Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 47, 25 November 1921 — Page 2
This text was transcribed by: | Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun |
This work is dedicated to: | Dr. Michael J. Chun |
Ka Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
He Moolelo no ko
Helena Simoa Lanakila Ana
A I OLE
Ka Hoowalewaleia Ana o Halebatona
"Ma koʻu pili iaia he mea oiaio ia ana o ke kamailio ana mai, owau iʻo no ka mea pili kokoke loa aku iaia, no ka mea, o kona makuakane o ke kaikaina ponoi no ia no koʻu makuakane, a i ka inanawa i make aku ai o kona makuakane, me makou no oia e noho pu ai, ahiki i kona oo ana ahiki iaia ke hana a ke imi i ka pono ame ka waiwai nona iho," wahi a Makaleka Lanakasa o ka hoakaka ana aku."
"A pehea, ua ae aku anei oe i kona manao e hoolako mai oia ia oe i na mea e pono ai oe, e Makaleka?" wahi o ka ninau a ke kane.
"Aole au i ae aku, no ka mea, ia manawa ua loaa ka'u hana e lawelawe ana me ka holomua me ka nui pu o ka pomaikai i loaa iaʻa no kekahi mau makahiki lehulehu; in a nei no nae oia mau no koʻu noho iloko o ka ilihune, aole no ia he kumu noʻu e lawe mai ai i kana dala, a no ka mea, iaia hoi au a maewaewa, a mamuli o kona manao lapuwale i haalele aku ai au i kaʻu mau waiwai makamae loa apau i loaa iaʻu iloko o koʻu mau la o ke ola ana mahope, a hele olohelohe mai au."
"O, e kuu aloha, he mea oiaio ua halawai maoli io oe me na haawe kaumaha iloko o kela mau la!" wahi a ke kane o ka pane ana iho, alaila apo mai la i ka wahine a pili i kona umauma. "O, e kuu aloha! O, e kuu aloha! Ua lilo kena mau olelo apau au i hoakaka mai la i mau mea hoeha loa mai i kuu puuwai, no koʻu ike maopopo ana iho la i ka nui maoli o na pilikia i halawai me oe, oiai nae ua nui a lawa ka waiwai iaʻu e hiki ai ke hoolako aku ia oe in a i noho mau oe imua o kuu alo. O, e ku@ Makaleka, he hana lokoino a hewa loa naʻu ka hoonele ana aku ia oe ame kau kaikamahine i kou kuleana o ka waiwai hooilina."
"Ae; ua ike iho au i na mea hoehaeha lehulehu like ole mai kela manawa mai oʻu i loohia ai i ka maʻi, aka nae, o ka mea oi loa aku o ka hookaumaha i koʻu noonoo, oia no koʻu huna loa ana aole i hoike iki aku ia oe no ko Helena hanau ia ana mai iloko o keia mau makahiki lehulehu i hala aku la," i pane ae ai ka wahine, me ke kani pu iho la o ke uhu kaumaha.
"O, in a nei no koʻu ike i ka mea oiaio aole e nele ana koʻu hauoli me ke kii pu mai ia olua e hoi ae i ka home." i pane iho ai ke kane me na waimaka e hiolo makawalu iho ana.
"No ia hana ole ana oʻu ia mea kupono la e hoikeia aku ai ia oe, ke hoakewa loa nei au iaʻu iho imua ou i keia minuke, a e oluolu oe e Hale e huika@a mai iaʻu," i noi ae ai o Makaleka me ka haahaa loa, me ka nana pono ana ae o kona mau maka e hiolo ana na waimaka iluna i ke kane, a honi pu ae la i ke kane ia manawa. "O kaʻu e makemake nei i nei manawa, o ka lohe aku ia oe e olelo mai ana ua huikalaia oe. Ke nana aku ihope i kela manawa i hanaia ai na hana kuhihewa a hoomaopop pu iho no hoi i ke koʻikoʻi o ia mau hewa i hanaia, aole i kana mai a ka walania o ka naau i ka ehaeha, aka nae ua hanaia ka hana a ua hiki ole ke kii hou aku i ka mea i Hala, o ka hana pono wale no i nei manawa, oia ka hoomaikai ena ae i na mea ino i hanaia ma o ka mihi ana aku a mihi mai me ka @ oialo. Aole anei pela?" wahi a Maka@eka
"O, e kuu aloha mai hoahewa oe ia oe iho, owau kau e hoahewa mai, e pono ai, no ka mea, mamuli o koʻu lilo ole ana i lunakanawai kaupaona kaulike i kaawale mai ai oe. Ina au i nonoo me ke akahele, in@u l ae ole i koʻu hu@u ame koʻu manao lili e lanakila mai maluna oʻu, a e nina ninau la hoi au me ke akahele loa ame ka hoomanawanui, in a ua loaa ole ia oe, a iaʻu pu hoi, na kaumaha me ka hookaawaleia ana o kaua no na makahiki he iwakalua a oi i hala," wahi a ke kane.
