Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 44, 4 November 1921 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

 

MOOLELO O KA AHAHUI KULA SABATI AHAHUINA O MAUI, MOLOKAI AME LANAI, KAU O SEPT. 1921.

 

La Hana 1, Sept. 14, 1921.

            Noho ka halawai a ka Ahahui Kula Sabati Ahahuina, o na Kula Sabati o Maui, Molokai ame Lanai, ma ka lua kini o Wainee, Lahaina, i ka la 14 o Septemaba, 1921, hora 10.a.m., Hon. J. W. Kalua ma ka noho me ka hoomalu ana i ka aha, me ke mele ana i ka himeni 148, L. H., ame ka pule a Rev. Isaac D. Iaea.

            Hoomaopopoia ka nui o na lala i hoea mai ma o ke kahea ana la a ke kakauolelo.

            Na Luna Nui; Hon. J. W. Kalua, peresidena; Hon. M. P. Waiwaiole, hope peresidena: L. B. Kaumeheiwa, puuku; Edward m. Kapoo, kakauolelo; B. J. K. Nawahine, hoa kuka.

            Na Kahu:--Moses M. Kahiapo. J. P. Inaina. L. B. Kaumeheiwa, james Davis, Isaac D. Iaea, H. Dekay, A. P. Jones, Ikui A. A. Tate, Royola Kongdo.

            Na Komite:--J. K. Kahoopii, S. K. Kaailua. S. s. Poepoe, E. E. Pleasant, Joseph F. Welch.

            Na Elele Ekalesia:--Hon. M. J. Waiwaiole, Hon. R. J. K. Nawahine, James Kamakele, M. Kealoha Kalaaupa, D. W. Wailehua, J. W. Kawaakoa, R. P. Paleka, Lily Kalepa, James Kamanao, dibble Ilae, mrs. Nakeleawe, Jonah Kaiwwaea, Mrs. J. P. Inaina.

            Na Haiolelo Laikini ia:--J. H. Kealoha, Joh. Kukahiko, Mrs. Mileka Lum Ho, Mrs. Daisy Kalaaupa, Edward M. Kapoo, Joe M. Mitshell, J. K. Kaleialoha, L. A. Kanae, Mrs. J. P. Inaina, J. W. Kawaakoa ame R. J. K. Nawahine.

            Na Lala o ka Papa Hawaii:--J. P. Erdman, Geo. Scudder ame Miss Hill.

            Na K. K. S. Nui:--J. W. Kawaakoa, K. K. S. Nui Maui Hikina; Mrs. annie Mitchell, K. K. S. Nui Makawao Akau; Miss Haehae Kukahiko, K. K. S. Makawao Hema; R. J. K. Nawahine K. K. s. Maui Waena; william E. Saffery, K. K. S. Nui Maui Komohana; Chas. kekahi keiki o ke kula kahunapule i Komohana: J. N. Uahinui, K. K. S. Nui Molokai; James Kamanao hope.

            Na Komite Hoeueu Kula Sabati:--John Kukahiko, Komite Hoeueu K. S. Makawao Akau; Mrs. E. N. Pake, komite hoeueu K. S. Makawao Hema; L. A. Kanae, komite hoeuee K. S. Maui Hikina: Mrs. Lily Kalepa, komite K. S. Maui Komohana; Mrs. Kiha Ah Liong, komite hoeueu K. S. Molokai.

            Na Moses M. Kahiapo he noi e kapaeia na rula no ka manawa, a kokuaia, nana no he noi e hookuponoia na hookohu Kahu Kula Sabati Apana ame Elele, a e lilo lakou i mau lala no keia aha.

            Oiai ka hale aia no malalo o ke kapae ana i na rula, na noi mai o R. J. K. Nawahine e lilo ka Makuahine Mrs. alice Kahokuoluna ame Moses Inaina kekahi keiki o ke Kula kahunapule i mau, hoakuka no keia aha, a pela pu hoi me na lala o ka Ahahui C. E. Makua ame Pokii. Ua apono loa ia elike pela.

            I ka maopopo ana ua lawa na lala o ka aha, a mamua o ka nee ana o na hana o ka aha imua; ua haawi mai ka Peresidena J. W. Kalua i na hoomaikai:

            Me ka hoomaikai nui ia oukou e na lala o keia aha hanohano mamuli o ko oukou hoolei hou ana mai ia’u, i keia kulana peresidena no na Kula Sabati, o Maui, Molokai ame Lanai, mamuli o ka hilinai, oiaio aole au me oukou ma ke Kau o Maraki 1921, ua hele aku au no na hana a ka lehulehu ma ka hale Kaukanawai o ko kakou Teritore, he kulana hoi a u e paa nei no na makahiki he 22 a oi; nolaila ma ka aoao o ko oukou peresidena, ke haawi aku nei au i na hoomaikai kiekie i na lala hanohano o ka aha kau kanawai, o ke Akua kiekie loa: Aloha oukou!

            Alaila ua kauoha mai ka peresidena, o na lala i hiki ole mai e hele ae e hoopaa i ko lakou mau noa ma ka buke a ke kakauolelo, alaila nee ka hana o ka aha imua.

            Mamuli o ke ku ana o na komite kumau o ka aha a lilo i mea paa, ua hooneeia na hana imua, ma ke kahea ia ana o na hoike a na Kahu Kula Sabati Nui.

