Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 33, 19 August 1921 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NA HUNAHUNA MEAHOU O KA ULUKIAWE O LUALUALEI

I ka Lunahooponopono, o ka Nupopa Kuokoa; Mr. Solomon Hanohano, ke pailaka o ka moku Naukilo; Welina kaua: -E oluolu mai kou ahonui, e omou iho i kou ahonui, i na meahou o ka aina i pohaiia e ke Kiawe o Lualualei, ka lau hunehune ma kahi kaawale o ka kaua lei momi, i ike mai'ai na kini, na mamo o kaua e kali mai la o ka oili aku o na meahou iloko o ka Nupepa, a o ia keia malalo iho nei:

Ma ka Poakolu nei, i kiiia mai ai o Geo Kekauohe e Mr Nuuanu, no ke pani ana ma kahi o ka lunakanawai i make o Waianae, a ma ka Poaha la 11 o Augate 1921, i hookohuia mai ai i lunakanawai no Waianae nei.

Nolaila ke hoomanao nei au i kela olelo a kahiko, "ola ia kini ke a mai la ke ahi, " a o ia ka'u e hoomanao ae nei, pili pono ka la i Papaenaena,, hooheno ana i kuu poli, he hoa no mi mei.

Hookahi makahiki wale no o George Kekauoha ia Lualualei nei, o ka noho ana iluna o ka aina hookuonoono, oiai no Laie mai oia, hele mai me kana mau keiki 4, me ka wahine pu i keia aina nani, a waiwai hele mai o kahi puolo wale no, paiki, kau i ke kaaahi, he pakika hoi kau noho ana i Muliwaa, kahi o ka niu haohao hui'hui ke momi aku.

E kuu mau hoa o ka aina kaulana i ka eheu o na manu, ke pii nei ke kulana o na keiki o Koolau maluna o keia aina hookuonoono, akahi he 1 pipi a kuu hoa oia o George Kekauoha, 2 hoi miula, 1 ekake 5, kakini moa 3 kumulau puaa, he mau keiki puaa, hiki ole ke heluia, 1 halelaau nui lanai puni, hookahi wale no makahiki i keia aina, lako maoli.

I ka aina aole he mau lo'i ai, kekahi ana o Waianae nei, ua oo ke ai nei, he kulana haahaa oia, he keonimana kona kulana, he naauao, ike olelo haole makaukau ma ke kanawai, he loio kana oihana kahuna lapaau no ka poe hakihaki kanawai, he akamai i ka hoelakalaka ana i na lio hou o Mikilua n@, aole haule, noke ka lio i ka owaia o ia mau iluna o ke kua o ka lio, ea e kala mai, pakika loa aku la kahi makaikiu o na huli Koolau.

Ohana elua, oia no ka'u keiki Elia Nahulu; hele mai i keia aina he wahine he mau kaikamahine keikikane, apana paphale, he mau lio he mau poo pipi, i keia aina, loaa ka ekake, 3 moa, nui ino kaka, nunui Kaleponi, puaa nui, a liilii kuai hou no he mau poo pipi no Laie mai, 3 pipi, no Honolulu 1 pipi keiki, aina wahi kalo aia i Puea Pahawai, alua wahi kanu, hoolimalima, ke ai nei i ka ai o ka luhi ana me kana ohana, a ua lawe ae kona ohana holookoa, he mau apana aina nui he 14 mau apana, 11 eka o ka mahele kookahi ua like me 154 eka, ka huina nui, i laweia e keia ohana ponoi.

Nui na pomaikai i loaa i keia ohana like lokahi like a hana me ka molowa ole, ke ohi nei i ka pomaikai o ka aina, ka wahie ke oki nei, a kuai aku, ke hoomo'a nei i ka nanahu, a kuai aku i ka poe kauoha mai, ke hookaa nei i ko lakou auhau o ke @ala o ka aina i ke keena o ke komi@ina ma Honolulu.

Ke kii mai nei na Kepani i ka wahie o ka aina, e kuai i mea hana nanahu $8.50 o paila hookahi, emi no puka loa lakou, ua kaa ko kekahi poe, kokoke kaa kekahi, hookahi makahiki wale no keia ohana like, i noho iluna o keia aina, holomua ke kulana.

