Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 3, 20 January 1922 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

He Aoao Keia I Hookaawaleia no no Manao o ke Komisina o no Home Hawaii, Hoopulapula La

KE OLA MAMUA, MAHOPE KA HOOPUKAPUKA

NA KOMISINA  W.R. Farrington, Lunahoomalu; J.K. Kalanianaole, Lala; Rudolph M. Ducan, Lala ; Akaiko Akana, Lala; Geo. P. Cooke, Kakauolelo.

 

Meakakau Nupepa, malalo ke Kakauolelo, JOHN H. WISE

 

Malalo o ka lokomaikai o ka ona o keia Nupepa Kuokea, L.A. Thurston (Kakina), ua haawiia mai keia aoao no na manao pili I na hana a ke Komisina Hoopulapula Lahui Hawaii. Nolaila e loaa ana he mau manao pili I ka hana a ke Komisina ma keia aoao.

            Ma keia aoao e ike ai ka poe heluhelu I na hana, na makemake, ame ka hoolala ana no ka hoomaka ana o na haua maluna o ka Mokupuni o Molokai.

            Ua hamama no hoi keia aoao no na ninau pili I keia hana ma@ na Hawaii mai, e makemake ana e @i I ke Komisina no na mea like ole I makemakeiaʻ e ninau mai.

 

 

Ka Pilikia o na Kanaka Maluna o no Aina Hookuonoono o Keia La

            Iloko o keia mau makahiki loihi I haawlia ai na aina, no ka hookuonoonoia e na kanaka o ke Teritore, ua hiki e oleloia I keia la, ua nele na pomaikai I manaoia ai e ke aupuni e loaa mai ana, amen a kanaka hookuonoono home, I nana aku me na manaolana hauoli.

            Mai ka hoomakaia ana e wehe keia mau aina ahiki mai I keia la, ke ike nei kakou, ua hooliloia aku kekahi mau home hookuonoono I na kanaka, I hiki ole e loaa keia mau aina, mamulu o na keakea a ke kanawai; aka, mamuli o ka loaa ana o ke kila o keia mau aina I na kanaka I lawe ae I keia mau home, ua hiki aku la @a ia lakou ke hoolilo I keia mau aina. A I keia la, ma kahi o ka pomaikai o ke aupuni, amen a kanaka, ua lilo aku keia mau aina me ka hili ole e hoihoi hou ia mai I ke aupuni.

            He nui na kumu a kakou e ike mei I lilo I mau mea e loaa ole ai ka pomaikai I na kanaka, I hoi aku maluna o keia mau aina. O kekahi kumu, a o ia no paha ke kumu nui loa, o ia no ka lona ole ana o ka wai amen a alanui maluna o keia mau aina. Ua wehe ke aupuni I keia mau aina, ua anaia na alanui, a ma kahi o ka hana aku I ua mau alanui la, ua waihoia iho no me ke kulana mau o ka aina. Ina no he puu maia wahi, ua moe aku la no ke alanui maluna o ia puu; ina hoi he pohaku ma ia wahi, ua moe aku la no malaila, a ua waihoia aku keia poe kanaka maluna o kela mau aina, me keia kulana kupilikii.

            Ma na aina wai ole, ua haawiia aku na aina, a ua pinepine ko lakou uwe ana mai I wai. Me keia mau pilikia, ua hiki ia kakou ke ike iho, aole io no he alanui e loaa ai he pomaikai Ina e hoi aku na kanaka maluna o keia mau aina I nele I keia mau mea ano nui, a mamuli o keia nele, ua haalele na kanaka; a o ka poe I hoi aku, ua komo aku iloko o na dala ma ko lakou aoao, a ua poho ka luhi o ka hooikaika ana.

            Ina paha o no hoolala ana o keia haawi home hookunoono, ua like me na hana e ikeia nei maloko o ke kanawai hoopulapula o no Hawaii, ina la ua loaa ole keia mau kuia.

