Kipehi i hailukuia aku ia A. Baldwin, ka moho Repubalika, c L. L. McCand Kona mau kokua hooikaika, ma ka lakou mau wahi i kaa ai ma Hawaii ame Maui, no mau hana maloko o ka aha kuioko, ua ku okoa mai nei o Baldwin iwaho, a kupale iaia iho, me ke kapa ana i kela mau olelo i ka oia o ole.  Ma ke Sabati iho nei, ka hoea ana mai o Mr. Baldwin, no keia kulanakaunale, a ma ka Poalua nei i hala aku ai oia no Kauai, a iaia e huli oi mai ai mai kela huaka'i mai, e huli hoi loa aku ai oia no Maui, mahope o ka hoohala ana i kekahi mau keia pule ae ma Honolulu nei haiolelo ana.  Aole Makemake i ka Hoino Pilikino I ke kamailio ana ae e pili ana i na hoinoino pilikino, ua hoole loa ae oia no kona ukali aku ma kela ano hana a kona mau enemi kalaiaina; aka nae, aole e hiki iaia ke ku aku a nana, o ka pane ole, no na olelo oiai, i kamailioia e kue ana iaia ame kona mau hoa oloko o ka haolelo kuloko.  Ua hoike ae oia, o ka hana a MoCandless ame Kumalae, o ia no ka lawe ana mai i kana mau hana maloko o ka ahaolelo, a kukulu aku imua o na mana koho, ma ke ano e koho kue mai ai lakou iaia, oiai mae, aole loa he wahi oiaio iki iloko o kela mau olelo.  He elua mau kumu ano nui loa a kela mau moho elele lahui, ma ka aoao Demokarata, i lawe mai ai, a kukulu imua o na mana koho no ka Baldwin hana maloko o ka ahaoleleo, o ka mua, o ia no kam ea e pili ana i ke kakoo ana ia Kuhio i kiaaina, a o ka lua, no ka pono koho baloka o na wahine.  Ke Kuiana Kiaaina "Aole i maopopo ia'u, ina me ka manaoio maoli, aole paha, i hapaiia mai ai keia mau mea oiaio ole e kue ana ia'u aka ke pane nei au no ia mau mea, a hoike aku i na mea oiaio wale no.  Ina mamuli o ko laua ike ole.  ke kumu o kela kamailio ana, alaila e loaa aku ana ia laua ka oiaio.  Ina mahopeiho o ka ike ana i ka mea oiaio, a hoomau no ko laua kamilio ana ia mau olelo, ma ke ano he maunu hooikaika baloka, alaila ua pili (ka hewa ia laua, no ka hoike ole i ka mea oiaio, me ka manao pela iho la o hookoia ai ke kalaiaina moowini."  Ua hoakaka mai o Mr. Baldwin i kona kueia aku, no kona lilo olo i mea kakoo ia Kuhio ia Kiaaina, ma ka manawa e noho ana ke kau o ka ahaolelo kuloko, a aole oia i lilo i mea hooikaika nona (Kuhio).  Ua hoole loa ae oia i ka oiaio o kela mau olelo; a i wahi e alakai hewa ole ia ai na mana koho, ua makemake oia e ike lakou i ka mea oiaio maoli, o ia hoi aolo loa on a wahi manao kue iki ia Kuhio, na na ano apau.  O kana i kue ai, o ia no ke apono ana aku i kekahi olelo hooholo, i laweia mai iloko o kela kau o ka ahaolelo, e kakoo ana ia Kuhio i kiaaina, aole ia malalo o kekahi kumu e ae, aka no kona manaoio, aole kela he hana na ka ahaolelo, aka he hana i pili wale no i ke komite kuwaena o ka aoao Repubalika.  Ua holo nae kela olelo hooholo iloko o ka aha senate, a ua hooholo pu ia lioko o ka hale o na lunamakaainana.  He Hoaloha no Kuhio No ke kulana oiaio o Mr. Baldwin me ke Keikialii Kuhio, e hiki ole ai i na mana koho ke hoohewahewa no ka Mr. Baldwin mau hana, a e hiki ole ai hoi ke manaoioia aku ka pololei o na kumu imi baloka, a kona mau enemi kalaiaina, koe wale no ka hoao ana e pulapu i ka lehulehu me na mea oiaio ole, e ikeia no keia mea oiaio malalo iho nei: Ma ka manawa e malamaia ana ka fea ma Maui, ua lilo o Kuhio he malihini hanohano na Mr. Baldwin, no kekahi mau la, maloko o kona home, ua hookipaia me ka maikai, e hoike mai ana kela hana, ma ka aoao o Mr. Baldwin, i ka pipilipaa o kona manao aloha no Kuhio, ma ke ano he mau hoaloha oiaio.  Ua maopopo ia Kuhio ka Mr. Baldwin mea i hana aku ai maloko o ka aha senate, a ua haawi oia i kona mahalo iaia, no ka mea aole na Kuhio ponoi i nai mai, e kakooia aku oia, o ka mea a ka ahaolelo i hana aku ai nona, no ka ahaolelo wale iho no ia manao, me kona apono loa i na keehina a Mr. Baldwin i lawe ae ai maluna o na loina alakai a ka aoao Repubalika, e hooili ana i kela hana kakoo na ka aoao Repubalika wale no i ke komite kuwaena o ka aoao Repubalika.  