Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 36, 9 September 1921 — Page 5
This text was transcribed by: | Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun |
This work is dedicated to: | Dr. Michael J. Chun |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
He Moolelo no
Konaradi Kenekona
ai i ole
Ka hiene o na Awawa Kuhoho ame Demo-
na ka lio Eleele Kupaianaha
O ke kumu o kela poino i loaa i ke alakai, o ia no kona
haule ana me kona hoki ma kekahi wahi o ke alanui, malalo
aku o laua nei, a kau pono iluna o ke one poho, o ke poo wale
no o ka hoki ka laua nei e ike aku la, aia hoi ke kanaka alakai
ke ku la maluna ke kua o kona hoki, a e noke ana i ke kahea
me ka leo nui no kekahi mau kokua, e hele aku e hoopakele ae
iaia mai ka make mai.
Ua ike mai ua kanaka lapuwale nei i na opio iluna o ka
plai i ka nana kau iaia, me he mea la iloko o kela mau minuke
o ka poino, hoopoina ae la oia i kana mau hana lokoino i kela
mau kanaka opoi, a kahea mai la me ka leo ku i ehaeha ia
laua nei e hele aku e hoopakele iaia.
"E wikiwiki ko kaua hele ana aku a hoea ilalo o kahi pala-
halaha o ka aina @ i huli mai ai o Konaradi e kamailio i kona kokoolua.
"Heaka ka umea i manao ai e hana?"
"Ke makemake loa, nei au e hana aku i kekahi mea, e hoopakeleia ae@ai ke ola o kela kanaka,
o ka pilikia wale no nae, aole i mao@@po ia'u ke alahele e pakele ai oia"
"O oe k@@ahi o no kanaka hupo loa e Konaradi, o ka manao ana
e hoopakele aku i ka nana i imi i wahi nou e poino ai!
@ hookuu aku iaia pela e make, i ka uku ia o ke
kanaka ino*o ke alakai ana mai nei ia kaua a haalele i keia
wahi inoino i kamailo aku ai o Kakeo, me ka nele i ka manao aloha no ko laua alakai.
"He kanaka no oia elike me ko kaua ano, a i ke komo ana
o kekahi mea iloko o ka poino, aole au e ku malie wale aku
ana, a nanamaka me ka hana ole aku i kekahi mea, e pakele
ai kona ola."
Loaa pono aku la o Kakeo i kela mau hoakaka a Konaradi,
nolaila aole loa i kamailio hou mai.
Hoomau aku lalaua nei i ka hele ana, ma kekahi alanui
kikeekee. aole nae me ka maalahi. oiai he nihinihi loa ka alanui
ma kela wahi, a i ko laua nei hoea ana kau ilalo. lele iho la o
Konaradi mailuna mai o kona lio. a hele aku la e kiei ma ke-
kahi wahi, e hiki ai iaia ke ike aku i ko laua alakai, o kana
nae o ka huli ana mai ihope, mahope iho o kona ike ana aku,
aole ua alakai nei o laua, o ia no ko laua lohi loa, no ka mea
ua nalowale ua alakai nei, me kona hoki, ilokoo ke one poho-
poho. o kana mea wale no i ike aku, o ka papale o kela kanaka
e waiho mai ana iluna o ke one.
MOKUNA XXVI
Ua lilo keel make aria o ke Paniolo alakai, i mea e hoo-
kaia mai ai ka weliweli maluna o na kanaka opio. ke ku
malie la laua, nana aku i ka papale me ua manao menemne-
ne, a i ka hala ana he mau minuke, o ko laua ku ana ma
kela wahi, ua pane ae la o Kakeo i ka i ana ae:
"Aohe a kaua noono hou ana aku no kela kanaka ino.
ua make oia o ko kaua mau ola wale no kaua e noonoo
no ka palekana mai na enemi mai."
"E haalele kaua i keia wahi, ua hele mai laau a mene-
men i ka hopena i kau aku maluna o kela kanaka," wah
a Konaradi, me ka hoihoi ole i na olelo a kona hoa.
Ma kela wahi aku o ke alahele, he oi loa ka nihinihi, a i
ko laua hoea ana aku, ma kekahi wahi, ike iho la o Kona-
radi, i ke kumu o ka haule ana o ke alakai o laua ilalo o ka
pali, mamuli no ia o kekahi pohaku oioi e ku ana ma ke ala-
nui, a o ka mea nae nana i hoohauoli loa mai i kona noonoo
e ia no kona ike ana aku, e waiho mai ana ka puolo o na
meaai, a kela kanaka o ka aihue ana mailuna aku o ka hok
ukana, nolaila lele iho la oia ilalo, a lawe mai la i ka puolo
me ka hoopaa ana ae mahope o ka noho o Kakeo.