            Ma kw kanawai hoopula, aole I aeia kekahi kanaka Hawaii e hoi maluna o kekahi aina aia wale no a na paa na alanui, a ua lono ka wai. Ma kahi o na wai hookahekahe no na meakanu, ua hiki e ikeia ka pololei o keia hoohana ana pela. Ma kekahi mau wina elike me Waiakea, he mau aina kanu ko, ua haawiia mai na aina me ka nele I ke alanui ame ka wai inu. I keia la, ke uwe mai nein a kanaka ma muli o keia nele. A ina e loaa ana he mau kuia, aole no lakou ka hewa, aka, no ke aupuni, mamuli o ka haawi ana I na aina me ka ike no I keia mau hemahema.

            I kekahi kumu pilikia puno hoi, ia koiia aku ka poe hokuonoono e kanu I ke ko, a I ole I kekahi mau mea I makemakeia e ke aupuni, me ko kokua ole aku I kela poe, I ka Manawa o ka hakaka ana me ka hui mahiko. Ua hookikinaia mai ke kanaka e kanu ko aka, mamua o ka hoi ana aku o ke kanaka, ua malama ole ia ke ko, a ua pho wale kela mau ko, mamuli o ka malama ole ia.

            I ka Manawa o ka wili ana ame ke oki ana, aole no ni okiia ke ko a pau pono. No keia mau kumu, ua ilio na kanaka I poe hoopilikia wale ia. Ma ka aoao hoi o keia kanawai hoopulapula, ua loaa I ke kanaka Hawaii na kokuaia ma na ano apau. Ua kono aku ke komisina e nana I ke makaukau o no mea apau, mamua o ke koi ana aku I ke kanaka e hoi maluna o ka aina.

            Ina o keia na hoolala I hanaia I ka Manawa I kukuluia ai keia kanawai haawi aina hookuonoono, ina I keia la, aole I poho he lehulehu o na kanaka, a aole no hoi e lilo ke aupuni I mea hoopilikiaia mai.

            O ke hooliloia o na aina hookuonoono I na kanaka o ko na aina e, kekahi kumu I ulu ae ai ka manao e hooikaika e hooholoia keia kanawai hoopulapula. Ua hiki e ikeia aku, iloko o na makahiki pokole loa ma keia mau aku, e pau loa ana na aina aupuni I ka lilo I na kanaka o ko na aina e. A o na kanaka hoi no lakou keia mau aina, e nele loa ana lakou.

            Ua lilo nae keia hoololi kanawai I mea inaina loa ia e kekahi mau laliui e, no ke kumu ua hoopauia ke lakou komo ana mai e loaa keia mau aina, a e hiki hoi ia lakou e hoolilo I kekahi poe e aku. I keia la, a I na la e hiki mai ana, aole e hiki ana e lilo hou aku kekahi lihi o keia mau aina aupuni I na kanaka o ko na aina e, koe wale no na aina I wae ole ia iloko o ka papa o na aina hoopulapula lahui.

            He hana naauao kela I hanaia, no ke kumu, e mau ana kekahi mau aina iloko o ka lima o na kanaka Hawaii. A ina e koe ana no kekahi mau aina no keia mua aku, he pomaikai ia no na hanauna e hiki no I na kanaka o ko na aina e, e koi aku I kekahi o na aina I koe mai no lakou, a aole hoi elike me mamua, ka nele o kekahi, ame ka hiki ole e lawelawe aku no ka pomaikai o ke aupuni ma kekahi aoao.

            Ma na hoolala e ikeia aku nei, ma ka aoao o ke Komisina Home Hawaii, ua mapopo ka holomua a ka haawiia ana o na aina I na kanaka Hawaii. O ka loaa ana o ka wai no ka mahi ana ma na aina maloo, kekahi hana ano nui a kakou e nana aku ai. O na aina ma Molokai paha kekahi o no hana ano nui loa, no ke kumu he 15,000 eka e hiki ana e mahiia ke loaa ka wai. O ka ninau wai, ua hiki e loaa ke lawa I ked ala. A o ka hele aku I ka Ahaolelo o Amweika e noi ai I dala ke alanui hookahi e hiki ai keia hana nui.

            Ma ka aoao nae hoi o ke Komisina o na Home Hawaii, ua maopopo loa e hiki ana e loaa keia dala, no ke kumu, ua haawi mau ia ked ala no ke kokua ana I na aina maloo ma Amerika. A ina e hiki ana e waihoia aku na koi me ke kupono ame ka noeau, e hiki ana e loaa keia dala.

