Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 6, 10 February 1922 — E Mahi Kakou i Ai Na Kakou [ARTICLE]

E Mahi Kakou i Ai Na Kakou

I ir.au la, 'kc ike aku m-i ka poo ni poi, i ka pii imioli o ke kumuhuai o keia ai kmuu o ka aiua. 1 ko kakoil imi nna uku i ko : k\uw u o koisi pii, i> ike ana kakou, ua nui 110 na 'kumu o ka pii auu. O ka mua, ua lilo' aku keia ōihana iloko o ka lima o ka poe o ko na aina e. Oka lu:i, uu Jilo ae nei na J2 aina mahi kalo i mau aina kukulu hale. B O ko kolu iui pau na PaHie mahi kalo i ka elemakule, a ua hoi i Kina. Ka mua, eia keia oiliana- iloko o ka lima o na kanaka o ko na -aina e. Aole he kumu hou, a i ole maluna wale no pa'ha o keia oihana. Aka oke kuiuu koia i pii pu ai o 'ka i 'a, ma !ka inakeke. I kinohi, ua hana maikai mai no keia poe ia <kakou, a ma ka nana iho ia mau la, ua oi ke enii- o ka poi i hanaia e lakou maunua o ka poi o hanaia ana e kakou tlio, a anumuli o keia, ua haalele ka'kou i ka inahi aua on»e ka Imna nmoli ana i !ka J<akou ai, no ka mea owai- hoi ka moa maikemake e hana i poi, ina e «liilei ana. e loaa me ka oi aku o k;v eml mamua o ka mea hiki ia oe,ke hana iho. » Aole keia he . moa hou. Ina ua i'ke * Jfela ame keia kanaika ua oi a~u ka emi 0 ka poi e. loaa ana iaia, mamva o ka poi e hana maoli ia ana eia, aole e / »erle W hele o kela kanaka e kuai ma kahi oi aku o ka emi. Mamuli o keia, ua haalele iakou i ka hana ana, d U4' lilo aSru la i na ikanaka- o ko na * aina e. - Alka, ma;liope mai o <ka iko ana o pa kanaka o ko na aina o, ua pau loa ka hina poi iloko o ko lakou i»au l'ma ua hoomaka lakoai la e Hoopii ao i ke •kumukuai, a i ka ike ana, aole no i haalele mai ike kanaka Hawail ai po 1 fca poi, imamuli o 'keia pii q ke kumu«kuai, ua hoopii liou ae ln laleoii la. A 0 ,ka hoopii iho la no ia ahiki i keia la, a k'9 ike nei kakou ua pii aku aKiki i 15 paona i ke elala hooikahi. 1 na la nae i 'hala aiku, ua loaa keia mea he poi i ka elua keneka o ka paa o ka 100 paona i ka' elua dala wale no. O ia hoi o keia 35 paona e kuaiia mai nei, e hiki loa e loila no 30 keneka avale no. Aka, no kpia !kumu ae la ua lilo keia ai lahui ilako o kaljma'o ko na aina e, a o Ika 'hopena, ua pii ae a leiekie loa ■kona kumukuai. Aka, e ike mai kakou e ika laHui, i hewa no ia kakou. O keia poi no hoi a hanaia mai nei, ua pi'ha wai, a ua | heheo ma na atio apau. O kona hanaia | ana, ua like 010 me 'kau hana ana. O \ ke kalo, e kauuia mai nei, aole i liko me ke kalo i 'kauuia e na; kanaik'a Ha•waii. Aole nana o 'ka Pa'ke anie Ikeikahi po<J iho i ke ano o ka poi an\o ano o ke kalo. O ka lakou la o ka T"oaa aku o ke tlala nunui ikupono no k'o laikou luhi. A o lie ano o ka poi, nia kaii imai ia ko'iko*i maluna oka poe eai ana. He oiaio, ua maemae i keka'hi manawa; aka i ika hapamli o ka manaiwu, aolo no i maemae., O kekaihi 'nō hoi i •ka lilo ;uia aiku uei o 'ka haiia poi iloko o na liana .o 'keia poe) ua 'hoohui oe nei L*fkou la aku na hni,.ja aole e oe kcskahi lioi mawaho ae. 0 koiu poe hui, ua nana ivale no lafkqu ma! Jco lakou