            Na William E. Saffery i kana hoike Kahu Kula Sabati Nui, no na Kula Sabati o Maui Komohana, a waihoia i ke komite. aole he mau Hoike Kahu Kula Sabati Nui e ae i makaukau, nolaila ua nee ka hana a ka aha ma ka hoike Papahelu a na Kahu Kula Sabati apana:

            Na M. P. Waiwaiole i ko Kaahumanu, na Mrs. Dansy Kalaaupa i ko Paia, na Mrs. Kalua Mills i ko Haliimaile, na R. P. Palekai Hope K. K. S. i ko Waikapu, na James Meheula i ko Wainee, na Dibble Ilae i ko Kaluaaha, na Chas. Kaanoi i ko Pupukanioe, na D. K. Wailehua i ko Wananalua, na Mrs. E. N. Pake i ko Kihei, na Mrs. Ulualoha i ko Keawalei, ua waihoia mai he $1.00 me keia mau hoike pakahi.

            No Moses M. Kahiapo he noi e kapaeia na rula, a aponoia; a nana no i waiho mai i ka hoike hapa a ke Komite imihana ame hanahou elike me ia malalo iho penei:

            Ke waiho aku nei i hoike no na kumuhana a keia aha penei:

            1.—Hoike Hui o na Kula Sabati i ka Ahahui Paeaina.

            2.—Lulu dala mai keia aha i waihona no keia aha.

            3.—Ka haawina o $10,000 a ka Ahahui Paeaina, i hooholo ai na kela ame keia aha Mokupuni e noonoo:

            4.—Ke pa’i ana i na hoike papahelu Kula Sabati.

            5.—Hemeni Hookuku i ka Ahahui Paeaina.

            6.—Komite Hoeueu Nui no na Kula Sabati o Maui, Molokai ame Lanai.

            7.—E ukuia na hoolilo o ka peresidena ame ke kakauolelo o keia aha.

            Na Mrs. Daisy Kalaaupa he noi, e apono loa ia ka hoike a ke Komite, elike me ia i waihoia mai, ma ka ninau ana, ua apono loa ia ka hoike a ke komite.

            Nee ka hana a ka aha ma na hoike Elele Kula Sabati Apana:

            Na Mrs. M. P. Waiwaiole i ko Kaahumanu, na Mrs. Annie Makahio i ko Kahului, na Mrs. Rose Milikaa i ko Paia, na Mrs. Lily Kapoo i ko Haliimaile, na Jerry Kaaiakamanu i ko Paihiihi, na Keaniani Kaupalolo i ko Kalanikahuahou, na Mrs. J. P. Inaina i ko Huelo, ua waihoia mai he $2.00 em keia mau hoike pakahi:

            Na Mrs. Annie Mitchell he noi e kapaeia na rula, o ia hoi, e nee ka hana a ka aha ma ka hoike a na Kahu Kula Sabati Nui. Ua rula ka noho ma keia noi alaila, hoakaka mai ka noho, aole loa e hiki e kapaeia na rula elike me ka manao o ka mea noi, oiai o ia no kekahi o na hana maamau a keia aha, koe wale no ma kekahi ano e ae, i hiki ole ke alo ae, alaila he mea pono no e hanaia. Ua nui na kike ame na hoakaka manao o na lala, me ka ninau ana o ka mea noi Mrs. annie Mitchell, wahi ana aia oia malalo o ka malu o ke kauka, a he manawa wale no nona e okiia ai; a oiai ua loaa iaia ka ike i keia manawa mamuli o na hoakaka manao a na elele, nalaila ua hoololi oia i ke noi, penei: E hapaiia ka hoike Kahu Kula Sabati Nui i loaa i na popilikia Kino, ua kokuaia ka hoololi, a ua apono loa ia ke noi.

            Nolaila ua ne ka hana a ka aha ma ka hoike Kahu Kula Sabati Sui i pilikia ma ke kino: Na Mrs. Annie Mitchell i kana hoike Kahu Kula Sabati Nui no na Kula Sabati o Makawao Akau, a waihoia i ke komite.

            Hoi hou ka hale i ka hoike K. S. Apana. Na Cililia Hamaia i ko Keanae, na Mrs. Pine Poepoe i ko Keawalai, na Mrs. Andrew Akahi i ko Kihei, na Mrs. Pua Kalekai i ko Waikapu, na Mrs. Ella Kaulili i ko Waialua, na Mrs. Wm. E. Saffery i ko Kaanapali, na Mrs. Ella Kaulili i ko Waiahea, na Mrs. Milikaa papalimu i ko Kaluaaha, na Mrs. Sarah Kekoa i ko Pupukanioe.

            Na Mrs. Nakeleawe i ko Kalaiakamanu. Ua waihoia mai he $2.00 me keia mau hoike pakahi.

            Ua holo aku keia mau hoike elele iloko o ka lima o ke komite.

            Aole mau hoike elele e ai i makaukau nolaila ua hoi hou ka hale ma na hoike Kahu Kula Sabati Nui.

            Na Miss Haehae Kukahiko i kana hoike Kahu Kula Sabati Nui no na Kula Sabati o Makawai Hema; na Joseph N. Uahinni i kana hoike Kahu Kula Sabati Nui no na Kula Sabati o Molokai; na Robert Nawahine he hoike waha i kana hoike Kahu Kula Sabati Nui no na Kula Sabati o Maui Waena; na J. W. Kawaakoa i kana hoike Kahu Kula Sabati Nui no na Kula Sabati o Maui Hikina; ua waihoia keia mau hoike i ke Komite.