            Ma ka nana aku, ua oi aku ka paakiki o ke kii ana e loaa mau na aina no na Hawaii wale no, mamua o keia noi dala kokua no keia hana ano nui. Ua manaoia o keia dala e kiiia aki ai, e kiiia ana ma kea no hoaie, mai ka waihona puuku mai o ke aupuni federala.

            Ma kekahi mau aina panoa, I hiki ole e ulu kekahi meakanu mamuli o ka wai ole, a ua ano waoakua no hoi ke kulana o ka ina, ua hoale mau ke aupuni Makua I kekahi mau hane@i miliona dala no ka hiki ana e hoolilo I kela mau aina, I wahi e hiki ai e loaa ke ola I kekahi mau tausabi kauaka. I keia la ua lilo kekahi o ia mau aina panoa I hiki ole e loaa kekahi keneka hookahi no ka eka, I mau aina e kahe ana ka waiu ame ka meli.

            Na ka wai I laweia mai kekahi wahi loihi mai I hoolilo I ka mea waiwaiole I mea kumukuai nui. Ma ka hema o ka Mokuaina o Arizona, kekahi mau wahi I hoopomaikaikaiia, mamuli o ka loaa ana o ka wai. Ua laweia mai ke ka wai main a kuahiwi mai, he mamuli o ka loaa ana o ka wai. Ua laweia mai ka wai main a kuahiwi mai, he mau milo loihi, amen a hoolilo I hiki aku I na haneri miliona. Ua nui no ka poe e olelo ana, aole e hikikeia hana, aka, I keia lu, ua pau, ia poe I ka pee, a o na kanaka I ku mai e hooikaika e hiki ana, ua lilo I poe hilinai nui ia.

            Pela ana no keia ninau wai ma Molokai. Aole kanalua o na enekinia I hele aku e nana I ke alanui, e hiki ai e laweia mai keia mau wai, e kahe wale la no I ke kai ma ka aoao hikina o ka Mokupuni o Molokai.

            Ke olelo nei lakou, ua hiki loa e loaa keia wai, a ua hiki loa e loaa keia wai, a ua hiki loa e laweia mai maluna o na aina I makemakeia e mahi. O ka ninau dala wale no ka mea I koe. Ke hoolala nei nae ke Komisina e koi aku I ke aupuni Makua no keia heluna dala I makemakeia.

            O ka mua, o ka loaa ana he kakoo mau ke Kakauolelo Kalaiaina mai. A i kona @ke ana he pomaikai ano nui ke loaa ana I na kanaka Hawaii ke loaa keia wai, a hoike aku oia I kona kakoo I keia kumuhana; o ka lua o ka ae ana mai o ke keena kokua I na hana o keia ano. He keena keia I na hana o keia ano. He keena keia e nohoia ana e na kanaka loea loa, ma ke kilo ana ina paha he mau pomaikai i ʻo kekahi e loaa ana. I kona ae ana mai, alaila, o ke kii ana aku I ka mea haawi dala o ke aupuni ke kolu. I kona ae ana, alaila e komo aku e noi I ka ahaolelo no kekahi huina dala I makemakeia, Ma keia alanui aole loa e nele ka loaa o na mea I makemakeia.

            He oiaio no, aole e hiki e loaa ina aole e lilo kakou I poe kulike maluna o keia ninau I poe kulike maluna o keia ninau. O ke kakou hana like ame ko kakou haawi ana I ko kakou mau kakoo na alanui e loaa ai. A ma na ninau ano nui apau, o ke alanui hookahi wale no keia e loaa ai na mea I upuia.

Ka Ninau Ho ʻ opulapula Lahui

            I keia mau la e nee aku nei, e lilo ana keia ninau I mea ano nui iwaena o na kanaka Hawaii. He oiaio, ua hiki aku paha kakou ma kela aoao o na manao kanalua, no ka loaa ana he mau pomaikai mamuli o keia kanawai. Me k@ anaia ana o na kahawai ma Molokai , ame kahi e hiki ai e laweia main a wai maluna o keia mau aina I hook@awaleia no na kanaka Hawaii, ua hiki ia kakou e ike iho, ua pau ka pohihihi o kekahi poe, a eia kakou ma ka aoao o ka hoomaopopo ana @ ola ana na kanaka Hawaii mamuli o keia kanawai.

