Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 46, 18 Nowemapa 1921 — Na Oihana e Kuokoa Ai na Kanaka Hawaii [ARTICLE]

Na Oihana e Kuokoa Ai na Kanaka Hawaii

0 kn ninau nulio ikuokou ana o ko-! kalii lahui, kekahi ninau ano >ko 'i'ko 'i loa o keia "»a« e nee neL Ina «a ; ake na k:u»?Jva Hawaii e noho kuokoa, \ a o keia kue'koa i makeinālkeia, o ia no J ka noho onn ana o kokalii Ikanaka ma- i 'luna o kona aina ponoi, a e noho ant«i oia no kona haku hanti, e hoeluhi a«»j iaia iho no kona pouo o ke ola ana, mo \ ka nana ole a)ku i kefivabL liaku okoa, alaila ua hiki mai kakou i kahi e pane ai i ikela ninau. Ke manao nei ko oukon aneakakan, «a hiki i'o mai na kanaika Hawaii i kahi e pane ai i keia nin&u. O ka ua loaa anei 'kou aina, nou <ponoi ihof Ua hiki ia 'kakou ke hoomaoipopo aole no i nele loa na ikanaka llawaii i na aina. Eia no kekahi poe ke noho oua mai nei i kokahi mau kuleana aina. ' A e ikomo mai ana ka ninau, pehea la keia mau apana aina e hoohanaia anai nei? Aoie ninaa ana no <ka poe e liookana ponoi ana i ko lalkou mau aina. 0 .ka ninau i .ka poe mea aina, a ua hoolimalimiaia ua mau aina la i kekahi poe e aku. Ina ua hoohana iponoi i'lio Ikela ame keia. ka,- ( na"ka i Ikona aina, ua hiki ia kanaka, ste 1 ike iho i k.ona noho 'kuokoa ana'. 0 ka mea hoi i hoollmalima i kona apana aina, ina he aina nui, a ua nui ka looa hoolimalima, e ike ana no paha ia fkanaka i kona noho kuokoa ana; a ! ka, inā ua hoolimalimaia me 'ka uuku loa o kahi loaa, alaila, pehea la oia. i hoolimalimia. ai i kona aina? Ina ua hana ia ikanaka pela, e ike mai ana kaikou aole oia i k<ucfco?u ' Ina ua makctmakcia mai kou aina, ua makemakeia mai no ka hiki i *ka mea hoolimalima ke imi waiwai maluna o *ia aiha la. Ina ua hiki i 'kela mea ke imi waiwai maluna o ikela aina, pehea la oe i hiki ole ai e imi pomaikai nou iho imaluna o 'kela aina? No kou molowa anei? I kou mol6wa ana 7 iki noho ikuokoa. anei oe? Ua hiJki loa ia kaikou !ke ike aku, aole no e 'hukA ana i kd ikannika molo.wa ke no ho kuokoa. In» aole" ou ;iina, ua nele nm na. ano apau, nou e ke jjanaka nele aina i hookaa\taleia ai na aina no 'ka hoopulapula hou ana i kou lahui. A o ka mua.loa, e loaa ia. oe kou aina nou iho. Kc loan ia oe ka aina, alaila, o ka lua e hoohana aku oe i kela aina. A ua hiki mai kakou i kahi e ninau hou iho ai heaha. ka'u hana maluna o ko*xt aina e loaa ai ia'u ka noho kuoko& ana? Aole oe e k«» kanaka Hawaii e kuokoa ke kanu oe i na meakanu, a na ha'i e hoohana aku, a i ole e kuai aku nau. Elike paha me ka oihana hana kopaa. lua he nui.kau dala, a i ole paha, ina e hoaieia mai ana ia oe na dala e hiki ai ia oe ke kanu i ke leo, ua lilo aku la kou kuokoa i mea ole. No na kumu, i ka mua loa no! ua noho aie aku la oe malalo o kekahi kanaka okoa. A o ka lua i ke oo | ana o ko ko na lilo aku la na ha'i ei hōohnna a lilo i kopaa, a i ka loaa ana o ke kopaa, na ha'i e kuai, a o kau 0 ka