Ua holo nae kela olelo hooholo iloko o ka aha senate, a ua hooholo pu ia lioko o ka hale o na lunamakaainana.  He Hoaloha no Kuhio No ke kulana oiaio o Mr. Balwin me ke Keikialii Kuhio, e hiki ole ai i na mana koho ke hoohewahowa no ka Mr. Baldwin mau hana, a e hiki ole ai hoi ke manaoioia aku ka pololei o na kumu imi baloka, a kona mau enemi kalaiaina, koe wale no ka hoaao ana e pulapu i ka lehulehu me na mea oiaio ole, e ikeia no keia mea oiaio malalo iho nei:  Ma ka manawa e malamaia ana ka fea ma Maui, ua lilo o Kuhio he malihini hanohano na Mr. Baldwin, no kekahi mau la, maloko o kona home, ua hookipaia me ka maikai, e hoike mai ana kela hana, ma ka aoao o Mr. Baldwin, i ka pipilipaa o kona manao aloha no Kuhio, ma ke ano he mau hoaloha oiaio.  Ua maopopo ia Kuhio ka Mr. Baldwin mea i hana aku ai maloko o ka aha senate, a ua haawi oia i knoa mahalo iaia, no ka mea aole na Kuhio ponoi i nai mai, e kakooia aku oia, o ka mea a ka ahaolelo i hana aku ai nona, no ka ahaolelo wale iho no ia manao, me kona apono loa i na koehina a Mr. Baldwin i lawe ae ai maluna o na loina alakai a ka aoao Republika, e hooili ana i kela hana kakoo na ka aoao Repubalika wale no.  No na olelo oiaio ole hoi a MeCandless ame kona mau kokua, i kipehi aku ai maluna o Mr. Baldwin, no kona kue i ka haawi ana aku i ka pono koho baloka i na wahine, ua hoole loa ae oia i ka pololei o kela mau olelo, no ka mea he mea kakoo mau oia, e loaa kela pono i na wahine, aole wale no ma kana mau olelo ponoi, aka ma kana mau hana kekahi iloko o ka ahaolelo.  O kona manaoio ma ka haawi ana aku i kela pono koho baloka i na wahine, aole ia, elike me ka na hoa o ka hale o na lunamakaainana i ma nao ai, o ia ka waiho ana aku ma ke koho balokaia mai e na mana koho kane, aka mai ahaolelo ponoi aku no ia, me kekahi kaula ole e hukihuki ai ma na aoao apau o ka bila kanawai i pilli i ka pono koho o na wahine.  "Aole au i makemake e komo iloko o keia hakoko kalaiaina, ma ke ano e kipehi aku i ka lepo, a i ole kamailio hoinoino paha no ko'u mau hoa e holo kue mai nei ia'u.  Ua kau aku ko'u mau manaolana, e kapae loa ia keia ano hana, eia nao ua ku mai ko'u mau hoa e holo kue nei, a hoike mai i na mea oiaio ole.  "O ka'u wale no e uwalo aku nei imua a na mana koho, o ia ka noonoo ana me ka akahele, a ke waiho aku nei ia'u iho, imua o na mana koho noonoo akea a laula o keia Teritore.  "Ke ku nei ke kahuahana a ka aoao Repubalika, me na hoakaka no na hana a ka noao'e hooko aku ai, ke ku nei au maluna o kela akhuahana.  "Ina no ko'u kohoia a puka, ua makaukau loa au e hele aku i Wakinekona. a hana aku elike me ka hiki ia'u, no ka pono o Hawaii nei." Kue Ikaika o L.L. McCandless ia J.  Kumalae Komo Pu kana kue ia Baldwin ne ka laua Mau Hana Maloko o ka Ahaolelo Kokua Nui oia i ka hoopae limahana koi ikaika oia i ko wailuku poe e hoouna iaia i wakinekona i elele lahui I kulike ai me ka hoike mai wailuku, Maui mai, e pili ana i ka halawai kalaiaina i malamaia e McCandless ame kona mau hoa, maloko o ka hale kiionioni Hippodrome, ua hoike ae ka moho Demokarata, i kona kue ikaika ia John Kumalae, pela pu hoi ia Harry Baldwin, no ke kue ana i ka bila, e haawi ana i ka pono koho baloka i na wahine o Hawaii nei.  Ua hoolinalimaia kela halekeaka e Mr.  McCandless, no ka hana haiolelo, ma ka po o ka Poakolu, o ka pule aku nei i hala, a iwaena o ka poe i haiolelo, no McCandless, oia o Uluhi, Ahuna, Notley ame M. K. Ekau, ka mea nana i noho lunahoomalu i keia halawai.  Ua kokoua nui loa o McCandless, i ka bila hoopae limahana, no ka hookomo aua mai i mau limahana hou iloko nei o ka aina, aole nae, elike me ka na Repubalika i manao ai, o na Pake, na limahana e hookomo mai ai, aka elike no me ke ano o ka papa o na limehana e ikeia ana, ka oi ae o ka maikai, a kupono no na oihana mikiala iloko nei o ka aina.  