Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 49, 9 December 1921 — Kekahi Mau Hoailona e Hoike Ana i ka Ike Mahiai ame Naauao o na Kanaka Hawaii [ARTICLE]

Kekahi Mau Hoailona e Hoike Ana i ka Ike Mahiai ame Naauao o na Kanaka Hawaii

1 keia Ia ke nui nei na olel.oe loheia aku nei, mai na eiiemi mui o na kanaka Hawaii ame kekahi mau hoaloha no, i ka ike ole o ua kauaka Hawaii i ka mahiai a he luhui hupo. Malia paha ua ike ole no kekahi poe o kakou i ka mahiai, a ua hupo io no nia kekahi maū mea, o keia hanauna. 0 ke kumu |iaha i ulu mai ai keia mau olelo, o ia no ka ikeia ana mai, ua lilo aku na h'aha māhi i ka lakou ai iloko o ka linia o na kanaka o ko na aina e. A manuili <> ia lilo ana, ua hoike mai na knnaka Hnwaii i ko lakou ike ole i ka inahi. ame ko lukou hupo maoli no. Ina o ia na kumu, alaila aole palia 0 k ahailūku mai i ka ike ole i ka mahi, no ka mea, aole no ka ike ole ke kumu o ka lilo aua, o ka mahi ana 1 k alnkou ai iloko o na lima o ko na aina e, aka mamuli o ka haalele ana o na kanaka i ko lakou mau walii ku-. leana, a mainuli o ka manao ana o ke dala ka mea i oi aku mamua o ua mau aina la. • Ina e oleloia maa ana ua naaupo na Hawaii j ko lakou hoolilo ana i kp dala, i inea oi aku o ka waiwai mannui o ka aina, alaila, ua ano pololei paha ia mau olelo. Ina kakou e huli aku a nana i ka noho ana o na kanak'a ma na kuaaina o keia la, e ike ana kakou, o ka poe no e i ko lakou mau aina, ke noho kuokoa nuii hei no lakou, a ua hiki pu no hoi e ikeia nku ko lakou ike i ka mahi. Aka, aole wale no o na kanaka i haalele aku i ko lakou mau aina, keia e imi dala mai nei ma na hanalima, a haalele hoi i ka mahi. O na kanaka no kekahi o na kuaaina, ua lilo no lakou i ka imi dala. 0 keia mau olelo i ka ike ole, ua hiki io paha e hailukuia mai i na kanaka 0 keia hanauna. Aka no .na kanaka Hawaii o kela au i hala aku, eia ke ku mai nei na hiahoomanao o ko lakou ike mahiai, ame ko lakou naauao. Ina oukou e ka poe heluhelu e hele 1 Kohala, e ike ana oukou ma Waiapuka, i kekahi kiahoomanao e poina ole ai oukou i ka ike o n akanaka Hawaii. Ua kiiia ka wai no na loi, mai kekahi wahi loihi mai, a mamuli o ka hiki ole e laweia mai ka wai mamuli o kekahi aliua pohaku, ua eliia kela ahua pohaku, he mau lauaani kapuai ka loihi, a ua imiia ka ana iliwai e hiki ai i ka wai ke kahe, ahiki i ka hoea ana o kela Avai makai o kela ahuapoliaku kiekie, a komo iloko o na loi.