"E Hale, in a no e uumi ana oe i kou inaina, a e huli aku ana oe i ka mea oiaio, a me ia mau no ka hana a kela wahine imihala, ke kumu nui hoi nana i hoo@aunaele i ko kaua noho hauoli ana, e lilo ana no oia i mu e akiaki mau mai ana, a e hoomau aku ana no ia i ka ahiahi ana ia oe ma ke ano hakuepa, a he manawa no e hiki mai ana, e ala mai ana no he mokuahana mawaena o kau@," wahi a ka wahine.
"Aohe i maopopo aku la kou manao iaʻu la, e Makaleka," wahi a Mr. Lanakasa, me ka helehelena pahaoohao.
"Aohe, ka i maoppo ia oe-aole anei oe i hoohuoi ikikela kaikamahine no hoi e noho pu ana kakou, o Mariena Walabirida, kuu aikane o ka malama maikai na, a o kana uku iho la nae ia e haawi mai ai iaʻu o kona imihala mai i mea noʻu e kaawale ai mai a oe mai-o Mariena Elawoka no hoi i nei manawa, ka makuahine o Makoli. Aole anei ou hoohuoi oia ka mea nana i imihala iaʻu i mea noʻu e pilikia ai? Ua makemake pu no paha oia e kaili ia oe mai iaʻu aku la pela koʻu koho wale."
"Aole la."
"He mea oiaio keia aʻue kamailio aku nei ia oe," i pane aku ai ka wahine. "Mai kela la mua mai ana o ka halawai ana me kuu kaikunane, me Keoni Wilekona, oiai oia e hele mau ae ana i ka halehula e ike aiʻu, mai ia manawa mai kona makemake ana iaia, a ua haulehia maoli no oia i ke aloha iaia, a ua hoohana oia i kona ike apau i mea nona e lilo ai iaia.
"Aka nae, ua maopopo no ia koʻu lilo ana i mea nui a i mea hoi na Keoni e aloha ai no kekahi mau makahiki, a elike me ka loihi o koʻu noho ma@e ole ana, pela no ka mau o kona manaolana e Hilo aku au iaia.
"Ahiki no mahope mai o ko kaua mare a@a, oia mau no kela aloha o Keoni iaʻu, a no ko Mariena Walabirida ike ana i ko Keoni Wilekona haawi mau mai i kona hilinai ame kona aloha maluna oʻu ua lilo ia i kimu hoopiha mau aku ia Mariena i ka huhu ame ka lili nui, no ka mea, ua makemake loa o Mariena e lilo o Keoni Wilekona iaia.
"O ko Mariena manao i kaʻu uana aku me ka maopopo loa, oia kona hana ana mai i kekahi hana e Hoopoinoia ai koʻu inoa maikai, a e kaulana ae ai au ma ke ao apuni he wahine lalau, a e hana pu mai ana hoi oia i kekahi hana i mea e hookaawaleia aku ai o Keoni Wilekona mai aʻu aku a e hoopau@a ai hoi ko maua lau@ una, i lilo ai o Keoni i kane nana a i mea hoi nana e malama aku iaia.
"Ua maopopo pu iaʻu kona hana ana me kela manao maalea a akamai on a i mea e hoopilikia mai ai iaʻu, e hakilo mau ana au iaia i na manawa apau, o koʻu hewa loa nae ma koʻu aoao aole au i hoike mua aku ia oe no ia mau mea ana e hana mai ana no ka hoopoino ana mai iaʻu-e ike iho no oe nou iho i kona hoao ana e hoohuli aku i kou noonoo maluna o na mea liilii ano ole ana e kamailio a e hana mai ai imua ou, i mea e hoalaia ae ai na manao hoohuoi iloko ou ua oi aku koʻu aloha ame koʻu makemake ia Keoni Wilekonia mamua ou.
"Ua maopopo pu iaʻu kana mea i hana aku ai ia Keoni ma o ka hookomokomo olelo mau ana aku ia Keoni he oi aku koʻu makemake iaia a aole hoi he maikai a hauoli o ko kaua noho ana, a ke minamina nui nei au no ka loaa ole ana o ka manawa kupono aʻu e hoike aku ai ia manao ona @a oe i ka manawa pono, in a la aole e ala mai ana kekahi hopena mokuahana mawaena o kaua ma ia hope mai.
"Ma kela la poina ole iaʻu a ia oe pu no hoi, ua hoouna aku o Mariena i kekahi palapala ia Keoni Wilekona, he palapala hoopunipuni hakuepa o ke ano ino loa, e hoike aku ana ia Keoni no koʻu makemake e ike iaia, oiai nae, aohe aʻu mea i hoolala aku iaia o ia ano, aohe no oʻu manao iki e kauoha aku ia Keoni e hele mai i ka hale ia la, aka o ka Mariena nae keia i hana ai.