Ua hele o Kakeo a pololi loa, o kona manao iloko o
kela manawa o ka loaa ana aku o ka puolo meaai, o ia no ka
wehe ana ae, a hoomaka aku e ai, i na mea maloko olaila
ua huhu mai la nae o Konaradi me ka pane ana mai:
"Aole keia he wahi kupono no kaua e hoopau manawa
wale ai kakali malie oe me ka hoomanawanui ahoko i ko
kaua @ana aku no keahi wahi kupono, e paa ole mai a
kaua, @hopuia e na enemi."
I kinohi, ua paakiki no o Kakeo, e wehe i kela puolo mea-
ai, a e noho laua malaila e ai ai, aole nae he ae iki o Kona-
radi, nolaila ua hoomau aku la no laua i ka hele ana nomua
me ka namunamu nae o Kakeo, no ka nui o kona pololi.
O ka laua nei hele hoi ia ahiki i ka hala ana mai o kahi
inoino o ke alanui, alaila pii aku la ahiki i ka hoea ana i
kekahi wahi kiekie, malaila i wehe ae ai o Konaradi i ka
puolo meaai, a haawi mai la na Kakeo keahi mau meaai
a nana no hoi kekahi, o ko laua hoomau aku la no ia i ka
hele ana, me ka ai ana no hoi i na meaai, maluna o ko laua
mau holoholoana.
Ua hele a kiekie ka la i ka lolo, hoea aku la laua no ke-
kahi wahi kauhale uuku iwaena o ke kuahiwi, ma kela
wahi, i loaa mai ai ka lohe ia laua nei, no ka haalele ana
mai o ka puulu mamua aku o laua, ma kela kakahiaka, no-
laila he mea makehewa wale no ko laua hoao ana aku e alu-
alu ia lakou, aka aia nae iloko o konradi ka manao, no
ka hiki e loaa kela poe ia laua, ma kekahi manawa o ka
po@ ma kekahi wahi a lakou e hoomoana ai.
Ma kela wahi kauhale i hoomaha iho ai na kanaka opio
no ka haawi ana i manawa no ko laua mau holhoolona, o
ai ai a e inumai ai. pela no hoi ko laua nei hooluolu ana
oiai ua hele na maka o ooleʻa, i kau a mea o ko loaa ole o
ka hiamoe maikai ana.
Hele aku la o konaradi ma e ninau i kekahi mea, nana @
malama ana he wahi hale hookipa, ma paha he mau meaa @
kekahi e loaa malaila, a i kona ae ana mai, kauoha aku la
oia i mau meaai, nolaila manao ae la ka pau o ko laua nei
pilikia.
I ko laua maona ana, me ka uku ana aku hoi o Konradi
no na hoolilo o na meaai, a pela me na meaai i haawiia
mai na ko laua mau holoholona, ninaninau aku la oia i kela
kanaka, i kekahi wahi hou aku, e hoomoana ai, ka hukaʻi
mua, a hoika mai la no hoi kela kanaka, nolaila ua nui nui na
ike i loaa i na opio, no ka maalahi o ko laua alahele.
Oiai hoi ko laua mau holoholona e ai ana, a e hoomaha
ana hoi, hele aku la ua kanaka opio malalo o na kumulaau
no ka hooluolu ana ia laua iho, ahiki i ka wa e hapa mai a
ka ikaika o ka wela o ka la a, alaila hoomau hou aku i ka
hele ana ma ka laua huakai hele.
I hakalia no a haule iho ua mau opio nei malalo o ka
malumalu o na kumulaau, o ka lilo aku la no ia, oiai ua
hele maoli a maluhiluhi, me ka makehiamoe pu, a i puoho
o Konaradi i kona lohe ana ae i ka uwe o ka hoki, eia ka
ua ahiahi. ua loihi maoli ko laua manawa i himamoe ai.
E hoomakaukau ana nae oia e hoala aku ia Kakeo, lohe
@ kuu la oia i keakahi mau leo hmaumu. maloko o kela hale
a laua o ka ai ana, o kone eu ae la no ia a hele mai la me
ke kiei ana aku ma ke kihi o kahi puupupu hale ; a o ka mea
nana i hookahaha loa mai i kona manao, o ia no kona ike
ana aku i kela kanaka elemakuile, me ka makaaniani gula, e
ku ana, me ke kamailio ana mai i ke knaka malama i kela
hale, me ka leo liili loa, a ku aku ana hoi kona hoki, ma
hope o kona kua.
"Ea, he k@u aku maoli keia o ka mea kupaianaha, i ka
hahai loloa o keia kanaka mahōpē o koʻu mehua," i nalu
wale iho ai no o Konaradi iloko ona. "Ke ole au e kuhi-
hewa, he hana nui ka keia kanaka i makemake ai e hooko."