Ke ku nei kela kialioomanao a ko kakou mau kupuna i liana ai. Aole 0 hiki i na naauao o keia la mai na aina e n>ai e olelo iho, ua hiki ia lakou ke liana i kela hana. I keia la ua lawa kakou me na mea hana hao, ame na mea hoopahu e wawahi ai 1 ka pohaku oole'a, aka, me ka nele no nae i keia mau meii, ua lianaia kela hana me na walii oo laau wale no. A i ka ike ana paha o na kanaka nana i hanii keia hana, i ka poeleele oiai ua komo aku kela oJi ana no kokahi ivahi loihi, ua eliia iho maluna o leela auwaha, a komo mai la ka malamalama nia ia puka. Ua nui na puka 0 keia ano i hanaia 110 ke kunm, ua loihi mnoli kela walii i eliia «i. O ka loaa ana o ke ana iliwai kekahi ninau ano nui e noonooia iho ai i keia la. Pehea ]a i loaa ai ia lakon ke nna iliwai? īna iwaho jiia kahi palahahihn e liiki ana e lnweia inaT ka wai, ma'ia mau aiiwaha," a i ke kahe ole ana o ka wai, alaila o ikeia ana ua kiekie loa ka iliwai, a ua hiki la hoi ke eli hou iho a haahaa 1 kahe ka wai. Me keia eli imua, me ka ike ole iamua, ame ka inaopopo ole e kahe ana paha ka wai, ua lilo keia niau liana a ko kakou mau kupuna i mea kunana ia e ka poe naauao o keia mati, la, a ke kahaha nei, me ka ninau ana pehea la i hiki ai. Ala keia eliin ana o keia pali pohaku* iia hoike mai ko kakou mau kupuna i ko lakou naauno. A ua hoike mai, ua ike Inkon o ka wai ka mea e ulu nui ai'ka ai, a o ia wai i niea mahi;:i na lakou. Auhea hou aku mao o keia? hiki i na kanaka ku-e ia kakou ke hooia mai, ua ike ole i ka mahi. Ma kahi o ka naauao, aolie lua e loaa mai, no ke kuniu ua hanaia na hana nie ka nele.. i na hao anie na mea hoopahu o keia la. Aole no e ike mai ana i ko kakou ike nialii, iua e paaia aku ana na aina, a i ole e koi mai paha i ka poe i loaa ka aina e kanu i ka lakou mea i makemake ai, aole hoi i ka mea a ke kanaka i makemake ponoi iho ai. No ka mea o ka mea mua a kakou e kanu ai, o ka ai. He inea loaa wale no ka j 'a, ina e molowa ole ana ke kanaka. Aka, o 9 ia ka mea luhi, a ina e makemivfce ana;ke kanaka e loaa kana ai maikai, a ua loaa, kona nina, hookahi no hana pono r e kanu iho na lima i ai nau. Maluna 0 na mea apau, ia oe e ke kanaka Hawaii, e ku mau oe e makaukau e hooia mai i kou ike ame koa naauao ma na hana e haawiia aku ana

ia oe e lawelawe. Aia 110 he mau mea i ike ole ia e kakou, a e lilo io ana paha kakou i uiea ao ia mai, no ka mea, aole ke kanaka e hoopau ana i kona makemake ike. nhiki i kona inake ana. 0 ka naauao, he mea ia e ulu mau ana i' na la apau o ko ke kanaka ola ana. Aole wale ,no ia knkou e na kanaka Hawaii, aka, i na lahui no apau o ke ao nei. E laa pa)ra ka hanai moa, ame ke ano o na'inoa, kupono ia oe e hair.i' ai, no ka meā, eia ke hanaiia mai nel i hiki e hanau mai ahiki i ka 300 huamoa o ka makahiki hookalii. Ua maa kakou i na moa hanau mai uo, a hoomop koke mai no i na hua he 12, a i ke kilfo ana, ahiki hoi i kn uunui ana o na keiki, ua pau mau mahiua, a e loaa ana paha ia oe he mau hanau hua ana he ekolu o makahiki, o ia hoi he 36 no hua. A 1 ko kakou ike ana i keia mau mōa hanau 300 hua, e lilo aiia pahā kakou i keia mau. moa hou. A e makemake io ana no kakou, no ka mea ua oi aku na loaa mai na hua mai. A ina •ua makemake oe e hookiko i keiki, ua loaa no na pahu hookiko inoa, a* loaa ana ia oe he mau hnneri nm kan! o 12 wale no. Nolaila, e ake aku ana kakou ma keia mau mea hou, na mea a kakou e ike ai hō mau mea e hoowaiwai mai ana ia Mkou. Ma na ao ana o ia uno, ame ke nke e loan ia mau ike, e lawe io niai kakou. Pela no hoi na hauai holoholona ana. E lilo io aku ana kakou i poe hoonaauaoia mai maluna o ia mau mea. Aka o ka olelo mai he hupo kakou, a ua ike ole i ka inahiai, ua hoopnnipuni loa ia mau ole, 10. E haawi mai 4na aina, a na kakou no e hoola aku i ko kakou ike.