Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 45, 11 November 1921 — Page 3

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

 

NANI KA AHAMELE A KE KULA SABATI O MAKUA.

 

            Mr. Solomon Hanohano, Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa, Aloha oe:--E oluolu mai i kauwahi kaawale o ka kaua hiwahiwa, ka Nupepa Kuokoa na ka pahola ana aku i keia mau wahi hunahuna meahou ame hoomaikai no na hana ahamele a ke Kula Sabati o Makua, Mahele Elua.

            No ka nui loa o ko’u ohohia no na hana i malamaia ae ai ma keia ahamele, ua hiki ole ia’u ke uumi hou iho i kahi manao e haawi aku i na hoomaikai ana a nui ia oe e Makua. penei ka’u mau wahi hoakaka ana:

            Ma ka po o ka Poalima la 21 o Oct., i malama ae ai ke Kula Sabati o Makua, Mahele Elua, he ahamele nani ma ka holo o ka Mission Memorial ma ka alanui Moi.

            Ua hoopuiwa nui ia mai ko’u mau maka, ka lohe a ko’u mau maka he mea e ka ike ana aku i ka nui maoli o na Hawaii i hiki ae ma ia po, a nui no hoi ka hauoli o ko’u naau i ka loaa maoli ana o ke ohohia iloko o kela me keia Hawaii ponoi, a haawi hoi i kekahi lihi o ka lakou manawa me Makua ma ia po.

            O ka mea i hoonui loa mai i ko’u hauoli, o ia no ka ike ana aku i kekahi o ka kakou pua’lii, ke Kamaliiwahine Abigail Wahikaahuula Kawananakoa, he hanohano nui nou e Makua ame a’u Hawaii ponoi, e haaheo ai, ke komo pu ana mai o keia kamaliiwahine e ike i na hana au e Makua i hookaawale ae ai no ia po.

            I ka hiki ana ae o ka manamana o ka uwaki i ka hora 8:10, ua loheia aku la ka leo hone o na pila, i ka houhene mai, a i ka hiki pono ana ae i ka hora 8:15, ua hemo mai la ka puka, a ua ku maoli i ka eehia ka ike ana aku i na haumana o keia Kula Sabati o Makua i ke ku mai, a mele mai la hoi i na mele no o ke One Opiopio o Makua. He nani na huaolelo o keia himeni i ka’u hoolohe ana aku.

            O ka papa kuhikuhi o ia po he ano okoa loa mai ka’u i maamau. O ka himeni wehe wale no a pau ae la no o Makua malaila. Ke kilohi ana iho he mau puukani wale no.

            I ka pau ana o ka Makua himeni wehe, ua ku mai la hoi kekahi lede opio au e Hawaii e haaheo ai, oia no o Miaa Agnes Naiwi, he kahuli leo le’a o ka uka iu, a mele mai la i ke mele o ka Manowai o Puna, ia Minehaha. He ui hoi kau. Hoomauia e ka Lede Naiwi.

            Ke mau nei no anei ko oukou hoomanao i ka Lede Alapai, kekahi hoi o na kahuli leo le’a i kaahele pu ai me ka hana Hawaii o kakou ma Amerika? Ua puka mai la kana kaikamahine Miss Cecilia alapai, a mele mai la imua o kekahi anaina nui no ka manawa mua loa, a nolaila e Makua hanohano oe i ka lilo ana nau e hii i keia lei.

            Mahope o keia, ua puka mai o Mr. Joseph Kamakau ame ka Lede Alohikea me na minoaka waipahe, a mele mai la laua i kekahi mele nani, a ma ko’u manao i na malaila ka mea nona ke kaona o keia mele, aole e nele kona piha hauoli.

            E alakaiia ana e Mrs. Maryan Kaleikau, ua puka mai ke Kalapu Ulumahiehie, ua kupono loa no keia inoa no oukou, a no ka mea he ulumahiehie maoli no ma na hana hookani pila, ame na himeni pakahi, palua, pakolu ame pualu. Nani no oe e Ulumahiehie.

            Sam Toomy ame Geo. Awai ame na keiki o ka olua kalapu he ui okoa no hoi ka oukou e hoekepue mai ana i ka ono o ka luau, nanea i ka ono, pii ka maneo ke wauwau la i ke kileo, nui no hoi ke akamai o na loea haku mele!

            Nou e Miss. C. Awai kekahi o ka’u mau hoomaikai. Nui kou eleu ma na hana hookani pila, ke hele la na kaula me he mea la e ha’i okoa mai ana i ka manao o na manamanalima e hana ana maluna o lakou.

            Ua hiki pu ae me Makua ma ia po, na kahuli leo le’a o Ka Ua Tauhine o Manoa, Mrs. Maryan Perry ame Mrs. Julia Walanika. He wahi manao hoakaka ko’u no keia mau lede, o ia hoi keia, no Mrs. J. Walanika, oia kekahi o na puukani kaulana o na la i kaahope aku, oiai oia e himeni ana me ka papa himeni o ka Halepule o Kawaiahao. Oiai eia na makahiki o keia lede ma kauwahi o ke kanahiku, a i ole oi aku paha, eia nae ka mea kupaianaha, he o ia mau no ka oiaio o kona leo, wahi a ka haole true note.

