Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 4, 27 Ianuali 1922 — EIA KE KUMU PILIKIA O KA LAHUI. [ARTICLE]

EIA KE KUMU PILIKIA O KA LAHUI.

'B ka I, ka Mahi ame kā Palena, tia kupa oiaio o na paemoku e waiho nei, i hoopuniia e na kai erwalu, no lakou koi na ale hanupanupa, i ehikuia e na kupuna o kakou, mai ka wa kahiko loa mai, mahope iho o ka. nalo ana a.ku o Ilawaii i moe CHafraii aina e uhi ana i ka inoana mai o a o). - •ile iiMUno oiakpu nā -»a kupuna hooakua kuinu lāftl. He akua i piha i ke raloha .ame ka iokoinaikai. Oiai hoi, ia kakou i neia mou la, e &u" nn»-maluna o ka ole e ku la ma I/adana 0 ko kakou kupaa a liki iho i ka naauao, i loaa ia k»kou, aole mai 'na ku-1 puna mai, aka, mai na pae mai o K'a-! 'hiki, he naauao i -wawahi a mahele-J heleia, iloko o na halau he lehukhu (na| hoomana like ole) i mea nou e Hawaii ! kuauli e kuikahi ole ai; a ua oiaio no j 0 kakou no ka lioike no ia mea. j He mea'pono iio ia kakou e wailio ae ! 1 ka kakou mau hana ku i ka. neo, a ala-1 wa* aku ka maka oko kakbu mau naau j iliope, a nana aku i ke ola ana o na kupuua o kakou ma ke aloha o ke Akua, I a hookuku ae me ko kakou ola ann ma ua akua la no. E ike aualnei kakou i ke kulike ole, penei: 1 ka wa no o na kupuna o kakou e malama ana i keia akua me ka lokahi I mai o a o, oiai hoi he lehulehu na Ha-J ka (kahuna o na fc.eiau) he l hookahi no nae a lakou pule, hooka'hi euanelio a) he' hookahi no Ilaku—ua hapai mai ke j Akua i na kanaka mai ka lepo mai, aj ua 'hookiekie i kēkahi i alii, ua hapaiia i mai kekahi i .Kaula, a i kahuna kekahi —laupai jia kauaka iloko o ka aina— a iloko o ka nui liewahowa o na kaiiaka he ihookahi no olelo '' Aloh.a—kipa mai e paina ai," me ka oluolu. No keaha ke kuniu o keia kahea? No ka. lako mai kā malama mai no i ke Akua. Ovyai auanpi ka mea e hiki ke hooulu ae i ka huli a nunui ke kalo 0 kaaaka anei Aolo. O' ke Akua no. Ke kann ame ka ■waele nna ka kanaka ame ka ai ana,vo i wle no—na ke Akua ka iiooulu. j iPela no i noho l?ko ai na kupuna o j kakou, no ka hoihoiia. no o ke Akua •mamua i na wa apau, ma na hana like ole apau. Hapai mai ke Akua i aīii, a rula mai lft ; ke alii i ka lahui ,ma ke ano liemolele o' ka. manao, elike me Kamohameha ka Aimoku i kukulu iho ai i ke kuiriukan*6wai o kona aupuni, '/ōlamalakpa."/ , ; Heahi ka manao o keia Kumukanawai a Kamehameha?' Eia no, he "Aloha." Ina he aloha ke kanaka i ke alaila e hala ole ana kona aloiha 1 ka elemakule ame ka luahine, e moe ana ma ke ala. Auwe, ke kanaka i loaa o\e iaia ia mea he aloha! waihi a !teia kanawai- a Kamekameha.