            Ua hoi hou ka hale ma na hoike Elele i makaukau:

            Na Mrs. Kalohelani i ko Kaupo; hoike kino ole na ke K. K. O. i ko Nahiku, hoike kino ole na ke K. K. O. Wananalua, hoike kino ole na ke K. K. O. i ko Puunene No 1., hoike kino ole na ke K. K. O. i ko Kipahulu, hoike kino ole na ke K. K. O. i ko Waihee, na Mrs. Ale Wong i ko Puunene No. 2. Ua waihoia mai $2.00 me keia mau hoike pakahi:

            Mamuli o ka pau ana o ka manawa elike me ka papa kuhikuhi hana o ka la, nolaila, ua hoopaneeia na hana me ka himeni 105 L. H., ame ka pule a Rev. James Davis.

­­­

KUU INIANAPOLI.

 

Kaulana mai nei Inianapoli,

O kuu lei nana malamalama.

Aloha mai au o Makanoni,

Me ka la kau ae ma Ha’eha’e.

Eia ahiki aku kuu nu’a lei,

Maluna o ka pepa pua lahilahi

E aha ia ana a o Europa.

Aina puni ole o ke ao nei.

Ilaila au a i ike iho ai,

I ka leo kukala a ka nui manu.

Ua lohe ke kalana o Waiakea,

Me ka hikina a ka la i Kumukahi.

Akahi ka ikena ia Hilo one,

A he puni kauoha na ke kupuna.

Ua hiki kuu lei e kaulana nei,

I ke one hulali o Wailama.

He auhau ia ua lawa like,

A he puni kauoha na ke Kupuna.

Ke ha’i nei au i ka oiaio,

O kuu haku lani pu kekahi.

Ua lawa kuu mu’o lei pa’i niu,

Ua puni Hamaii aina nui,

E ola hoi au i ke ola lani,

I ka mea hoi nona kua pono kino.

Nona hoi au a mau loa,

A papahi i ka lei o ke ola.

Haina ka puana i loheia,

O Inianapoli e kaulana nei.

            LAUOMIKIHAE BOY,

 

NA ANOAI O KE ALA MOANA AME KA UA KANILEHUA.

 

            Mr. Solomon Hanohano, ke kapena opio ahonui o ka Nupepa Kuokoa, Aloha kaua me ka mahiehie:--E oluolu mai kou ahonui i kekahi rumi kaawale o ka kaua hiwahiwa, no kahi poomanao e kaa ae la maluna, a nana hoi ia e uwila aku ma na kihi eha o na kaiaula aloha o Hawaii nei.

            Ma ka auwina la o ka Poaono, o ia ka la 22 o Okatoba, oiai ka manawa o ka hora 2 ia, ua liuliu ae la au i ko’u mau wahi pono aahu, komo i kahi paiki, haalele aku la i ko’u home, kau i ke kaa uwila no ka uwapo 14 ka pahu hopu.

            Oiai au he wahi sela noluna o ke Kilauea a i ko’u hiki ana aku ua piha ku’i ka uwapo i na kanaka, a i ka hoea ana ae o ka manamana kuhikuhi o ka uwaki i ka hora 2:30 p.m., hone ana ke oeoe ekahi o ua nene aukai nei, e ha’i aku ana i ka nui ame ka lehulehu:

            O ko’u la holo keia,

            Ua makaukau na pe’a,

            Ke hiu nei e ka heleuma,

            Ua kau e ka hae mahope.

            Oiai ka manawa ke nee nei imua, o ka hora 3 p.m. ia, ua haalele iho la ua nene aukai nei i ka nani o ke kaona ame kona mau luhiehu, ke hone nei ka pele i ka rumi wiliki, ke oni nei hoi na meahana mahope ka lawe, ua niau aku la ua nene aukai nei no kona alahele moana, aia hoi au ke huikau pu nei me na ohua, ke aui hope ae nei ka hoe pele, a aia hoi o Leahi ke kauaheahe mai nei mamua, a hoomanao ae la au i kahi lau limu lipoa o ua kai nei:

            aia i leahi Kaimana Hila,

            Ka hokua o ka ale ka i Mamala,

            Malama pono oe i ka hoe pele,

            O hiki kaua i ka hoe apiki;

            Ka hoe kaulana kau i ka nuku,

            Nana e hoowali nei ka moana.

            Ke aui hope ae nei o Leahi me kona mau luhiehu apau, a ke au ae nei hoi ka lae o Makapuu i ke kai, a eia hoi ua nene aukai nei ke haulani nei i na ale o Kaiwi, a hoomanao ae la au i keia hooheno:

            No Kilauea ke aloha,

            Lio kakele a o ka moana,

            Holo mamua holo mahope,

            Huli pono ka ihu i ka makani;

            A waho kai au o Kaiwi,

            Hulilua ka ale i ka moana.

            I ka hoea ana ae o ka manawa i ka hora 6:30 p.m., ua pili aku la ua lio kakele nei o ka moana me ka lae o Kalaau i Molokai Nui a Hina, i ka ulukukui o Lanikaula, oiai ke hoonee nei na meahana me ka ikaika nomua, mea ole ka poku iku’i mai a ka makani ame na ale kawahawaha o ka moana, kai o pailolo, i ka ihu haulani o ua eueu nei, o ka hora 9:45 p.m. ia, ua haukawewe aku la ka laina kaulahao o ua eueu nei i ke awa o Lahaina i Maui, a hoomanao ae la au i keia wahi hooheno o ia au:

            O ko’u huli hoi keia,

            Lilo hou i ke kolo a Pele,

            Lahaina ke awa e ku ai,

            Hoola’i na ulu o Lele.