            Aka, mamuli o ka make ana o ka Elele Alii Kuhio, e lilo ana kona make ana I mea e hukihuki ai paha na kanaka Hawaii, no ka mea, ua kukuni paa ia kona naau maluna o ka manao e holomua keia kanawai, a e loaa iʻo I kona lahui na pomaiai ana I upu ai, mahope o kekahi mau makahiki loihi o ko lakou hooneleia ana.

            Ina he lahui kakou I makee, e loaa iʻo ka pomaikai ia kakou iho mamuli o keia kanawai, e pono no ia kakou e hoopoina I na mea @ kuee ai ko kakou noho ana, a e nele ai hoi kakou I ka loaa ana o na mea I upuia, a e huki like kakou me na mano like.

            O ka ninau owai ana ma kona makalua, he ninau pili lahui ia, a he ninau hiki ole I ke kanaka hookahi ke hooholo iho. Na ka lahui holookoa mai Hawaii a Niihau e pane I keia ninau. Aka, maluna nae o ka ninau, e huki like kakou me ka nana ole I na ku@@ o na la I hala aku, he ninau keia e pono e noonoo nui ia I keia mau la, a e lilo kakou I hookahi maluna o ia ninau.

                        O ke kanawai ua holo; o ke homisina ke hana nei; ma ka nana aku, ua pomaikai ka lahui I ka loaa ana o kekahi Komisina he maul ala I kulike me ke alii ma na ninau apau I hapaiia mai imua lakou. Ua maopopo lea no hoi ka lilo ana o keia kumuhana I mea e loaa ai ka holomua. No ia mau kumu, ua maalahi ka hana o keia mua aku. Ua like keia me kekahi kihapai I pau I ka mahiia, a o ke kanu wale aku no koe. He hana nui ke kua ana I ka mahakea. A he hane nui no hoi ke kanu ana. Ina e maikai ana ka mahi ana, a pono ole ke kanu ana, aole no e loaa ana na pomaikai, Aka, ina I maikai ka mahi ana, a maikai pu no hoi ke kanu ana, alaila, aole no e nele ana ka ohi nui I ka pomaikai.

            Eia no he mau kinaunau ma ke kanawai I hiki ole e hoolomoia I kona Manawa, e koiia ana e hooholoia mai, no ke kumu, ina e nui loa ana na koi, aole no e holo. No ia kumu, ua jook@@ia aku e komo kekahi mau kinaunau, me ka manao no nae a mahope aku hooponopono. Ua hiki mai kakou I kahi o ke kii ana e hooponopono I kela mau kinaunau.

            O ke kunaunau nui loa, o ia no ka ninau haawina hoomau. I keia la ke ku nei ke kanawai he hookahi miliona ka panina o ia haawina. Ua ikeia, aole e lawe ana keia heluna dala. O ka hana pono, o ke kii ana aku e hoopiiia ae keia heluna dala, I mea e lawa ai ana haawi aina o keia mau aku. O kahi e hemo mai ai o ked ala no keia kanawai, ua lawa loa ia. O ka pilikia wale no, o ke kaupalenaia ana I hookahi miliona wale no.

            Ua hanaia keia me na manao hoao, a I keia la ke ike mai nei na kanakai kue I keia hoon@iia o keia heluna dala, I ke kuio o no hana a ke Komisina, a ua hoopau lakou I ka lahou mau kue ana. Me keia hoopau ana o na kue, ua maalahi ke alanui e kii aku e hoonui ae I keia haawina.

            Ina e hiki ana ke kiekie o ka heluna kanaka Hawaii e makemake ana e hoi maluna o keia mau aina hoopulapula, alaila, e hiki aku ana keia heluna haawina I kekahi kulana kiekie loa. Ina paha e hiki aku ana kela heluna kanakaʻI ka 2000 e pii ae ana kela haawina no na dala hoaie wale no o $3000 o ke kanaka hookahi a hiki I ka $9,000,000. A o ka palena wale no I keia la he $1,000,000. Nolaila e ike mai no kakou he ninau ano nui keia, a he ninau e pono e lilo I mea noonoo nui ia I keia mau la e nee aku nei.

