Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 38, 23 Kepakemapa 1921 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Aha'i o Hilo i ka Lanakila ma na Heihe Waapa o ka Poaono Iho Nei

 

Lawe Haaheo na Keiki o ka Ua Kanilehua i ke eo ma ka Lanakila Ana Maluna o na Hui Heihei Waapa Makala me ka Healani

 

            Ma na heihei waapa loloa o ka malamaia ana ma ka Poaono aku la i hala ma ke awa ae nei, i hului pau ai na keiki o Hilo, i ka lanakila o na heihei ano nui o ka la, o ia ka heihei o ka papa ekahi, ame ka papa elua, me ka hookahahaia ana aku hoi o ko Honolulu nei poe, o ka oi loa aku, na keiki o ka Makala ame ka Healani, no ke kailiia ana aku o ka hanohano o na heihei waapa ma kela la, e na keiki o Hilo.

            Ua makepono ka au ana mai o ke kai loa, ua hoi puolo i ka Ua Kanilehua, a ku iho la hoi ko Honoluuu nei mau hui heihei waapa i kahi o ka hoka, no ka mea ua hala aku la ka Puulen aia i Hilo.

            He kahaha nui keia i loaa i ko Honolulu nei poe, ka mea a lakou i moeuhane mua oe ai, pela iho la ka hopeua e loaa aku ana i na waapa o na hui heihei waapa, eia nae ua hoea mai na keiki o Hilo, me kela manao paa, e huli hoi aku lakou no ka Ua Kanilehua, me ka lanakila.

            O ka heihei waapa o ka papa elua, ka heihei mua loa a na keiki o Hilo, @ lawe haaheo ae ai i ka lanakila, me ka waapa o ka Helani mahope aku, eia nae, mamuli o ka holo pololei ole o kela waapa ma kona alahele i hookaawaleia ai, ua haawiia aku ka helu elua i ka Makala.

            Ma ka heihei uae o na waapa o ku Papa ekahim i ike maoli ia aku ai ke @@pau ana o a keiki o Hilo i ko la@@@ ikaika ame ke akamai, e @@Iriki ole ai i ka waapa o ka Makala, ke aha'i ae i ka lanakila.

            O keia kekahi o na heihei maikai a hahana loa i keia m@ k@la @@@@ @@ hoohauoli loa ia aku hoi  na hoaloha o na keiki o Hilo, no kela lanakila kamahao loa i loaa i na keiki o ka Ua Kanilehua, ka mea i ike ole ia ma ka moolelo o a heihei waapa, i malamaia ma Honolulu nei.

            Ma ka manawa o ke kani ana o ka pu hoailona, no ka hoomaka ana o na waapa e holo, ua kuupau na keiki o kela ame keia hui waapa i ko lakou ikaika hoe, a i ka wa i kaalo ai mamua o kahi a na lunaknawai e noho ana, ua oni aku la ka waapa a Hilo mamua, me oka hahani aku hoi o ka waapa o ka Makala mahope, a o ka Helani aku mahope loa.

            Ma kela hele ana aku, aia mau no ka waapa o Hilo mamua kahi i alakai ai, me ka hoomamao mau ana aku i kela ame kaia manawa, mai kona mau hoa heihei aku. O ka waapa no o Hilo ka mua loa a o ka huli ana i ka hoe, a mahope mai ka Makala, aia na mau waapa nei, ke hoi mai la no ka hoea mai i ka phau eo, me ke kaawale loa nae o ka waapa o ka Makala mai ko Hilo aku.

            I ke kaalo ana ai nae o ua mau waapa nei mawaho o ka hale waapa o ka Makala, o ka manawa ia i kuupau mai ai na keiki o ka Makala, i ko lakou ikaika hoe, me ka mano e oili mamua o ka waapa o Hilo, iloko nae o kela manawa hookahi, aia no ko Hilo mau keki, ke kuupau like la i ko lakou ikaika hoe, a o ka mamao iho no hoi o na waapa a elua kekahi mai kekahi aku, he hana paakiki loa, ua ka Makala ke alualu ana aku i ka waapa o Hilo; eia nae, iloko no o kela mamao, aole no he nui loa o ka oi o ka waapa o Hilo, i ka wa i hoea ai i ka pahu eo, ua like me hapalu waapa wale no, a ma ka olelo a na hoaloha, o ka Makala, in a he loihi hou aku ka pahu eo, in a ua haule o Hilo, aka nae, he mau olelo palaualelo wale no ia, no ka mea, i ke al oiho la no ka ulu a o ka hala iho la no ia.