Ua koi aku o Mr. McCandless i ka poe i akoakoa ae ma keia halawai, ma kahi paha o ehiku haneri ka nui, e hoouna i kekahi kanoka i Wahinekona, i boomaka kona pinaua ana ae iluna e ke alapii, mei ke anuu mai ilalo loa, aole hoi i kekahi kanaka e kau mua ana iluna.  No na mea e pili ana i ko J.  Kumalae kamailio, he kanaka ilihune oia, a e hana ana no ka pono o ka poe ilihune, ua hoakaka mai o Mr. McCandless, i ka moolelo o ka kumalae hana maloko o ka ahaolelo o ka 1919, o ia ko kumalae koho ana i ka olelo hooholo, e ae ana o hooliloia aku ka halewili o Kekaha, Kauni, he waiwai no ke aupuni ma ke kuai, aole e emi iho, i ka huina o $150,000.  Ma kela halawai, i hoakaka pu aku ai o McCandless i kona komo e kokua ia Robert Wilikoi, no kona mau hoolilo i Wakinekona, no ka paio kue ana aku i ke ana waiwai i kauia maluna o na Hwaii, mamua o ka loaa ana o ka mana koho baloka ia lakou, ua loaa ia Wilikoki, ka lanakila ma kela hooikaika ana.  Ua hoakaka pu aku oia, ma kela halawai, no ke koho kue ana o Baldwin, i ka bila o haawi ana i ka pono koho baloka i na wahine, maloko o ke kau ahaolelo o ka 1919.  Ua kupale nae ka nupepa Maui News, ia Harry A. Baldwin, ma na men i kamailioia, no kona koho kue ana i ka bila e hawwi ana i ka pono koho baloka o na wahine, ma ka olelo ana, ua haawi aku o Baldwin, i kana kakoo ana, e haawiia aku kela pono kaokoa, me ka manao maikai e ka ahaolelo kuloko, ua hooholoia ka bila e ka aha senate, in a no ka lilo i kanawai, alaila e kuleana koke no na wahine, i ka pono koho baloka, ma ka la 1 o ka mahina o Iulai I ka manawa nae i komo ai ka bila iloko o ka hale o na lunamakainana, ua hoololiia, me ka haawiia aku, na na makainana kane, e apono mai, i ka loaa ana o ka pono koho baloka i na wahine ame ka ole, a i ka wa i hoihoi hou ia ai kela bila, me ka hoololi iloko o ke senate, ua koho kue o Baldwin, me na hoa e ae o ke senate i ka hoololi, aole no ke kue maoli i ka haawi aku o ka pono koho baloka i na wahine, aka no ka makemake ole, na na kane e apono mai i kela ninau aka o ka ahaolelo ke kuleana nui, e haawi aku ai ia pono, me ke kaukai ole aku na kekahi mana okoa e apono mai.  Rome, Italia, Mar. 11--I kulike me na lono o ka loaa ana mai ianei i keia la he kaua hookahuli aupuni ka i ala ae maloko o Teripoli.  Ua okiia e ka poe kipi na alanuihao kaaahi a ua lele kaua aku maluna o kahi a na koa Italia e hoomoana ana.  Elua mau pualikoa Italia ma Azizia i hoopuniia e ka poe kipi, a ma na mokulele e hoohauleia iho ai ka ai no ka hanai ana i na pualikoa Italia.  Ke haalele aku la na koa Italia ia Chater ame Zaviau, kahi a lakou i paa ai no kekahi manawa.  No H. A Baldwin o Hawaii ame Kauai o Mano  Hoopaa ko Hawaii ame ko Kauai Mau mana Koho Baloka e Koho Ia Baldwin Aohe Kanalua ana no Maui no ka oi Lilo ka Ekolu Ana o na Moho Demokarata i Kumu Wawahi i ko lakou Ikaika  I kulike me ka Rev. Steven L. Desha o ka hoike ana ae i ka Advertiser ma ka Poakahi nei, 2 ia 1 ka oi aku ana o ko Baldwin mau baloka ma Hawaii Komohana mamua o na moho Demokarata e ae apau.  Nani maoli in a e hookoia ana keia wanana ana.  I kulike hoi me ka hoike mai ke keena kikowaena ae o ka aoao Repubalika o ka Poakahi nei mamuli o kekahi leka o ka loaa ana ae mai kekahi Repubalika koikoi mai o Kauai, mawaena o ka 300 ame ka 500 ka oi aku ana o na baloka o Baldwin ma ia mokupuni.  O na like ole mawaena o na mahele Repubalika o Hawaii Hikina ua hookuikahiia, i kulike me ka L. M. Judd o ka hoike ana ae, a ke holopono mai la ka ke kaa ana a ka mikini a ka aoao Repubalika.  Ma Maui hoi, o ka Judd mea o ka ike ana aku, o ia no ka anaia ana o kekahi hana maikai e kela ame keia kanaka pakahi no ka holomua o ka hana, koe wale no kekahi mau hooponopono hou kupono i manaoia.  O ka mahae ana o ka ikaika o na mana koho ma Hawaii mawena o na Demokarata e lilo ana ia i mea e eha ai no lakou, pela ko Senatoa Desha manaoio.  