"I ka hala ana aku o kela palapala ana i kakau ai ua kiai makaala loa aku la ua o Mariena ia Keoni o ka ike aku iaia e hele mai ana, a iaia i ike aku ai ia Keoni e hele mai ana, ma kahi o kona kii mai iaʻu e iho aku i ka rumi hookipa malalo, no ka hui ana me Keoni, ua lawe mai la oia ia Keoni, me he mea la he la maoli ia no Keoni i kauohaia aku ai e hele mai, a iloko o koʻu rumi humuhumu; he mea keia a Mariena i hana ai me koʻu ike ole aku, a i ike au i ka hoea ana ae o Keoni a komo ana iloko o ka rumi aʻu e noho hookahi ana.
"I ka ike ana o ua Mariena ua komo o Keoni iloko o ka rumi aʻu e noho ana, oia kona manawa i kakau ai i kekahi leka, a i hanaia hoi me ka maalea loa, e hoike aku ana ia oe e loaa aku ai ka manao hoohuoi ia oe he hana hewa kekahi e hanaia ana maloko o ka hale i kela manawa. Na Mariena ponoi keia mau hana imihala la i mea noʻu e poino ai."
"O; e Makaleka, ke hiki ole nei iaʻu ke hilinai i ka lohe a koʻu mau pepeiao ; e oluolu oe e hoakaka mai a maopopo aku iaʻu. Pehea i loaa ai keia ike ia oe?" i ninau iho ai ke kane me kona piha loa i ke kahaha. "Ke kuhi nei ka hoi au ahiki no i nei manawa, ua like la ko Mariena Walabirdia aloha ia oe me he kaikaina ponoi la nona i ka pupuu hookahi, no ka mea mahope iho o kou hala ana mai, ua puni maoli au i kona hoike mai i kona mau waimaka, me he me la ua piha loa i ke aloha ia oe no kou kaawale ana mai. Ea, he keu aku ka kela a ka whine piha lapuwale nui wale!"
"Ua maopopo iaʻu ke kumu o kona hana ana pela, he hana wale no ia ana o ka hoikeike ana aku ia oe ma ke an hoopalaimaka, i mea nou e manaoio iho ai he aloha iʻo oia iaʻu, eia nae, oia ka moo nahesa nana i hana me ka maalea loa i kaawale ai kaua, a hele kuewa ana au i ke ala me ka waimaka, me Helena pu hoi iloko o ku@ opu ia manawa.
x "Mahope iho o kela paee ana a kaua, a hoi ae la au aloko o koʻu rumi, ua hoala kokeia aku kekahi manao hoohuoi iloko o Keoni. Ua ike no oia a ua maopopo lea hoi no ko Mariena makemake ana iaia me kona aloha nui nona, a ua ike pu no hoi o Keoni i ko Mariena lili iaʻu, a mahope iho o kela paee ana o kaua, a hoi aku oe iloko o kou rumi, a owau no hoi iloko o koʻu ia manawa i hele aku ai ua o Mariena a mamua o Keoni Wilekona a hoao aku la e hoonana ia Keoni ma o kona mihi ana aku.
"Iaʻu maloko o koʻu rumi ua lohe pono loa mai la au i na olelo hoahewa kiekie loa a Keoni i ua o Mariena me na olelo ikaika apau e hiki ana i ko Keoni noonoo ke loaa ae ia manawa, ua kamailio maoli aku o Keoni i ua o Mariena o ia ke kumu i ala mai ai o ekla mau hana apau i ikeia ma ia la.
"No ko laua phi like i ka huhu ua hiki iaʻu ke lohe mai me ka maopopo loa i ka laua mau olelo apau e kamailio ana mai koʻu rumi mai. I kinohi ua hoao o Mariena e hoalo ae iaia iho ma o ka hoole ana aole oia i hana iki i kekahi hana hoomokuahana, eia nae, ma ke ano o kana mau olelo e kupale ana nona iho i loaa aku ai ka ike ia Keoni, a no ia kumu i noii loa mai ai o Keoni ahiki i ka hoka maoli ana o ua o Mariena, a huai ae la i na mea apau, a ua hoike pu aku hoi ia Keoni i ke kumu o kona hana ana pela, mamuli no ia o kona aloha ia Keoni, a ma ka Keoni Wilekona mau olelo nuku a hailiili i ua o Mariena i lohe aku ai au ua piha loa o Keoni i ka huhu, me kona hoole pu ana aku i kona aloha a makemake i ua o Mariena, he mau olelo ku maoli i ka hilahila.