            Ina ua lilo ka lahui I mea lokahi no ka hooikaika ana e loaa main a pomaikai mamuli o keia kanawai. Ina ua pau @e la na manao kuʻe I keia ka@awai; ina ua hiki I ka poe I kuʻe mamua o ka holo ana o keia kanawai, e ike iho he mau pomaikai kekahi e hiki ana e loaa mai, ua hiki mai kakou I kahi e noonoo ai me ke akahele no na hana o keia mua aku.

            Aole hiki e manaoia, e loaa ana na pomaikai, ina ua like ole ka manao o ka lahui maluna o na hana I makemake keia no ka hooneemua ana aku I na mea I @puia. Ke koi ikaika aku nei ko oukou meakakakau, elike ke kakou manao, a e huki like kakou. E hoopau ae kakou I ko kakou mau manao naaukeemoa a e hookanaka iho.

            I keia la o ke kupilikii o ka noho ana o keia lahui, ka la e ike ai kakou I na mea e loaa ai na manao like; na manao e hiki ana ʻe lilo I mau mea e kakooia mai ai e ka hapanui o na kanaka Hawaii. E lilo na alakai I poe e hoopoina ana I ko lakou pono pilikino iho, a e noonoo no ka pono o ka lahui holookoa.

            Ina aia no he mau manao kanalua iloko o kekahi poe, no na pomaikai e loaa ana mamuli o keia kanawai, o ka Manawa keia e waiho mai ai lakou I ka lakou mau hoololi, a I ole ke kali paha a pau pono na mea I makemakeia, no ka hoopau ana I na hemahema. E pono no hoi ka poe na lakou I hapai mai keia kanawai e hoohana aku I na mea I koe no ka pono o ke kanawai.

            He oiaio no aole no I like ka lahui maluna o keia kanawai, aka, I ka hoo@@oia ana o keia kanawai, he mea pono e huli like mai kakou, a e kakoo mana ano apau I ke kanawai I loaa mai. A ina he mau kinaunau kekahi, o ka namawa keia e lapaau ai I kela mau kinaunau. Aole nae na ka poe I kuʻe mai e lapaau, aka, ina he mau mea e wawahi ana I ke kanawai, e pono no e ikemaka ia kela mau mea, I lilo ole ai hoi ka luhi I mea ole I ka la hookahi.

            I keia la, oiai e hoaoia ana kakou e ka lahui no ko kakou makemake iʻo e lawe I keia mau aina, he mea pono, e akahele mai kakou, a e hoomanawanui; a ina ua pono e kakoo kakou me ke koe kanaka ole hookahi.

LILIU E.

1. 1-         Liliu e noho nani mai, Ko kino e, kii milimili.
2. 2-         Ko maka e, noweo wale, Ko papalina, e kuku ana.
3. 3-         Ko poohiwi, kii peahi, Ko poli e , nahenahe wale.
4. 4-         Ko kuli e, nuku moi oe, Ko wawae, pahu ai luna.
5. 5-         E o e Liliu I ko wehi, Ko hae kalaunu a o Hawaii.
6. 6-         Haina ia mai ana ka puana, Liliuokalani noho nani mai.

 

Kekahi o na Ahahui o na Wahine Hawaii, me na Poola, e ku makaukau ana mamua o ke kaʻI ana o ka huakaʻi.

 

Halawai 16 a ke Komisina, Poalua, Ian. 3, ʻ 22

           

Mahope o ke aponoia ana o ka moolelo o ka halawai umi kumamalima, ua hoike mai ka Lunahoomalu he uweaolelo mai ke keena mai o ka Elele ma Wakinekona me keia iho.

 

            “Kiaaina Farrington, Honolulu.

Ua hoike mai o McCarthy ua makemakeia e ke Poo o ke keena Hoopakele I na aina maloo, na hoike a O Shaughnessy ame Lindgren no na mea pili I ka wai, a ua koi mai o Davis e hoomaka koke ia ke ana ana o keia mau poowai o Molokai. @ia mai ma ka leka na hoike piha.