la.pulea, a o oe e 'leo kana'ka nana .0 am *> e.uiku ana o'fe' eliko nie ka lakou la e kaki' niai ai. P kunui elua, ua lilo ae nei kemau aina kfuiu kalo i mau' aina hale. * Ina oiftou e ka Jahui .e ie|e ana e naiia i na lo'i -kalo o kota m£u makahiki »ku nei, <? &e aku ua piha ia mau wahi i na kau•hale. Ma ke alanui Papu e liolo nei i ua paa. keia mau aina i na lo'i & (kal'o i kela mau pokole (wale' nps' i iala afcu la, aka i keia la" aolo hri|iilona he lo'i ana ia mau waii. Pel'a no' ma ke alanui Kula', e hele la i >ka f liaiepupule. He maii" lo'i wale no ko ike|p. mau waiīii i na la i hala aku. A r pelja. no hoi o Kalihi, ma keia. aoao o - ke kahawai o Kalihi. Māuiua alku nei he anau jo *i wale no Iko kela mau wah», n i keia la, ke ike aleu nei' ileakou, .he mau pahale ke <ku la. L'a emi mai na wahi kanU kalo, ma «niir o lieiā iilo ana o keia lo'i i ■wa'hi lukulu hīfl& ik#W\na.6 0 ka we'he hou ia aku i imau aina kihu kalo hoti, aole h'O -hanaia poln. \

tNo keia kumu e emi loa mai ana j na aina kanu kalo, ahi'ki i ka ualoi wale loa ana. I ke āu Ikahiko o ikel kahi mau iwahi i kānuii ; i ka laiki i : keia la, ua paa i iko kalo. Aka, o ia mau aina kalo, ua lil'o aei la i <mau aina laiki no 3ce kumu ua hooliloia a'ku i,ka poe kanu laiki. | , Ō ke kumu ekolu;. ua pau na Pako kanu kalo i ka oleinakul\ a ua lioi no hoi 'kekahi poe i Kina. I ka hoi ana o <keia poe i 'ko lakou mau āina 'ponOi iho, ua nele ka poe kanu kalo, no ike kuinu ua haalele anua no lioi na kanaka Hawaii i keia oihana. I keia la, ina kaj kou e hele ana e nana i nā wahi e Kanuia uei i !ke kalo, e lOaa aku ana ia •kakou lie poe elemaikule wale no. A pPmai'kai e loaa ia oe he- mau kanaka HaV?aii kekahi. O na <wahi kanaka Hāīwau o kanū wale ana no lakou ao kO lakou mau ume'ke iho. I haaleleia no koi kekahi, no ka luWame fke auuanu o keia oiliana. 0 ke 'kanaka. i maa ole i ke 'kunu lo'i, e ike āna oia i ka hiki ole e hoomanaiwanui, no ke anu. 1 O keia mau kumu ekolu, nakumu ano mii i lilo ai keia ai lahui i mea pii loa ma Hawaii nei. Aōle ai e ae i loaa mai sia pii elike me ka poi. Ua oi aku 'ke emi o ka laiki, s<a paiaOa, ka ualaka- ; hiki, ame na ai o ae, a na lahui e, o -ai nei, a o ka kakoU hoi ua pii ae ahiki ole i kekaki manawa ke hooniaopopo iho. O ka ninau nui, e h'ooanau anei (kakoū i ka haawi ana ha ha'i e lianu, a e hana mai Ika kakou ai? Ua iku ae keia junau mamua aiku nei, a ua "hooholo *keikaki poe kānākā* e e kanu kalo, a e laiwelaiwe hou i keia oihana. Ua horfko, i'o aku no lakou, a ua ku no ka hui, a ua loāa no hoi nā aina kanū kalo, a ua loaa no ka <poi, a ua iike no i »ka .pomaileai o ia lawelawe ana. Aka, mahope o keia lioao ana. no kekahi mau makālhiilei, ua hāalele iho, a ua hoi hdu aku no kakou a ke kahua iuua i 3tu ai, i kela mau makahiki aku nei, Eia aku na liome a haawiia mai ia oe e ke kanaka Haiwaii. He oiaio o haalele ana paha oe i kou ainahanau, a e hoi āku' ana pāha maluna o na aina i maa mua ole ia oe, aka. e loaa ana nae kou apaiia aina. Aole paha he hoopaapaa ana maluna o keia ninau. A e ku māi' ana ikeia ninaū ia oe. 