"Ua olelo aku o Keoni i ua o Makaleka, mawaena o kekahi mau mea e ae ana o ka olelo ana aku, mamuli o na manao lokoino a imihala i lilo ai oia ikanaka hana i kekahi hewa hiki ole ke holona, i ka wahine wale no nona ka inoa maemae a ku i ka mahaloia, oia au, maluna ae o na wahine apau ana i makemake ai e haawi i kona aloha, a ua hoohiki aku no hoi o Keoni imua o ua o Mariena, elike me ka loihi o kona mau la o ke ola ana, pela ka loihi e ike hou ole aku ai oia i ua o Mariena, a ia pau ana no o ia olelo ana, huli aku la oia a hoi me kekahi huaolelo hou ele i ua o Mariena.
"Auwe no hoi oe e Makaleka e! I kou manawa i ike ai ua ala mai na manao kuhihewa mawaena o kaua mamuli o na hana imihala manao ino o kela wahine, no ke aha la hoi kou mea hele koke ole ae imua oʻu a hoike ae i na mea oiaio apau au o ka lohe ana?" i kuwo okoa ae ai ke kane i hoopilihua loa ia iho kona noonoo ia manawa. "Ua lohe aku ia ka hoi oe i na mea apau, heaha la hoi kou mea hele ole ae e hoike iaʻu, in a la hoi, ia manawa no e hooponoponoia ai na mea apau, aole hoi oe e hele mai a haalele i kou home!"
"O, ua maopopo no ia oe, he mau minuke ia e mau ana no ka awela iloko oʻu e hiki ole ai e loaa na manao maikai. Ia manawa ua aneane loa au e kuapupule mamuli o kou manaoio ole mai i kaʻu mau mea apau i hoike aku ai ia oe!" wahi a Makaleka e haʻuhaʻu uwe ana. "Ua olelo iho au iaʻu iho aole ou pno iki e manaoio ih oai o kau wahine i aloha aku ia oe @like me ia aʻu i haawi pau aku ai i kuu aloha nui maluna ou wale no, he kane hoi aʻu i koho ai me kuu naau apau maiwaena mai o ka nui o na kanaka, i makua a i mea aloha hoi naʻu, ua hiki ole ke kupaa aku maluna ou.
"Ua olelo aku au ia oe ua maopoo no ia oe ua ola an nou wale no, kuu kino ame kuu uhane aia wale no maluna ou ka hilinai ana i koʻu mau pono apau, ua lilo oe i mea naʻu e hoomaikai mau aku ai, a o kela home o kaua o kuu hale laahia loa ia, ka hemolele o na hemolele; e pono no ia oe ke ike iho he hana hiki ole naʻu ka hana hewa ana aku ia oe elike me kela hala i imihala waleia ai no au, elike me ka loihi o ke kau ana o ka la maluna o ko kaua mau poo, a no ia mahu ole ana mai ou i kaʻu mau hoakaka apau, ua hoohiki iho au aole au e huikala iki aku ana ia oe.
"O Keoni Wilekona pu kekahi aʻu i hoohiki aku ai aole e huikala aku iaia, no ka mea, e ike pono iho no oia nona iho mamua o ke koho wale ana iho no, in a aole au i noho me ka hauoli me oe, ua hiki ole iaʻu ke hoohaahaa iaʻu iho ma o ke aloha ana aku i kekahi kanaka okoa, a ma ia hana ana ua hoohiki hoopunipuni aku au imua o ke Akua a mua hoi ou, kuu kane i mare ai.
"Ua ike au me ka maopopo loa, ua hana mai oia i kekahi hewa nui koʻikoʻi loa e hiki ole ai iaʻu ke huikala aku iaia, @ oka mea, mahope o ka kaua hoopalauia ana, ua hoike aku au iaia ia mea, nolaila e manaoio iho oia he kuleana wale no kona iaʻu ma ke ano he kaikunane hanauna aole ma mekahi ano e ae.
"Nolaila, iloko o kela pihi oʻu me ka inaina no kou hoahewa wale ana mai no iaʻu, me kuu ike maopopo no aohe au i hana iki i kekahi mea e ku-e aku ana ia oe a imua hoi o na lani, a i kuu ike ana aole e loaa ana ia kaua ka noo hauoli hou ana ma ia mua mai, a oiai au e noonoo ana no koʻu mau pono iho a no koʻu mau hewa hoi, opeope iho la au i na wahi pono kupono hiki iaʻu ke lawe u me aʻu, a i ka uhi ana mai o na eheu o ka po, o koʻu oili mai la no ia me ka palamimo loa, me ka ike ole mai o kekahi mau maka iaʻu, a hele kuewa mai la i ke ala me ka waimaka."
"O, e Makaleka! E Makaleka! E noonoo iho oe no kela mau makahiki lehulehu i hala me ka ehaeha!"