mea e haawiia mai ana. E lawe mua ia ae ana o ko aie, a o ke koena mai kau ina he koena kekahi; ina no j na pau loa aku la, alaila, o.kā kau. ] A pela no ka oihana kanu halakahi- j ki. O keia mea o ka halakahiki, aia j no a nui ke dala alaila hiki ke hoo- j hana. Ina aolo dala, e aie ana oe. A 1 ke oo ana o ko hala o na dala e haawiia mai aia, e ka mea hana kini hala, o ia iho la kau. a ina ua aie oe e ke koena ke loaa mai ana ia oe. i Ina na emi mai ka hala nyihopo o ke; oo ana o kau. pela mai no e uuku ai ka niea e loaa ana ia oe. ! Mawaho ae o Aia mau oihana nui, o ke kanu ko, ame ke kanu halakahiki, 1 aole paha he oihaua ano nui hou . aku o Hawaii nei. A nolaila aole no hoi kakou e kamailio maluna o na oihana e aku. ! A heaha la na hana i koe a ke kana-, ka Hawaii e hoohana ai? Ka mua oi >ka oihana hanai moa. I keia la ke ktfaiia nei ka moa ma Honolulu nei no 80c «o ka paona jnc ke ola no o ka i moa. A ke kuaiia nei ka no ' $1.20 o ke kaknn. I kou hanai ana T, kau moa. a loaa ole kau kumukuai i i makemake ai, ua hiki ia oe e ai i moa la, me ka ono o kou puu. A o ka lua aoie e ohii ino loa mai ana ke ! kumukuai o ka» moa, no ke kufnu o ka ' nni o na moa e a\ ia mai nei, mai Ka-1 leponi mai e hoounaia mai nei. A i; hiki no keia no ka pii o ka moa, ina e j emi iho ana a i 25c o ka paonavaole : e pilikia ana oe e ka mea hanai moa, nō na kumu, nau no ka« meaai i hoo-1 nlii, a m ma moa no e hele mai maluna j o kona mau wawae, me ka hooluhi - ole mai ia oe eka mea hanai moa. A . pela no nā lmainoa e loa» »» oe.; Ina e emi wai ke kumukuai o ka, huamōa, ahiki i ke 60c o ke kakiui, a! o keia ke kumukuai e kuaiia nei o na huamoa o Kaleponi mai, aole no e ( emi aua ke kumukuai ona hua- j moa malalo o keia, no ke kumn aole e. laweia na huamoa o Kaleponi mai ke: ei aleu maluna o kein kumukuai.

O ka oihana hnnai moa, ua hiki i kela ame keia kanaka ke lawelawe. Ua hiki e hooulu i ke kulina, anie na mea like. Ua hiki e hoohanau nui ia mai na moa ke hanaiia i ke kiawe i wiliia. O keia paha ka ai hoohanau nui loa i ka huamoa, a ke hanaia mai nei e ka poe o Kalepoui keia ai, i wiliia ma Ha%vaii nei, ma ka hui Union Feed Co., makai ae nei o Kakaako. lua o na oihana e kuokoa ai & lie kānaka Hawail,! fcj n ka hanai :-p\iaa>. Ua oi aku paha rMaP i "Wia ; ālahi o ' "keia oihana mamua o ka hanai moa. j Ua hiki i ka puaa ke ola me ka uala; j mauu; ilikalo; kulina, a he lehulehu j aku o na nieaai. O ka manawa luhi, o | ka hanai ana, ame ka hooliainuwai aua. j O ka wai ina he paipu, ua loaa me ka | hooluhi ole mai. O ke kiawe, ua ulu ma na wahi like ole,. a o ia kekahi hua i waiwai loa i hiki mai i Hawaii nei. ! Ua loaa ke kiawe iloko o na malaina I ehiku o ka makahiki, a ua luhi ole no hoi kona hanai ana. Ua man'ao «wi ipaha kekaiii poe, o na ma 'i, ke hiki mai knkahi mea e pilikia ai ka mea hanai puaa. Ae, lie ' pilikia io no, aka. o na pakeneka o I 'ke ola ame ka ma'i ole o