            He heihei waa o eono hoe, ka mua loa o na heihei o kela la, me ke kaa ana o ke eo i ka waa e hookeleia ana e Dad Center, ua like pu me hookahi waa, ka mamao mamua mai kona hoa heihei aku; he mau waa no keia a elua no ka hui heihei waa Outrigger.

            Me ke mea la nae, o kekahi o na heihei waapa ano nui loa, mawaho ae o ka heihei waapa o ka papa ekahi, mawaena o na hui heihei waapa ekolu, o ia no ka heihei wapa o na kaikamahine opio. He ekolu mau waapa i komo ma kela heihie, he elua mau waapa no na kaikamahine o ka Hui Kunahi, a he hookahi no ka Makala.

            Ma ka hoomaka ana o kela mau waapa e holo, a i ka hala ana mai o kekahi mau i a, ia wa i oni aku ai ka waapa o na kaikamahine o ka Makala mamua, me ka hahani loa aku nae, o @@@@@@@@@@ o na kaikamahine o ka Hui Kunalu, o ka helu ekahi, a mahope aku hoi ka lua o na waapa o ka Hui Kunalu.

            Ua kaa i ka waapa o ka Makala ka kona mamao mai na waapa aku elua, huli mua ana, me ka hooiia ana aku o ma ia kulana iho la na waapa aku elua, huli mua ana, me ka hooiia ana aku o ma ia kulana iho la na waapa i hoomau aku ai i ka holo ana aku ahiki i ka pahu eo, me ka aha'i ana o ka Makala i ke eo, a i ka waapa o ka helu ekahi o ka Hui Kunalu ka helu elua.

            He heihei waapa aku o na koa, na kaa ke eo o kela heihei i ka waapa ma ka inoa Mine Force.

            He heihei waapa loloa aku, mawaena o na waapa o ka Makala me ku Helani, he heihei keia no ka pie @@@. O keia kekahi o na heihei hahana loa, o ke aumeume ana mawaena o na waapa a elua, me ke kaa ana nae o ke eo i ka waapa o ka Helani.

            Ma ke ano nui ke olelo ae, o na heihei waapa o keia makahiki, kekahi mau heihei maikai loa i ikeia a ue loaa hoi kekahi mau haawina a'o maikai loa,  i na keiki o na hui waapa like ole, no ka  lakou mau mea e hana aku ai ma na heihei e malamaia ana ma keia mua aku.

 

PAU KA MANA O KA HOOKOHU O HORNER AMER HOPKINS

 

            Ua pau ka manawa o na hookohu o kekahi mau poo aihana i hookohu mua ia ai e ke Kiaaina Charles J. McCarthy a ke noho mai nei no nae laua ma ko laua mau kulana hana me ke ali aku o ka hopena o ia ka hookohuia ae o na pani ma ko laua mau wahi. Ma ka la hope o keia mahina e pau ai ka manawa o ka hookohu o ka Peresidena o ka papa ola F. E. Trotter. O na poo oihana i pau ko laua manawa oia o Manley G. K. Hopkins, ka lunahooia Teritore ame Albert Horner, ke kanaka loea ma ka mea e pili ana i ke kopaa. Ma ka la 20 o Iune i pau ai ka manawa o ka hookohu o kekahi o laua, a ma ka la 1 mai o Iulai ko kekahi. O na manawa e pau ai o na hookohu o kekahi mau luna aupuni o ia kela malalo nei:

            Ma ka la 1 o Iulai, 1922, e pau ai ka manawa o ka hookohu o ka luna o na hana hou o ke aupuni Lyman H. Bigelow; ke Komisina o na Aina Aupuni Charles T. Bailey ma ka la 1 o Februari, 1923, ka Puuku Teritore Delbert E. Metzger ma ka la 22 o Iune, 1922; ka Loio Kuhina Harry Irwin ma ka la 30 o Augate, 1922;  ke Kahukula Nui, Vaughan MacCaugey, ma ka la 1 o Aperila, 1923; ka Makai Kiekie Jarrett ma ka la 24 o Iune, 1922.

            No ka manawa e pau ai o ka hookohu o ka Luna kakau kope nui P. H. Burnette he manawa maopopo ole.