            Mahope mai, ua puka mai ka eueu o na eu, oia o Peter Kalaluhi, ke kolohe hoi o na kolohe me kana mau mele hoomakeaka no hoi, ke hele la a hiki ole i ka poe ke noho malie, ka ua mea o ka piha hauoli, i keia keiki loea ma na hana himeni, ame hookani pila. Dan Makaena kekahi no hoi ia o na keiki leo teno maikai loa i ka’u hoomaopopo. He tenor no ko kekahi poe aole e loaa aku ko keia keiki ka olu ame ka malie.

            David Keoho, o oe hoi kekahi, ke uhai mai nei oe i na hana kolohe, aia no nae ilaila ka ui, aia no a hele pu mai no ka himeni me na hana kolohe; nani ke nana aku, nui ka pa’ipa’iia.

            Ma keia po ua ike aku la au i kekahi opio malihini ia’u, aka, i ko’u niele ana aku i kekahi poe, ua olelo mai la kela, o robert Kamaunu ka kona inoa, ea he eleu maoli keia keiki i ka’u ike ma kela po, ma na hana hookani pila. Ke hoi la i ka waiolina, hoi iho i ka pila ki-ka ame ka ukulele, ka he eleu maoli. Hoomauia e ke keiki opio.

            Ua holo ae la ka paku, a pau ka hapamua o ka papa kuhikuhi.

            Iloko o keia mau minuke hoomaha, ua puka mai o Mrs. Kailaakanoa Pupuhi, lede hoi a Mr. Sam Pupuhi, a himeni mai la ia Uluwehi ka luna o Kaala, ke hoi la no i Makua. He u’i okoa no hoi ko keia lede.

            Mahope o na minuke hoomaha, ua hoomaka mai la na pila e kani hone me ka nahenahe, a i ka hemo hou ana ae o ka paku, ua ku maoli i ka nani na wehi hoohiwahiwa i hanaia, me ka noeau loa e keia mau keiki o ke One Opiopio o Makua.

            Ua lohe wale mai no ua kohoia no he mau komite, a na lakou no na hana hoohiwahiwa ana ma keia po; ina ua pololei keia, ke haawi nei keia makaikai i ne leo hoomaikai pu ana no na komite hoohiwahiwa i ka eleu maoli no ma keia hana; o ia no oe o ke awawa o Manoa, ke ku mai no a na kumu kuikui, ka holu a ka lau o ka ieie, na lau maile no hoi e luhe mai ana no, na palai me na hapuu, na kumu la-i, na ulu maia hoi e luhe mai ana, me na ulu ko e kuku mai ana, hoi (he ono hoi tau), kahi kumu ulu me na lau like ole no ke kuahiwi, auwe no hoi ka ui, he nani maoli no e hiki ole ai ke hoohalahala, i ke ahonui maoli no o keia mau komite, a kupono loa i ka lakou i hoolaha ae ai ma ka nupepa haole, A Hawaiian Night Amongest The ferns of Hawaii, a i unuhiia hoi penei: He Po Hawaii Iwaena o na Pala’i o Hawaii. Ua eleu no oe e Makua.

            Ia hoomaka hou ana o na hana no ka hapa elua, ua ikeia aku ia ua mau keiki nei o ke One Opiopio, e walea ana i ke kui ohelo, a haku maile ana kekahi, a nanea ana hoi i ke kui lei awapuhi, me he la no, aia no i kauhiwi kahi kui lei nui ai. Iloko o keia nanea nui ana, ua mele pu ae la no lakou i kekahi mau mele no o lakou no o Mikilua. Ua mele pu ia mai e Dan Makaena o ka Ipo Lei Manu, ame Kalena i Haleauau.

            Iloko o ka nanea o na mea apau i ke kui, a haku lei, aia hoi ua pa-e mai la he leo a kahea ae la, e himeni ia kekahi mele e pili ana no na pipi ame na lio. Ua puka mai la o Mrs. C. M. Kekuewa, a oiai aole no i malihini keia kaikamahine ia kakou, a no ka mea o kekahi keia o na kaikamahine e himeni ana me ka Baha Hawaii o kakou malalo o ke alakai ana a Mr. Henry Berger, ke ole au e kuhihewa, o keia kaikamahine ame Miss Kanoho o laua nei kekahi mau kaikamahine mua loa i komo pu ae ma na hana himeni, me ka puali puhiohe o kakou nei. Ua meleia mai la e keia kaikamahine kekahi mele i hakuia hoi, e pili ana no Puupa’i, he wahi puu no keia aia no i Makua, a o na huaolelo o keia mele i meleia mai ai me ka moakaka i ka pokepoke ana iho, o ia hoi keia ina ua pololei ole, oe e Makua ko’u lunakanawai nana e hoopololei mai. Puupa’i Kuu Home Aloha.