 

Kalanianaole”

            Ua hoike mai o Cooke ua loaa mua no ia lakou na hoike ma na palapala I paiia, aka, o no hoike pili I ka Hui American Sugar, ka mea I oi aku o ka piha pono, a ua hiki e loaa keia mau mea a ua hiki no e hoounaia aku elike me ke nui. Eia ke anaia nein a iliwai. Ua hoike mai no hoi o Cooke, ua halawai oia me Mr. Birdseye ame Mr. Jorgensen a ua kamailio maluna o keia ana iliwai, a ua hoike mai o Mr. Jorgensen ma kona manao ana, aole no oia e makemake ana I kela mau ana iliwai e hanaia nei e ke Aupuni Federala, no ka mea wahi ana, e hana aku ana no kakou I ana iliwai ma na wahi I makemakeia e kakou. Ua hoi ke mai no hoi o Mr. Birdseye ua ma kaukau oia e hana mai ma kona aoao I na mea I hiki iaia, no ke kokua ana ia kakou. Ua manao oia he mea maikai keia e manaoia nei, a ua koi ikaika mai oia e konoia aku o Mr. Davis e hele mai I keia mau Mokupuni, a ina he mea hiki, e pono no e kono pu ia aku ke Kakauolelo o ke Keena Kalaiaina e hele pu mai. Ua hoike mai ka Lunahoomalu ua manao oia e hele mai ana ke Kakauolelo Kalaiai@a Fall I keia mau malama iho, a ua makaukau oia e kakau aku iaia I na manawa apau I makemakeia.

            Ua manao o Mr. Birdseye he mea @uku wale no paha na kokua ana e loaa mai ana mai ke Keena Hoopakele I na Aina Maloo, a e hoolohe ana lakou ma na mea I loaa I kekahi kanaka elike me Mr. Jorgensen. Ua wehewehe mai oia I kekahi mau hana nui ma ke Mokuaina o Kaleponi, ma ke ano he ekolu puulu kanaka I hookumu I kela mau hana lawe mai I ka wai I na aina maloo. Aole o na keena wale no, oia oihana o ke Aupuni. Ua hoike pu mai no hoi oia, o ke poomaluna o ke keena Hookaawale Dala, he kanaka e ake wale ana no e loaa aku na mea e hiki ai e pomaikai ke aupuni, a he mea pono e loaa aku iaia na mea apau loa e pili ana I keia ninau, a ua koi mai oia ma keia ninau, e waiho aku oukou I na mea apau loa e ikeia mai eia, a he mea kupono paha e kokua mai ka American Sugar Company I kekahi mau dala no keia ana ana.

            Ua heluhelu mai ke Kakauolelo he palapala mai ia Mr. Elwood Mead mai, o ka la 16, o Dec. 1921.

 

Hon. W. R. Farrington, Hale Mana Hooko, Honolulu.

Mr. Geo. P. Cooke, Kakauolelo, Mr. Cooke, Aloha oe:

            No ka pane I kau leka o Dec. 7, ke manaolana nei au e loaa mai ana kela palapala e pili ana no ka Ahahui Hooholomua o Kaleponi I ka manawa kupono. Ina aole, e hoouna aku no makou I leka ia oe e pili ana I na lawelawe hana ana a ia ahahui.

            Ke hookomo aku nei au he hoolaha halawai na makou I nehinei iho la.

            Ua hiki loa iaʻu e hele aku I na Mokupuni I ka pau ana o ka makahiki kula, iloko o na la waena o Mei a ua hiki iaʻu e noho aku no hookahi a I ole elua malama. Ua nui koʻu makahei aku I ka hana a ko oukou Komisinaa a ua manao au he hana pono kena a oukou e hoohana mai nei. O ka pilikia wale no o na hana, no ka pono o ka poe o ko no aina e aole hoi no kakou.

            Me na manaolana maikai, Kou oiaio, ELWOOD MEAD.