 

AHEWAIA O HARRY CHUNG E KE KIURE

 

            Ua ahewaia o Harry Chung, ka akena kuai aina Korea, no ka hewa oia ka lawe ana i ka waiwai i haawiia iaia e malama, e ke kiure a ka Lunakanawai James J. Banks ma ke kakahiaka Poalua nei. Ekolu wale no minuke ka loihi o ke komo ana aku o ka papa kiure iloko o ka rumi a loaa koke no kana olelo hooholo, e ahewa ana ia Harry Chung. Mai ka Poalima mai o ka pule aku la i hala ka hooloheia ana o keia hihia a ma ka Poalua nei akahi no a koo aku ka hihia iloko o ka papa kiure.

            O ka hewa i hoopiiia ae ai o nei akena kuai aina Korean oia kona lawe ana i na dala he $1500 o ka loaa ana ae iaia mai kekahi mea ae i kuai i  kekahi apana aina, a ma kahi o kona haua i ka pono ua hoolilo aku la oia ia mau dala no kona pono ponoi iho me ka nana ole aku i ka pono o ka mea nana ke dala oia o K. Wawada, he Kepani.

            No ka hoopii, e ku-e ana i keia Korea no kona lawe ana i ke dala i haa wiia mai ai iaia mai a Tom Chung mai ua ike ke kiure aohe i pili ka hewa iaia no ia hihia, ua hookuuia oia.

                        WAKINEKONA, Sept, 20--Ua hoiieia mai e ke Kanikela Amerika ma Tampieo, Mekiko, i ke keena aupuni i keia la ke kiia ana a make o C. R. Tabb he makaainana Amerika ma ka po o ke Sabati e na koa Mekiko.

Hoonee ka Papa Komisina i na Hana Hoopulapula

 

Noho Ae ka Halwai Pili Oihana Mua Loa ma ka Poalua Nei ma ke Keena o ke Kiaaina

 

LOKAHI K PAPA IA COOKE I KAKAUOLELO

 

Kauohaia ke Kakauolelo e Hoomakaukau i ka Papahana no ka Hoopanee Ana Imua

 

            No ka hoonee ana aku i na hana a ke komisina hoopulapula imua, i malamaia ae ai he halawai e kela komisina ma ka auwina la o ka Poalua nei, maloko o ke keena o ke Kiaaina Farrington, a ma kekahi olelo hooholo, i aponoia ma ia halawai, i kauohaia aku ai ka Loio Kuhina Irwin e hoomakaukau i kope o ke kanawai hoopulapula a puunauwe aku iwaena o na Hawaii, ma ka olelo Hawaii, no ka hookamaaina pono ana ia lakou, i na manao nui o kela kanawai.

            Ua akoakoa ai ua hoa apau o ke komisina, ma kela halawai, me ka noho ana mai o ke kiaaiana ma ke ano @@lunahoomalu, i kulike ai me ke kauoha a ke kanawai, ma ke ano o kaa oihana.

            Ma ke noi a ka Elele Kalaniauaoe, ua kohoia o George P. Cooke i kakauolelo, a i luna hooko no kela komisina, no ka uku o eono kaukani dala o ka makahiki.

            Mamuli o ka aelike ana mawaena o na lala e kela komisina, i kaa ai i ka Elele Kalanianaole ka hookohu o eha makahiki, ia George P. Cooke ka hookohu o ekolu makahiki, i ka Rev. Akaiko Akana, ka hookohu o elua makahiki, a ia Rudolph Duncan hoi ka hookohu o hookahi makahiki.

            Mawaho ae o ke kakauolelo a kela komisin, e loaa ana i na lala apau o ke komisina, me ke komo pu o ke Kia aina, ka huina o elima haneri dala no ka makahiki, ma ke ano he mau dala no ka makahiki, ma ke ano he mau dala ia no ko lakou mau hoolilo kaahele.

            O kekahi o na hana i hooholoia ma kela halawai, o ia no ke kauohaia ana aku o ke Kakauolelo Cooke, e hoomakaukau oia i kekahi papahana, no na mea e pono ai na aina hookuonoono i manaoia no Molokai, e laa ke ano o na meakanu kupono, no keia manawa mua loa o ka hoao ana aku i ka hana hoopulapula maluna o kela mau aina.

            No na mea e pili ana i ka hana ana aku i ua alanui, no ka hoomaalahi aua i ke alahele, ma kela mau aina hookuonoono, ua uiia aku ka Loio Kuhiua Irwin i kona manao kanawai, a wahi ana, aole loa i loaa ka mana i ke komisina, e hoolilo aku ai i kekahi dla mailoko ae o ka waihona hoopulapula no ka hana ana i na alanui, o ke alahele wale no e hiki ai, wahi ana, o ia no ke kahea ana i kekahi akaolelo kuikawa, no ka hooholo ana mai i kekahi haawina dala no ia hana.