Ke ku la ua kanaka elemakule nei kamailio me ke ka-
maaina, ma ka olelo Paniolo, me ka hiki pono ole iaia nei
ke hoomaopopo aku i ka laua mea e kamailio ana, eia nae.
ma ke ano o ke kuhi ana o na lima, pela hoi kekahi mau
olelo hiki iaia nei lohe aku, hoomaopopo iho la oia, o
na mea a kela mau kanaka e kamailio la. no na mea pili
no ia i ka kuakaʻi a ka poe i hala mua aku, pela hoi me laua
nei, a kela mau kanaka e manao mai la, aia no na opio ke
hiamoe la malalo o na kumulaau.
I ka pau ana o ka laua kamailio, nanao iho la ke kanaka
elemakule iloko o kona pakeke, a haawi mai la i kekahi
dala i ke kamaaina, o kona kau ae la no ia maluna o kona
hoki, a hoomau aku ;a i ka hele ana, ma ke alahele a na opio
e hele aku ai mahope.
I kela hala ana aku o ke kanaka elemakule, hoi hou mai
la o Konradi, a hiamoe iho la ma ka aoao o Kakeo, me ka
hele ana mai ane o ke kanaka kamaaina, e nana ia laua
nei, a i kona kokoke ana mai, ala ae la o Konaradi iluna.
ma ke ano maalea e ike mai ai kela kanaka, akahi no keia
a ala ae, me ka maopopo ole, no ka hoea ana mai o ke ka-
naka elemakule a kamailio pu me ia.
Hoala aku la o Konaradi ia Kakeo, me he mea la ua ma-
kemake loa oia e haalele koko iho i kela wahi a o ia ka
Kakeo o ka pane ana ae: "Heaha kau e hoala nei i kou
hiamoe? He keu aku ka wela o ka la ia keia manawa, e ka-
kali malie kaua ahiki i kea ahiahi ana, o ka wa oluolu ia, o
ka hele ana ma kekahi huakaʻi loa."
"Aole keia he wahi no ka hiamoe leʻaleʻa ana. aole anei
ou hoomaopopo, eia ko kauuua mau enemi mahope mai kahi
i hookolo ai i ko kaua meheu? He hana naaupo loa keia a
kaua o ka himaoe ana ma keia wahi, me ka noonoo ole ae i ka poino."
Ma kela wahi i komo mai ai ke kanaka kamaaina, a olelo
mai la i na opio aole laua e pupuahulu no ka hele ana, oiai
he ikaika loa ka wela o ka la i kela manawa, aka e hooma-
nawanui laua ahiki i ke ahiahi ana.
Hooniele wale aku la no o Konaradi i kela kanaka, in a
paha he põe kekahi i hoea mai, i ko laua wa e hiamoe ana
luliluli ae la ke poo o ua kanaka nei, me ka hoole ana mai
oiai no nae ua ike pono aku o Konaradi i ke kanaka ele-
makule e kamailio pu ana me ia, i na minuke aku i hala.
Maopopo loa iho la ia Konaradi ka hoopunipuni o keia
kanaka, a komo mai la ka manao hoohuoi iloko on a, ua ki-
peia mai ua kanaka nei e kela elemakule. aole e hoike mai
i ka mea oiaio, a komo pu iho la no hoi ka hopohopo iaia,
he poe kanaka epa wale no ko kela aina.
Mamuli o kela maopopo loa ana ia Konaradi, he hoopuni-
puni wale no na olelo a kela kanaka, e kaohi aku la ia laua,
@ole e hele koke, ua ala ae la oia a ku iluna, me ka huki
okoa ana aku i ka lima o Kakeo, a he hookahi ko laua ku
like ana ae iluna, o ka hoomakaukau koke iho la no ia i ko
laua mau opio nei maluna o na holoholona, o ko hoomau aku
la no ia i ka laua huakaʻi.
Ke makemake loa la o Konradi e loaa aku iaia kela
elemakule, in a he epa kekahi iloko on a, alaila aole he ma-
nawa hou aku no kekali ana i kana mau hana, aka e koi
okoa aku ana oia iaia, e hoike mai i ke kumu nui o kona
@ahai ana mahope oia nei.
Ua hiki ole nae ke hookoia aku ka ii@i o Konaradi e loaa
koke ke kanaka elemakule iaia, mamuli o ka malie loa o ka
hele ana o ka hoki o Kakeo i ka hoea ana i ke ahiahi,
aole he wahi hoailona, no ka ikeia aku o kela kanaka.
He keu aku ka hahana maoli o ka wela a laua e hele la,
@loko o ka hele a ahiahi, he wela wale no ke ea ke pa mai ia
laua. o ka lepo keia e puehu ae ana, ke pa mai i ka ili, he
wela wale no ; a ke ike la o Konaradi i ka hele o kona lio
a nui maoli ka hanu, me kela hele malie no o laua, aka no
ka hoki o Kakeo, ua kupono maoli kela ano, no ka mea
na maa na hoki i kela aina wela.