"Ua maopopo iaʻu ia mea; ke ike nei au i koʻu awahua loa ia oe me ka noonoo ole, a ua ike no au mahope iho i koʻu ohi ana i ka hoopaʻi no kaʻu mea i hana ai, no ka mea, i ka manawa i loaa ai iaʻu ka halia e lilo ana au i makuahine ia manawa i ike iho ai au i ka hewa aʻu i hana aku ai ia oe a i ka kaua bebe, a i koʻu hooponopono ana i koʻu hune ma na ano apau, ka mehameha no hoi, no ka mea, nana ae la aole oe ke kane ka mea nana e hoomaopopo mai i na mea e pono ai ka bebe, a o ka olohe ke hoomakaʻukaʻu mau mai ana mamua o koʻu mau maka i na manawa apau, ia manawa no kekahi manawa nae, i ike iho ai au aia au iloko o ka hohonu lipolipo o ma manaolana poho.
"Eia nae, me ia ike iho no oʻu ia mau pilikia e hooweliweli mau mai ana iaʻu a oiai kela manao inaina e mau ana no iloko oʻu, a oiai no hoi ka manaohaakei a hookiekie e kiei mau mai ana ma ka ipuka o koʻu lunaikehala, me ka hoopaakiki mau ia oe e kii mai ia maua, e kauoha aku ia oe no ka hoike ame ka mihi ana aku imua ou no ka hewa aʻu i hana aku ai, a e noi aku hoi i kou aloha, kau huikala ana mai, kau hoopakele ana, a no ka mea, ua hawanawana mau iho la ka uhane diabolo iaʻu aole oe e hoihoi hou aku ana iaʻu imua ou, aole no hoi e hoohaahaa ana koʻu uhane hookiekie imua ou.
"Eia hou, ua loaa iaʻu ka manao he ekolu kaukani mile ko kaua mamao kekahi mai kekahi mai, me he mea la ua hele pololei mai au mai Nu Ioka mai a i Kaleponi, aohe no hoi he alahele e hiki ai iaʻu ke ike aku ua hoopau la hoi oe i kou manao huhu noʻu, a ua imi aku paha oe ma o ka hoopii ana aku imua o ka aha no ko kaua hookaawaleia ma ka mare nana i hoohui ia kaua a lilo i hookahi, mamuli o koʻu kaawale ana mai a oe mai."
"Hookaawale! O, e kuu aloha, aole loa ia mea iloko oʻu; mai kou kaawale ana mai ahiki iho la i keia hui ana o kaua! Aole loa he manawa iki i kokolo mai ai ia noonoo iloko oʻu a hoao mai iaʻu e hoohuihuli i kuu noonoo i mea noʻu e hookomo aku ai i kekahi hoopii imua o ka aha hookolokolo no ko kaua hookaawaleia, a no ka mea, o kuu manaolana wale no oia kou loaa hou iaʻu a noi aku i kau huikala ana mai no kuu hilinai ole ana maluna o kou aloha ame kou kupaa mamuli oʻu.
"Ua huli mua au ia oe i ke komohana, ua hookomoia e aʻu he mau hoolaha maloko o na nupepa apau o Kaleponi, he mau haneri mile lehulehu kaʻu o ke kaahele ana ma na wahi no a kaua o ke kaahele ana mamua, me kuu manao e loaamai ana la hoi iaʻu he lono nou, he ole nae ka mea i loaa.
"Alaila, mahope o ka hala ana o ka makahiki hookahi o koʻu huli ana ia oe me ka loaa ole o ka manaolana no kou loaa, ia manawa ua paniku aku la au i na hale oihana aʻu a holo mai la no ka hikina nei. Iaʻu e holo aku ana e make, nolaila ua hooko aku la au ia kauoha, a ia manawa i waiho mai ai oia i kana keiki malalo o kaʻu malama ana, ka hoona@uao ana iaia, a pela hoi ke alakai ana iaia ma na ano maikai apau e lilo ai oia i kanaka naauao.
"Iaʻu i hoi mai ai ua ehaeha loa koʻu naau ke hoi aku i ko kaua home, aole oʻu makemake e lilo koʻu ike aku i ka home, kahi a kaua i noho ai no ka makahiki wale no a oi no ka mea ua ike au e mehameha loa ana au ke hoi aku, no ia kumu ua hoomaka iho la au e lawelawe i kekahi oihana maloko o ke kulanakauhale o Nu Ioka, me keia manaolana, e lilo ka piha mau o ia kulanakauhale i na kanaka ame ka paa mau o ka noonoo no ka hana, i mea hoopoina ae i ka noonoo nui ana aku maluna ou a e hookaawaleia aku ai hoi na manao kaumaha mai aʻu aku"
"A mai ia manawa mai no kou noho ana ilaila ahiki i nei manawa?" i ninau ae ai ka wahine, me ka haʻuhaʻu uwe pu ia manawa.
"Ae; koe wale no kekahi hapa o ka makahiki, ka manawa aʻu i hoohala aku ai i kekahi manawa ma kela home kahiko ma Verekinia, he waiwai i hooiliia mai maluna oʻu mai kuu makuakane mai, a he waiwai hoi i koiia mai ai kaʻu noonoo mau ana aku no ia wahi."