            No na hoolilo i pili loa aku i ka papa komisina, pela hoi ka lakou mau ukuhana, ua hoakaka ae ka loio kuhina, ua kauoha maopop mai ke kanawai hoopulapulam e ukuia aku lakou, mailoko mai o ka waihona hoopulapula, o kahi wale no nae i hoophoihihiia aku ai kona noonoo, o ia no ke pani hou ia aku o kela mau dala, oiai nae, ua hoakaka maopopo ke kanawai, no ke ano o ka hoaieia aku o kekahi huina dala i ka poe hookuonoono, ame ke pani hou ia mai o ia mau dala, e kela poe.

            Oiai o keia ka halawai pili oihana mua loa i malamaia ai e kela komisina, e hala ana kekahi manawa loihi, e hoomakaukau aku ai, i na mea apau e pono ai ka hana hoopulapula, mamua o ka hoi ana aku o na Hawaii e noho ma na aina i hookaawaleia ma Molokai a ma Hawaii.

 

            LADANA, Sept. 20.--Ua hooholeia i keia la aole ke Kuhina Nui Lloyd George a i ole ka Haku Curzon, ke kakauolelo o ke aupuni ma na hana o ko na aina e, e akoakoa pu aku ana ma na ahakuka e malamaia ana ma Wakinekona ma keia mua aku no ka noonoo ana maluna o na kumuhana e kaupalena ana i ka hana ana i na lako kaua ame na ninau e pili ana i ka hapa hikina, ua hoikeia ae ia i keia la e na luna aupuni. O na mokuahana uloko iho o ke aupuni, oia hoi ka ninau e pili ana i na Ailiki, na kumu i hoolahaia ae no ka hiki ole i nei mau luna aupuni ke akoakoa aku ma ka ahakuka e noho mai ana.

 

Nui na Moho i Loheia no ke Kulana Elele

 

Hookahi Kumu Kamailio Nui Ia o Kela Kulana no ka Hoopau Ana o Kuhio i Kona Holo

 

NUI NA INOA KUPONO MA NA AOAO A ELUA

 

Paa ka Manao o na Hoaloha o McCandless Oia Hou Ana no ka Paahae o Kela Aoao

           

            Oaiai he makahiki okoa e kakali aku ai, mamua o ka malama ana aku i ke koho baloka wae moho no ke kulana elele lahui i ka ahaolelo ma Wakinekona, eia ko Honolulu nei poe, ke walaau e mai nei no i na moho kupono no kela kulana, i keia manawa.

            He hookahi paha kumu nui o keia hoolalelale koke ana, mamuli no ia o ka hoike akea ana ae o ka Elele Kalanianaole, ua pau kona holo hou ana he elele lahui mai Hawaii aku nei, a e noho paa ana oia maanei, no kekahi mau hana ano nui e pono ai na Hawaii.

            Ma kekahi manawa ae nei i hala, i houpuupuia ae ai ka inoa o ka Luuakanawai Kiekie Coke, ma ke ano o ka moho elele kupono loa ia a ka aoao Demokarata e kukulu mai ai imua o na makaainana koho haloka, eia nae, iwaena o na hoaloha o L. L. McCandless,

aole o lakou wahi hopohopo iki, no kekahi moho e manaoia ana e kukulu mai, no ka holo ku-e ana ia Mr. McCandless; ua paa loa ko lakou manao, oia mau aku na no ka mea paahae a ka aoao Demokarata.

            Mai kinohi mai o ko McCandless holo moho elele ana no kela aoao kalaiaina, aole on a manawa i haalele aku ai i ka holo ana, me kona nana ole no kona haule mau, ma ia ano iho la, eia no kona mau hoaloha mahope on a kahi i ku ai, me ka hoike okoa ia ana ae o kekahi manao, pehea ka nui o na moho ma ka aoao Demokarata, e manao ana e holo ku-e aku iaia, ma ke koho blaoka wae moho, e kaa ana no ka lanakila ia CcCandless.

            Ma ka manao hoi o kekahi poe Demokarata, i hui pu ia me na Repubalika, o ka Makai-Kiekie W. P. Jarrettt hookahi ka moho ikaika a kela aoao e kukulu mai ai, in a e manao ana oia e alualu i ke kulana elele lahui, a ua paa ko lakou manao, ina no kona holo mai he moho, e ku-e ana ia McCandless, e holomoku ana ka lehulehu, ma ke koho ana iaia, aole hoi ia McCandlens.