Ma ka apua ka pakele ana o kekahi keiki.  Aneane loa e halawai kekahi keiki uuku Hawaii o 8 makahiki me ka make, o kona pakele ana nae he ninau pohihihi ia.  Mawaho mai o ka halemai Moiwahine ma ka Poakolu nei eluamau keiki Hawaii e paani ana mahai o ke alanua, hookahi o laua i hou aku i ka maka o kekahi a hoomaka ke keiki i houia aku ai ka maka, e holo no ka hoike ana aku i ka makuahine.  Iaia i kaa pono ai mamua o ka pukapa o ka halemai e holo mai ana ke kaa otomobile o ke Kauka C B. Wood mailoko mai o ka pa o ka halemai, a oiai ua hikiwawe oa kela holo ana mai o ke keiki, e hiki ole ai i ke kauka ke hoopaa koke iho i ka holo o kona kaa, ua hookuiia mai la ke keiki a hina ilalo, a piiia mai la ke poo e ka huila, a o kahi kupanaha loa, mamua o ka lele ana iho o ke kauka ilalo, no ka hapai ana ae i kahi keiki me ka manao ua eha loa a i ole ua make paha, ua ku ae loa a i ole ua make paha, ua ku ae la kahi keiki a hoomaka aku la e holo, no kahi o kona hale.  E ih mai ana o H. H. Herrick, o ke keena pai nupepa o ka Advertiser ia manawa, i kona ike ana mai i ka holo o kahi keiki, hoomaka mai la oia e alualu mahope ahiki i ka hale a kahi keiki e noho ana, me ka hana nui no nae oia o ke koi ana aku i kahi keiki e hele pu me ia i ka halemai, e ka ninau pu ana mai o ke keiki i ko Herrick humu o ka hahai ana aku mahope on a.  I ka hoea ana aku i ka halemai a nanaia e na kauka aohe i naha ke poo o ke keiki, ua moku nae ka ili o ke poo, a ua pukuia mai kekahi wahi o ka ilipoo.  Ua haawiia na kokua i ke keiki, a iloko o kekahi mau la kakaikahi ma nei mua aku e ike hou ia aku ana ia keiki o paani hou mai ana.  O ke sabati Maraki 26 ka la hanau o Jonah Kuhio Kalanianaole.  I kulike me ka lono i hoikeia ma i keia keena o ka la Sabati, ka la i keia keena o ka la Sabati, ka la 26 o Maraki, e hiki mai ana, ka la hanau o ke keikialii Jonah Kuhio Kalanianaole.  Ma ia le e weheia ana ka halehupapau ma Maemae, a ua noa ke kahua no na makainana Hawaii apau ma ia la no ka makaikai ana.  O na luna o na ahahui Hawaii ke komo ana iloko o ka hale kupapau e ku la ma Maunaala, a e malamaia ana maloko olaila, he anaina haipule hoomanao no ka Elele ahonui Kalanianaole, a mahope o ia anaina haipule, e hoomakaikaiia aku ai na makaainana apau i ka luapao, kahi o na alii i moe aku ai.  Loa ke kino ua make ma puuloa ae nei  Ha'oha'oia he haole o ka oihana kaua a loa ke kino i ka lana i ke kai kohoia no ka on a ke kumu o ka make loaa aku no na Dala he hookahi Haneri Maluna o kona kino aole i lilo  Mahope o ka haohaoia ana o Paul Kikanski, ke kokoolua o ke kanaka ki pu o ka mokukaua Ingram e ku mai la maloko o ke awa o Puuloa no kekahi mau la ua loaa aku la kona kino make e lana mai ana iluna o ka ilikai ma ka hora 4:30 o ka auwina la Poaono aku la i hala maloko o ke awa o Puuloa, ma kahi kokoke i ke awapae o na mokulele.  I kulike me ka hoakaka a ka moolelo e pili ana nona ua hookuuia mai oia e hele e holoholo ma ka po o ka Poalua aku, a i kona hoi ole ana aku ma ke kakahiaka Poakolu mai ua haohaoia oia a ua hoomakaia ka huli ana nona.  Ma ka manawa i loaa ai o kona kino, elike me ia a na luna nui ame na kauka o ka halemai ma Puuloa o ka hoike ana ae, ma ko lakou manaoio me he mea la he mau la ekolu a cha paha ka waiho ana o kona kino iloko o ke kai.  No na makahiki he 18 ka noho hana ana o nei koa me ka oihana kaua.  Ma kela Poalua i koohuuia mai ai oia e holoholo he $450 me ia ma ia la, he mau dala manuahi i loaa mai iaia mai ka mokuaina mai o Wisconsin, eia nae, i ka manawa o kona kino i loaa aku ai he $100 wale no i koe ma kona pakeke.  He mea keia o hoike maopopo ana aole oia i make mamuli o ka powaia ana, me he mea la ua on a oia ma kona manawa i hoi aku ai, a no ke kupouli loa o kona noonoo i ka waiona ua haule oia iloko o ke kai a make.  Ikaika ka mahele o iwilei no balawina.  