"Kupanaha no! Owau pu no kekahi malaila ia manawa a e hooikaika ana ma na ano apau i mea e loaa ai ka ai ame na mea e ae e pono ai ke ola ana, a eia nae, aohe o kaua halawai iki! Lokoino maoli no hoi ke noonoo iho i ke au o ka manawa!" alaila hiolo hou iho la na waimaka nunui o ka wahine mamuli o kona hoomanao ana ae i na haawina popilikia i halawai me ia i na la i hala.
Hoopili loa aku la o Lanaka@a iaia a pili ma kona aoao, a holoi iho la i na wamaka nunui o ka wahine e hiolo ana ma kona mau papalina, a pane iho la
"He mea oiaio aole no e nele ana kou halawai me na popilikia he nui, a he nui no hoi na mea a kela wahine e pane mai ana i ka la mahope," a hooki iho la kana kamailio ana, i ka manawa i ala ae ai kana hoomanao ana no Mariena Elawoka."
He mea oiaio, ua lilo au o oe ame Keoni i mau pio a kela wahine imihala, ua loaa like ia kakou na haawina hoehaeha mamuli o na hana imihala a kela wahine aka o na lani wale no ka i ike i ka mea pono e hanaia aku ai.
"Ka i no hoi ua pau la kana hoowalewale, eia ka e hana hou mai ana no. Ia makou aku nei i Europa ua hoolala oia e hooki@ia iaʻu. Ua kuhihewa oia ua okiia au mai a oe mai, a pela i loaa ai iaia ka manao e noi mai iaʻu no ka mare ana aku iaia, i lilo ai au i mea kokua aku iaia, a e lilo ole ai oia i wahine ilihune, no ka mea, o na dala ana apau i hookomo ai i kekahi mau hui hoopukapuka dala ma Nu Ioka, ua pau loa i ke poho, a i kuu hoike ana aku iaia oia mau no koʻu aloha ia oe, ina paha e ola ana oe a make paha; a ia lohe ana aku no on a ia mau olelo au ua huli ino aku la kona alo i kahi e, i ka manawa keia a makou e noho ana ba Kalakata, a mahope o ka pau ana o kekahi aha hulahula a makou malaila ma kekahi po, i hele mai ai oia e noi iaʻu no ka mare ana aku iaia, a i kela hoole ana aku aʻu, kakaa aku la kona ihu i kahi e.
"Heaha ia mea au noonoo la, e Hale?" i ninau ae ai ka wahine i kona manawa i ike ae ai i ka hakanu o ke kane, ame ka helehelena, ano e ma kona mau maka.
Puiwa ae la ke kane no ia ninau ana ae a ka wahine. Ua maopopo ia Lanakasa i nei manawa, ka nui o ke ino o Mariena Elwoka, eia nae, me ia ike no on a i kona ino, ua ike iho no nae oia ia manawa i ka nui o kona aie iaia, mamuli o ka nui o ka malama o ua o Mariena Elawoka ia Robaka, iloko o na la maʻi loa o Robaka; o ke kumu o kona hakanu oia kona makemake ole e hoike ae i kona manao ino ia Mariena Elawoka, ka mea i hana mai i kekahi hana kokua iaia, aohe on a makemake e hoike ae ia Makaleka ia mea ia manawa, a o kekahi mea nui ana o ka nalu ana iho no ka Mariena Elawoka mea o ke noi ana mai no ka mare aku iaia.
I ka hala ana o keia mau minuke o ka Lanakasa noonoo ana iho, alaila pane ae la no ka ninau a ka wahine i ka i ana ae.
"He nui a lehulehu na manao i ala ae la iloko o koʻu waihona noonoo, a o kekahi oia mau manao o ia kaʻu i hoahewa loa iho la ia Keoni Wilekona, no ka mea me kona ike no ua lilo hoi oe he wahinemare naʻu, eia nae, mau mai la no ka kona aloha ia oe ke ike nei au ua oi aku kona hewa mamua o kona hana maoli ana i ka hewa."
"Pela no; oraux pu kekahi i loaa ka manao hoahewa nona iloko o ka makahiki aku la i hala," i pane ae ai o Makaleka.
Pela ko laua kamailo ana a hala paha he hora, a eia nae, iloko no o ka nui o ia manawa a laua o ke kamailio ana aole no i pau na mea a laua i makemake ai e hoike ae.
I ka hala ama o ia manawa, akahi no o Mrs. Lanakasa a hoomanao ae no kona mau hoa, oia ka ohana Walaka, no ka mea, aole i maopopo i ka ohana. Walaka kana wahi o ka hele ana mai, a e haohao nui mai ana paha lakou nona.