            Ua halihali aku la na wahi ukana o keia awa ame na ohua, a i ka pau ana, ua haalele iho la ua lio kakele nei o ka moana i ka Malu Ulu o Lele, ame kona mau luhiehu, i ka hora 10:30 p.m., a au mai la i na ale o ka moana kai o Alenuihaha; ma keia wahi haule aku la au hooluolu i ko’u wahi apahu kino, kau i ka pela nonu o huleilua, o Niolpua ka hoa olelo, i puoho ae ka hana, e hele ana makou mawaho o Onomea.

            Oiai ke wehe ae la ke alaula o ka malamalama, a ke kilihune mai nei hoi na kulu pakaua eloelo o ua aina kauiana nei (Hilo), a ma ka hora 6:30 ponoi o ke kakahiaka Sabati, la 23, ua pili aku la ua lio kakele nei o ka moana ma ka aoao o Kuhio Uwapo; aia ka hialaai o ka manao o kou meakakau nei ame ka iini, e ike i ka nani o ka lua o Pele.

            Ua kuka ae la makou na hoa e hele ana ma keia huakaihele, a i ka pono ana, ua hele aku la kekahi o makou e huli i kaa no makou oia o Mr. Lihau, he kamaaina oia no keia wahi o kana hana no hoi keia he kalaiwa kaa.

            Ua kakali aku la au ame ko’u mau hoa no kona hoi mai, a i ka hiki ana ae o ka manawa i ka hora 9:45, ua hoea mai la oia me ua kaa nei o makou, ua ninau aku la au i ke kaki o ke kaa, ua ha’i mai la kela he $30.00, me ka nana ole ae i keia kaki, ua kau aku la kou meakakau nei ame Mr. Sol. K. Kaopio, Mr. Uliuli, Hohn Kuli, a holo aku la makou ahiki i Waiakea, i ka hale o ua kalaiwa kaa nei o makou (Lihau), ua kau mai la ke kaikuaana, oia o Beni ame kana wahine ame ka laua mau kaikamahine elua.

            Haalelo iho la makou ia Waiakea i ka hora 10 a.m., ke haulani nei na mokukaa nei o makou ma ke alahele no ka lua o Pele, me na kulu pakaua eloelo keia huaka’i e hele nei, e hoopulu ana i ka ili o na kamahele; hiki i Olaa, hora 10:30 a.m., hiki i ka lua o Pele hora 12 ponoi; ua holoia keia alahele nona ka loa o 30 a oi mile iloko o na hora elua.

            Ua hoea loa aku la makou no ka hale kamaaina, ua hookamaainaia aku la au me na kamaaina o keia home kuahiwi, haawi na aloha lululima, luana iki no ka manawa, pane@ia mai la kekahi papaaina i luluu i na meaai, poi nouo kaohi puu, uala, puaa kalua, moa kupa, ake pipi momona, opae kalaole i hoomo’aia, ame ka opae i hoomo’a ole ia, kukui inamona, waimomona, palaoa, a pela aku, ua nui maoli na mea i hoomakaukauia ua ai na kamahele a lawa me ka maikai, a i ka hoomaopopo ana o keia makapeni, eia ka he kamaiki opio ka mea nona ka la.

            Nolaila ke haawi nei au i na mahalo a nui ame na hoomaikai palena ole i na makua ame ke kamaiki nona ka la, ame ka ohana apau o ka home kuahiwi, a na ke Akua ko kakou Makua ma ka lani e haawi mai i na pomaikai a nui i ke kamaiki opio nona ka la, ame na makua, ame ka ohana apau o ka home.

            Ke luana nei au me keia ohana no ke kali ana a loaa ka manawa kupono e hele aku ai e ike i kahi a ka manao i iini ai, eia ka mea apiki, ke oi loa mai nei ka helelei ana mai o na kulu pakaua, a i ka hoea ana ae o ka manawa i ka hora 2:45 p.m., na haalele aku la i ka hale kamaaina, haawi na aloha lululima ana, kau i ka mikini, ua kamoe aku la ke alahele no kahi a ka manao i iini ai a i ke kokoke ana aku i ua wahi nei, ua olelo mai la ke kamaaina (kalaiwa kaa) hoi o makou aole makou e hiki ilalo o ka lua, no ka nui loa o ka ua; he mea oiaio ua nana i’o aku la no hoi au he pouli i’o no kahi o ka lua, nalaila o ka lihilihi wale no ka’u i ike, ua haalele iho la ua mokukaa nei o makou i ka lua o Pele i ka hora 3 p.m., a hoea i kai o Kalapana i ka hora 5 p.m., a puana ae la au i keia wahi hooheno:

            Ina o Lihau kuu kalaiwa,

            Kau i ka pela nolu o huleilua,

            Mea ole wale no ka loa o Puna.

            I ka ihu haulani o ka lio hao;

            Ike ai i ka nani a o Kalapana,

            I ka launiu holu i ka pahoehoe.

            Haalele ia Kalapana i ka hora 5:30 p.m., hiki i Kuhio Uwapo i ka hora 7:30 p.m., me ka maikai o na mea apau. Ua holoia keia mau mile, loihi mai ka lua o Pele mai ahiki i Kalapana, he 68 mile mai Kalapana mai ahiki i Kuhio Uwapo, 60 a oi mile, i ka hoohui ana ae he 130 a oi mile i holoia iloko o eha hora me ka hapa.