O kekahi o na mea haiolelo ano nui ma ka halwai i malamaia ma ka apana o iwilei ma ke ahiahi o ka poaha o ka pule aku la i hala o ia ka ilamuku Amerika Oscar P. Cox ame ke Senatoa mua S. P. Correa, ma ka home o Miss Ana Kealoha, kahi o ke kalapu Repubalika a na wahine o ke kukuluia ana ae.  Nui na wahine i akoakoa ae ma ia halwai a pela hoi me kekahi mau kane.  Ua hoike ae na wahine o kela Mahele Umikumamalima o ka apana Elima i ko lakoi ohohio no ke koho baloka e hiki mai ana, a ua hoike ae hoi i ko lakou makemake e hooikaika no ka pono o ka aoao kalaiaina ame ka moho Elele Repubalika Harry A. Baldwin ma ke koho baloka kuikawa e malamaia ana ma ka la 25 o Maraki, a ua hoike ae na alakai o ia mahele mai ia manawa mai e hoomaka aku ai lakou e hana no ka moho Repubalika, a ma ko lakou manao e oi aku ana na baloka e loaa ana ia Harry A. Baldwin mamua o na moho Demokarata e ae e holo kue ana iaia.  Kauia ka hoopai no ka hihia opiuma  Ma ka poakahi iho nei i kauia aku ai e ka Lunakanawai H. W. Vaughan o ka aha federala, ka hoopai o $200 maluna o Isamu Karuki, ke Kepani i hoopiiia ae ai no ka hewa ohumu ma ka mea e pili ana i ka hihia opium i loaa aku ai maloko o ke kao Bennington ma ka mahina o Sepatemaba i hala a i ae ai hoi i kona hewa ma kekahi manawa aku nei i hala.  O F. Santos, ke kookolua ona i hopu ia ai ia hewa like, aole i kauia aku ka hoopai maluna ona ma ia la.  O kekahi o na kanaka i komo pu ai ma ia hihia a i hoopiiia ae ai no ia hewa like, oia o J. R. Pierce, a i waihoia aku ai kona hihia imua o ke kiure, ua lokahi ole ka manao o ka papa kiure nana i hoolohe i kona hihia, eono ma ka aoao hookuu a eona ma ka aoao hoopai; ua hoopauia ke kiure e ka aha.  Aohe manawa maopopo no ka hoolohe hou ana i kona hihia.  Maloko o ka Hale Misiona Memoriala ma ka po o keia Poakahi iho, e malama ae ana ka Ahhui o na Wahine Mana Koho o keia Teritore he halawai akea, a ua makemakeia na wahine apau, me ka nana ole i ka aoao kalaiaina, no ka hoea ae ma ia halawai.  No ka hoonaauao ana, i ke ano o ke kalaiaina ame ka mana koho baloka, ka manao nui i kukuluia ae ai keia ahahui.  Mai hoohemahema i keia hana maikai!  Kahua Mai Ka Hoopai No Na Kepani Ohumu Eha Makahiki ka Haahaa e Noho Ai Lakou Maloko o ka Halepaahao Teritore Noopii hou ia ae ko lakou mau bona Hoohalahala ko Lakou Loio i ka Olelo Hooholo Imua o ka aha kiekie  Mawaho ae o ka hoopai kanono, i kauia mai e ka lunakanawai banks, no no Kepani he umikumamalima, i ahewaia ai e na kiure, no ka pili o ka hewa ohumu ia lakou, e hopoino i ke ola o ko lakou hoa lahui, ma ka hoopahu ana i kona home ma puna,  Hawaii, ua hoomahuahua hou ia ae e ka aha i ko lakou hona, ma ka Poakahi iho nei, mai ka ekolu kaukani dala ae, a i ka elima kaukani dala, oiai e kakali ana no ka hooloheia mai o na kumu hoohalahala i ko lakou hihie imua o ka aha kiekie.  Mamuli uae o ke noi a ka lunakanawai lymer, ka loio o ka poe hoopiiia, ua haawi mai ka aha, i manawa, e huli ai i na kaukani dala pakui hou iho no ka bona, ahiki i keia Poalua ae, a iloko o ia manawa hookahi, ua aeia lakou e hele lanakila malalo o kela bona kahiko o ekolu kaukani dala pakahi.  Ua loihi ka paio ana a na loio o na aoao a elua, maluna o ka ninau no ka hoomahuahua hou ana i ka bona, o ka poe i hoopiiia, o ka mea nae a ka aha i hooholo mai ai, o ia no ke kau hou ana iho i ka huina o elua kaukani dala pakahi, maluna o ka huina mamua o ekolu kaukani dala.  No ka ninau e pili ana, i ka hoounaia aku o kela poe Kepani he umikumamalima no Iapana, ua hoakaka ae kekahi loio i kona manao, he hana hiki no kela ke lawelaweia, mahope aku nae o ka noho hana mua ana o ka poe i hoopiiia i ko lakou mau hoopai, a o ka manao ana iloko o keia manawa, e hoouna aku ia lakou no Iapana, ho hana ia i kulike ole me na manao o na kanawai federala.  