            Oiai hoi na Demokarata e kamailio ana no ka lakou mau moho kupono no kela kulana, aole i noho hamau na Repubalika, aka ua hoike okoa ae kekahi poe i ko lakou manao, no na kanaka kupono, e pani aku ai i ka makalua, e hoohakahakaia iho ana e ka Elele Kalanianaole.

            Iwaena o na noa i kamailioia ae no ke kupono ma ke kulana elele lahui, o ka Lunahoomalu H. L. Holstein, o ka hale o na lunamakaainana, kekahi inoa kupono loa, a wahi a hona mau haoloha ma keia kulanakauhale, aole he kanaka oi aku o ke kupono mamua on a, a he manaolana ko lakou, in a no ka koea mai i ka wa hakoko kalaiaina, o kona ana ka inoa ikaika iwaena o na moho e ae, a na Repubalika, e kukulu mai ai.

            O ka inoa o C. A. Rice of Kauai, kekahi inoa i kamailioia ae, ma ke ano he moho kupono loa na na Repubalika, na hoole ae nae kekahi mau alakai, no ka loaa o na kakoo piha ana iaia, mai na makaainana akum ua hookahua ia kela noonoo o lakou, mamuli o kona kulana nawaliwali, i ka manawa i holo ku-e ai i ka Elele Kalanianaole, i ka makahiki 1914.

            O Senatoaa Wise, kekahi moho kupono i kamailioia ae no kela kulana, mamuli o kana mau hana i ikeia ma Wakinekona, me kona makaukau pu, e kanalua ole ai kona lilo i elele lahui kupono.

            Iwaiena nae o kekahi heluna nui o na Repubalika, o ka inoa o Robert Shingle, ka lakou i manao ai, oia ka moho elele kupono loa, a in a no ka loaa iaia o ka waeia iloko o ke koho baloka wae moho, aole loa he kanalua ana, no kona koho maoli ia, ma ke koho baloka @aula aku iloko o ka mahina o Novemaba.

            Oiai nae, ua kakahiaka loa keia manawa, no ke kamailio ana maluna @ ko kulana elele lahui, me he mea la uae, o na houpuupu ana o keia wa, e hoea mai ana no i ke @ku okoa ana mai o kekahi o kela mau moho ae la imua, no ke ake ana e loaa kela hanohano i kekahi o lakou.

 

Piha Ohohiaia ka Halawai ma ka Paka o Aala

 

Lohei na Haiolelo e Ku-e Ikaika Ana i ke Puhi ame ke Kuaiia o ka Okolehao

 

NA KE KIAAINA KELA HALAWAI I KAHEA

 

Komo Pu na Luna Oihana me na Aliikoa ma ka Uwalo Ana i na Makaainana e Kokua.

 

            Malolo ae nei o Aala Paka, ma ka po o ka Poaha, o ka pule aku nei i hala, i akoakoa ae ai na kanaka he nui, i hiki aku paha ma kahi o ka umi kaukani, malalo o ke kahea ana a ke kiaaina, i kekahi halawai makaainana akea, no ka hoolohe ana i na haiolelo, e ku-e ana i na hana puhi ame kuai okolehao, e ikeia nei apuni kela Teritore.

            He elua mau ban puhiohe i hoea ae ma kela po, no ka hoonanea ana i ka lehulehu, a ua hoopiha i'o ia uku na mea apau me na manao hauoli, aole wale no na leo nani a na bana puhiohe i paani mai ai, aka no na haiolelo naauao kekahi i kamailioia mai e ka poe haiolelo.

            Ua noho hoomaluia kela halawai e Kiaaina Farrington, a nana no i wehe mua mai i ka haiolelo o kela po, me ka hoolauna pakahi an mai hoi i ka poe haiolelo.

            Wahi ana, he nui na haua puhi ame kuai  okolehao e lawelawea nei maloko o keia kulanakauhale, me ke ku-e maoli i ke kanawai hookapu waiona federala; a in a e maopopo ana i na kanaka o Honolulu nei, ke ino o ka okolehao, a hoikeia aku hoi ia lakou ka mea pono e hana aku ai, aole loa ona waho kanalua iki, no ke ala mai ua kanaka o keia kulanakauhale, a hooko aku i ka hana, e kinai loa ia ai ka hele lanakila ana o ka okolehao.