 

            Kau mai Kauhikoa i ka wekiu,

            Poaia ana e na manu,

            Hoohihi i ka nani o Kahue,

            A e inu i ka wai mapuna.

 

            Puupa’i kuu home aloha,

            Nou au e hauupu mau nei,

            Uluwehi wale ia home,

            I ka nani o kuu lei Aalii.

           

            Elua wale iho no maua,

            I kolu i kahi lei Aalii,

            Me na pipi me na lio hooipo ana,

            I ka po mahina la’ela’e.

 

            He nani na huaolelo o keia himeni au e Makua, hoomau ia. Ua himeni hou ia mai no kekahi mele haku hou no, aole oe e pakele, ke ala a o ka maile, Laulii a o Koiahi, He Sweek ke hanu iho. Sure Kela.

            I ka pau ana o keia mele ua holo ae la ka pa-ku no elua minuke a hemo hou mai la, aia hoi e ku mai ana me ka nani nui, ma kela a ma keia aoao o ka awai, he elua mau lede e hoike mai ana laua, i na aupuni elua a laua e hii ana, o ia hoi ma ka aoao aku e ku ana hoi ka moiwahine o Hawaii, Miss Abbie Mahoe, i owiliia hoi iloko o ka hae Hawaii, a ma ka aoao hema hoi, e ku mai ana ka moiwahine o ka Lanakila, Mrs. H. K. McMillan, e hii ana hoi i ka hae o Amerika Huipuia, a iwaenakonu hoi o keia, ka Moi Kamehameha, ka Na’i Aupuni, Mr. Geo. Kealohapauole ame kona mau aialo.

            Ua meleia ae o Aloha Oe ame Hawaii Ponoi a o ka panina ia o na hana o ia po, me ka maikai.

            O ka mahalo, o ia kau e lohe mai ka waha mai o na mea apau i puka mai iwaho ma kela po. No ka nui maoli o ka hauoli o kekahi poe, ua pii maoli aku lakou iluna a lululima pu me keia mau keiki, a o keia makaikai kekahi i pii pu aku a lululima pu me na keiki o Makua.

            Nolaila o ka lawa keia o ka’u mau leo hoomaikai no na hana ahamele a ke Kula Sabati o Makua, a me oe e Mr. Solomon Hanohano ame na keiki oniu hua o kou keena ko’u welina poina ole.

            Me ka mahalo nui,

 

IKE HOU I KA NANI O KAUAI.

 

            Mr. Solomon Hanohano: Aloha oe a nui:--I ke kani pono ana o ka hora 8 p.m., o ke ahiahi Poakahi, ua leko aku la ka laina o ke Kinau a oni mai la no ke kai holuholu o kaieie o Waho, a i ke kani ana o ka hora  9:30, ua kaalo ae la ke Kinau mawaho o ka hale kukui o Kalaeloa, a aohe no hoi i emo iho, kaalo ana mawaho o ka uluniu o Pokai, ia Uwe Kanepuniu i ka wela a ka la, o Waianae, a i ka hora 5 o ke kakahiaka Poalua, kuu ana ka heleuma i ke awa la’i o Nawiliwili, kahi hou a’u me kuu mau makua aloha i noho ai no elua makahiki a oi, oiai au e liilii ana no, a i ka wehewehe pono ana ae o ka ehu kakahiaka, aia e halii mai ana ka noe iauka o ka aina, a e waiho kahelahela mai ana ka uwapo nani o Nawiliwili, a ike hou i ka nani o Kauai.

            Ma keia huakai, o Rev. Akaiko Akana, o Rev. Henry P. Kauka, Rev. Norman Schenick ame a’u hoi, e komo aku i na hana a ka aha mokupuni o Kaui, ame ka hoolaa hou ana i kekahi o na hale halawai mua loa i kukuluia ma kela mokupuni, ma Waioli, Hanalei.

            I ka pili ana aku o ka waapa i ka uwapo, ua hiki koke mai la ko’u kamaaina, Rev. Charles Keahi, ke kahu o ka ekalesia o Lihue, a kau aku la au ma kona kaa, a hoea ana i ka home o ka mea Hanohano Jas. H. K. Kaiwi, a elike no me ke ano ohaoha mau o kela makua, uia puili aloha mai la no kaohi mai e paina mua a mahope hoomau aku no Hanalei.

            O ko’u mau hoa, ua hiki ae o Rev. R. W. Bayless a kau ae la no hoi lakou ma kona kaa a @ala aku no kona home, a i ke kani ana o ka hora 10:00, huhuhui iho la makou i Waioli, Hanalei.

            Ua hoomakaia na hana wehe o ka aha mokupuni o Kauai, i noho lunahoomaluia e ka Makua Rev. Isaia Kaauwai, ame kana kakauolelo noeau, Jas. H. K. Kaiwi.