Hooko na wahine o waianae i ke ao a ke kamaliiwahine  Mahope o ka holo anu aku o ke Kamaliiwahine Kalanianaole Waianae ma ke Sabati aku nei o ka pule i hala a ao aku i na wahine o ia kaiulu e kukulu ae i kalapu wahine Repubalika na iakou maloko o ia apana, ua hookoia mai ia leo alii mao ke kukulu ana mai la a na wahine o ia apana i kalapu na lakou ma ka po Poaha o ka pule aku la i hala mahope o ko lakou akoakoa ana ae maloko o ka hale hookolokolo ma ia apana.  Ma ka lono i hoikeia ae he heluna nui o na wahine i akoakoa ae ma ia halawai kukulu kalapu me ke ohohia a ua manaoia e oi aku ana ka nui o na wahine koho baloka maloko o ia apana i nei makahiki mamua o ko na kane.  O na luna i kohoia no ia kalapu o ia keia:  Mrs. Annie K. Caesar, peresidena; Mrs. Rose Kapela, hope per., ekahi; Mrs. Elizabeth Kupau, hope per., elua; Mrs. Emma Meyer, kakauolelo: Miss Amoe Akana, kokua kakauolelo; Mrs. A Langras, puuku.  O na lala o ke komite hooko Mrs. Rachael Kaleiwahea, Mrs. Abbie Harper, Mrs. Annie Silva ame Mrs. Lily Bailey.  O Mrs. Lahapa Apo, Mrs. Annie Kahuhui, ame Mrs. Mileka Hoolapa na lunakanawai no ke koho baloka.  Mahope iho o ke kohoia ana o na luna o ia kalapu ua haawi ae ka peresidena Mrs. Annie K. Caesar i kekahi haiolelo imua o ia anaina e noi ana i na lala apau e hoolohe i na ao ana a ke Kamaliiwahine Kalanianaole e lokahi na wahine Hawaii a e kupaa hoi malalo o na rula alakai a ka aoao kalaiaina Republika, a e haawi pu i ka lakou kakoo ana i ka moho a ka aoao Republika oia o Harry A.  Baldwin.  Tokio, MAr. 13 Ua hoopukaia mai e kina kekahi mau kono i na aupuni mana nui o ke ao no ka hoouna ana aku i mau elele i kekahi ahaelele kukakuka mawaena o na lahui e malamaia ana ma Shanghai, no ke kukakua ana maluna o ka auhau maluna o na waiwai kalepa o kina.  Ma ka la 1 o Aperila e noho ai ia ahakuka, o na aupuni nui e komo pu ana ma ia kukakuka ana oia no o Amerika, Beritania Nui, Palani, Iapana ame Italia. Hoolilo ia kanaka Hawaii i ke ana i home nona e noho ai me ka aihue i na meaai oloko o na home mauka o nuuanu e loaa ai kana mau meaai paa nae oia i ka hopuia ae no na mahina ae nei ekolu i hala, i hoolilo ai o kealoha pipi i kekahi ana, i home nona e noho ai, a e hiamoe ai i ke ao, a i ka po, e hele ai oia maloko o na kauhale o ka poe mauka ae nei o nuuanu, no ka aihue ana i na meaai e loaa aku ana iaia,  No na mahina ekolu i hala ae nei, e haohao mua ana ka poe he mau home ko lakou mauka ae nei o Nuuanu, i ka nalowale mau o kekahi mau meaai mailoko aku o na pahu hau, aka nae i ka wa i ikeia ai o Kealoha Pipi maloko o ke ana, pela hoi ka loaa pu ana aku o na meaai i hele a ku ke ahua, maloko o kela ana, akahi no a hoopauia na pohihihi, no ke ano i nalowale mau ai ka lakou mau meaai.  No kela nalowale mau o na meaai mai na home aku, ua kiia na puka o na home i ka po, o ka mea apiki nae, i ke ao ana ae, ua hemo ka puka, a ua liko na kini meaai, na omoomo palaoa, ame na kini palena; ua ike lihi no kekahi poe i ka maalo o kekahi mea, o ke kupaianaha nae, iloko o ka manawa pokole loa, ua nalowale aku la ke kanaka maauhele o ke aumoe.  Ua koikeia mai kela lilo mau o na meaai o na home, i ka oihana makai, a ua hoomakakiuia no hoi, o ka oili mai o ke kolohe, aole nae he manawa i ikeia ai, a paa la hoi i ka hopuia.  Ke Kumu i ikeia ai ma ke ano ulia wale no i ikeia ai o kealoha pipi a laweia mai oia no ka halewai, eia ka o ke kanaka nana e komo mau ana i na home o ko nuuanu poe,  oia kekahi o na kanaka hawaii i kamaaina loa ma na uwapo, a i noho luina noluna o na mokuahi holo pili aina, a ma kekahi ano no hoi, oia kekahi o na kanaka Hawaii mama i ka au i kona mau la.  Ma ka auwina la o ka Poalima aku nei i hala, ua pii holoholo aku la o E. McFarlane nouka o ke awawa o Nuuanu, ma ke kahawai aku o Kapena, iloko o kona nanea i ka hele, lohe ana oia i ke kunu o kekahi mea, ma kahi kokoke loa i kona wahi e hele aku nei.  