            Nolaila ke haawi nei au i ka’u mau hoomaikai ana a nui ia oe e Mr. Lihau, kuu kalaiwa ahonui ma keia huaka’ihele, a na ke Akua e haawi mai i na hoopomaikai ana ia kaua ame ko kaua mau hoahele.

            Nolaila ke hooki nei keia makapeni me ka mahalo a nui i na keiki o kou papapa’i ame oe e ka Lunahooponopono ke aloha mau.

            Owau no me ka oiaio,

 

E HOOKAAWALEIA I LA HAIPULE NO NA EKALESIA.

 

            O ke Sabati, Novemaba 5, ka la i hookaawaleia e ka papa Hawaii me ke komo pu o ka Ahahui o na ekalesia ma ke ano he la haipule no ke noi ana aku i na Mana lani e kokua mai i ka hana a ka Ahakuka Hoopaulako kaua e noho ana ma Wakinekona a ma ke ano he hapa no ka la Kulaia Hoopau Kaua.

            Ua hoounaia ae e ka papa Misiona Hawaii he mau kope o ka papa kuhikuhi hana i hoomakaukauia i na kahuuapule apuni ke Teritore, e noi aku ana ia lakou e malamaia ka hanohano o ia la. Ua kapaia ia papa kuhikuhi hana, “Ka papa kuhikuhi hana a ka elalesia maluna o ka hana e hoemi mai ana i na lako kaua.”

            Ma kekahi manawa kokoke aku nei i hana u ahoopukaia ae e ka. Ahahui o na Ekalesia Federala he kahea i na ekalesia 150,000 maloko iho o Amerika e pili ana no keia hana:

            1.  No ka malama ana i ka la Sabati Novemaba 6, 1921, ma ke ano he la kuikawa no ka pule ame ke noi ana aku i na hoopomaikai a ka Mea Mana Loa e kau mai i na hoopomaikai maluna o ka ahakukakuka no ke kaupalena ana i na lako kaua a e noonoo hoi i ka haiao o kela la no na hana mawaena o na lahui ma Amerika.

            2.  Na ka malama i mau anaina haipule kuikawa maloko o kela ame keia halepule apuni ko kakou aupuni, elike me ia i noiia mai ai e ka Peresidena Harding, ma ka Poalima, Novemaba 11, 1921, ma ka hora e noho ai ka halawai a ka aha kuka ame ka malama ana o ke anaina haipule hoomanao maloko o Wakinekona.

            3.  No ka hookaawale i na halawai kuikawa maloko o kela ame keia kulanakauhale ka Poakahi, Poalua ame ka Poakolu, no ka noonoo ana maluna o na ninau pili lahui, ame ka hoemi ama mai i na lako kaua, a i ole ina kupono ole keia mau la i hoikeia ae la, e noonooia, keia mau ninau ma na halawai owaena o ka pule iloko o na pule kailike.

            4.  No ka hui pu ana maloko o kela ame keia kulanakauhale ma na la hope o ka mahina o Okatoba a i ole Novemaba paha, ma ka malama ana i halawai makaainana nui maluna o ke kumuhana ka hoemi ana mai i na lako kaua.

            5.  No ka hui pu ana ma ke ano he mau ekalesia me na lahui e aku ame na hana hoeueu kuloko no ka hooholomua ana aku ke koi no ka hoemi io ana mai i na lakou kaua.

            6.  No ka hoomaopopo hou ana maloko o na anaina haipule maluna o ka manaoio Kristiano ma ka la Hoomaikai iloko o kekahi honua kaua ole a iloko hoi o ka hoemi ana i na lako kaua mai o a o ma ke ano he keehina e hana koke ia e loaa ai ka pahuhopu hope i manaoia.”

            Na kumuhana i hoomakaukauia no na la haipala mai Novemaba 6 11 o @ keia malalo nei:

            Sabati—Ke Akaku o ka Honua kaua ole. Isaia 2: 2-4.

            Poakahi—Na Haawe e hikaka ai ka Honua kaua. Ioela 2:1-6.

            Polua—Na kumu o na alako kaua nui o ka Honua puni kaua. Iakobo 3:13-4.

            Poakolu—Na ninau mamua o ka Ahakuka ma Wakinekona. Solomon 1:1-31.

            Poaha—Ka haawi ana me ka maopopo a ka ekalesia ma ke kukula ana i Honua kaua ole. Mika 6:6-8.

 

HE AKUA E KE KANE HE IKE OLE E KA WAHINE E!

 

(Hoomauia mai)

 

            Ae, ua poina hikiwawe iho la iaia ka mole ua’u, o Kieikuukaeo, ua pau honua iho la ka maku nae hanu la o ka pola pua hala o Kekeno, a ua poelo mai la ka hoomanao i ka ohia noho malu, o Waikolu ana i keha ai, a kaua i ike mua ae nei.

            Oiai, keia aha kanaka e kali ana i ka hoomaka mai o na lealea, eia ua mau alii nei ke noho noi, me ko laua mau aialo; a e kali ana i, ka leo o ka lunanana e wehe na hana, o ka wa ia o Kalimahopu ame ka aha kanaka i ike aku ai, i ke ku ana ae o kekahi kanaka loihi kino pioeoe, a e haiamu ana no ka U’i nohea iluna o kona mau papalina, e paa ana ma kona lima he lei hua Ulei pala i hakuia me ka Awikiwiki; hele mai la oia, a ku iho la iwaena o ka aha kauaka, oiai na leo muia o ka hooho hauoli o ke anaina, e haawi aku ana nona.