            Ma ke noi a Mr. Akana, I kokuaia @ Mr. Ducan, ua kohoia e hoomana aku I ke Kaka@olelo e kukai palapala me Mr. Mead ma kea no e ikeia heaha la kana noi no kona uku e hele mai ai e lawelawe no keia Komisina, elike me ia I hoakakaia ma kana leka maluna ae.

            Ua hoike mai ke Kakauolelo mamuli o kekahi noi I hooholoia e ke Komisina I ka la 6 o Dec. a mamuli o ke noi a Mr. Lyman, ua waihoia aku he kauoha e kuai mai ia Mr. Fisher mai he mau moa wahine 6, hookahi moa keiki wahine ame hookahi moakane, o 3 mahina, ame kekahi mau heluna no $100; ame ekolu kakini moawahine hua hoomoe.

            Ua hoike pu mai no hoi o Cooke e manao ana oia e holo no Molokai, a e noho no ka manawa, e makaukau pono ana oia e hoike piha mai I ka nui o na dals e hooliloia ana no na hana malaila I makemakeia no keia manawa.

            Oiai aole he mau hana I koe, ua hoopanee ka halawai ahiki I ka Poalua, Ianuari 10, 1922.

GEO. P. COOKE, Kakauolelo.

 

KANIKAU NO KALANIANAOLE

 

Haohao ka la mahiki mai o Hawaii,

Me ka la I ka mole o Lehua,

Ku malie ka lau o ka niu,

Ninau I ke kaiuli:

Auhea la o Kalani Alii?

                        Hui.

Auhea oe e Kalani Alii?

E o mai hoi oe.

Auhea oe e Kalani Alii?

E o mai hoi oe.

 

Ua meha ka nalu lehuawehe o Waikiki,

Ke ne mai nei I ka pueone

O Pualeilani.

E imi ana ia Kalani Alii,

Moi o na Mamakakaua.

           

            HE WAIMAKA NO KALANI

 

HaloʻiloʻI no waimaka,

No ke aloha nou e Kalani Kuhio:

He kanikau kumakena,

Nou e Kalani Puhio.

Ua maha kou luhi,

No kou lahui;

Ua hoi I ka poli o ke Akun,

He kanikau kumakena,

Nou e Kalani Kuhio.

 

            WAKINEKONA Jan. 6- Ua hooholoia e ka hale o na lunamakaainana I keia la ka bila hoolako mua o ka makahiki malalo o ka hooponopono ana no na hoolilo $169,000,000, komo pu ka $9,250,000 no ka hooko ana aku I ke kanawai hookapu waiona. O na hoao ana e hoemi mai I ka haawina dala no ka hookapu ana I ka waiona ua holopono ole. Ua hala aku ka bila I nei manawa I ke senate.

HE MOSE NO KA LAHUI HAWAII

            Kakauia e A.I. Bright no ke K@hi alii J.K. Kalanianaole, kekahi o na hoa o ke Komisina Home Hawaii. Mr. R. M. Duncan, Lala o ka @apa Komisina Home Hawaii; Aloha @haea a nui loa me ka malu mai ke Akua @ai. Amene.

            Oiai mamuli o kao mau kuk@l@ @a nao, a hooko ana ia mau manao, ma @ kaua halawai ana ma na wa apau @ kuahope ae nei, no ka pono o Hawaii Lahui, maluna o ka lepo o Hawaii @@ au I makemake ai e hoike aku ia @@@ keia mau la kekahi o na la luu@@ a kaumaha loa o Hawaii kuauli, maluna o ka lepo o Hawaii mai o a o, no @a haule ana o kekahi kanaka nui iwa@@a o Hawaii, oia ke Alii a kaua, Kuhio Kalanianaole.

            Aole I loihi na la mahope iho o ka lilo ana o Hawaii I panalaau no Ame rika, I kikili ae ai ke Akua o ka lani I alakai no ka lahui, (a oiai hoi oia ka wa kupikipiki o loa o ka manao @ na kanaka), a o ua kauaka la @@ Alii, oia no o Kuhio Kalanianaole I hala iho la.

            Ua hiki pono ole ia kaua ke ike ala I ke kupono o kona lilo, ana I alakai no ka lahui ia wa, a no ka mea he aoao Repunalika kona e ku ana; aka no kekahi mau makahiki lehaleh@ @@ hope mai, ike aku la au, he Mose @@ oia no ka lahui, e alakai ana I K@@@ ana, kahi e kahe ana o ka waiu @a@ ka meli.