Ma kela wahi a Mr. McFarlane e hele la, he pali kiekie ke ku mai ana, ma haki o ka haneri kapuai a oi aku ke kiekie, e hiki ole ai iaia ke manao aku, he kanaka kekahi i aa e noho ma kekahi wahi o kela pali laumania.  Hoomau aku la no nae oia i ka hele ana imua, a no ka elua o ka manawa, ua lohe hou aku la no oia i ke kunu ana mai o kekahi mea, a iloko nae o kela manwa i hoomaka aku ai oia e nana pono, ma kahi o ke kunu ana i lohe ai, he mea oiaio, i kona nana ana aku iluna o ka pali, ike aku la oia i ka oioi mai o na wawae o kekahi kanaka iwaho, e kono ike ole aku nae i ke kino.  Hoikeia Mai ka lohe i na Makai O ka noonoo mua i oili ae iloko e Mr. McFarlane, iaia iike aku ai i kela mau wawae, no kekahi mea mahuka paha ia, o ka holo ana a poe iloko o ke ana, oiai he nui ka poo holo mahuka, i paa i ka hopuia maloko o kela awawa, nolaila hoi mai la oia a loaa ke kelepona, hoike mai la i kana mea i ike ai i ka halewai, a hoounaia aku la ka makai Carreiro, no ka pii ana i nuuanu i ka hoea ana aku o ka makai a loaa o Mr. McFarlane, hele like aku la laua no kahi i ikeia ai kela mau wawae iluna o ka pali.  O ke alanui e hoea aku ai i kela wahi.  he maoli liilii wale no nolaila pii like aku la laua, me ka nehe mailie ana, aia hoi ka makai mamua, me ka paa o kana pu panapana iloko o kona lima, a i ke kokoke ana aku i ka waha o ke ana, ia wa i holo aku ai oia imua, a ike aku la ia Kealoha Pipi e hiamoe ana, a ua hele hoi oloko o ke ana a lako maoli me na meaai o na ano like ole, e pilikia ole ai kela kanaka no kekahi mau mahina i ka ai.  Ua puaoho koke mai la o Kealoha Pipi i ka wa i komo aku ai o ka makai, ua hele no hoi kona umiumi a loloa, i kau a mea o ke kahi ole ia.  Ua helo a ku ke ahua o na meaai pela me na kini palen na omoomo kini, i hoahuia maloko loa o ke ana, palao ame ka poi, no ka nui loa o kela mau meaai, ua hoolilo maoli ia ka paila o na papaa palena i uluna nona e hiamoe ai.  He Kela moku kahiko ua laweia mai o Kealoha Pipi no ka halewai, a malaila i ike mai ai ka poe o ka halewai i kamaaina iaia, oia kekahi o na keia moku kahiko loa oluna o na mokuahi holo pili aina, nona hoi na moolelo ku i ke aiwaiwa i kona wa e noho hana ana maluna o na mokuahi.  Ma ka oleloia, he mau manawa lehulehu a Kealoha pipi i lele ai mailuna mai o ka mokua hi i ka wa e hoopuka ana ka moku mailoko aku nei o ke awa a i ka wa o hookuuia ai he waapa lioko o ke kai no ke kii ana iaia e luu ana kela kanaka iloko o ke kai, a puoho ae la ma kahi mamao loa i ke kahi manawa ka i ka wa e oili aku ai o ka mokuahi mawaho ae nei o ka nuku o ke awa e lele ana oia iloko o ke kai a puoho ae la ma kahi mamao loa Ma ka manaoio o na kanaka o ke aupuni aole he maikai o ko Kealoha Pipi noonoo, pela oia i hoi ai a noho iloko o ke ana, me ke komo hele ana iloko o na kauhale i ka po, e huli ai i mau meaai nana a o kahi kupono nona e noho ai o ia no ka home i hookaawaleia no ka poe na waliwali e ka noonoo  Hoopaila ae e ka luna kanawai desha o ke kanaka mua loa i hoopaiia maloko o ka aha a ka Lunakanawai Desha no ka hoowahawaha aha oia o Samuel Lyle; ua hoopaiia oia he $15 ma kakahiaka o ka Poaono aku nei no ia hewa a ua haawi aku ka lunakanawai i manawa nona e huli ai ia mau dala hoopai ona ahiki i ka poakahi nei; ina no ka loaa o ia mau dala hoopai iaia a uku ae i ka aha pakele kona hoopaaia aku i ka halepaahao, aka i ole e ukuia ae, e hoopania aku ana oia i kawa.  Ua ikeia mahope iho o ka moku ana o Mrs. Lyle mai ia Samuel Lyle mai he mau mahina aku nei i hala ua hoole oia i ka hookaawale ana iaia iho mai kela hale mai a laua i noho pu ai no na manawa mamua aku, he hale hoi ma ka Mrs. Lyle olelo nona ponoi ia hale a oiai ua moku laua aohe kaleana o Samuel Lyle e noho hou aku ai maloko o ia hale a i ka nee ole ana o Samuel Lyle mai ia hale aku elike me ke kauoha a ka aha ua hoowahawaha oia i ke kauoha a ka aha, a ua pili ka hewa hoowahwaha aha iaia, Hopuia He ahuka no ka Ma ka manawa o ka Makai Iosiakua o ka hopu ana ia Ernest Dawson no ka ona ma ka Poalua o ka pule i hala aku la aole oia i maopopo he koa pu oia i holo mahuka mai ka oihana kaua mai ma Amerika.  