He aina la, aole wai aka, ua haawi mai ka haku mahiko o Waianae nei i ka wai o ka hawai, nui ko makou mahalo. Eia no na ipu haole ke hoouna nui i Honolulu, na kekahi mau keonimana, Keaupuni Haupu, hapalua 4 ipu nunui momona k,ohu kopaa.

E kala mai ia'u ma keia wahi, o ka lahui Kepani no ka oi o ke kanu ipu haole, aole i pau, ke kanu nei no, aole ua nui ka la, ulu no nae, hua no he wai ninini halihali.

Ke ike mai la oukou i na pomaikai o ka aina o Lualualei nei, aole keia he haanui ia oukou, e hele mai i ike pono, ua hoonuu au i ka ipu haole me ka'u wahine, aole i oo ka kekahi poe, ke hua nei kekahi, o mea o iaku o ka i'a ulaula nunui a momona kelekele oloko o ka opu, he loko nui keia elua mile ka loa, he ololi no nae ka laula, kaulana keia aina i ka la, me ka wela, nakaka ka lepo.

Aole i pau ka meahou o Waianae nei, no kekahi wa aku, ua lawa keia, ke hea mai nei o Pohakea ka poli olu o nanea, ke haawi nei au i ko'u mahalo nui i na keiki o kou keena pa'i.

W.K. APUKEHAU,

Lualualei, Waianae, Aug. 13, 1921.

 

HOAHEWAIA O COCKETT E KE KIUEE.

Aole i hala elima minuke o ia komo ana aku o ka papa kiure iloko o ka rumi no ka noonoo ana i kana olelo hooholo ua olili hou mai la me ka olelo hooholo e ahewa ana ia Cockett no ka hoea a akeakea ana i ka hana a ka akena hookapu waiona, Charles W. Herbert, oiai oia e hooko ana i kana hana. Ma ke kakahiaka o ka Poalua nei keia ahewaia ana o Cockett e ke kiure a ka aha hookolokolo federala.

 

HOEHA I KONA HOA LUINA NO KA MAKILO.

No ka makemake ole o kekahi haole luina kino nui, i ka hana a kona hoa luina, he haole kino uuku, i ka hele e noi i mau kokua, ma ke ano makilo, ma ka po o ke Sabati aku la i hala, i hoehaia ai ka luina uuku, ma ke alanui Hokele, e hiki ole ai iaia ke ku e mai i kona hoa, i makaukau mau e haawi aku i na hoopa'i ko'iko'i maluna ona.

Oiai he po mehameha kela o ke kulanakauhale nei, eia nae, ua lilo ia mehameha, i mea ole, i ka wa i loheia aku ai o na leo hoopaapaa mawaena o kela mau luina ua piha koke ae la ke alanui Hokele i na kanaka.

O ka lakou i ike aku ai, e paa ana ka luiana nui i ka lima o kona kokoolua a e kauoha aku ana i ka luina uuku, e hele laua nowaho o ke alanui e hakaka ai, a no ka makemake ole nae, o kela luina uuku, i ka hakaka, a i ole, ua maka'u a ka mea nui o laua, aka ke hookololohe la oia, ma ke alanui kau aoao.

Me kela hookololohe no nae, i kaualako aku ai ka huina nui i kona hona a hoea no ke alanui, a ia wa i ninau okoa aku ai kekahi poe, iaia i ke kumu o kona makemake ana e pepehi i ka luina uuku, ia wa i hoakaka ae ai oia i ke kumu, no ka hele o kela luina, e koi i na kokua mai na kanaka mai, ma ke dala maoli, ma ke ano makilo, he hana hoi, a ka luina nui, i makemake ole ai, e hookaulanaia ka inoa maikai o na luina a ae, mamuli o ka hana a keia luina hookahi wale no.

Ua kaualako okoa ia aku la ka luina kino uuku ahiki i ka hoea ana i ke alanui, me ka haawiia ana aku he mau peku mahanahana i kela haole.