            Hapaiia ka hoomaopopo ana i na lala o ka aha, a ma ke noi a Rev. Chas. Keahi, ua aponoia mai au e ka aha e lilo i hoa no ia aha.

            Me ka mahalo a nui i na lala o ka aha mokupuni o Kauai, no ko oukou apo ana mai ia’u i hoa no ka oukou aha; a he mau hoa e ae no kekahi i noiia ae e ka Makua Rev. Solomon K. Kaulili, ame Jas. H. K. Kaiwi.

            Ia wa, mahope iho o ka hoomaopopo ia ana o na lala o ka aha, ua hoike mai la ka lunahoomalu, no ka hoopaneeia o ka aha, a e lawelaweia aku no na hana kumau o ka aha mahope iho o ka pau ana o na hana hoolaa hou o ka hale halawai mua loa o ka mokupuni o Kauai.

            Lawelaweia na hana hoolaa i noho lunahoomalu ia e Rev. A. Akana, penei ka papa hoonohonoho o na hana:

            Himeni wehe, aoao 89 L. H., pule, Rev. Isaiah Kaauwai; haiolelo Mr. S. W. Wilcox; “Na La Mua Loa o Na Misionari ma Waioli,” haiolelo, Miss Ethel Damon, “Moolelo o ke ku ana o ka hale halawai.”

            Himeni, aoao 79 L. H., haawina heluhelu no ka hoolaa, pule hoolaa, Rev. Akaiko Akana; himeni hookuu, aoao 163 L. H., pule hookuu, Rev. Henry J. Judd.

            Mahope o keia anaina, ua nee aku la na mea apau no ka hale a ka Makua Alexander i noho ai, a malaila i hoopau loa ia ai na hana hooina, a hoi mai la i ka hale halawai, i hoolaa mua ia iho la, a ilaila i hoopiha iho ai i ka lua o ka inaina a keea.

            Ia wa no, i nona ae ai ke Kiaaina Farrington e ha’i mai i kekahi mau manao maluna o ka ninau hoopulapula, a ua hooko mai no oia i ke noi me ke ohohia nui ia e na kini o Kauai, ame ka lehulehu no hoi apau.

            Hoomaha liilii a paikii no hoi ka poe e pa’i ana, a noho hou ka aha ma ka luakini maoli o Waioli e ku nei i keia wa, e noho kahu ia nei e Rev. Kaaeamoku.

            I ka hoopau ana, ke haawi aku nei keia makapeni i na hoomaikai he nui, i na hoaloha a paahana iloko o ka ke Akua hana no ka hookipa aloha ana mai ia makou apau ma keia huakai no Hanalei, a no ka ike hou ana i ka nani o Kauai.

            aina maikai a o Kauai,

            Hemolele i ka malie,

            Aia i ka la’i a i Hanalei,

            I ka noe a ka ualoku.

            Me oe e Mr. Lunahooponopono ame na keiki kikokiko o kou papapa’i ko’u welina. Na ke Akua e kiai aloha ia kakou apau.

            Owau iho no,

                        LOWELL K. KUPAU,

 

 

Honolulu Planing Mill, Limited.

 

POE HANA I NA PUKA. LAAU ANIAINI, LAAU HALE, OLEPELEPE, MOLINA, WAHI KAU.

 

 

KE OKAIKAI MAI NEI NA LUNAKIAI DEMOKARATA.

 

            Aole i lilo ka lekei ana ae nei o ka Lunakiai Kumalae, a pili me na hoa Demokarata o ka papa lunakiai, o ke kulanakauhale a kalana o Honolulu nei, i kumu e lana malie ai ka wai, me ke kupikipiki-o, e hoike mai ana, no kekahi ino nui a hoea mai.

            Ma kela hoi ana ae o ka Lunakiai Kumalae, a pili me kona auna o ka aoao kalaiaina hookahi, ua kaa ka noho lunahoomalu ana i na komite apau o ka papa i Demokarata wale no, a ua hoohauoliia aku hoi na hoa Demokarata o ka papa, i ka ike ana mai, o Kumalae kekahi me lakou, me ka manao nei nae, he mea ia e holopono ai kekahi papahana a lakou i hoolala mua ai.

            Iloko o ka hapanui o na hoa Demokarata o ka papa lunakiai, ua makemake lakou, e haawi aku i kekahi kulana oihana ia J. J. Smiddy, ka Hamuku Amerika mua iho nie, no ke kumu, oia kekahi o na Demokarata, i hooikaika no ka holomua o ka aoao kalaiaina, a no ka lanakila hoi o ka moho elele lahui, a kela aoao; i ka manawa nae i ui aku ai i ka Kumalae mau kakoo ana mai, ua ku-e mai la ka Lunakiai Kumalae, me ka hunahuna ole iho i kona manao, e hoole loa ana i ke kokua ana ma kekahi ano, i wahi e loaa ai ke kulana i makemakeia e lilo ia Mr. Smiddy.

