Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 3, 20 January 1922 — Makalei, ka Laau Pii Ona a ka I'a o Moaula-Nui-Akea i Kaulana He Moolelo Kahiko no ka Huli Koolau o Kailua ame Waimanalo, ka Nanea o ke Au o ka Manawa [ARTICLE]

Makalei, ka Laau Pii Ona a ka I'a o Moa-ula-Nui-Akea i Kaulana

He Moolelo Kahiko no ka Huli Koolau o Kailua ame Waimanalo, ka Nanea o ke Au o ka Manawa

Hoomauia mai kela pule mai.) A pau ka laua ai ana, olelo aku la ke kupunawahine, "noho malie ea, hoolohe i ka olelo." "Heaha anei ka waiwai o kau olelo [illegible]?" wahi a ka moopuna. "Hookahi walwai o ka pau o ka i'a e [illegible] mau loko a ku mai i kahi mapunawai a kaua, a hoaa lakou i keia la." • • I'ehea e hifki mai ai i;\ i'a iuika : wahi a ka moopuna. • lliki lioi." walii a ke kuku. "O hoi ka mna e hiki ai, a nau »• nlakai mai i ka i'a uhiki i ka uka maulukua «kaua e nolio nei, aole e in;tnao ia mai, eia ianei, o kau no o ke }•. hi i ke poo 0 ka anae, a 0 ka uha'i i awa. Xoho iho I:aua a niahan.i , inai kii la, alaila inakaukau ōe e helo, i pnu aku ka poe o oulkou mamua." Noho iho lu laua a wela no hoi ka l:i, iio'*u mai la ke kupunawahine, " iiia k?ua." I'uka aku la laua a iho aku la aliiki i ka mapuua, ike i'ho la> ke 'kupuiiawahine i ka hohonu o ka wai o 'ka 111 ;i|>u 11:1, oh'lo aku la i ka moopunai '•Soho iho ilalo, a e muia mai oe; e kii ae au i ka laau, ame ia mea oe e h.-h' ai.'' it . Kii ,o_. Ni'ula i ka laau ma l,:.hi an:t i kiiikillu ai a lawe mai la a iniia 0 'KhhUiNilHiu'la, i mai la: <4 Eia ■ o kupuuawahine, e paa oe iaia i ko lima; anai ope'a oe iaia o ko kua. mai kookoo oe ilalo 0 ka U'po, 'lili •110 oe iaia mamua o ko alo ahiki oe i Kawainui, i ike aku oe i >ka poe o oukou e moku ana i 'ka liinu iloko 0 ka loko, alaila, hele aku oe a kokoke ma lia'i o ka loko e pili ana i ka maka-lia, noho iho oe ilalo, huli a'ku 3to alo i ka luko, kukulu i;ho oe i ko laau mamua 011. Ina ike oe i ka 0 le, 0 ka i 'a ma-o maanei, a p«ui ka loko, ananao iho oe v 'kuu moopuna, e makaukau ana i ka huaka'i hele me oa. " Ina ike oe i ka hoolili o ka i'a ilun;i o kahi ili o ka "wai, a ka 'i kumu 'inai, a lipo mamua o 'kalii au e noho ana, mai hele oe. i lipo ka i'a a meha, a ike aku oe e o-le- ana Hia i'a ma-o maanei, a wili poepoe mai ko ka'ikuiiiu ana a k;i i 'a niamua 011, mai haalele oe i kau w.ihi e noho ana. "Nwna aku oe e ku wu!e onai ana ki kahi ]K>e aohe haiia, manao iho oe \ia kokoke pau ka liiiiu i ke mokuia, a j ka i 'a no ka ike ua paulea hana 0 ka ioko, ia wa oe e ike' a : ku ai i ke 'koiula inai o ka hele ana a ka i'a me lie puhi la ka moe loihi, o kau wa ia e hopu iho ai i 'ka laau a paa i ko lima, I<u ae oe a hele pololei aiku i ka makaha o kn loko, kahi U ka e kahe ana, mailoko aku o Kawainui, ma ha'i oe olaila e hele ai ahiki i 'ka hui ana me ka wai 0 Maunawili, alaila hol mai oe ima lia'i o ke kahawai ahiki i huina o ka I wai o Maunawili, me ko kaua nei, alaila hoi mai oe ma ko 'kaliaiwai 0 ko kaua maaawai nei, aliiiei i 'ka mapuna nei. "Mai hookuu oe i ko laau ilalo, paa malie no oe i ko lima; ku no oe iluna, kahea ae" oe ia'u, ah?ki mai aft a paa ka laou i kuu llma, alaila noa oe, a na '11 aku ka hana i koe; nolaila, malamaika ol*-lo a o ke 'kapu hoi 0 ko Kapiiai akua." Noho ]>c iho lu ke 'kupunawahine, paa lima elua i ka laaua i moopuna:, "noho malie 6t 1, e pule ao au i ke akua 0kaua!" Hapai ae la oia i keia mau huaolelO me tka leha ana ae o kona mau maka i kn lewa nuu i ka lewa lani: O Laʻilaʻi o olai ka honua, O owela o owe o owa ka lani, Oia wahine piilani a piilani no, Pii a e aka lani i ka nahelehele; O onehenehe lele ku ka honua, O Kama a kii i oili ma ka lolo, I puka lele lelepu i ka lani, Kau ka oonea 'ke aka ula. haihailona. Kau i ka lae, he huluhulu ii,.; Kau i ka auwae hJ hululiulu a, Ka hanauna a w wahine hoopaha'oha 'o, He iwahine 110 Iliponi noloko 0 Ilipalani. Xo ka aunaki kuku ahi kanaka, Oia wahine nolho i Nuuiinealani, Aiim a ka aoa i 110110 ai, 1 hohole pahiwa- i 'ka lau koa.; He #uhinc ikino paha'oha'o wale no k'-ia, Meia ia 'kii me ia ia 'kane, . Me ia ia kano a ka po kinikini, Moe wale 'ke au ia kini, He kini, ho mano 'ka pa-inaina. Oia no 'ke hoi iluna. I ka laalaau aoa 0 Nuumealani, j Hookahua ilaila hoowa i ke ko'i ho »ua, ) Hanau hahapoele ka wahine, Hanau hapopo ilaila, Hanau 0 Lakeloke i nuiH nei, A 'ka apana 'honauna aia wahine la. U-a-o-o-e.'' I 'ka pau ana 0 keia mau kuaolelo a Ue kuku haawi mai la'oia .l ka laau i ka moopuna, nie ka<pane ana «īai: "Ku ne iluna; paa i ika laau mamua 0 ke alo u hele i ko huaka 'i a boi mai. Elike 111 e ka'u mau (kuhikuhi pela oe 0 hana :ti. tihiki i ko h.'ki liou ar»ā mai, ia W:i