"E Hale, e noi aku ana au ia oe e hookuu mai iaʻu @o ka mea, ke ike nei au ua loihi loa keia manawa o koʻu kaawale ana mai nei mai ka ohana Walaka mai, a ke noho mai la paha lakou me ka haohao nui no kaʻu wahi o ka hele ana, alaila huki ae la oia i kana uwaki a nana iho la i ka manawa a i ae la. "Aia hoi paha la, ua loihi maoli keia manawa aʻu o ke kaawale ana mai nei, ua hala ka hora elima i keia manawa, a e haohao loa mai ana o Helena ame oʻu mau hoaloha pehea la au i hoi ole aku ai."
E Makaleka, e hoomanao oe, oiai ua loaa hou iho nei oe iaʻu, nolaila naʻu hou ana oe mai nei manawa aku, aole kaua e kaawale hou ana. Pehea la kou manao?" i pane ae ai o Lanakasa, me ka mau no ke apo ana o kona lima ma kekino o ka wahine, me ka nana pono iho no hoi i kona mau maka.
"Aole kaua e kaawale hou aku ana, e Hale," me ka nee ana mai la o ka wahine a pili loa i ke kane; "o kaʻu wale no e hoike aku ia oe i nei manawa uapiha loa au i ka hauoli no keia hui hou ana iho nei o kaua, a no ka mea, ua mehameha maoli no au i kaʻu nana iho iloko o keia mau makahiki lehulehu aku la i hala, me ka eha pu o ka iwiaoao i ka moe hookahi, a nani ia ua hui hou iho la kaua, aohe mea nana kaua e hookaawale hou o ka make wale no. Eia kaʻu noi hope ia oe, mai noho oe a hoolohe iki i kekahi olelo mai ka poe mai e pili ana noʻu, aka, e hoike aku oe ma na ano apau ke wahine hala ole au imua ou a imua o ke ao"
"Mehameha! O, e kuu aloha, he mea oiaio ia au i olelo mai la, aka hoi aia no hoi o Helena kou kokoolua, elike no hoi me Robaka, oia koʻu kokoolua e ike ole iho ai ia mea he mehameha. Ina aole o Robaka aohe aʻu mea e ae e noonoo nui ai iloko o keia ola ana o ka hooikaika wale no e nui ke dala he dala nae aʻu i ike iho ai i ka waiwai ole, no ka mea, in a aole o Robaka, aohe aʻu mea e hooili aku ai i koʻu mau waiwai apau, oiai au e manaoio mau ana ua make oe, a oiai ua loaa iho nei oe iaʻu, ke hoomaikai nui ae nei au i na lani no ke alakai ana mai iaʻu i kahi ou e loaa ai iaʻu.
"No Helena, manao no anei oe e ae ana oia e hookipa aku i koʻu aloha a e nana mai ana oia iaʻu ma ke ano owau kona makuakane? Manao no anei oe e huikala mai ana oia iaʻu? He makemake au e maopopo iaʻu keia mea, a no ka mea, me kuu hilahila nui no, eia nae, ke hoike aku nei au ia oe i ka mea oiaio loa, ua hana hewa aku e mare o Robaka i ke kaikamahine a ka wahine kelalole."
Ua hoao ae oia e minoaka ia manawa, me ke kamailio ana me he mea la ua kaawale aku na mea hookaumaha loa i kona noonoo mai iaia aku ia manawa, eia nae, aia no maloko o kona naau ia manawa, ke hoahewa mau la oia iaia iho no kana mau hewa i haua ai.
"Eia nae hoi," wahi a Makaleka o ka pane ana ae; "Ua olelo aku oe ia Robaka aole oe e keakea aku ana i kana wahine e makemake ai a i ole hoao aku paha e makaala ma kekahi ano in a e mau ana ko laua aloha kekahi i kekahi ma ka manawa o Robaka e hoi mai ai mai ka makaikai ana i ke ao; ke hoomanao la no anei oe ia olelo aʻu? wahi hou a ka wahine o ka ninau ana ae.
Pii ae la ka ula ma ko Lanakasa mau papalina no nei olelo ae la a ka wahine. Ke hoomanao io la no oia ia mau olelo ana, eia nae, aole no i kalele loa kana apono ana o Helena ka Robaka wahine e mare aku ai ke hoi mai laua mai ka laua huakaʻi makaikai mai, e haawiia ana no i manawa lawa loa no ka noonoo ana mamua o ka hooholo ana i ko laua mare, a no ia ninau a ka wahine pane iho la:
"Ke ole au e koho hewa i nei mauawa ua hoopau loa o Robaka i kona manao e mare me Helena, ua hoopau loa oia i kona manao e lilo ana o Helena iaia, a no ka mea ia makou aku nei ma Europa ma kela makalii aku nei, ua loaa ae he lono ia makou, ma o kekahi mau leka la mai kuu hui, oia o Habati Alekona, a ke ole no hoi au e koho hewa, me he mea la mamuli o ia lohe ana on a i @a mare o Helena ma Habati i lilo ai ia i kumu maʻi no Robaka, a aneane oia e haalele mai i keia ola ana."