Ua hoea ae na makai koa ma kela wahi, a kauoha aku la i ka luina kino nui, e hoopau oia i ka hoopilikia ana i ka luina uuku, a wahi a kela poe makai koa, in a aole he mau kauoha i haawiia aku ia lakou, e hoakaka ana, no ka loaa ole he kuleana a lie mana ia lakou e hopu aku ai i na makaainana, he mea maopopo loa, ua hopu koke mai kela mau makai i ka mea hoeha ma ke ano ku ole i ke keonimana.

Oiai na luina ma ke alanui, he mau manawa lehulehu ka ka luina kino nui, o ke peku ana aku i kona hoa, me ke ku makaukau mau ana hoi i na manawa apau e haawi hou aku i kekahi pa'i mahanahana i ka wa e ala ae ai o ka mea uuku iluna, aia hoi ka luina i eha, ke noke la i ke kahea i mau kokua.

No ka ike ole ia aku o kekahi makai, ua kahea okoa aku la kekahi kanaka lawelawe oihana o keia kulanakauhale i ka makai, e hele mai e hopu i ka mea hoeha; a no ka hoomaopopo ana pha o ka luina nui, e komo ana oia iloko o ka pilikia, in a no ka hoea m@i o ka makai, o kona haalele no ia @ kela wahi; me ka paa ole i ka hopuia e kekahi makai, no ka mea aole makai i hele mai i kela manawa.

He mau luina like no keel a elua, e noho ana maloko o ka hale o na luina ma ke alanui Rikeke ame Halekauila.

 

KAUIA KA HOOPA ʻ I HOOPAAHAO

Imui o ka aha a ka Lunakanawai Kaapuni Achi, ma ka Poaha, o ka pule aku nei i hala, i kauia mai ai ka hoopa'i maluna o Bob Fecid, he mea i ae okoa ae i kona hewa, o ia ka aihue ma ke degere elua, e uoho oia maloko o ka halepaahao, no ka manawa, aole e emi iho malalo o umi-kumamawalu mahina.

O ke kumu hoopii e ku-e ana i kela haole, o ia no ka wawahihale ua laweia kona hihia imua o ke kiure kiekie, a ma ka noonoo ana o kela kiure, i loaa ai hel hoopii ku-e iaia, no ka hewa wawahihale, ma ke degere elua.

Ma ka manawa o ka laweia ana ae o kona hihia i ka Lunakauawai Achi, ua ae okoa aku la oia, no kona pili i ka hewa, elike me ke kumu hoopii e ku-e ana iaia, no kela kumu, i kauia mai ai ka hoopa'i hoopaahao, elike me ia maluna ae la.

No William Kinolau hoi, au kau pu mai ka Lunakanawai Achi, i ka hoopa'i hoopaahao maluna on a, o ia kona noho ana maloko o ka halepaahao, no ka manawa aole e emi iho i ka hookahi makahiki me eono mahina.

He elua nae man kumu hoopii e ku-e ana iaia, o ia ke apuka ana i kekahi mau kikoo dala elua, nolaila he elua on a mau kumu hoopii, a ua ae okoa ae oia no kona pili i ka hewa, nolaila, i ka pau ana o ka manawa hoopa'i ma kekahi hihia, e noho hana aku ana no oia no ka lua o ka hoopa'i, ma kekahi hihia okoa aku.

I kulike ai me na ike i waihoia ae imua o ka aha, no na kikoo apuka ana i hana ai, ua apuka oia i kekahi kikoo o umi-kumamawalu dala, me ke kakau ana i ka inoa o ka mea okoa ma kela kikoo, a ma ka elua hoi o na kikoo apuka i hanaia eia, ua kakauia ma ka o kekahi mea okoa aku, no ka huina o kanalima dala.

 

HOIKE KULA SABATI O EWA

E malamaia ana ka hoike hui o ke Kula Sabati o ka Ekalesia o Ewa, ma ke Sabati ekolu o Sepatemaba, la 18, M, H. 1921.

P. K. KAPANOOKALANI,

Pearl City, Augate 15, 1921.

 

HOOKU ʻ IIA E KA MOKOKAIKALA A EHA LOA.