            Ua makemake na hoa Demokarata e ae o ka papa, e lilo o J. J. Smiddy, i wiliki poo no na paumawai; ua hoole loa nae ka Lunakiai Kumalae, i ke kakoo ana i kela kanaka, no ia kulana, no ka mea he kanaka okoa ae no kana i makemake ia, oia o George Wond.

            Ke paaia nei ke kulana wiliki poo no na paumawai e Walter H. Bromley, kekahi o na kanaka kahiko loa, i noho hana no ke aupuni kulanakauhale, no kekahi mau makahiki lehulehu; a ma ka oleloia, ua noiia aku oia, e waiho mai i kela kulana, ma ka la hope o ka mahina o Novemaba nei, me ka manao nae o ka hapanui o na hoa Demokarata o ka papa, he hana maalahi, ka onou ana mai i kekahi kanaka, a lakou i makemake ai e hoopomaikai aku.

            Ua lilo nae kela kulana paonioni iloko o na hoa Demokarata o ka papa, i mea maikai loa i ka manao o na hoa Repubalika, no ka mea, ina e hoea mai ana i ka manawa e koho ai na hoa o ka papa, maluna o ka inoa o ke kanaka e onouia mai ana no ke kulana wiliki poo no na paumawai, e laa paha ka inoa o ke kanaka a ka hapanui o o na hoa Demakarata, alaila e hui pu aku ana kela mau Repubalika, ma he koho ana me Kumalae, ma ka aoao hoole, no ka hoohoka ana aku keia, i kekahi papahana i hoonohonoho mua ia, no ka hoopomaikai aku i kekahi alakai demokarata.

 

HE AHINA NANE.

 

            E Mr. Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa, Aloha kaua a nui:--E oluolu hoi  no’u kekahi rumi kaawale, no ka haina o ka nane a ke kae’ae’a o ka palikapu o Keoua, ka nane nana e hoopoeleele nei ka noonoo o ka poe huli nane. eia la ihea ua poe huli nane nei!.

            I au no ka ka manu i ka wai! I maloo iho la ka hana o ka wai o ka punawai, uoki oe e lohaloha ana ka eheu, o ua poe huli nane nei, i ka nane a ka eueu o na Kona Kawaikaumaiikamakaokaopua.

            O ka elua keia o ka’u haina o ka nane a ua Z. P. K. nei, a i na no hoi no ka ulia laki, alaila, hoi wahi puolo no o ke alo o na’lii.

            Ninau 1.  Owau okoa no keia mailuna ahiki ilalo, aohe wahi hoohewahewa ia Kauanaulu, papa au ma ka aina nei. Haina, Lehua. Mokupuni o ka la kowelo i ka ilikai.

            Ninau 2.  Owau okoa no keia mailuna alalo, a owau no ke kaikaina ponoi o kuu kaikuaana, a i pono no kuu kaikuaana ia’u, papa au ma ka aina nei. Owai la au? Haina. Maka.

            Ninau 3.  Ina he aloha hou ia’u huli ae no oe a loaa au i na kualono i ka uka waokele e hoekepue ana i ke anu o Aipo; a ia’u auanei e loaa ai ekki uwila o Uwesanana. Owai la au? Haina. Noe. O ka noe no keia e noho halii paa ana i na kualono ame ka uka waokele.

            Hoohui ana i keia mau mahele okolu, loaa ka haina. Lehua Makanoe.

            Me na keiki kikokiko hua o kou keena ko’u welina, a o ke aloha pau ole me ka Lunahooponopono.

            Owau no me ka haahaa.

                        THOS. K. KEANAKOLU,

 

 

MAKEMAKE KO HAWAII IA JARRETT I MOHO ELELE.

 

            I ke kulanakauhale iho nei ka Hon. Robert Ahuna, o Puuwepa, Hawaii ma ke Kilauea o ka oPaono iho nei, a ma ka Poakolu nei no i huli hoi aku ai oia no kahi o kona home hookuonoono.

            Wahi ana o ka hoakaka ana mai, no ka manao o na mana koho baloka o Hawaii, maluna o ka ninau moho elelel lahui, he hookahi a lakou aknaka e kau nui mai nei ko lakou noonoo, oia no ka Makai Kiekie Jarrett; ina ka no ka holo o Mr. Jarett, no kela kulana, aole he manaolana o L. L. McCandless iloko o ka aha elele, a i ke ku ana aku hoi, e paio me ka moho a ka aoao Repubalika, ma ke kau koho nui, e huliamahi ana ka hapanui o na mana koho, a haawi i ko lakou baloka nona,

            Maina Repubalika ame na Demokarata ma Hawaii, ua hooia mai oia, o ke kanaka wale no ia i ka waha o ka poe apu n e ninu aku ai, i ka lakou moho elele lahui, ua lilo na hana maikai a ka Makai Kiekie Jarrett, i na paahao ma Hawaii, a pela no hoi me kana malama ana i na hana o ka halepaahao ma Honolulu nei, i mea ano nui loa iloko o ka noonoo o na Hawaii; ma ia mau hana maikai, i hapai ae i kona inoa iluna, a lilo oia i kanaka makemake loa ia e ko Hawaii poe.