            Ua hoakaka pu ae no hoi oia, no kona manaoia i ka mana o ka manao o ka lehulehu, ame ka hoikeia o na ino o ka waiona, maloko o na nupepa, me kona uwalo ana mai hoi Imua o ka lehulehu i akoakoa ai ma kela halawai, o ka oi loa aku nae, i na makaainana, e hooko ana i ke kanawaim e ku mahope o ke kanawai, aole hoi e lilo i poe hakihaki kanawai.

            Ua lehulehu wale na hoololi kanawai i hookomoia au iloko o ka ahaolelo lahui, e pili ana i ke kanawai hookau waiona, ua pau wale no nae kela mau hoololi i ka haule, he hoike ana mai kela, wahi a ke kiaaina, i ke ku ana o na kanaka Amerika oiaio apau mahope o ke kanawai.

            Ina e ku ana na mea apau mahope o ke kanawai, alaila e kupono ana o Hawaii nei e kapaia ka Paredaiso o ka Pakipika.

Ka Lunakanawai Dole

            O ka Lunakanawai Dole, ke kiaaina mua loa o keia Teritore, ka mea a ke Kiaaina Farrington, i hoolauna mai ai i kela anaina, a wahi ana, he kakoo oia i ke kanawai hookapu waiona, no k ekumu he hoopoino i ke ola kino, ka hana maoli a ka okolehao, me ka loaa ole o kekahi pono malaila.

            He mahalo nui kona no ka waiona maikai, aka nae no ka pono o na mea apau, aole on a nana no ia waiona mai kai, aka aia oia mahope o ka hana e kinai, a e hoopau loa ia ke kuai ame ka hanaia ana o ka okolehao.

(E nana ma ka aoao eha.)

 

HE HOOPII AOLE E KAKAUINOA I KA AELIKE.

            He palapala hoopii ka i hookomoia ae i ka aha hookolokolo kaapuni ma ka Poalua nei e noi ana no kekahi kauoha mai ka aha mai e papa ana i ka Meia ame ka papa lunakiai kulanakuhale aole e kakauinoa i ka aelike no ke kukulu ana i ka hale kula Likelike ma ke alanui Halema'i Pupule, ka halekula hou i manaoia e kukuluia aku ana.

            Ma ka hoopii a J. A. L. De Fries, kekahi o ka poe i koho, aole ka i waiho ae ka Hui National Contracting, ka mea, koho haahaa loa,  i kana koho piha no ke kukulu ana ia halekula no ia kumu, aole kupono ka haawi ana ae i ka aelike no ke kukulu  ana i ka halekula ia  hui.

            Ua hookoia ae na palapala kii a ka aha maluna o na luna aupuni kulanakauhale ma ka Poalua nei. Ma kahi o ka aneane i ke $45,000 na lilo no ke kukulu ana i kela halekula hou ma ka aelike.

 

Paa Mai Ekolu Paahao Mahuka i ka Hopuia e ka Puali Makaikiu

 

Hookoloia Aku na Pio Ahiki i ka Loaa Ana i ka Nahelehele Mamuli o na Hana Maalea a na Makaikiu a Loaa Aku na Waiwai i Aihueia

 

            Mahope iho o ka hele lanakila ana no kekahi mau la pokole wale no, i paa ae ai he ekolu mau paahao mahuka, i ka hopuia e na makaikiu o Honolulu nei, ma ka Poalima aku la i hala; o ka eha o na paahao mahuku, ua paa mua mai oia i ka hopuia, ma ka Poaono aku mamua.

            Ma ka manawa e hele lanakila ana kela mau paahao mahuka, ua komo aku lakou maloko o kekahi mau home lehulehu, me ka aihue ana i na lole, ke dala, ame na waiwai e ae, eia nae, ua pau loa mai kela mau waiwai o ka aihueia ana, i ke kaa malalo o ka malu o ka oihana makai, mamuli o ke kuhikuhi ana o na paahao i kahi a lakou o ka hoahu ana i na waiwai loaa hewa mai.

            O na paahao mahuka o ka paa ana mai i na makai ma kela Poalima, oia o Lloyd McMahon, J. Kaahakai, ame Robert Feed, a o ka eha o na paahao mahuka, o S. Rodrigues ka inoa, ma ka Poaono aku mamua kona paa ana mai i na kanaka o ke aupuni.

            Mamuli o ka nui o na home o ke komo aihueia ana e na piko pauiole, i hookoloia aku ai, ahiki i ka paa ana o kela mau paahao mahuka.