            Ua ala ae keia manao iaʻu, e hoohalike me ko Mose alakai ana I ka lahui Isaraela, aole oia I komo I Kana@@@@@ aka, ua ike lihi wale aku no a moe @@ la oia.

            Aole mau mea hou, he mau mea ka hiko wale no,

            Pela no ka moolelo o ke ola ana ka kaua Alii a alakai o Hawaii kuauli, I na la hapa hope o kona ola ana, aloha no kona hooikaika ana no ka hooholo muaia o ka hila kanawai hoolaupaʻI aole ka hoi kakou e komo pu aku ilaila me ia, ko kakou alakai.

            Ma keia moolelo o ka Iseraela e ike no kaua, aole I haalele loa ke Akua o ka lani, ame keia paemoku ia Hawaii kuauli. Ke ike mei au aia he kanaka ka ke Akua e kukulu mai ana I pani @a kahaka no ka kaua Mose o ke au hou (Kuhio), a o ua kanaka la he @osua nana auanei e lawe aku ia kakou a komo I ka aina e kahe ana o ka waiu ame ka meli (Aina Hoopulap@la).

            Eia iho no ua kanaka la ke holoholo pu nei no me kaua; I na kanaka e nune ana, I ka maka o ke Akua o kaua, e haka pono mai la maluna o ka mea ana e wae ae ai, a e hapai ae ana Oia I na kanaka in, me ka hoohikilele nui, a e hahai no na kanaka I kona leo, elike no me ko ke Akua kahea ana ia Iosna, “E ku ae oe a e alakai aku I @a mamo a ka Isaraela”

            E noho aku ana no kaua a ike I kakahi mau ouli kupanaha I keia mee ana aku oo keia mua, malalo o ke alakai ana a keia Iosua, penei: Aia ana he kanahahana me na enemi o ka @ila kanawai hoopulapula, a e ku ana ka la ame ka mahina ma ko laua mau alahele no kekahi mau hora malalo o ke kauoha a ka kaua Iosua.

            E kuu hoaloha, eia iho no na kuhaa hoohalikelike a kaua:

1.       1.   Na makahiki a Mose ame Aae@ na I ke ai imua o Parao, e noi ana e hookuu mai, mai ka noho pio ana m@ Aigupita.

2.       2.   Na makahili o ka hele ana I ka waohahele

3.       3.   Ka moe ana o Mose I na la @ aneane loa e komo I Kanaana

4.       4.   Ke koho ana o ke Akua ia Iosua I panihakahaka no Mose.

E ka hoaloha, o kia au o Iosua @ nee aku nei, aole ia he au hoomana pipi gula (puni dala).

1.       5.   Ke komo ana I Kanaana.

2.       6.   Ka laupai hou ana o ka lahui.

3.       7.   E pule nui kaua, a e koi pu aku I na hoa haipule o kaua, e pule nui aku I ke Akua, e hookaawale ae I kela ina hele ino o ka lahui, o ia ka hookieki@ mahope iho o ka noho lako hou ana: @ hookaawale ia mea maiwaena ae o kakou.

Ua lawa kaua e kuu hoaloha me keia wahi manao: E alu ka pule ia Haka lau. Ka kaua hoi, penei: o ka pal@ ikaika a ke kanaka pono lanakila @ ia.

Me ke aloha iloko o ka luuluu @e ha kaua Alii I moe. O wau iho no me ka haahau,

A.     A.  I BRIGHT.

P.S.- Aia ia oe kekahi hana koʻ@ koʻI loa, a no ka mea, o oe kekahi lala o ka papa kahuna a Iosua (Komisina Home Hawaii).

 

O LANIWAHINE AE O MAI

Hanohano Kaala kau mailuna,

Ua like laua me Koiahi,

Ka maile laulii lau onaona,

E hooipo ana me Waikoloa,

Kau aku ka manao no Halewan@,

Ia uka iuiu nohoa ka manu.

Haina e ka pua o kuu Kama.

O Laniwahine a e o mai.