            No na moho e ae hoi, i loheloheia iho nei, i na la aku la i hala, wahi hou ana, aohe he mau manaolana no lakou, ma ka mokupuni o Hawaii, no ka mea ua nana mai no na mana koho baloka ia lakou, ma ka lakou mau hana o ka wa i hala, ua kaupaonaia lakou. a ua ikeia ka mama.

            No na mea hoi e pili ana i kona holo lumakamaainana hou, ma keia kau koho baloka ae, ua hoike mai ka Hon. robert Ahuna, aole i hookahua pono kona manao i keia manawa, aka nae, he nui na kanaka o Hawaii Komohana e koikoi mai nei iaia, e lilo i wahaolelo no lakou, mai Hawaii mai; o kana pane wale no imua o lakou, aole oia i hooholo i kana mea e hana aku ai, oiai he loihi no ka manawa e kakali aku ai, mamua o ka hoea ana mai i ke kau koho baloka wae moho, no na hoa o ka ahaolelo kuloko.

            Ina nae no kona holo hou i hoa noloko o ka hale o na lunamakaainana, ua manao oia, mai ka Apana Elima aku no oia e holo ai, no ka mea, aole i pau ka makemake o na makaainana o ka Apana Elima, e hoouna hou iaia no ka ahaolelo kuloko; nolaila mamua o kona ae ana aku, i na leo noi a ko Hawaii poe, e lilo i wahaolelo no lakou, he mea pono iaia, ke lohe mua, i ka manao o ka poe o ka apana Elima, ka poe na lakou i onou aku iaia, iloko o ka ahaolelo, iloko o na kau ae nei i hala.

            No ke ano hoi o ka noho ana o keia aina malihini, wahi ana, o kela kekahi o na wahi maikai loa; ua nui no na kanaka e noho nei ma kela wahi, he mahiai ka kekahi poe, a he hanai holoholona no hoi ka kekahi poe, o ka hapanui no nae o na kanaka, aia ma na hana alanui, me ka nuku loa o ko lakou manawa e mahi ai i ko lakou mau aina.

            O ka pilikia nui no o na kanaka Hawaii, wahi hou ana, o ia no ka ikaika ole o ka manao i ka hana; o na Kepani no malaila, ka poe holomua, no ka mea aole o lakou manawa noho malie, e hana mau ana mai ke kakahiaka mai ahiki i ka po ana, a e piha mau ana no ko lakou mau kaa, i na ukana o kela ame keia ano, e kalewa ai, no na wahi mawaho aku o Puuwepa.

            O ka mea kokua nui i ka noho ana o na Hawaii ma kela aina, oia no o Mr. Carter, ka lunanui o ka aina hanai holoholona, o ka Parker Ranch, o na mea apau a na kanaka e makemake ai, ua loa i na manawa apau, a he oluolu no hoi ke kumukuai o na meakuai e loaa ana ia lakou, ma ka halekuai o kela aina hanai holoholona, ua like no me ke kumukuai o na waiwai ma Honolulu nei.

 

 

 

NA HANA HOOHIWAHIWA MA KA PALEKAI O NAWILIWILI.

 

            Ma ka la 28 o ka mahina i hala hora elua o ka auwina la, i haalele iho ai makou i ka Uanoe o Koloa, a motio aku la ka ihu o ko makou kaa no ka ike ana, i na hana hoohiwahiwa o ka la, ma ka palekai o Nawiliwili.

            He 4 wale no makou ma keia huakai makaikai i ka palekai o Nawiliwili, no lakou keia mau inoa; Mr. James K. Kula, Mr. J. S. Chandler, Mr. ame Mrs. Peter Kamano. He in nui keia ma Kauai nei apuni, oiai, ua hoike mai na paia lani, ua waiho wale na kualono, ahuwale na kuahiwi, paa ka ua i ka lani, no ka la e hoonohoia ai ka pohaku kihi o keia palekai.

            Hapaha koe kani ae ka hora ekolu, hiki aku la makou ma keia wahi, ua hele no hoi a piha i na lahui like ole e lele ana na ahikao a na Kepani, e hoike ana i ka nui o ko lakou ohohia no keia la, oiai o ka hapalua o ka hora ekolu, ka manawa e lawelaweia ai na hana, ua hele aku la makou e makaikai mua i na wahi apau o keia palekai, he ku i ka nani, ame ka maikai ke nana aku.

            I ke kokoke ana ae i ka manawa, ua hoea mai la ke kiaaina, ame kona mau hoa, a hoomaka koke no na hana, malalo o na olelo hoolauna, a ka lunahoomalu o Kauai nei, Mr. H. D. wishard, e pili ana no keia palekai, oiai aia oia maluna o keia pohaku, kahi i haiolelo mai ai, ka pohaku kihi mua loa e hoonohoia aku ai no ka wa mau loa, he 17 tona ke kaumaha o keia pohaku.