            Ma ka Poakolu mamua aku, he mau home, i honio aihueia, o ia ua home o Bodie ame ko Bowmau. He nui na waiwai i lilo mailoko aku o kela mau home, e laa ka lole, ke kamaa, na lako gula, ke dala no hoi, ame kekahi mau lako hana.

            Ua hoikeia mai ka lohe i ka oihana makaikiu, no kela mau hana aihue, a i ka hoea ana aku o ka Makaikiu McDuffie an@@ kona puali makaainana pono oia i na meheu mawaho o na hale i komo aihueia, o kana mea i ike, o ia no ka mokaki o ka ili kuawa, a e kakau ana hoi, k ma-ka, o na kamaa o ka poe paahao iluna o ka lep.

            Ma ka po mai o ka Poaha, ua hoomau no na piko pauiole, i ka lakou hana aihue, o ia ke komo aihue ana maloko o na home o Little ame Watkins, me ka lilo ana o na lako gula, ke dala no hoi, me ka noke ia ana oloko o na pahuume i ke kuekaa.

            No kela maumau o na hana aihue, i hoomaka koke ai ka Makaikiu McDuffie, e hookolo mshope o k meheu o na piko pauiole. Ma ka Poalima ma, ua hoounaia na makai nouka o ke kuahiwi, e huli ai i na paahao mahuka, me ko lakou hoea ana aku no kekahi ana, i maa i ka nohoia e na paahao, a i loaa aku ai no hoi ma kela wahi, i na manawa ae nei i hala.

            Aole nae he mea i loaa aku ia lakou maloko o kela ana, he hoike ana mai kela, aole i hoea na paahao mahuka ilaila.

            Aia nae he elua mau alanui, e moe ana mai kela wahi mai, a hoea i ka hale o Mr. Shingle, nolaila, ua hoonoho aku la ka Makaikiu McDuffie, he eha on a mau makaikiu o kini i keia mau mana alanui, ma ka pee ana ma kekahi mau wahi e ike ole ia mai ai.

            Ua holopono loa, kela hoolala ana, no ka mea, aole i loihi iho ka pee ana o na makai, ua oili mai la kekahi o na paahao mahuka, oia o McMahon, o kona paa iho la no ia i ka hopuia, me ka hoopaaia ana o kona lima, i ka hao.

            Ua hoonohoia no kela paahao ma ha'i o ke alanui, ma ke ano hoowalewale, alaila hoi aku la na makaikiu ma o lakou wahi like ole, e pee ai, oiwi hoi ka Makaikiu McDuffie i pe iho ai ma kahi e kokoke ana i ka paahao.

            He manawa pokole wale no kela kakali ana, ua oili mai la o Kaahakai, ia manawa i kamailio mai ai ka paahao i paa i ka hopuia, aole keia o kekahi o na paahao mahuka, aole nae i puni aku ka Makaikiu McDuffie ia mau olelo, aku hokio aku la oia, a no ka manao o Kaahakai, he hoailona keia no kona hoea aku imua o McMahon, hele mai la oia, me ka manao hoohuoi ole, a iaia i kokoke mai ai, ua ku ae la ka Makaikiu McDuffie ilu@n, me ke kau ana aku i kana pu panapana imua o Kaahakai o ka paa iho la no ia i ka hopuia.

            Maluna o na kino o kela mau paahao, e komo ana laua i na lole a laua o ka aihue ana, a wahi a laua, luka wale no o ka nahelehele laua kahi i pee ai, me ko laua manao, aia a kekahi @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@  ma@nka aku @ no kekahi mau mokupuni mawalio aku o Oahu nei, ua pho wale nae ia mau kuko ana a Keinohoomanawanui.

            Ua kuhikuhi mai laua i kahi i waiho ai o na waiwai a laua o ka aihue ana, a i ka wa i laweia ae ai no ka halewai, ua ku maoli ke ahua, o na wai@like ole.

            O ke kolu hoi o na paahao, oia o Robert Feed, ma kela kakahiaka I'oalima no kona holo mahuka ana, mai ka papahana mai o na paahao mawalao ae nei o Kapiolani Paka, ua paa koko no nae oia i ka hopuia e ka Makaikiu, he manawa pokole wale no mahope mai, oiai e hele ana ma ke alanui.