            Huli ae la oia apuni ke anaina o mai la oia i kona lima akau imua, me ka hoopuka ana mai i keia mau olelo, me ka leo nui moakaka.

            E ka Lani e! E Ihi ka Lani! E ka Honua e! E Mu, ka leo e hamahamau, e hawanawana ka olelo; eia iwaena o oukou e ka aha kanaka, ka mea nana e kaa ke kahua. O ka mea a’u e kau ai i keia lei, oia ka puloku o na lealea apau, a e lohe e ke anaina, ua kau aku maluna ona ke ko’iko’i o ka wae ana ae i eha o ka aoao palupalu, a oia alima, ina he wahine ia, a e wae mai hoi oia mailoko ae o keia anaina i elima kino kane, me ka nana ole, he liko paha ia, a he laele paha, a pela no hoi, ina he kane ka mea e kau ai o keia lei.

            Na pili o’ka aha lealea, he eli koloko o ke kahua, a he holei na ka aha kanaka ia.

            O ka inoa o keia kanaka, e kala nei i keia mau olelo, o Kalaeohia, a mamuli o kona loihi niape, ame ka ula o kona lauoho, ua kaheaia aku kona inoa Kalaeloa, he inoa hoopahene, aka ua paa nae ia inoa maluna o kekahi kula palahalaha e waiho la i Kalae ahiki i keia la.

            I ka pau ana o na olelo a ka luna imua o ka aha kanaka, o kona manawa no ia i hele mai ai iwaena o ka aha, i ka mea e kau ai o keia lei, iaia nae e au ana, e nana ana, e kilohi ana mao a maanei, ike aku la oia i kekahi kaikamahine lauoho ehu ma ka hu’a waho o ka aha kanaka e kolou ana ke poo ilalo, a no ka maopopo pono ole iaia, o ka helehelena, hele mai la a kokoke i kahi o ua ehu la e noho ana, iaia i ku iho ai ea ae la ke poo o ua kaikamahine nei iluna, a waiho wale mai la kona hiona nohea imua o Kalaeohia.

            I ka ike ana mai o ua u’i nei i ka iaia o na lealea e nana pono aku ame iaia ia wa i kulou hou iho ai ka poo ilalo, a huli aku la ke ale i kekahi e.

            I ka ike pono ana aku o Kalaeohia i ka U’i puaehu o keia kaikamahine, i iho la oia iloko ona, o oe ka mea nana e hehi ke kakua i keia po. a Huna ou e kau ai keia ohu lei o kona wa no ia i o mai ai i ke oli.

            Kolokolo aala kupukupu Malamamu,

            Ka mapumapu nae o ka laau,

            He laau pua aalii maka honi,

            He pua nahina na ua kahuli,

            I peno ia e ka ua ka lau,

            Ke ko ana makulu makulu i ka Nene,

            Ku-po makuhi Lihue i ke ala.

            I ke kuu ana iho o kana kanaenae ia wa oia i hele aku ai, a ku iho la mahope o ke kua o ua kaikamahine la, hapai hou ae la oia i ka lua o ke mele, a e hoohanohano ana hoi i ka U’i ana e manao nei e lilo i palakaumaka no keia po le’a.

            Hulili maopu ka la, wela Maunaloa,

            Halialia na lehua o Kaana,

            Haloi mapu i ka wai mapu a ke kupa-e!

            aia la iluna o Luahinehaele,

            Ka elele pa makani a ka Ikioe mailalo,

            A po-po, a uka o Kawaeku,

            Kuehuehu i ka uka o Kalaeloa,

            Inoino aku la Kaolohia i ka makani!

            I ka wa i pau ai o kana kepakepa ana, hookau iho la oia i ka lei iluna o ke poo o ua kaikamahine la, me ka pane pu ana iho.

            E ka U’i Poluku o keia po le’ale’a, ua kaa ia oe ka hanohano a keia aha kanaka nui i hookau aku nei maluna ou, ma o’u nei, a nau e wae aku iloko o keia anaina, i mau hoa nou o ka aoao palupalu, a pela no hoi me ko oukou mau hoa puhenehene o kahi mehameha, o keia aluna ahiahi.

            Ea ae la ke poo o ua U’i nei iluna a nana mai la ka luna me ka pane ana mai.

            E kuu haku e, he kaumaha aui ko’u me ka hilahila pu, no ka mea he malihini au imua ou, a mamuli paha auanei o ka’u hemahema e hana ai, waia hoi ka inoa o kuu mau Lani e noho mai la no laua oluna, a no laua olalo, a o ia ka’u e kaumaha nei:

            Pane iho la ka luna, mai kaumaha oe, e kuu Puloku, ku ae iluna i hoolauna aku au ia oe imua o ke anaina, ia wa i eu ae ai ua kaikamahine nei, a ku ae la iluna, hawanawana iho la ka luna.