            I ka pau ana o ka haiolelo a keia keonimana, ua hoomakaia ae la e hiu keia pohaku iluna a kiekie, a hoolewaia aku la, no kona wahi e makemakeia ai, oiai hoi, ua hoopaaia aku kekahi kaula maoli, ma ka lima o ka mea nana e hoalu aku, oia hoi o Mr. G. N. Wilcox, ka mea i kapaia ma Kauai nei, apuni, ka onamiliona, a oia no hoi kekahi i haawi aku, i kekahi huina dala mahuahua no keia palekai.

            O ia no ka wa a ka lunahoohana nui o keia palekai, i kahea mai ai e hoalu aku i ke kaula, e paaia ana e Mr. Wilcox, a haule pono iho la keia pohaku, ma kona wahi i makemakeia ai me ka maikai.

            Mahope o ia manawa, i kau aku ai ke kiaaina maluna o kekahi pahu, me kona kokoolua Mr. H. D. Wishard a hiuia ae la iluna o ka lewa, he umi a oi aku paha kapuai ke kiekie, mai ka honua ae, a malaila oia kahi i haiolelo mai ai imua o ka lehulehu, ahiki i ka pau ana, a hookuuia iho la laua ilalo, me ka maikai, a haawiia ae la he mau leo huro 3 no ke kiaaina.

            Hookuuia na hana o keia la, iloko o ka ulumahiehie, ame ka hauoli, a huli hoi mai la makou, no Koloa ka pahu hopu, hoea mai la i kauhale hora 5.

            Me ka Lunahooponopono ko’u mahalo nui, ame na keiki o kou papapa’i ko’u welina.

            Owau no me ka haahaa.

                        PETER KAMANO, SR.

 

KA HUI HAWAII HOU.

 

            Ma ka la ekahi o keia mahina, ua wehe ae nei ka Hui Liberty Investment Co,. o na Hawaii, no lakou ka huina lala o eha haneri a oi, maluna o ke keena mua iho nei o ka lunahooia o ke kalana, kihi o ke alanui Moi ame Papu.

            Ua elua ae nei makahiki a oi o ka nee malie ana o keia hui, a ua manao na lunanui, ua hiki mai ka manawa no ka wehe akea ana i na puka no kela ame keia kanaka Hawaii, e makemake ana e komo mai i lala no keia hui.

            He hui keia i hoohuiia me ke aupuni, no na hana hoomikiala apau iloko o keia Teritore. O kona kumuwaiwai i makemakeia, he $200,000 o na dala i loaa mai, ahiki iho la i ka la i weheia ai, he $64,000, a oi, a ua pau keia mau dala i ka hoohanaia, ma na moraki mua maluna o na aina me na hale, a pela pu hoi mamuli o kekahi mau aina i kukulu hale ia, a ke ohiia nei na hoolimalima i kela ame keia mahina.

            O ka manao nui o keia poe Hawaii, ina e piha kela huina o $200,000, e wehe ana lakou i banako, a i ole i Trust Co., i loaa ai kahi e hoahuiia ai na dala ame na waiwai e ae o na Hawaii ponoi o keia Teritore, a pela pu hoi me ka poe e makemake ana e moraki, kuai aku, a kuai mai, i na waiwai paa, waiwai lewa, a pela pu hoi ka hana i na palapala hooilina, a ua makaukau lakou e noho i poe hooko kauoha no na hooilina, pela pu me na hana inisua ola, a inisua i na hale, a otomobile ame na hana hoomikiala apau i ku i ke kanawai.

            O na lunanui o keia hui, o ia no keia malalo iho:

            Joseph Ordenstein, peresidena; S. S. Ppencer, hope peresidena (1); Wm. Ahia, hope peresidena (2); Joseph Dwight, kakauolela; Thomas Treadway, puuku; Chu Kam, lunahooia,

 

KA NINAU ELELE LAHUI I WAKINEKONA.

 

            E Mr. Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa, Aloha oe:--E oluolu oe i kekahi mau kahi kaawale o ka ka@ wahaolelo, ke Kuokoa no ko’u @ manao hoakaka no ka inoa kipo@ Maui nei e lilo ai i moho elele n@ lahui, oia no ka Hon. H. A. Baldwin keiki ponoi a ka Hon. H. P. Baldwin ka makua, a o ka pouhana o na @ kokua aloha iloko o na ekalesia kela ame keia hoomana like ole ia o ke Teritore o Hawaii nei.

            He kokua kokoke loa no ka wa @ kia o na keiki a ka poe ilihune @ ka nana ole ma ka aoao Kalaiaiua @ ka aoao hoomana.