'■ 0 keia ae .Ja .ka .hemolelo o ke Akua i liOokuniuia iloleo ona, mai koni mau la opio mai f . ioa ke a'o a ke kahuila—E ke keiki, e malama i ke : Akua, a e mal.ama i ke kawuka. nui ame ke kanaka rki; a pela i'o no, ua liapai ke Akua iaia a kau i kahi kiekie lod iwaena o na kanaka, he Alii Aimoku;, a ma kona la hope ipuana: a« la oia i keia mau man)a,!aole?c, "E n'a'i wale nō oukou i kuu pono aole p pau.'' ' 0 ,ka pono a ke .Akua i ihaawi mai ai nona. o. ia ka iko i ke Akua he mea iiemolele. . :Tiala aku la lakou i ka po, a puka ae la kakou i ke »o T holo Aku la< kakou i nA -halau hoonaanAo like ole, .puka mai me ia. naauao, ,paio iho kakou anaUina o ka naauao, a-.no ka mea; ua kūlike ole ka hoonaauaoiaana, elike me ka lehūlehu o na halau, pela ka lehulehu q naike ku i ia mea poina i kē. Aku» kuniul&ni o na kupuna —;hiki mai la!.)ca .pilikla iwaena o kakou, holo 110 ita. kanaka i ka naauao a lakou i paulele ai e hoonui hou mai i" ka naauao; eia ka mea apiki, aohe ahu •ana ke ipau loa aku ne io Hawaii kuauli, ke pii ae nei o hapa-kuauli. ,tla puanaia ae no keleahi olelo e i ana, he oi ka maikai o ka hapa kuauli mamua o ke kuauli a no ka mea 'he ika--Ika ko lakou koko, a. o lakou ka hapa 0 ka la'hui e hapai noi ia Hawaii. O' kahi apiki nae ana ka'u nana aku, o ke • Alii a. na Hawaii kuauli ka mea nana i hooftanohano kakou i keia mau la, Kuliio Kalanianaole, ka mea hookahi iwaena o na naauao i lawe ae a hookele 1 kana mau hana olike me ka Kamehamelia. O ke aloha .ke kacri o kona puhaka a moe aku la oia. He iwakalua wale no makahiki o kona na'i ana i ka pono a na kupuna, a kau he alii aimoku iloko o ka puuw ai o na Haiwaii kuauli. Aole I 0 ia wale, nm kona la iiele i ka lua, ua ! ikeia na ana (1) he Alii, j (2) he elele laiiui, (3) he kencrala, (4) ' he akimarala. 1 'Nolaila, e hoohalike kakou elike ane Kamehameha,- ko Kuhio Kalanianaole 1 kumu alakai,-^—o ia hoi o ka, malama il ke. Akua amo ka malama i iee kanaka nui ame ke kaniyka iki. K aloha kekahi 1 kekahi, kokua «ekahi i kekahi, ma ka mea e hiki ana, a hana kakou i keia a pau ka kakou hana, hana mai ke Akua o ka lani no kakou. . lua e loaa kekahi hapa o keia i ke kanaka ua lawa ia. He oiaio, a no ka mea ke wai.ha nei no na kanawai lie j umi o ke Akua me ka moakaka lea— na kanawai mua no mai ka akahi a i ka feha, he mail kanawai ia i waihoia mai mawaena o ke kanaka ame ke Aleua; a 0 na kanawai inai ka elima a i ka umi, he mau.kanawai ia i waihoia mai mawaena o ke kanaka ame ke< kanaka; 1 ka hoohuiia aiia, ō keia mau kanawai ihe Umi, lamalama mai la ke kumu 0 keia anau kanawai, o iā ke aloha, a nolaila ua pololei ka Kamehameha— i'o mai kana a kakou u lioopafaleha nei. . E ka naauao hu i kula o keia hana- ( una, e alualu."hele nei i ke'anuenue i' ■ ka mea loaa ole aku i ka lima; « ihuli I ae kakou ihope a nana ofku i ke Akun, a e hea',aku iaiiay oiai oia ma kahi kokoke, e imi akU iaia ofai oia ma kahi e loaaj.au ?' <. y- ' " • iPoino:ke k&iiaka ke hilinai i ke kanaka, a haalele -ieōna nrau i ko Akiia. Isaia 59:1: Ao4o' i .pokol»? ka lima o lehova. I mea e ole ai ia e hoola; aole hoi i kaumaha kona pepeiao. I mea e ole ai ia e hoolohe; aka, ua kaupale no ko oukou mau hewa ma-waena o oukou, ame ko oukou Akua, a. ua huna ko oukou mau hala i kona maka, mai o oukou aku, 1 *6le oia e hoolohe mai. He oiaio no na ke Akua "no i hapai mai i na (Alii no kakou. a na kakou ro 1 hoopilikia aku i kekahi o lakou. Elike me *ka kakou thrwa!hiwa. i mne aku \ nohinei (Kuhio).