He maikai wale no ke alanui ma kela wahi a laua e hele
la, eia nae aia no na puu nunui ke kuʻ la ma kela ame keia
aoao o ke alahele, me ko laua aʻe ana i kekahi mau kaha
wai nunui ekolu me ka pilikia ole.
I ka uhi ana mai oka poeleele, hoea aku la laua ma ke-
kahi wahi inoino o ke alanui, he haiki loa kahi e hele aku
@@ elike no me kela wahi a laua i ike ai i ka haule ana o ko
ʻaua alakai i ka pali, a make ai iloko o ke one pohopoho.
Iloko o ko laua nanea i ka hele, halawai mai la na
opio me kekahi uakaʻi o na hoki ukana, e hele mai ana ma
ke alanui hookahi a laua nei e hele aku ana, a oiai he haiki
oa kela wahi o ke alanui, he hana paakiki loa na laua nei
ka huli hoi ana mai ihoope, pela no hoi kela huakai ma ke-
kahi aoao mai.
Me ka hookaʻula ole iho nae, hookikina mai la ka poe
ma kekahi aoao mai i ko lakou mau hoki o ka hana pono
wale no ma ko Konaradi ma aoao o ia ka pili ana ae iloko
o pa paia o ak oali ; ame ka hana nui ka poe o kekahi aoao
mai. i hele mai ai, ahiki i ka oili ana ma kekahi aoao me
ke kuwai ana mai o ka aoao maloko o na hoki ia laua nei.
O ka hele hoi ia ahiki i ke kanaka hope loa, akahi no o
Konaradi a ninau aku, in a paha ua ike kela poe i ka hukai
o ka hala mua ana mai, ma kela la o ka pana no kela ninau
o ia no ko lakou halawai ana mai ma alahele aole no i
mamao loa mai ia laua nei aku.
Oiai ke uhi mai la ka poeleele i kela manawa, aole a laua
nei awiwi ana aku, me ka manao e loaa kela poe, oiai ua
po e hiki ole ai ke awiwi aku ka hele ana.
Ia laua nei nae o ke kau ana aku i kekai wahi malaelae
ke aku la laua nei i ke kanaka elemakule i ka hele ma kali
mamao, nolaila awiwi aku la ka laua nei hele ana, aole no
hoi i loihi iho, hookokoke aku la laua nei mahope o kela
kanaka eia nae, na hoea aku la i kahi haikiʻo ke alanui.
I ko laua nei kokoke loa ana aku i ua kanaka elemakule
nei, hula mai la oia ihope, me ka akeʻakeʻa ana ae i ke
alanui, i hiki ole ai i na opio ke oili aku mamua, ike koke
iho la no o oKonaradi, he manao kolohe iloko o kela ka-
naka, nolaila, hooholo iho la kona lima no kahi i waiho ai
o kana pu panapana o ka mea apiki nae, mamua o ka paa
ana aku o ke kuau o ka pu i kona lima, ua kau mua mai la
"E ku aku olua e keia mau kanaka powa malaila! Aole
ua elemakule nei i kana ou imua o na opio, me ka pane ana
mai me ka leo oklakala, ma ka olelo Beritania maikai loa :
loa e loaa aku kaʻu mau dala ia olua e keia mau lapuwale!"
"Aole maua he mau kanaka powa i lohe oe," i pane aku
ai o Konaradi me ke kuoo makaʻu ole. "E manao ana ka
au, aole he hiki ia oe ke kamailio i ka olelo Beritania e keia
elemakule ino?ʻ
Ma kela wahi, noke ae la ua kanaka elemakule nei i ka
akaaka, a na kela leo akaaka, i haawai koke mai ia Kona-
radi i ka ike. aole ka kela he kanaka okoa aku, aka o kela
kanaka no i kapa iaia iho o Kimo Kenekona, ma ke ano
epa. Ua piha loa o Konaradi me ke kahaha, me ke komo
ana mai o na manao makaʻu a hopohopo iloko on a, a o ia
kana o ka pane ana aku :
"Akahi a maopopo loa iaʻu i keia manawa, aole o Makaio
Nomana kou inoa. O oe no keia o Hobaka Dukona, ke ka-
naka hilahila ole i oiha i ka epa ame ke kolohe!"
Aohe he hoole mai o ke kanaka elemakule no kela mau
hoakaka a Konaradi aka lalau ae la keahi lima i ka umi-
umi kuʻi, a ia hemo ana ae, waiho wale ae la kona hele-
helena me ka pane ana mai :
"Aohe aʻu hoole ana aku no koʻu loaa pono ana mai la ia
oe, no ka mea eia kou ola iloko o ka poho o kua lima i keia
manawa. Ua alakai mai nei au ia oe ame kou loa n@ a
paa i ka umii, oiai ua paa omua nei o ko olua alahele iaʻu, a
aia hoi mahope aku o olua, he mau i-a wale no ka mainao
Mai ia olua aku: o Felipe, me ka makaukau i kana pu rai-
fela, e kaili ae i ko olua mau ola."