            Iloko o na makahiki he 20, oia aku paha i hala aku, ua paio ik@ aku ka Hon. H. P. Baldwin im@ ka ahaelele a na Repubalika, ma H@ lulu i ka inoa o Kalunianaole i @ elele no k aoao Repubalika, ka @ hoi a na olea naauao o ia aoao i @ ka’u, a i ku-e loa ai, eia nae, ua@ hili ka lakou mau ku-e ana i ka@ ame ka noeau o ke keiki o Maui @ haaheo nei ka aoao Repubalika luhi a ke keiki o Maui i imi a@ o ka lilo ana o ka Elele Alii i pa@na ia aoao iloko o na makahiki h@

            Ea, nui maoli no ka aie o na @ pubalika i ka ohana o Baldwin; he@ pono no e hookaa ae i ko oukou @ ma ka haawi ana mai i ko oukou @ balota no ka Hon. H. A. Baldw@ moho elele na kakou.

            O na hana maikai no a kona ma @ kane i hana ai, o ia no ka ke kei @ hana nei.

            E nana i ke Kalaua o Maui nei @ loaa nei i ka poe ilihune, nawali@ he ukuhoomau malama ola no la @ iloko o kela ame keia mahina ka @ pookela hoi i lona ole i na ka @ e ae, iloko o keia Teritore, a e o nei no o Maui i kona moto: “@ no ka hanohano ia Maui, o Maui a@ oi.”

            Nawai keia mau hana hookel@ ke Kulana o Maui? Na ka ohan@ hoi a Baldwin! Oia no hoi ka @ elele lahui a’u e hoomaikeike aku imua o ka lahui. He hewa anei ia hana maikai la? Kuailo ia mai! @

            Ke manao nei au, ina o ka k@ moho elele lahui keia i Wakinek@ e loaa ana i na makaainana ilih@ ke Teritore o Hawaii nei, he puu nui no ke kokua ana i ukuhooma@ lakou, a i ole i pu dala no ka wa@ na o na aina hoopulapula o Hawaii @ Nana pono mai ana e ka lahui i k@ He wahawai paha, kaupaonaia ma @

            O ka moho elele lahui a’u e @ aku nei, eia ponoi no imua o ka o Paia, Maui, kahi i ku kilakila @ ka ulu ua paki kepau, ua hele a @ ko’ako’a ka umauma!

            Nolaila, e Maui o Kama, e hop@ paa i ka ulu i ke alo, mamua h@ ka lou wale aku no i kowaho uh@

            Eia ka olelo kaulana a kahi Pu@ lunakiai o kakou R. A. Durum@ Mai hoohemahema i ka manu i ke @ o lele auanei, pau ka hua kulina i @ helelei mahope o ka puapua. E @ ho malie aku no na kela ame keia @ kupuni e wae ka lakou mau moho i @ ai he kupono.

            A ina kakou e pule i ke Akua @ e pule no kakou no ka kakou elele oiai, ua lawa ka mokupuni o Oa@ na kahunapule naauao, no ka mea, @ no ia Akaiko Akana ke koloka w @ hova kahi i a@hu ai, aia aku no hoi @ kela huli Koolau o Oahu ka hale @ o Iehova. Nolaila ua makaukau @ (Oahu) aohe keena i hemahema.

            He noi ka Maui nei ia Rev. Ak@ Akana i kumupoo no ke kula no@ Lahainaluna, eia nae, ua hooleiia @ a pela no paha me keia!

            Nolaila e na mana koho o Maui @ ame ko na mokupuni mawaho aku, @ mai ka moho elele, e ola ai oe. H@ no a paa a’u e manaoio loa nie, e p@ loa ana oia mamua o na moho e @ i ka la koho balota nui e hiki ana, ma ka puka mamua aole maho@

            E kuu Lunahooponopono ahenui @ kakau nei au i keia mau itamu@ ko’u mau manao ponoi iho no, a @ au i hui pu, a kuka pu hoi me ha H@ H. A. Baldwin no keia kumuhana, W nae wahi a ka poe kahiko, na ka @ mua no ka loaa. Eia hoi ka olelo @ au: O ka leo kahea o ka le@ o ka leo no ia o ke Akua.

            I ko’u hoopau ana ne i keia @ tore, ke waiho ake nei au i ka’u pule imua o ka Haku Iesu Kristo @ H. A. Baldwin, i elele lahui nau e @ waii, i ke Kapitala o Wakinekona @ keia kau ae, e hiki mai ana, Ame@

            Me ke aloha i ka Lunahooponopono@ ame na keiki limahei o ka kaua @ pa’i.

            Me ka haahaa.

                        Geo. W. KAUHANE,

 

MAKEMAKEIA I AKENA.

 

            Ua makemakeia i akena no H@ ma ke ano i hana kuwahe, no k@ hui kamaaina Nu York Co., no ke@ ana e ike i na Kauka ame na Hal@ Nui ka uku komisina. He m@ maikai loa no ke kanaka opio e hoo@ ana i keia kulana. Hoouna mai i @ i kakualima ia me ke kiaa i ka X.@ Z., Nupepa Kuokoa.