            He ekolu makahiki ae nei i hala, i paa ai o McMahon, i ka hopuia no kona lawelawe ana i na hana aihue maloko o ka Hokele Iana; a no Kaahakai hoi, no ka hewa aihue no kona kumu o ka paa ana ae iloko o ka halepaahao; nolaila he mau kanaka laua a elua i maa i kela hana, a o ke kumu no iao ko laua komo ana iloko o na home lehulehu, me ka maka'u ole.

 

PIHA KA 20 OKIMARE O KEIA HOOLE IA AE ELUA MAULAIKINI E KA PUUKU

 

            Ma ka noho ana o ka aha kaapuni a ka Lunakanawai John De Bolt ma ka Poakahi nei e hoolohe i na hihia okimare ua haawai aku ia aha i ka pono o kana olelo hooholo ma ka aoao o Mrs. Helen K. McMillan, ka mea hoopii, ma o ka hookaawale ana iaia mai ia Samuel A. McMillan mai, mamuli o ka ike o ke aha i ka pololei o ke kumu hoopii oia hoi, ka pepehi mau o ka mea i hoopiiia.

            Ma ka hoopii a Joseph B. Cross e ku-e ana ia Clara Cross no ka haalele wahi moe ua hoopau wale ia. He hoopii keia i hookomoia ae iloko o ka aha kaapuni ma ka la 13 o Novemaba.

            Ma ka Poakahi nei elua mau hoopii okimare hou i hookomoia ae i ka aha kaapuni, o ka piha ana iho la ia o ka iwakalua-kumamalima o na hihia okimare mai ka la ekahi mai o keia mahina, oia keia malalo nei:

            He hoopii na Hattie Kealohanui e ku-e ana ia Enoka Kealohanui no ka malama ole i ke ola; o ka lua o na hoopii i komo ae na Taka Yamane e ku-e ana ia Nizazuehi Yamane no ka haalele wahi moe. Ma ka horn 2 o ka auwina la Poalua nei i noho hou ai ka aha haapuni a ka Lunakanawai John De Bolt e hoolohe i na hihia i paio ole ia mai e ka poe i hoopiiia ae ai.

            Ma ka hoomaopopo ana i na make no ka mahina aku nei o Augate i hala, o na Hawaii ame na hapa Hawaii no ka oi aku, a malalo mai na lahui e ae.

            Mailoko ae o na haneri laikini o na hale lawelawe oihana i hoopukaia mai ka la mua mai o Iulai elua o ia mau laikini i hoopukaia ae  e ka puuku kulanakauhale i nele ke aponoio a ka papa ola, ma na hana i koila ai k@@@ mau laikini e aponoia ae.

            O keia ka ka puuku o ke aupuni kulanakauhale D. L. Conkling o ka hoike ana ae ma ka Poakahi nei mahope iho o ka loaa ana o ka leka iaia mai ka Peresidena ae o ka papa ola F. E. Trotter, e hoakaka ana o na laikini i loaa ae mai ke aupuni kulanakauhale ame kalana no kekahi hale pepehi hipi ame kekahi hatekuat hipi aohe i apono ka papa ola. Wahi a ka Puuku Conkling ua noi mua ae ka oia i ka papa ola e waiho ia ae kekahi papainoa o na wahi apau a ka papa ola i ka papa ola i manao ai e hookapu iaia, ua lehlehu na haleaina i ikeia ka maemae ole, eia no nae lakou ke lawelawe may mai nei i ka lakou mau hana malalo o na laikini i hoopukaia ae e ke aupuni kulanakauahale ame kana no kekahi hale pephi hipi ae kekahi halekuni hipi aohe i apono ka papa ola. Wahi a ka Puuku Conkling ua noi mua ae ka oia i ka papa ola e waiho ia ae kekahi papainoa o na wahi apau a ka papa ola i manao ai e hookapu iaia, ua lehulehu na haleaina i ikeia ka maemae ole, eia no nae lakou ke lawelawe mau mai nei i ka lakou mae hana malalo o na laikini i hoopukaia ae e ke aupuni kulanakauhale, he mau Iaikini i hoopukaia aku me ke apono ole mai o ka papa ola.     

            ' ' Aole haleaina maloko o ke kulanakauhale e hoopukaia aku na laikini e keia keena oihana koe wale no a loaa mai ka palapala mai ka papa ola mai, ma ka mea e pili ana i keia mau laikini ua ike au ua kauoha mua ia e au ka laikini o ka halekuai hipi e hoopauia; o kekahi laikini ua aponoia mai e ka papa ola, wahi a ka puuku Conkling.