 

Mawaho ae nei o Waikiki, ma ke alanui Hamohamo, ma ka auwiha la o ka Poaha a ka pule aku nei i hala, i halawai ae ai he haole nona ka inoa o Edward Kunst, me ke ulia poino, mamuli o kona hookuʻiia ana aku e ke kaa mokokaikala, a hina ilalo, a hoihoi awiwiia ae oia no ka lapaauia aku ma ka halema'i o na ulia poino, a malaila aku no ka Halema'i Moiwahine.

O Harry Apo, ka mea nona ke kaa mokokaikala e kau ana, a i hooku'i aku ai i kela haole, he mea lawe leka, no ka oihana leka o Honolulu nei.

Maluna o kela kaa hookahi, e kau ana o D. P. Kapewa, me ke kaa aoao o ka mokokaikala, he mau kanaka halihali leka no laua a elua.

I kulike ai me ka hoakaka a Harry Apo, i na makai, e holo nai ana kona kaa mokokaikala ma ke alanui Kalakaua, no ke taona nei, a mamua pono mai o kona kaa, kekahi kaa uwila.

I ka hoea ana ma ke alanui ololi. Ohua, ua ku iho la ke kaa uwila, no ke kakali ana, o ka hoea aku o ke kaa mai waho aku nei, nolaila ua hoopaa pu iho la o Harry Apo, i ka holo o kona kaa mokokaikala.

I ka wa nae, i hookokoke aku ai he kaa uwila hou mahope o kona kaa mokokaikala, a i wahi e hooku'i ole ia aku ai, ua hoomaka mai la oia e hooholo i kona kaa, i kaawale ae ai ke alanui, o ka manawa have ia a Edward Kunst, i lele mai ai mai ke kaa ae, e ku malie ana i kahi hookahi, o ka wa no ia i hookuiia aku ai e ka mokokaikala, a hina aku la oia ilalo, me ke ko'iko'i o ka poino'i kau aku maluna on a.

Ua lohe koke ia na leo hooho o na ohua maluna o ke kaa uwila, no ka poino ana o kela haole, ia wa i holo mai ai ka Makaikiu M. Swift, e kau ana maluna o kekahi o kela mau kaa uwila, a hapai ae la i ka mea poino, maluna o kekahi kaa otomobile, o ka hoea ana mai, i hookauia ae ai kona kino, a hoihoi awiwiia mai ia no ka halewai, no ka lawelaweia aku o na lapaau ana maluna on a.

Ua naha ke poo o kela haole, ma ka manawa i nana pono ia ai kona mau poino, a mahope iho o ka lawelaweia ana aku, o na lapaau ana, no ka hoomamaia ae o kona pilikia, i hoihoi loa ia aku ai oia no ka Halema'i, Moiwahine, mai ka halema'i mai o na ulia poino.

 

MAKEMAKE I KE KIAAINA E HOLO AKU NO KAUAI

Ma ka Poaona aku la o ka pule i hala ka hoea ana mai o ka Lunakanawai Dickey i Honolulu nei mai Kauai mai. O kana huakai o keia holo ana, mai nei o ia no ke noi ana ae i ke Kiaaina Farrington e holo aku i Kauai no ke komo pu ana aku iloko o ka manawa e malamaia ai na hana no ka hoomoe ana i ka pohaku kumu kihi o ka palekai ma Nawiliwili.

Ua manaoia aneane maloko o ekolu pule mai keia la aku e hoomakaia ai ka hana ana i ka palekai o ke awa ma Nawiliwili, elike me ka Mr Dickey o ka hoike ana ae a ua makemake ko Kauai poe o ke Kiaaina Farrington pu kekahi e akoakoa aku ma ka manawa e hoomakaia ai ka hana i ka palekai, no ka mea, e hoolilo ana ka na makaainana o Kauai ia la i la kulaia noia hana.

"Ua aneaue e pau a makaukau na wahi e hookokoke mai ana i ka palekai a maloko o na pule ekolu e makaukau ana na hana no ka hoomaka ana aku e hana i ka palekai. O ka'u misiona o kela hoea ana mai la i Honolulu nei no ke nio ana aku no ia i ka oluolu o ke kiaaina e lilo oia i malihini kiekie na makou no ia la ano nui a he kumu no hoi ka'u i manaoio ai e ae mai ana no oia i keia kono," elike me ka Mr. Dickey o ka hoike ana ae.