MOKUNA XXVII
No ka hooiaio ana i ka pololei o na olelo a Mr. Dukona,
hula iʻo mai la ka Konaradi nana ana ihope, aia hoi, ike mai
la oia ia Felipe i ke ku me ka paa an ai kana pu raifela
iloko o kona lima ; a e k au pololei mai ana hoi imua o laua
nei.
Oiai ua lako no na opio ma na pu panapana, aka o ka
manao ana aku e paio me kela mau kanaka, he hana hawa=
wa loa ia, no ke mea, mamua o ka hemo ana ae o ka laua
mua pu panapana iwaho, e ku mau mai ana laua i ka poka,
o ka mea maopopo loa he make wle no ka hopena e kau
mai ana maluna o laua a elua.
Aia no o Mr. Dukona, ke alai mai la i ke alanui, no ka
hoohoka ana i na opio, in a laua e manao ana e holo no ka
hoopakele ana i ko laua mau ola, a o ia ka ua kanaka nei i
pane mai ai:
"Mai hoao kekahi o olua, e holo mai keia wahi aku, no
ka mea aole loa o Felipe e hoohakalia iho ana, i ka hookana
ana mai i kana pu raifela, ke ike aku la no olua, ua makau-
kau oia i na wa apau e hoouna mai i ka poka o kana pu, no
ke omo ana i ko olua koko."
Ua hele o Konaradi a piha loa i ka huhu i kela wa, no na
hana a kona mau enemi. me kona ike ana io no hoi, aole
he wahi nona e pakele ai aka nae, he mea makehewa wale
no ka noo malie ana, a o ia kana o ka i ana aku :
"O oe kekahi o na kanaka ino lapuwale loa ma ka honua
nei! Pehe no la ua i ike mua ole ai ia oe? Ua hoohuoi
au, ma kela inoa Makaio Nomana, he kanaka kolohe oe, ma-
muli o kau mau olelo hoopunipuni iaʻu, me koʻu haupu mua
ole nae, o Dukona kou inoa oiaio. Ina i maopopo mua iaʻu
o Dukona oe, ina ua lilo kahiko oe he pio naʻu, a i ole, ua
hiki iaʻu ke pakele mai ia oe mai!"
"Aole no ia he kumu nou e pakele ai aole loa. Ina no
loaa aku ka ike ia oe noʻu, e poholo ana no oe iloko o ka
@mii. Ua kuhihewa oe, e hiki ana ke nalo kau huakaʻi no
Amerika Hema nei, ia oe i holo mahuka mai ai, aka ua
hookolo aku au mahope o kou meheu, no kuu ike, aole au
wahi e ae e holo ai, no Amerika Hema wale nei no, nolaila
@a makaala mau au i na moku apau e haalele aku ana ia
@u Ioka, pela iho la i loaa ai ka ike iaʻu, e pili ana ia oe"
Ke noho malie loa la o Konaradi me ka pane ole aku : me
le mea la ma kana noonooo iho ua pau maoli kona manao-
na, no ka hiki iaia ke hoopakele ae i kona makuakane, no
la mea eia oia iloko o ka lima o na kanaka na laua i hoo-
lo i kona makuakane he pio na laua.
No ko ia nei noho malie loa, homau hou mai la o Mr.
Iukona i kana kamailio ana :
"Ia maua i ike ai, e kau mai ana oe maluna o ka mokuahi
Iolivia, o ko maua kau like mai la ia maluna o kela moku,
ne koʻu hoano-e ana ia iho elike me ke kaflnaka elemakule
a o koʻu umiumi kuʻi la oiai hoi o Felipe i hoomanao
la aku ai iaia iho, i ole ai oia e ikeia aku e oe. HE mea
@no, e haawi mai oe i na hoomaikai ame na mahalao ana
iaʻu no ka palekana o kou ola, no ka mea ua makemake
nau. o Felipe e pepeli ia oe a make owau wale no ka mea
@na i kinohi aku ia manao ona.
"Mai kinohi mai o ka maua hoea ana aku no Amerika
i makemake mau ai oia e hookau mai i ka make maluna ou
amai ia manawa mai no hoi, i ku mau ai au ma ka aoao e
hoopakele ana ia oe, ahikie wale no ikeia manawa. He
@aio, he kanaka ino au, aka nae, aole loa i hapala koʻu mau
lma i ke koko o koʻu mau enemi, e eai mau no au ke ku nei
no ka hoopakele ana i kou ola mai kela kanaka mai ; aka i
mao nae lua e pale ae i kaʻu mau enemi, a eia mau no au ke ku nei
no ka hoopakele ana i kou ola mai kela kanaka mai l aka i
mao nae lua e pale ae i kaʻu mau kauoha aole e ili mai
m@@hewa ana maluna ou in a e halawai oe me ka make
ma ia Felipe mai."
kahi no a loaa mai la kahi manaolana ia Konaradi no
kaaalekana o kona ola mamuli o kela mau hoakaka a Mr.