laia e .hooikaika ana no ko kakou ; poiio i Wakinekona, a i kekahi hapa. o ka lahui e haillili wale aku ana. Hoi j mai kela me ka manao ua pono ko kakou manao nona, eia ka aole. A i wa'hi no c ko ai kona iini no ka pono o Kona lahui, me ka loaa ole o kahi wa hooluolu i ke kino onou hou aku la no iaia iho iloko o ka wela, 'ke anu amo kc ko'eko'e ( o ka aina aine na kai ewalu, i ke ao ariie ka po, no ka hooiaio ana aku i kona fahui i ka >pono nui e hiki mai ana, a ua hiki i 'o niai, maliope iho o ka hdna mao ole ana no na maka* ; hiki he 20, a moe aku la oia~ A moe oia ia«*ai? ' Ia kakou e keia hanauna paupauaho wale. He mea oluolu i ke Akua ka; lavre ana aku i ke AJii (Kuhio) mai- ! waena aku o kakou, no ka pono o ka I poe wale. Hal. 46:1. O ke • Akua ka puuhonua aine ka ikaika o kakou. He k'okūa kokoke loa i ka po-; \illikia ana. . ! Aole paha he wa e hoomaopopoia ai 0 keia olelo i keia wa, aia no pnha a ma'inuli aku, iiia a hanaia ke kua o Ha- ; waii kuauli i' ka palau a ko Aigupit.a, alaila ]>aha hoomaoj>opo ae he Akua ke kokua kokoke loa. Hal. 41:1. Po-. maikai ke kanaka i manao i ka popili-; kia. E hoakea mai o lehova iaia i ka, wa ino. i Ike ae la o Kamehameha 111 i ka pili-! kia o 'kona aupuni, ame kona mau j makaainana i ka laweia ana aku o ka j pono ki\nla o Ilawaii e Beritania; nono j iho la ke Alii a noonoo i ka hana pono : e hana ai, a oiai hoi, <he afil no keia i Kamehameha mailoko mai no o ia poe hOomana Akua, ua kuahaua ae ia oia, mai o a o o ka" Paeaina o Ha"wali, e pelu na 'kilii ilalo, a leha aku na maka 1 ka lani, n noi aku i ke Akua e aloha mai. Ua pule na Alii na kahuna (Paleha), ame na makaainana (I). I ka pau ana o ka kanaka haua, ua liana! mai ke Akua ma kona aoao. Hoihoiia mai Jca mea a ka lahui i noi ai, o ia ka pono 'kuokoa o Hawaii. Kau mai la ke alii i keia 'niau mamalaolelo i kiahoomanao no ia hana, "Ua mau ke ea o ka aina i lea pono." Oke kanaka pono oia kona kanaka, walii a ua alii la. E- ke kuena o Ilawaii, ua jnau i'o anei ua pono nei iwaena o, Hawaii 1 ? Aole! Xa kumu o maor[)opo ai keia pono ole. (1) Ke emi nei ka lahui, iio mea i kuliko ole me ka olelo a ka Palapala Hemolele, "he lahui kanaka laupai ka lahui kanaka 'hoomana ia lehova. (2) Ua lilo aku ka aina'waī q kakpu aku, mamuli o ko kakou nana -wale iho no i ko kakou pono, aole hoi ho noono'o ae na 'ke Akua kekahi. Mal. 3:8. E pono anei i ke kanaka ke hao i ka ke Akua? (O ia no ka pono aina, ete., a ke'Akua i haawi niai a ino Kamehamena, he lani iluna, he honua ilalo.) . Aka, ua hao oukou i ka'u; ake ninau mai nei oukou, ma keaHia ka makou i hao ai i kau? Ina hapaumi oka waiwai, amo na mohai. Mal. 3:9. Ua [hoaheWaia oukou i ka poino; no ka mea, ua liao oukou i ka'u, o keia lahuikanaka apau. Mal. 3:14. Ua ōlelo oukon, he mea ole ka malama i ke Akua, (3) O 'ka hoowahawaha no paha o keia "nanauna hbu i ka lakou olelo makua'hine. Nohea mai keia ihoowahawa4ia ana? 'Na ka hokai, unauiuli o ka haalele i ke Akua. laaia L'S:ll. He oiaio no nie ka lehelehe namu aiiie ka ; olelo a ka malihini, e olelo niai ai oia ' i keia poe liana'ka. He oiaio, mainuli ol ko ka"kou paa'kiki a holo jnai ke Akud 1 mai, i hiki anai ai keia pilikia i o kakou nei; aia ike i ka olelo a k& -ma'.ihini, loaa ae lk kahi hana ano kupono ē loali ai 'kalii ar—ina aole, auwe pilikia niaoli! Eia nae. aia no he -wahi manaolana, ina )kakou e akakuu mai, niai ka holo pauki"ki ana iloho o'neia mau lalau ana •—e nana Mal. 3:7, mai na la mai o ko oukou poe" makiia, ua haalele oukou i ko'u mau kanawai, me'ka nialama ole. E hoi hou ma ioukou io 'u nei a e I hoi hou aku au i o oukou la, kahi'a Ie j hova o na Kaua. 1