 

KOMO KA HALEMA ʻ I MOIWAHINE ILOKO O KA AIE.

I kulike me ka hoike no ka mahina o Iulai i hoopukaia ae e ka luna nui o ka Halema'i Moiwahine, George A. C. Potter, he $1,435.37 ka haule hope ma mua o na loaa.

O keia iho la ka lua o na mahina kailike i haule hope ai ka halema'i, elike me ka hoakaka ma ka hoike, no ka mea, i ka mahina aku o Iune $1,000 ka haule hope, oia hoi ua oi aku na hoolilo mamua o na loaa.

O ka huiwa nui o na loaa no ka mahina o Iulai he @16,415.40, a o na hoolilo he $17,851.77, o ka oi aku o na hoolilo mamua o na loaa $1,435.37. Iloko o ka mahina o Iulai he 338 ka nui o na ma'i i komo aku i ka halema'i a he 324-@ hookuuia aku, a he 15 ka nui o @a ma'i i make. O ka heluna he 137 a o ke emi loa 105. O ka heluna nui o na ma'i ko'iko'i loa i okiia 100, a no na ma'i liilii mai i okiia he 82.

Eha mau kauka hou i hookomoia aku e lawelawe i ka poe ma'i maloko o ka halema'i iloko o ia mahina, no lakou keia mau inoa: Ke Kauka Howard B. Dabbs, ke Kauka Gardener Balek, ke Kauka Robert B. Faus ame ke Kauka Marie Faus.

 

HOLOPHONO KA AHAMELE KAAPUNI IA MAUI ME HAWAII.

 

I ka Nupepa Kuokoa; Aloha oe: - Eia makou i Honokaa nei me ka nui o ka makou mau ahamele, a nui no hoi ka makemake o kela poe e hoi hou aku makou i Maui, a ua hooholo makou a haawi hou makou i elua ahamele i koe ma Maui, hookahi i Kahului, a hookahi no hoi i Lahaina.

I Kahului i ka Poaono la 27 o Aug. a i Lahaina i ka la 29 o Aug.

Eia kekahi mea i makemake loa ia ai ka makou puali, no kela pila hou i kapaia he "Saxaphonee" nui ka makemake o ka poe apau loa i kela pila, a na Andrew Iona no hoi e paani ia pila.

Eia makou i Kohala i ka Poaha aku nei o kela pule i hala, piha no hoi makou i kela po, a no ka maikai loa o ka makou papahana, ua kono mai kela "makani maikai o Kohala," e kipa hou aku makou mamua o ko makou hoi ana i Maui, a ua pane aku makou aole hiki no ka mea, ua piha loa ko makou manawa.

Ia makou i Kohala, na Mr. ame Mrs. A. MacDougall makou i hookipa, a nui ka oluolu o laua, ame ka puuwai hamama. He home maoli no ia no ka malihini, a he nui ko makou aie ia laua no ko laua lokomaikai.

Eia makou i Waimea i ka Poalima nei, piha no hoi ka Armory Hall. Nui ka hauoli o Mr. Carter ke poonui o ka Parker Ranch, ame na keiki kipukaili no hoi o Mana ma. No ka nui o ka makemake o kela poe i ka makou ahamele ame ka hulahula, ua nonoi mai lakou e hoi hou aku makou ilaila e wehe hou ai i ka ahamele a ua ae aku makou, a e hoi hou ana makou i Waimea a i keia la.

Ua haawi mai o Mr. Carter i kona mau kaa otomobile e kokua ia makou a nui no hoi ko makou mahalo nui iaia.

I ka po o ka la apopo i Laupahoehoe ana makou a i Papaikou i kekahi po aku a i Hilo no hoi i ka Poaono.

He maikai no makou apau loa, a he nui no hoi ka lokomaikai o ka poe kokua i keia papahana a makou.

I Honokaa nei, o Rev. Kamakawiwoole ko makou kamaaina, a ua paina wahi puaa makou i kona home i nehinei, a nui no ko makou i kona home i nehinei, a nui no ko makou mahalo piha iaia.

Nolaila ua lawa keia e oluolu hoi oe e Mr. Hanohano e hoelaha a pa'i aku i keia mau manao o'u iloko o ke Kuokoa.