D@@ona, a o ia kana o ka pane ana mai :
Ke makemake nei au e ninau aku ia oe e Mr. Dukona,
ha@a kau mea i manao ai e hana mai ia maua?" wahi a
Konaradi me ke auhee ana aku o ka makaʻu mai iaia aku.
Eia hoi paha oe ke hele nei e huli i ko makuakane ea?
Ae, o ke manao nui ia o kaʻu huakaʻi i hoea mai ai i keia
aiamalihini."
Ea pela, owau ponoi ka mea nana e alakai aku ia oe
im@ona."
@@ele ae la ka oili o ke kanaka opio me ka piha i ka oli-
ol @o ka maalahi o ke alahele e halawai aku ai oia me
keauumakuakane, me kona ninau ana aku nae :
E@a no anei kuu makuakane ke ola mai nei?ʻ
Ae. ke ola mai nei no kou makukane, aole loa on a pili-
ki ana kekahi ano. Aia oia ma kekahi wahi, e hiki ole ai
ia ke hoopolikia mai iaʻu, ma kekahi ano. ahiki i ka holo
ponoana o kaʻu nau hana i hoolala ai no koʻu pono. E
la@@aku ana au ia olua e na opio a hoopaa aku olua ma
ka@@ hookahi, malalo o ke kiai makaala ana a juana, ke
kaaka aʻu i hoonoho aku ai e makaala i kuu pio."
Alaila manao anei oe e Mr. Dukana. e pakele ana oe no
ka mau hana karaima ekaeka, me ke kau ole aku o na
hopaʻi koʻikoʻi maluna ou?"
Aohe oʻu noonoo no kena mau mea au e kamailio mai
la kouʻu wa e hooko ai i kaʻu mau hana, no koʻu pomaikai
hoopau manawa wale nei nae kakou ma keia wahi, o
kue kauoha aku nei ia oe e ka opio, e lele koke iho oe
ilio mailuna mai o kou lio!"
Ke hookakanalua la o Konaradi i ka hooko ana mai i
k@@@auoha, a o ia ka Mr. Dukona, o ka pane hou ana mai
@@ leo kuoo , e hiki hou ole iho ai o Konaradi ke hoo-
lohi :
"E lele koke oe mailuna mai o kena lio, aole oʻu make-
make e hookokoke aku ma kou aoao, o poino mai auanei
@@
"Lele iho la o Konaradi ilalao, me ke kauoha ana mai o Mr.
Dukona iaia e aku imua o ua kanaka nei, aia no hoi
ka pu panapana ke paa la iloko o kona lima, a i ka hoea
a aku o Konaradi, huliia mai la kona kino, a lilo aku la
ka mua pu panapana elua, pela no hoi i huliia mai ai o
@@@ oo, a lilo aku la kana pu panapana a ku olohelohe iho
@ opio, me ka nele i kekahi makukau ma ko laua aoao.
a aku ai e hoopilikia i ke kanaka elemakule.
I ka ike ana o Mr. Dukana, ua olohelohe kela mau ka-
ka@@opio, e hoopoino ole aku ai iaia, o kona kauoha mai la
@ i na opio i ka pane ana mai.
"@kau houae maluna o ko oluna mau holoholona, owau
@ o kakou e hele ai a e hahai mai olua mhope oʻu,
@ hookuu aku ia Felipe e hele mai mahope o kakou. E
@ hou aku nae au ia olua, ma ka manawa mua loa a
@ i olua e hoao ai e holo mahuka, aole loa o Felipe
@ hakalia iho ana i ka hoohana ana i kaua pu raifela
o ke alahele o ke ola ea, o ia noka noho malie loa."
Ua poeleele loa i kela manawa, no laila hoomaka aku la
e hele eia ka aunei, ua kokoke loa lakou i kaniho-
e na kanaka, no ka mea he mile hookah ko lakou
na aku, hoea aku la i kekahi kulanakauhale nuku a
aku la ia lakou nei ka hukai mua i hele mai ai, e
aha ana kela puulu malaila.
ko lakou nie hoea ana aku hoakaka aku la o Dukona
Felipe, he mau kanaka opio hana karaima keia, a he mau pio hoi laua oiai ma ka olelo Paniolo keia mau
@ la i ka poe o kela wahi, aohe o
laua nei lehe aku ; o ka laua nei mea i ike, o ia ka haawaiia
ana mai o kekahi kauoha paa ia laua, aole e kamailio ma-
waena o laua iho a i ole kamailio aku paha me kekahi poe
okoa loa.