Ma ka poakolu mai kona ku ana ae imua o ka Lunakanawai Lightfoot no kona hookolokoloia no ka hewa ona i hopuia ai he ona, a ua hoopaneeia mai nae ka hoolohe ana a ka Poaha mai, ma ia po iho ua haawiia aku oia i na makai o ka oihana koa mamuli o kona kumuhoopii o ka hookomoia ana ae he holo mahuka mai ka oihana koa mai.  Ma ka olelo ia he koa o Ernest Dawson no ka pualikoa Helewawae 28 e noho mai la ma Amerika i nei manawa a ma ka la 21 o Feberuari 1921 i holo mahuka mai ai oia mai ka halemai mai kahi ona i hoihoia aku ai no kona loaa ana i kekahi mai.  I kulike me kona moolelo o ka hoikeia ana ae ma ka la i o Iulai o ka 1916 i komo aku ai oia i ka oil koa a o kona helu 324568  Haiolelo o Mrs.  Athoerly Ma ke kahua mai ma ka poalima o ka pule aku la i hala i ke kahua mai ma Molokai o Mrs. Mary Haaheo Atcherly, kekahi o na moho Demokarata kuokoa no ke kulana elele i ka ahaolelo o ka hoohala ana i kekahi mau hora ma o ka haiolelo a hoohulihuli ana i kolaila mau mana koho a he mau haneri ka ka nui o ka poe i akoakoa ae e hoolohe i kana baiolelo ana.  Mai ia Jack D.  McVeigh, ka luna nui o ka Panalaau o ke Kalana o Kalawao, keia lono o ka hoikeia ana ae, iaia i hoea mai ai mai Kalaupapa mai ma ke kakahiaka Poaono aku la o ka pule i hala, a wahi ana, maikai ka Mrs. Atcherly haiolelo malaila a ua hoike pu aka hoi i kona mau hoa moho mai o ka aoao kalaiaina hookahi, na moho e holo kua ana iaia L. L. McCandless ame Jonah Kumalae.  Aohe mau olelo hoino a Mrs. Atcherly no H. A. Baldwin, ka moho Repubalika he kanaka maikai o Baldwin, wahi ka ana he hoaloha oiaio no na kanaka Hawaii ame ka poe ilihune, a ina e manao ana ka poe mana koho baloka o ka panalaau, ka poe e hoolohe mai ana, aole e koho iaia ma ka la koho baloka he oi aku hona makemake e haawi lakou i ko lakou mau baloka no Baldwin, aole hoi e haawi ia McCandless a i ole ia Jonah Kumalae, O Keia no ka Mrs. Atcherly mau olelo like i hoike aku ai imua o na mana koho baloka ma ka Mokupuni o HAwaii a ma Maui, elike me ia i hoikeia mai i Honolulu nei, aole no kona pai ia Baldwin, aka no kona ike o ka moho wale no ia e hiki ai e hookoia mai na mea aku i koe e ka Elele Kuhio i iini ai e loaa mai ka ahaolelo lahui mai. Lilo na hoolimalima o ke kaha ia bottomley  O na hoolimalima o 15 makahiki no na ana kanuko ame na aina hanai holoholona ame na hoolimalima pokole o ka manawa no na aina kanu laiki, na aina hanai holoholona ame ka halewiliko o kekaha, na kahua o ka halewili ame ko na halehana, ua lilo ia A. W. T. Bottomley, ka peresidena o ka American Factors, ma ka aoao o ka Hui Mahiko o Kokaha, i ma ke kuai ma iokahi nei.  Ua hoolimalimaia na aina kanuko ma ka uku hoolimalima haahaa loa 6 $103,000 no ka makahiki, ua hoakaka pu ia ma ka palapala hoolimalima mailoko mai na loaa apau o ke kopaa e kuaiia aku ana e loaa ana i ke Teritore ehiku ame hapa pakeneka.  Ua hoakaka pua ia maloko o ka palapala hoolimalima ka hana ana aku maluna o na aina i kanu ole ia i komo pu maloko o kela aina o Kekaha.  O na kahua o ka halewili ame na halehana ua kuaiia a lilo loa ma ke kumukuai haahaa o $150,000 ua aponoia kumukuai haahaa koe na aina hanai holoholona, ua hoolimalimaia aku ia mau aina ma ka $3,610 o ko kumukuai haahaa i kauia he $3600.  O keia huina ka Bottomley i koho ai a ua haawi hou ia iho $5 e E. W. Sutton o ka Bishop Trust Co.  Ua haawi hou o Bottomley he $5 a pau ke kohoia ana, a lilo iaia no ka $3, 610.  O ka hoolimalima no na aina kanu laiki ame na aina hanai holoholona ua lilo aku ma ke kuai no $3000.  Ma ka Paka Mauumae ma Kaimuki ka haiolelo a na Repubalika ma ka po o ka la apopo, e hoomaka ana ma ka hapalua o ka hora ehiku.