Me ka mahalo nui, owau no me ka haahaa.

 

GEORGE E. K. AWAI,

NA PAAHAO I HOOKUUIA MAI KA HALEPAAHAO MAI.

 

Ma ka Poaono aku la o ka pula i hala i kakau ai ke Kiaaina Farrington i kona inoa malalo o na palapala hookuu no na paahao i hookuuia mai ka halepaahao Teritore mai no lakou keia mau inoa malalo nei:

Kauhane Gilman, i hoahewaia ai ma ka mahina o Novemaba, 1920 no ka hewa aihue ma ke degere elua, a i hopa'iia ai hoi e noho ma ka halepaahao mai ka eono mahina a i ka umi makahiki.

Benito Riviera, i hoopa'i paahaoia ai ma ka la 4 o Mei o ka 1918 no ka hewa aihue ma ke degere ekahi mai ke eha a ka umi makahiki.

Francisco Rosario, i hoopa'i paahaoia ai ma ka la 4 o Mei, o ka 1918, no ka hewa wawahi hale ma ke degere ekahi mai ka eha a ka iwakalua makahiki.

John Kelly, i hoopa'i paahaoia ai mai ka hookahi a ka umi makahiki no ka hana ana i kekahi palapala apuka. Ma ka la 30 o Okatoba, 1920 i hoomaka ai oia e haua maloko o ka halepaahao no kona hoopa'i.

James M. Kealoha, i hoopa'i paahaoia ai ma ka mahina o Iune, 1918, no ka hana ana maloko o ka halepaahao mai ka ekolu a ka umi makahiki, no ka hana epa e pili ana i ka palapala hooilina a ka Moiwahine Liliuokalani.

Jiro Fugi, i hoopa'i paahaoia ai elima makahiki no ka hana ana i kekahi palapala apuka, ame K. Miyanishi, i hoopa'iia ai mai ke 60 la a ka elua makahiki no ke kokua ole ana i ka mea i eha ma kekahi ulia kaa otomobile. Ua pau nui ae i ka huikala ia e ke kiaaina.

 

$250,000 KA HOOLILO NO KA HANA ANA I NA ALAUI O HAWAII.

 

Iloko o na mahina eono e nee mai nei e hooliloia ana e ke Teritore makahi o $250,000 no ka hana ana i na alanui maluna o ka mokupuni o Hawaii, elike me ka ke Komisina o na aina Aupuni C. T. Bailey o ka hoike ana ae, mahope o ka huli hoi ana mai Hawaii mai ma ka Poaono aku nei o ka pule i hala.

He apana aina maloko iho o Hilo ke maheleheleia aku ana i mau apana kukulu hale a e kuaiia aku ana ma ke kudala ma nei mua koke aku, he kanakolu-kumamaono mau apana e haawiia aku ana no ke kuai maloko o ka apana o Waiakea.

Ma nei mua koke, iho e weheia aku ana na aelike no na kohokoho ana na ka hana ana i na alanui maloko o ka apana, o Papaaloa, Kaplopa ame Honaunau, elike me ia a Mr. Bailey o ka hoike ana ae.

 

HEOAHI UA POHAKU ANA NEI.

 

Mr. Solomon Hanohano; Aloha nui kaua: - E ae mai kou oluolu i kowa o ka kaua hiwahiwa no ka manawa.

Ma ko'u nana ana i keia mau pohaku e kau nei ma ka puka aniani, a e nana nui ia nei e ka lehulehu, a ua lilo i mea kamailio nui ia i kekahi manawa.

He pohaku ana ia e waiho nei, Heoahi ia, ma na inoa ka like ole o na manao e ku nei ka ninau @ Heoahi ua pohaku nei, kona ano he mau pukapuka liilii, me kona kino apuni, a o ka pohaku Alao Ana, he ulaula kona kino apuni, pohaku Ann Pele, ha eleele uwahi kona ano, a he mau pukapuka nu@ui a liilii.