I ko laua nei hiamoe ana ma kela po, kiiia mai la laua e
hoopaa i ke kaula, nakiikiia na lima ame na wawae, me ia
paa laua i hiamoe ai, ahiki i ke ao ana ae i ke kakahiaka,
akahi no a waheia ae na kaula, me ke kiai makaala loa ana
nae o Felipe ia lau, a i ka manawa a ua hapa Paniolo nei e
kaalo ae ai mamua o Konaradi e minoaka iho ana oia, ma
ke ano pahenehene, no ke kaa ana o ka lanakila ma kona
aoao, a no ka pahuʻa ana hoi o ka Konaradi mau mea i hoo-
lala mua ai, e pakele mai kona mau enemi aku.
Haawiia mai la he mau meaai ia laua nei, aole no he ku-
pono, o ka nana ae hoi, ua nui maoli ko laua pololi, nolaila
ai aku la no laua, aia ka pono o ka piha aku oloko. Ua
hele ko laua mau lima ame na wawae a maeele, i kela hau-
hoaia ana i ka kauula, he mea ole nae ia i ka manao o ko
laua mau enemi. kauohaia mai la laua nei e hoomakaukau i
ko laua mau holoholona, no ka hoomau ana aku i ka la-
kou hukai hele nomua.
Mamua o ka puka ana mai o ka la ma kela kakahika, i
haalele iho ai ka hukai o ia hoi kela poe o ka hele mua
ana mai, âme lakou nei. He nani ka hiona o ka aina, in a
paha aole ma ke ano pio keia hele ana a na opio e lilo ana
no hiona, i malihini i ko laua mau maka, i mau mea hoo-
hauoli mai ia laua, aole nae pela, ua lilo kela kulana pio. i
mea hoauhee aku i na ano hoihoi me ka hauoli mai ia laua
aku.
Mamua loa o ke poo o ka hukai he hookahi kanaka ma-
luna o kona hoki a he hoki ukana aku, me kekahi hele i
hoopaaia ma kona ai i hiki ai i kanui o na hoki e ae ke
hapai aku mahope.
He huakai lohi keia o na hoki ukana, aia hoi mawaena o
cela âme keia mua hoki na kanaka, no ka makaala ana i
kela mau holoholona i ole e hoi hou ihope, a i ole, hoolaulau
aku i ka ai mau ma ke aoao o ke alanui.
Mahope loa o kela huakai, a keiki opio, me ko laua mau
enemi. Ke noho mumule wale la no a Konaradi eia nae ke
hana la kona noonoo i na manawa apau, aka no kakeo
kona kokolua, ua hele oia a piha loa me ke kaumaha, me
ka hopohopo mau iloko on a, no na hopena poino e kau mai
ana maluna o laua.
He lohi maoli kela hele ana, mamuli o ka nui o na hoki
ukaha, a i ke ku pono ana o ka la i ka lulo, ua halawai aku
la lakou nie, me kekahi puulu o na keiki paniolo pipi. me
kekahi pua pipi o hookahi kaukani i ka nui e hele pololei
mai ana mamua lakou nei.
O kahi nae o ka laki ma kela halawai ana o kela oe i kahi
hookahi, he akea ke alanui, iwaena no o kela pua pipi e
née aku ai na hoki imua plea no hoi na pipi e hele mai ai,
oiai hoi na kanaka o na aoao a elua, e makaaia mau ana i
ka lakou mau holoholona.
Imua nae o na maka o na kanaka opio, he hiona kela i
malihini loa ia laua a he ku no hoi i ka weliweli ke ike aku
i na pipi nunui, me ko lakou mau kiwiw e wanao a ana ma
kela keia aoao o ka lakou nei wahi e hele aku la, eia nae
aia mau na keiki paniolo ke ku makaukau la me ka lakou
mau huipa ili loloa no ka hoʻihoʻi mau ana i na pipi i kahi
hookahi.
I ka hala ana mai o ka pua pipi me na keiki paniolo, ma
ko lakou alahele, hoakoakoaia ae la na hoki ukana i kahi
hokahi, no haawai ana i manawa no lakou e ai mau ai,
alaila noho iho la lakou nei no ka ai ana i ko lakou aina a-
wakea no ka hapalua hora paha kela hoomaha ana a lakou
o ka hoomau aku la no ia i ka hele ana imua.
Ma na hora o ka auwina la, hoe aaku la ka hukai no ke-
kahi kulanakauhale jou, ma kela wahi, i hoomaha iho ai na
kamakhele, no ka hooluolu ana ia koena la a no ka hoaumoe
ana no hoi ma ia po, ahiki i ke ao ana ae ma kekahi la mai.