ka puaa, ua 1 oi aku māinua o ka ma 'i. Ina e malaj ma oe, aole maka'u nna no ka ma'i. j O ka molowa no ke kumu pilikia. Ina Je molowā 1 ke kanaka, aole o ka ma'i wale^no l^' mea e!'pilikia ai. aka, o ka I mnke r *i oi aku. j 6 keih'mau' oihāna a elua, ua hik» loa e hoohanaia ma IMolokai,* maluua 0 na aina i hookaawaleia no ka hoopulapula ana i ka Lahui Hawaii. Ua lawa i ke kiawe; ua hiki e hooulu i na mauu alafafa; ua hiki no hoi »• kanu 1 na nieaai e ae, ame ke kulina. Maluna o keia mau oihana e loaa io ai i ke kanaka Hawaii ka noho kuokoa nna. Nou iho kou aina; nou iho kau oihana; a e hana'ana oe i kou maiiawa makemake hana, a i kou makeke ana e hoomaha, aole oe e pilikia ana. I ka loaa ana ia oe o kou aina, ua ku kou hale ponoi; ua kanu oe i . kau mau meaai; ua hanai oe i kau mau moa; ua hanai oe i kau mau puaa; a ua hiki pu ia oe e hanai i mau pipi waiu nau. Ma keia mau mea au i hooluhi ai ia oe me kou ohana, ,ua loaa ia oe ka mea e ola ai ko oukou noho ana. O ka piHkia nui o keia mao la, ke hana wale noi no oe e ke kanaka Hawaii no kou uku ln, ma ke dala. I ka nele ann i ka hana, ua Viele oe i ka ohi ana i ke dala. I ka loaa ole ana o ke dala, tia nele oe i ka ai ame ka i'a. Ma kekahi aoao ae hoi, i kou noho nna malhna o kou wahi ponoi iho, e hooulu ana i kan meaai, aole oe e nele ana, no ka mea nou no kou noho ana. Ina he liiau moa ka 'u a lilo ole, ua hiki ia oe e ai aku ia lakou. A pela no ka puaa. Ina ua lilo ole i keia la. ua hiki ia oe ke kapipaakai i kekahi. a ua loaa kau i'a me kou ohana. O ;ka nele dala, i kon ."wa e j noho ana nou iho, aole ia e hoopilikia mai ana ia oe mc kon ohann. Aka, o ka nele dala i kou wa e noho ann malalo o ha'i, e pilikia ana oe. O ka 'n v a 'o aku nei i na kanaka e hoho. ona mai nei malnna o ko lakou mau aina iho nin kuaainā, e noho aku no malailn, mai hoi mai oukou iloko o ke kulnnakauhale noi, no ka mea e lilo ana kou noho knokoa ana i mea ole. Ua oi akn ka noho ana ma na aina kuaaina, mamua o ke kaona nei. Aiā no 'a* peAniāii oe i ka hana, alaila oe li t c if 1 *o' nofoo ana. A o fca Vana 5 iA' ,1 hi i ki ole ia oe ke manno iho e il 'rhau ana. Eia he mau hnuen 0 na kanaka o na aina e, ke komo inai nei e lawe ae i na hana o ke kaona ne', mai ift oe. ae e ke kanaka Hawsvi ; .. Mai manao mai oukou e loaa nna ia oukou he noho kuokoa ana ma ke kaona nei, aole loa. O ua kuaaina, ka I puuhonua o ko kakou lahui Hawaii o "keia mua aku. A e ka Inhui, paaia na apana aiha o oukou e noho mai nei. Ina ua hoolimhlimnia kou apnna aina i mai hana hou pela. f ka pau ana, e lawe mai a e hoohnna aku me kon ikaika ponoi, no ka mea. e noho kuokoa nna oe. j O ka oihana hanai pipi »o ia oihana e kuokoa ai oe e ke kanaka Hawaii. ; 1 keia la o ka waiu o ka pipi kekahi ai maikai loa a na keiki liilii. Aole wale no e loaa ana ka noho kuokoa ana. e loaa pu ana na ai e ioaa ai i na keiki he mau kino maikf|i, a o ia ke : hoopulapula. ō