oe e iko ai i ka oiaio o ka.'u mau olelo ftpau, ike hooko oe, nolaila ; o liele i ko huaika'i a hoi mai.'' 'Lalau aku la o Knliiinhiiuula i ka laau a paa i ka liina, kaha aku la hele. tXolaila e waiho kaua e ka uiea heluhelu iaia, a e huli ae hoi 'kaua i na | hoa aina o ke Konohiki. Hakalia no i j ka mahana i kela inanuwa, Hemo kaiu |kulu'i po a ao ao, li'uli'ū no ka hel;«, '110 'lfa hana, oiai he "mauu 0" waiii a ka olelo. 'I na mea apau e he!e ua lilo r meia lia'oha'o nit kona anau hoa kamalii ka ike ole ia 0 'ko lakou hoa i paani. aku a ninau mai lakouj ia lak'ou iho. Oiai nra mea oipau e heh nei ahiki i kahi o ka hana, ua mahana i kela manawa. llemo kaai p;i-u o na wahine, iho i ka wai na mea apau, a olelo mai la 'ke kahu loko: "K »oh> i eha kanaka i 'kula nei; o ka lakou han.'i e kalua i kela mau puaa eiinia no ka moa ua manao ke konohiki e pau ana 4ta hana i keia la, a e paina il.anu kakou." Ua pono ia; 110110 eiia kanaka, hui me, na waihi hoa, lawai 'a 0 Paku'i, aono la'kou; ua h«>lc no hoi a ko e pau ka limu o ka wa no ia o na mea apau i ike mai ai i ka iqle makawalu 0 ka i'a ma-o a maiinei apuni ka Jpko, me ka hoolili ana iluna o t 'ka Hi 0 ka wai me he o<i)elu la. I ka i'a e loku nei ma o a maHnei, 'ke hooho n?i na mea apau, mie ka olelo ana ao'e no | keia ho i'a, J»e mano pa poha'ku, i ike 010 ia no ka ka i'a i ka paa, 1 'ka liinu, 1 pau ae la ka hana, a«he wahi o ! ka la e hoolulu ai. Auwe 110 hoi ka i'a e!" Ke iike nei na mea apau i 'ka wili o 'ka i'a a poepoe oiano oe i ke ko'a mokumoku o iHeeia. 'Nee aku la ka i'a a maniua 0 'ke alo 0 kahi a Kahinihiniula e noho ana, maiaila iho la k.i i'a e kaa-" wili ai, a - li'uli'u ineha iho la a nalowale. I ka elua oka manawa a ka i'a i loku ai apuni ka loko, ia manawa i waha a mai ai ka olelo a kekahi wahine, "he iliana ipaha ka keia i'a e hoeu mai nei; lie lohe ko'u ika olelōia/ina ka e leiele ka i'a apuni ka lo'ko, ke 'konohiki Uenio, auoai paha 0 ia keia hoailona a ka i'a e lioi'ke mai nei." I' mai la hoi kekahi' 'kanaka, "he pono hoijpaha ia, nā 'ka loihi hoi o ka noho ana o ke konahiki, akahi no ka hoi keia a nolio mni. Ita oi iho 110 hoi, o »keia 'konohiki o 'ke aikane punahelo ilho la 110 : keia a ke alii, anoai he haha no ka i'a a ike aku no kaua." Ia Kahinihiniula i haalelo ak-u ai i ke ( ikupuuawahine, ua hele mai la oia eliike me ke kauoha ahiki i IKaiwainui, ike mai la oia i kona inau hoa paani ilok'o 0 ka wai, na kane, no hoi me na wahine ilc>ko 0 ka loko, e hana ana i ke ikoena limu i koe oka lo(ko. Hele aku la oia a 'kokoke i 'ka inaka-ha, no* ho iho la ilalo mie ka huli 0 ke alo (Aole i .pau.)