O na kauhale ma kela wahi, ua kukulnia ma na wahi pala-
halaha o ka hanua, a he lola hoi na hale i kaokoa loa, mai
ia kauhale a na opio i ike ai ma na wahi i kaahope aku aia.
noi na kuahiwi kiekie, e hoopuni ana ma na aoao apau o
kelakauhale, a koe wale no kahi o ke kai w waiho mai ana,
o kahi haahaa wale no ia.
Ma keia manawa a lakou nei o ka hoea aku, o ka ma-
nawa ia e hoakoakoaia mai ana kekahi pua pipi no ka
enehi ana aku, i iʻa na na kauaka o kela wahi, a na na ma-
lihihini kaahele no hoi e hoea mai ana, nolaila loaa iho la
ka ike i na opio, i ke ano o ka pepehi ana i ka pipi ma kela wahi.
Oiai no laua nei e nana ana, i ka hana a na kiki paniolo,
o ka laua mea o ka hoomaopopo na aku, o ia no ke hoohuia
na ae o kekahi mau pipi elua, mailoko ae o ka nui o na pipi
homaka aku la na paniolo i ke alualu ehooahei a komo
aku la ua kaula ma na kiwi a hooheiia aku la hoi kekahi
ma na wawae hope ame na wawae mua, a hoohinaia aku la
lalo, me ka pepehiia ana iho a make.
Ike aku la laua nei, i ka loleia mai o ka ili. a o ka iʻo oki-
kia mai la me ke koalaia ana aku iluna o ke ahi, me ke ku
maoli i ka hoowahawaha ke nana aku, Ina aole i pololi
maoli na kanaka opio, aole laua e ai i kela iʻo pipi, o ka nana
e hoi a he wahi e loaa ai o na meaai maikai, aole kamawae
ana ae, i na meaai e haawiia mai ana na laua nei.
I ka uhi ana mai o ka po, aia na keiki opio mawaho o ke-
kahi hale kahi i hiamoe ai iluna o ka mau, aia hoi ma kahi
namao mai ia laua aku o Felipe kahi i noho mai ai hakilo.
ne ke puhi ana i kona paka kilakila a iloko o ka maala o
kela kanaka, ua hiki no nae ia Konaradi ke hawanawana
mai ia Kaheo, no kona manao o holo mahuka ma kela po.
Aohe a Kaheo pane aka luliuli wale ae la no kona poo.
oiai piha mai la oia me ka makaʻu in a nei o ko Konaradi
holo mahuka, alaila e poino ana oia i kona noho hookahi
who iwaena o ka lahui kanaka okipuu.
I ka hele ana a poeleele. kauohaia mai la na opio e hoi
holokoʻo ka hale e noho ai, o ka mea apiki nae, ke hoolalau
wale mai la no o Kakeo mawaho, me ka hoi ole mai, a ke
hoohuoi la o Konaradi, aia paha kekahi noonoo maikai ole
loko o kona kokoolua.
No ka hapalua hora paha kela hoolalau ana mai a Kakeo
nawaho, komo mai la o Mr. Dukona iloko, a mahope pono
ku hoi on a o Kakeo, a maopopo koke iho la no ia Konaradi,
ua hoike aku o Kakeo i kana mea o ke kamailio ana aku
aia no kona holo mahuka ma kela po.
Hele pololei mai la o Mr.Dukona a imua o Konradi
pane mai la : "Alaila e manao ana anei oe e holo makuka i
keia po? Eia mai ka hana e hiki ole ai ia oe ke holo ma-
huka," wabi a Dukona me kona kukuli ana iho ilalao, a hoo-
aa aku la i na lima o Konaradi i ke kaula, oiai hoi o Felipe
i komo mai ai, a hauhoa ae la i na wawae o Konaradi.
No kakeo, aole i hauhoaia aku i ke kaula, ua hookuu wale
ia aku la no oia me ka hele mai la o Konaradi a piha i ka
huhu a i ko laua wa i noho kokoolua iho ai, pane aku la o
Konaradi i ka i ana aku:
"He keu aku oe a ke kumakaia in a haalele la! Pehea
la oe i hoao mai ai e hana i keia mea me ko ike no owau
ka mea nana i hoopakele mai ia oe mai ka mai a ka-
kea? Ina i maopopo mua iaʻu penei iho la oe e hana mai
ai ale loa au e lawe mai ia oe ma kaʻu huakai!"
Ua ku maoli o Kahea i kahi o ka hoa, me ka hoohuli
ana aku i kona poo i kahi e, aole e hiki iaia ke kamailio mai
he hookahi huaolelo, oiai ua ike aku la oia i ka pololei o na
oleleo a Konaradi i e kamailio mai ia no kona ano maoli.
(Aole i pau.)