"Ua oiaio no ia lono i loaa aku la ia oukou," i pane aku ai o Mrs. Lanakasa, eia nae, aohe i hookoia ia mare mawaena o Helena ame Habati, mamuli no o kekahi kumu i ikeia manua iki iho o ka la e hoohuiia ai laua ma ka mare. Hookahi no kumu o ko Helena manao ana e mare me Habati, aole nae mamuli o kona makemake iʻo maoli, aka, mamuli o kekahi pilikia koʻikoi loa i loaa ia maua, no ka mea, ia manawa e waiho ana au i ka maʻi kulipolipo loa a i loaa ai ka mea nana e kokua mai ia maua, pela iho la i manaoia ai e hoohui ia Helena me Habati ma ka mare.
"Eia hou; ua loaa ka ike maopopo ia maua a ua alakaiia o Helena e manaoio aku he lono oiaio ia, oia hoi ua hoololi ka o Robaka i kona manao no ka mare me Helena, a ua haawi aku oia i kona ae e mare me Makoli Elawoka, ke kaikamahine a Mrs. Elawoka e hele pu ana me oukou ma kela huakai makaikai."
"Pehea i loaa ai ia manao iaia, a nawai i hoike mai iaia no ko Robaka manao e mare me Makoli Elawoka?" i ninau iho ai ke kane me ke kahaha nui.
"Mai kekahi mau leka mai no mai a Makoli mai," i pane ae ai ka wahine.
"A ke ike nei au o kela ano maalea no o ka makuahine apau oia maluna o ke kaikamahine a me he mea la ua kuka like no paha laua ia manao me ka makuahine mamua o kona kakau ana i ka leka a hoouna mai la Helena," i pane iho aiʻo Lanakasa, me ko pupuku ana ae o kona lae; he kaikamahine o Makoli i lilo i mea punahele nana, eia nae, ua hoehaehaia iho la kona uhane i kona ike ana iho eia ka, he kaikamakine, ame he mea la ua kuka like no paha laua ia manao me ka makuahine mamua o kona kakau ana i ka leka a hoouna mai ia Helena," i pane iho ai o Lana kasa, me ka pupaku ana ae o kona lae; he kaikamahine Makoli i lilo i mea punahele nana, eia nae ua hoehaehala iho la kona uhane i kona ike ana iho eia ka he kaikama hine hoopunipuni o Makoli, he mau hana pahele wale no kana i kona noonoo ma o ka pili mau ana mai me ia, me ke kamailio ana me na olelo maikai e kailiia aku ai kona aloha e pili me ia, me ia ike no nae on a aohe wahi lihi makemake iki o Robaka iaia a e manao aku ai hoi oia kana wahine e mare aku ai.
"Ua loaa no iaʻu he wahi hoohuoi no Makoli," wahi a Mrs. Lanakasa o ka pane ana ae," eia nae no Helena he oia mau kona hilinai me ke aloha pu ia Makoli. No ka mea e pili ana i ka mare aku o Helena me Habati, elike me ia hoikeia aku ai ia oe, he mea oiaio ia, o ke kumu o ko Helena ae ana e mare me Habati, oiai no nae e mau ana no kona hoomanao no Robaka, oia keia; ua nui ko maua mau hoolilo a ua aneane no hoi e pau loa kaʻu mau dala o ka hooiliili ana i ka lilo no ka uku ana aku i ke kauka, a ua olelo mai ke kauka iaʻu, in a e hoomau iho ana koʻu noho ana maloko o ke kulanakauhale o Nu Ioka e make ana au, oiai ia mau la maloko o ke kulanakauhale he nui ka wela me ke kupono ole no kekahi mea maʻi e noho mau ai malaila.
"No kaki manawa loihi ko Habati makemake ana mai ia Helena e lilo aku iaia ma ke ano i wahinemare nana eia nae, ma ko Helena aoao aohe makemake e mare aku me ia, a iloko o kela mau la kupilikii loa o maua, a oiai hoi o Habati e makaala mau mai ana ia maua ma ka haawi ana mai i dala, me ka lawe pu mai i na mea e pono ai maua, a pela hoi me ka uku ana i na hoolilo o ka hoonee ana i k@ maua mau ukana mai ka hale mua a maua o ka noho hou ana aku ma ka hapa kuaaina o ke kulanakauhale a huipu hoi me kona hookaa mua ana i ka hoolimalima o kekah@ hale ma kuaaina no maua e hoi aku ai a noho, ua nui keia mau hoolilo ma kona aoao a no ia kumu ia ae ai o Helena me ka hakanu no nae on a, e mare me ua o Habati. O, @ manawa kuhaiki loa ia o ko maua ola ana! Ua lehulehu na pilikia i halawai mai me maua ola ana! Ua lehulehu na pilikia i halawai mai me maua ia manawa!"
"Oia mau pilikia hou anei ia i loaa i olua?" wahi a @ kahe o ka haʻuhaʻu uwe ana iho.
(Aole i pau.)