'E kanu anei oe i kaā ai, a i ole e kauka'i no paha oe. nā hai e kānu, a e hanā niai ikau p_pi? O 'keia 'ka niūau. 0 lfa mua, o kai pilikia, ua hāalele kakou i keiā oihana, a ua Hlo aku iloko o ka liana o (ka poe o ko na <£tna le, Ina he oiaio'. koia, alaila e h'oi akū j kākou mālūna o ke ikahua mūā a e • hoihoi hoū māi i' keia oihānā iloko o iko kakou mau limā. A o ke alānui onua, e kanū no kākoū i kā kākou ai, me kā naua ole na ha'i e hana mai. He oiaio no, ina ua ike kakou, he anu . Ikp komo ana a<ku iloiko o ua lo.'i, )io ' keaha no hoi kakōu i kanu māi'oo ol<j jai i ka 'kakuu kalo? Ile nui na ano j kalo i hiki e uhi maikai, a e hookua | nui mai, mā ke kanu «naloo ana, Ma ika Apaiia o (Hilo, l¥āwaii.. Kona, JīaI ame Kāū, Hawaii, aole lo'i ma ' keiai mau anā. he'kanū inaloo walo no. ! Nōlaila, aole e lilo anā iita uiuau ma> ) ka'u i anū i miea' akēakeā mai ike ! kanū ikalō āūa p k'e Ha^'aii. 1 ke au kahiko no I oi, iut v na pok'aku e ku'i ai ika ai, a i r .t,eia nr-u ln o nn mea kou, ua loaa yu>i. i iike me na ■wili naatflcake. o keiu o hikt ana ia oe, a i oie i kay wahi-.io. e j;i ole i kau mau keiiki, e wili no i. ka ouikou poi jno i'i maalahi loa, a i ! āi ana akV. ua. 1?1 <? no « 1 l:e me ":ā ai jlku'i me ka>ia keia mui ■ jned,' e ike ni'ai ai kr:ko*u, ko ā ■ a'eāi:ā nei (ko kakou mau māuao .haua : ma; na j mea e maalahi. aku. āi ka !;:au un.i. • Aole lūiii, Jio.'f>i>iK3?'a, ua j ma ria ano r Eia ma T >Vakinelion&, iie kalo atio hoū' 'i kanuia, V e hooluhāia ak.i ana m'a k«ia mua a/ku, uu like kona hua ana me 3tā pineiki. 0 ka ai -ana o keia j ua li'ko no uio ke kalo lehua o na Kona. 1 O 'kona maalahi nāe, ina ka | ana, ame ka malapna ana, ua oi aKu ka maalahi. lāa o loaa aūa keia kalo ī Hawāii nei. a ua'kakauia a>ku u6i pa,hā £ ko K<*misinā l Hoijū6 o na et hooūnāiā mai kekahi nitii kalō 7 6 āilo, no 'ka hoomaka ana o ke kanu aōa ma na aina ma Mnloikai, nlaila, o

'hou aku aha kakou e loli loa ana, a j maalahi loa ke ka!nu ana anie »ka hoolaha ana i "keia kalo. | O ka'u e upu nei,- cvhoi na kanaka i makua mahnia o ko lakou mau -aina ponoi iho a e kanu kalo. E hooulu i ai naū ame kou ohana. Aole e lulii loa ana fce k?inu ana ame ka.malamu. ana. Aole no hoi, e lilo aria i hana jiui kii ; wili ana i kau ai .aipP <kau lioomo?a āHā. j O«a aina .e. haawiia mai ana ia oey ame kou e lawa loa ana ,i ka j wai. A ina # ua makemake oe e kanu i j mau lo'i, aole no e nui ana Ika aina, no , ke ikumu ua uuku .no ka. aina kanu- kalo,(&ika)'£ niii āna ke 'kalo. Ina e loaa !ana'i»rie-he apana aina, he 100 >ka- ! pua.i ka loa amie il«? akea, e lawa Jo.