            Owai kou inoa e kuu hiwahiwa? Pane aku la ka U’i, o Koa’e kahi inoa o ko kanaka. I ka ike ana, mai o ke anaina kanaka i ke ku a ka wahine U’i, ua puia ae la ka lewa i na leo hooho, o ka hauoli: i ke kuu ana iho o ia hauwawa, poha mai la ka leo o ko luna i ka i ana mai:

            E ke anaina, eia imua o oukou ka u’i hoomahie o Keonelele, nona ka inoa i kehaia ke Koa’ehulukea, i ka uka o Kawaeku, aia iaia ka aha o keia po, o kana e pane ai, o ka kakou ia e hooko ai, na ka maka e pili; na hikimalama e hoopau, o ka wa no ia o ua kanaka nei i kepakepa iho ai i keia mau lalani.

            A ka luna o Keiu nana iho,

            Ike iho oe ialalo o Wailau,

            E halihali ae ana ke kai i ke one,

            One hou ke kahakai o Kuwele,

            Hiki ia makaliaa hanau ka nalu,

            Holoi mai ka malanai a Niania,

            Kahi ke alo ka pali o Ukiloko,

            Kokolo me he uahi laka wai i ka pali,

            Ka hihia me he aho lupe la i Waiehu e-he,

            O ke ehu o ka leo ka i pulelo mai,

            Pulelo mai ana o ka pono me ka hewa-a,

            He hewa hala ole ko’u ia oe e-he.

            Pau ke kepakepa ana, o ka wa ia o ka aha i ike aku ai i ka hohola ana mai o na lima o Koae-kea imua, a haawi mai la i na olelo hikimua o ka hoolauna iaia imua o ka aha kanaka, i ka pau aaa o ia mau olelo, o ka wa no ia ona i hapai ae ai i kona umauma iluna, me ka hoopuka ana ae i keia mau lelani, me ke oli ana.

            Ola Kauakoi i ka ua naulu.

            Hehihehi keiki o Keonelele.

            I ka pau ana o keia mele, ua hoouluia ae la ka hauoli o ka aha kanaka, a ua noho pono iho la ka uhane helena o ka le’ale’a iluna o na mea apau.

 

KEIKI O WAIALUA ME NA HUIHUI KALO.

 

(Kakau ia e J. K. Mokumaia.)

            Ma ka papaaina heoueu a ka Hawaiian Civic Club, ma ka Poalima Oct. 7, i hoolauna mai ai ka lunahoomalu, i na wahi kamaiki nei nona ke kiekie a kou kiu i koho aku ai, eha paha me ka hapa kapuai, a he ano kihikihi no kahi kino, me ka ikaika e huli pu ai ke kanaka eono kapuai, a laweia mai la i noho nona e ku mai ai, oiai ina oia e ku ana iluna o ka papahele, aole e ike pono ia aku.

            Mamua o ka hoolauna ana mai o ka lunahoomalu, ua wehewehe mua mai oia i ka manao o ka mea haiolelo, maluna no ia o ka mea pili mahiai kalo, a kaheia mai la ua wahi ukulii nei o Waialua, Mr. J. Aiau, a ku ae la ua wahi ukulii nei a kou kiu e haawi la i ka mahalo i kona wahi kulana eleu, aole kela ano hoopepe, a i ole hoohilahila paha, a hele aku la oia i kahi o ka noho i hookaawaleia nona, aia ke anaina ke nana la iaia ame kona haawi ana ae i ka mahalo i ka lunahoomalu ame na lede ame na keonimana o ke Kalapu.

            E’a au maanei no ka hoikeike ana aku i ka mea a ko’u mau luna i hano ai, o ia keia mau kalo, he piialii keia, e nana mai i ka nunui o ke kalo, mai ka huli liilii opiop’o kona ano, o ia keia, he uuku keia huli, a o ka mea i loaa mai, o ia keia kalo, a o ka huli nunui ke nana iho, a manao oe e loaa mai ana he kalo nui, aole loa e loaa, no ka mea ke loaa mai kona kalo loliloli ke ano, a loihi omua kohu ihu no ka puaa nounou; o keia kalo hoi he kalo pake, he maikai ko ia nei ulu ana, a nunui no hoi ke kalo ke nana mai a ke mo’a he ano hohono hanalepo Eleu ke honi iho, ma keia olelo ana a ua polopoka kanu kalo nei, i nui ai ka akaaka o ke apaina, a he nui ko ia nei ohana keiki huli ke loaa mai, a he ono no ke ai aku.

            O ke kalo ka-i keia, kekahi o na ai ono loa a keia lahui, e haaheo ai, me ka malama pono loa, e pono ai a e loaa mai ana na mea i makemake ai a he nui aku na kalo ana i hoikeike mai ai a o kekahi o kana hana noeau, o ia ka mahele ana i ke kalo hookahi a loaa na apana eha, ame kona hoikeike mai i ke ano o ia kalo, ame ka ulu maikai ame ka nunui maikai, a o kekahi o kahi e kanu ai, o ia ka lepo pohopoho opilopilo, aia ka hohonu i ka wain @ i kekahi manawa e lana ana mai ka lepo pono ae.

            Nolaila ma ke kukulu ana i ka laau apuni alaila hoopihapiha i ka lepo, a i ka lawa ana, alaila hooaku ka huli a o keia kalo mai ia ano lepo mai, me ka nui o ka hana, o keia kalo hoi, mai ka lepo maloo mai, me ka nui no o ka hana, aka manao au ua oi aku ka’u mea i hana ai no ka pono o keia oihana, a ua nui na nina i hoolimalima ia aku no ka manao e malama mau aku i ka hana a na kupuna, aka e nana mai oukou he hapa Pake ko’u ano, aka o ko’u mau kupuna he Hawaii oiaio, a ke ku nei ma ia kulana no ka inoa o ko’u mau kupuna.