kela nlu hou o lea lahui Hawaii, kekahi pomaikai nui ( malalo o ka noho kuokoa ana o ka lahui. . t ' . O ka hanai pipi nna ua like no me ka hanai puaa ann. O na aina ma Molokai ua hiki loa e hoohanaia no ka hnnai pipi ana. I keia la, o ia iho la ( no ka mea e hoohanaia mai nei o ia mau aina e na ,kelki Cooke. A ina, ua hiki ia lakou, pehea hoi e hiki ole . ai ia oe e ke kanaka Hnwaii. E nana aktf i nn keikl a Meyers. Eia keia mau keiki ke noho mai nei no maluna 0 na aina i noho ona ia e lakou. Ke hanai nei i ka pipi ame na puaa, a ke noho kuokoa nei lakou. O ia noho ana ka'u e iiui iiei e loaa i «a kanaka Hawaii. na pipi no e. hele mii,! aole nau e hanai aku, aka, ina ua nele 1 ka 3t)aun. ua hiki ia oe ke hooulu i ka mauu na lakon. a iloko o ehiku malama o ka makahiki, ua law:i lakou i na hua kiawe. 1

O ka oihana lawai'4 in nihana e kuokoa ai na kanakft Hnwaii. He oi-, hana keia i walewaha i ko kakou n»au kupuna. Ahiki mai i k*in la, aole la-! hui ike lawai 'a i oi aku inamua ou eke kanaka Hawaii. Ua nnlowale anei ia ike ou e ke kanaka Hawaii! Aole,: *ia ke ake dala ou e ke kanaka Hawaii, t e manao ana o ke dala tka puukalaliala 0 na mea apau, ke kumu i ualohia aku ai ia ike mai ia oo aku. | 1 1 kā jnanawa o ke kanaka Ilawaii ( 1 manno ai o ke. dala \o ka mea e : kalaia ai kona mnu pilikia apau, o. ; in ka hora i lilo akM ai kou noho kuo- • ] koa ana. O ke da3a, na Hlo io no i j mea hoopomaikai mai i ka poe o ko j ; na aina e; a no ko kumu, aole o hiki. i ana ia lakou" ke lewe i na aina o Hawaii noi i ko lakou mau aina makua-] ; hiue; aole no hoi e hiki • auamo i na * j puaa ame na pipi a lakou; a aole no j hoi e hiki e auamo ina palni flioa. A | ! pololei ai no ko lakou imi ana i ke j I dala, ka mea maalahi i kn hoihoi i 'ko lakou aina i hele mai ai. Ia oe ; ' e ke kanakn Hawaii, o ka aina j>onoi i ! kn mea makamae loa aku, no ka mea | * e ili aku ana i kau mau mamo, ahiki j :-i ke kanaka Hawaii hope loa. O ke | ' dala e aihueia aku ana mai ia oe aku. I O ka aina aolo e lilo. I ka loaa ann io kou aina, ua hiki ia oe ke imi iho ( ! i kou ola maluna o ia aina. j j I keia la, ona oihana e paaia nei e , oe e ke kanaka Ahwaii ma ke kaona ' oei, aole e hiki ke manao e mau ana ia me oe- Aole loa. A o ka lua ain no oe e hana aku alaila loaa mai kau dala. Ke molowa oe, kipakuia inai oe, a o kou nele iho la no ia. Peln no kou noho ana nou iho maluun o kou apana aina. Ina oe e niolowa ana, e nele ana oe, aka, ua hiki, iype ia oe ke nolio iho maluna o kou apana aina, no ka mea nou no in. Ina e hiamoe oe maluna o ka ilihonua me ka ha.le ole, aole ia e kipaikuia ana aka, ina oe e hiamoe ana maluna o I ko ha 'i aina, e hopuia ana oe no ka i ; aeahankae. j j Nolaila e ka lahui Hawnii, iua he' apnna aina kou, ma kuaaina, noho ia : aku mai hele mai i ke kaona nei, no I ka mea ua oi aku kou noho kuokoa j ! ana malaila, mamnn o keia noho ana 1 : maluna u na aina aole nou. t