E, ano ka u-a e hooponopono kakou ia kakou īho, a hookupono imua o lehova mamua o ko kakou komo ana aku i Kanaana (aina hoopulapula) 'i hoohua nui mai oia i kela ohana ame keia o'haua, a hooliua pu hoi i ka lrua ma na aina a pa-umi a pa-haneri. E ihoao kakou i keia, a no Jca mea. ua pau ae nei na hana apau ia ka kou i ka hanaia, a aofhe wahi pono i loaa mai. E ole ke alo'ha o ke Akua ia Kuhio, no'kona mau manao hemolelo, loaa i ko kakou aeia mai e 'komo i Kanaana. Mai uhaulia hoi kakou i ka luhi, a ko kakou alii i hala aku la i 'ka po. L j hooponopono ae kakou, a hoomahuahua; aku i kana'pono no na hanauiln aku omua e nee'nei. * I kulike ihoi me ka ke Kaula Amoaa pule, Amo»a 7:2: JE lehova ka Haku, ke 'noi a'ku nei au e kala mai oe. Pehea la e ku mai ai o Xakoba? *o ka mea, ua uuku ia. Pauku 7. Peneia i (hoike mai ai oia ia'u. Aia hoi, ku mai la ka Haku maluna o ka •papo'haku kuj>ouo, me ka mea hookupono ( pluui i b-line) ma kona lima. ,fauku S. A i inai la o lehova ia 'u, E Aniosa, healia la kau e ike nei? A i aku la au, lle mea hookupouo, alaila i mai la o lehova. Aia hōi, e lioonoho aku au i ka mea hookupono iwaena o vcuu 'poe kanaka o 'ka I.saraela: Aole au i hele hou ae mai o lakou aku. •E, ua ;hoea mai ka mea hookupouo i o kakou nei, e kala lilo loy. Ia Kamehameha, maiualn'hua kaifawai, ke kanawai ku i ko ke A'kua uiakemake. IU Kaahumanu wawa'hiia ua kanawai la, a kukuju ae o Kuahumanu .i kanawui hou, o ia manao hookahi nae, na kanawai he umi o Akua. He hooko wale ana no 'keia i ka wanana a ke ka'huna o Kamehameha i ka haule ana 0 ke Alii i Ka hewa, penei: K ka lani e, hookahi mea a'u o ha'i aku ai ia oe, e haalele ana ke A"kuj> o ia kaua, a e ae'y. ana i na. pae o Kaaiiki. E hoi hou inai ana nae, a e hooheiwahowa ana kaua, a no ka mea, e kihikihi ana ke poo, e alohilohi ana ka |niHka, e namu aoa ku olelo amo ka jhua palapala' liilii. He ōiaio, ke noho mana nei ka hua palapala liilii (Ka Euaticlio), eia nae, 1 HM he hoomaopopoia, aia .i na kaao paliu* 'alelo ko kakou nanea, a ke aneane aku J nei e pau loa na hana o na lieiau o kai «kou i ka olelo namu. He oiaio, ma *ka olelo uamu he hookalii :\vale no auo o ka hanna pule' i maopopo lea—a o ia no "E ko makou Makua iloko o ka lani—-e haawi mai i |ai na makou i keia la," a hookahuli ikp aupuni e—pule aku la knkou, e ha-

awi i ai ua makou i kcia*lA; a hao ia ae lā 'ko kakou mau waiwai—pulo Jnou no kakou —e haatri mai iai aa makou i keia la —a moe aku la kahi hulu aln a kakou i aloha nui ia— c pule hou au.inei no paha kakou —e haa.wi mai i ai na makou i keia la; a he lehulehu wale aku. JN*alowale loa palia na hauna pu» 1 _«* kakou nu kela ame 'keia haua; a eia uo kaihi pule i ano kulike me ka pule maluna ae a ko kakou mau' kupuna, no ka hoohanau ana, penei: E ke Akua, he -poohuna kou i ke aouli, e nana mai i 'kau pua, Le opu ua kanaka; ina no he keikikane, e pekuia Lwaho i kahuna nou, i kalatraiwaa nou, i lawai 'H nou, i kahumu ai nou, etc., a na hoi he kaikamahine, o pukui ae lwaho i nanana moena nou, i kukukapa nou, i kahi olona nou, etc., a amene no ka pule—hanau aku lp. Mana no ka pule a na kupuna o kakou i hala i ka po. 4 Ptoka ae la kakou i ke no kunana ka le. A. I. BRIOHT.