{i ,j ana «e amo kou Ina hoi ,ua !inlta'u > ke anu, ūa Oiiki no e kanu maloo, a e loaa ana no ikau ai ame kou ohana, no ke kūmu ua nui na ano j kalo i hi!ki o kanu maloo ia. . J O 'ka liana mua keia e.'hoohanaia,anvu , ai e na kanaka Hawaii i fko lakou hoi j ana maluna o .ka aina. Aoleo kekalu mau niea e ap, aka, -o ke Ikanu ana i ai nau ame ka ohana, a he hana no hoi i maalahi, aole he jnui o ka hana. Ina ua makee ko 'kanaka Haw aii, a ua analeemake e $i maii i ka poi, Jioo kahi no alaiuii, o 'ke kanu ponoi i &au ai, ka: wili ana L kau poi ma koft home. O ikeia kauka'i .na lia'i o hana mai, lie hana 'hoopilikia. O ka hana ! maoli ana i kau ai, ka oi aku. A ina j e kanu ana -kela-ohaiia ame keia ol&na • i Ika la'kou ai pouol iho, e ike aku ana , kkkou, e lawa pono ana ka noho ana o kela ame keia ohana. Ina oukou e hele ana ma na Hilo, ma Kau ame Kona, e iike ana kakou o ka hapanui o na ikanaka ma keia mau apana, na lakou no e 'kanu mai nei ka lakou Oiialo, a ua oi āku i kekahi ananawa, a kuai ano ka nui loa. j Aole kumu nui o hiki ai e ku-eia mai keia manao. Ina ua makemallee ko kanrfka riaTraii e hoomau i ka ai ana | i ka ai a kona mau kupuna, lxbokahi no alanui o 3tc !k<anu i'ho i keia. ai, ame ka hana «ponoi ana i kau ai. O ka lahui ai laiki, e ike ana ka/kou e iiooino'a ' mau aoa i kela ame keia ai ana, a o ka imea aipoi hoi, ua hi*ki e ihooano'a elua manawa o kā pule, a ma keia e ike iho ai kakou, ua oi aku <ka maalahi o ka poi maihua o. na auo ai o ae. O ka poe ai uala, o ia hookahi no, o ka poe ai palaoa o ia ano no. E hoomo 'a niau a.na i kela ame keia la. fc iNo , laila, aole kumu nui e hiki ole ai i ka 1 ohana Hawaii ko hoomo 'a i ka lakou ai, a ho .wili pu no hoi. {" Hti ninau ano nūi : keia imraona o ka e ihoomau .ana Ikaikou i ke na lia'i e hana «nai ka kal k'ou ai, e lilo apa kaikou i -poe lioopili- ' kia ia ona- keia mua akfr. Aolo e liiiki ia kakou ko manao, e ulu ana kakou, a , e lilo i lakui nu.i, ina ka'kou e 3t"auka,'i ana na ha'i e haha mai ka kaikou ai. j i A aole no hoi he jfiau (k\uhu kupono, o; | lilo ai na ha'i e hana ka !kakou ai. Ma| | na auo apau, ua maalahi ka hana a»a | o ka. kakou ai. Ua hiki e ulu ke kal.o [ma na wahi apau. Ina ma ka Jo 'i, ua | hiki e loaa Ika "woi,- a ina ma ke Ikunu I maloo, e loaa aua. na-iUuli e hi'ki ai e •' ulu nia na walhi kanu maloo. I O keia iho la no na kanu ana o 'ka { v/a 'ka'hiko. Inā' iha na aina wai, o ko t kanu lo'i no; a 'ina ana ko kanu maloo, e r Toaa ana no na kalo o ia ano kanu anā." O ka mea nui o ka hopu ana , n:ai o ko kana'iia liawaii, a lawelafwe nia scana meā i makemake ai. A i keia au naauāo, e 'hopu ana pa'ha ma na mfia t- aalahi o ika loaā dna. A ma kbia, ir'a;x mahiiia: ae, e iko iho ai ka! iyca heiuhelu i na ai)o hooulu stalo āna aYnb ka baflā ana o ka: ai lahui o Ha- 1 'Waii nei. | iialuna o Ke aeo > k?ia ai o ka <poi, | «ole pak'a he kaiiaka Hawōii a*kaolc paha e hoppaapaa mai ana, a olelo mai! i adl6 ma&ni' o koia* āi. Uā i<ke kp kaua- j , l;a i ai i līea poi, -o ia 'ka'ai liehi etka"hi I nia keiā' hoiilia. t"a jmi na' kaullā i ka 'ikaiKa o keia $i, a ua hoike mai pie ka lOa, aole al i l'.hi iki aku anaihope o k4 ipon Ua īiia&ai no ike kana-, 'ola'ikino maikai,. a ua imaiikai no ko kahāka ma'i ā nāwālWāli. ila kekahi niaū o ka pof ka ai makeimak'e loā ia. Ina he nui kēiā ai, a'.i j emi māi kona kumukuai,. e iike a*ku 1 ana~kakou i ke kii nui iā anai o Ikeia ! ni o ua halema'i-ma-na aina <\ !