            Oiai o ka mea hiki keia ia’u ke hana a ke hoomau nei ma ia kulana me ka mahalo ia oukou, ame oe e kuu luanhoomalu ka’u mau hoomaikai.

            Ua nui ka pa’ipa’iia ame kona haawi wale mai i ke kalo ame kona hoomakaukau mai i poi no ka paina o ka hui ke noho mai i ka Poalima, Oct. 14.

            Ua nui ka mahaloia o ka manao hoakaka, ka mea kakau nei pili i kona kulana a’u i ike ai, a kilo aku ai i kona kulana eia ka mea i loaa mai i kou kiu nei:

            Mahele ekahi, he aloha i ka hoalauna, ame ka iike mau me ka hoihoi, a he puuwai hamama, hemo ka akau, hapai mai ka lima hema.

            Mahele elua, eh wiwoole o na wiwoole o kona aoao, ana i ike ai he pono.

            Mahele ekolu, he hoomanawanui me ke kunukunu ole, me kahi lole-wawae ekekei e waele mai ana i kuauna, ua ike kou kiu.

            Mahele eha, he hoopono a maka’u Akua, e malama ana i ka maemae o ka inoa o kona mau kupuna, a i ka hoohuihui ana i keia mau mahele, e koaa ana na mea oiaio loa i ke ola ana o keia opio, ua ku mai oia imua o ka lehulehu a wehe i kekahi hale ku’i poi ame kona hilinai i kekahi opio i hele pu me ia, a o ka mea i ikeia ua nui ka mea i hana apakeoia, aka o ka mau o ke oo kela inoa ma na lihikai o Waialua, o ia mau ke o ana, a i keia la, oia ka hope luna ohi auhau o ia apana, a o ka mea hana apakee, aia oia ihea? Ua powehiwehi kona ano ke nana aku, ua ike kou kiu nei.

            Nolaila e kuu koko, mai hana i ka hana i kupono ole i kau mea i hoolala ai; malaila eia ke kumu alakai i keia opio, no ka mea hele ke kamaiho hele pu me ka mea a ka lima i hana ai, a o ka mea i ikeia, ua huluiia mai ke kalo ame ka oha, a ku ana ke ahua iloko o ka rumi halawai, a o ia ka keia makapeni e kau leo mau nei iaa he lawai’a e pono e lawai’a, aole e i kamana, a i ole i hanai puaa, o ka mea loaa mai ma kou alunu ana, o ke kino mai no ka luahi, oiai ua hoohana aku oe maluna o ka mea kupono.

            Nolaila ina he mahiai hoi alaila e pau loa ana na hana like ole apau o ia ka hanai puaa, moe, pipi, lio, o ia hoi, o kalo palahu, ame lau kalo, kulina na ka puaa ia ame moa, kulina no hoi ame honohono, a pela me kela mau haole e hihi nei, he kihiwawe loa kona ulu ana, na pihi ia ame lio a ke inu la oe i ka waiu maikai ai hoi lio e huki ana i ko wahi kaa ame kahi eke uala, me kahi kini ai a ka puaa, a e kau ana oe maluna o kahi lio; auwe ka nani e, ke hele loa la i ka pono.

            Nolaila ina e hoihoi ae ana ka meakakau nei i lawai’a kana hana, ma kahi o ke kaa otomobile, alaila heaha ka mea e loaa mai ana? He hoaa ka mea loaa mai; nolaila, ma ka nana aku a kou kiu nei, a’u e kaahele ana ma na aekai o ka mokupuni o Oahu nei, he kupanaha o na kupanaha aia no hoi o Kepani ma kekahi aoao, ke nana aku oe e ku mai ana kahi kaa lio, a i ole he kaa otomobile liilii, no ka lawe ana mai i kana i’a a i ole ukana paha, aia no kaua ke hoolimalima la i kaa nana e lawe ka kaua ukana.

            Nolaila aia mau no kaua ke hoi hope la, i na la apau; nolaila ma ka’u nana ana i keia opio, eia iloko ona ka iini e holomua a pela no hoi me kona mau pokii e oni imua.

 

EHA MAU KEPANI I HOOPA’I HOO PAAHAO IA AE.

 

            Ma ka noho ana o ka aha federala a ka Lunakanawai Horace W. Vaughan ma ke kakahiaka Poalua nei e hoolohe i na hihia o na Kepani eha, i laweia mai ai e ka Ilamuku Oscar P. Cox mai Hilo mai, h emau Kepani i hopuia no ke ku-e i ke kanawai hoo kapu waiona, ua kanono na hoopa’i i kauia aku maluna o lakou. O ka lima o na Kepani i hopuia ai ua hookuuia aku oia mahope o ka hoopau wale ia ana o kona hihia. Ekolu o keia mau Kepani i laweia mai ai mai Hilo mai aole lakou e hoi koke aku ana i Hilo a pau ko lakou mau hoopa’i paahao.

            O na Kepani i hoopa’iia $200 pakahi me ka hoopaahao pu ia no ekolu mahina no lakou keia mau inoa malalo nei:

            Kosei Sonoda, Sueji Nakamura ame Hanse Shimpe, No Harada, ka ha o na Kepani i hoopa’iia he $209 kona hoopa’i, aohe ona hoopa’i paahao. No Natayama Sudeikiro hoi ka lima o ua Kepani i hopuia ai a i hoopii pu ia ae ai me Hanase Shimpe, ua hookunia mai oia.