He olai ia pohaku ana, he oi kona kino, a he keokeo kona ano ke uaua iho oe, 'iaia a he pukapuka oneone liilii ooi. O kahi e loaa nui ai keia mau pohaku, no na imu puaa, imua o ke alo o na alii, a i kekahi manawa imua o na makaainana e ikeia ai i ka wa kalua puaa, a e huli ae kaua e nana ae i keia pohaku ana, he keokeo kona kino, a he oneone kona mau pukapuka, a he paakiki ke nana iho. A o keia pohaku Ana e loaa ai, aia i Moomomi, he Ana huma, maloko mai o ke kai e luu ai a hoea iloko o keia Ana i ka aina, he puhi ke kiai, a oloko aku he moo ma Kalae Molokai, a e huli aku kaua a nana aku, aia ia pohaku Ana e loaa ai i Aalaloa, he Anahuna ia, maloko o ke kai e luu ai, pae aku i ka aina, o Maui ka aian.

O keia ka pohaku Ana he hanaia i laau ea, no na keiki liilii, ame kekahi ano ma'i e ae e ola ai keia noho ana, keokeo a aeae alaila banaiia me na leo pule. Amama ua noa.

E huli ae kaua e nana i ka pohaku pele, he hulalali kona kino eleele, a he ano kalakala a ooi ke nana iho. Aohe au i like he mea o hanaia nono, koe wale iho no o kou hele e makaikai i ka lua o Pele ma Hawaii i mea e hoomuanao ai no kau huakai i hele ai i kela aina.

E huli ae kaua ia wahi e loaa ai ka pohaku ana keokeo, iloko o ke one ma ka lae ae nei o Kaena, Oahu nei; a e huli ae kaua e nana no ke ano o ka pohaku Kuula, he nui no na ano o ka pohaku ala, he uuku kona kino, a hinuhinu, he oloohio, aole e loaa ia oe, ma ka moeuhane, e kuhikuhi ai ia oe me na mea e hana ai nona apau, i ka makaukau ana e hele aku e kii i kahi i kuhikuhiia ai ia oe, e malama oe i na rula, o nele auanei kau huakai i hele ai e huli, a i ole i ka aina nei, me na leo pule pu i ke au i hala.

O kekahi pohaku Kuula, ke nana aku, he kino wahine, a i ole he kino kane, a i ole he poo kanaka, aia a nui kona makemakeia oe ia wa auanei e halawai ai oe ma ia me ka kukaiolelo ana iloko o ka moeuhane, a mai walau oe i ka poe apau, o hoaa auanei i na pomaikai e loaa ana ia oe, ma ka kuhihkuhi ana ia oe, a o kekahi ano pohaku Kuula ala, he uuku no kona kino, he nemonemo maikai, a o keia ano pohaku, i kahakai e noho ai ma ke neone, in a e makemake keia pohaku ia oe e hoohihi mau ana kou mau maka ia ka nana iaia, ke kaalo ae ma ia wahi au e hele nei ame ka manao alhoa, a he limu lipoo ko lakou aahu hoihoi loa ke malamaia. A he mama ko lakou mau kino i kahi wa.

O ka pohaku Alae lep ulaula he laau ia, no kakahi ano ma'i i ike he mea e ola ai i na aina e loaa ai, ma Manoa.

Aia ia Pohaku Ana e loaa ai iloko o ke kai ma Kekaa, kahi keia e lelekawaia ai e ke Alii Kahekili ia au i hala, a o ka ninau pohaku Kuula, he nui kona kino, a he palahalaha omua ke nana iho i kona ano. A he neenee i kekahi manawa ke haihai ne rule o ka malama ana i na Pohaku Kuula.

Ke loaa na ike kupanaha ia oe i ka wa pokole e hoea mai ana maluna ou, a e pahola aku ai ia mau ike i ka laula o ka aina no ka manawa.

He pohaku kaulaiki he akala kona kino ke nana aku iaia, aole he nui o kona pukapuka, a he hamani wale iho no.

He pohaku ana, he poni haeleele kona ano, a he mau pukapuka nunui a liilii, kona ano oloko he liilii.

Pohaku pukapuka kona kino apuni, he nunui kona pukapuka, o kona aao oloko he kekee ke naha ae.

Pohaku Kaihuokapuaa, he pohaku nunui ia, he ahinahina kona ano, he nunui kona nae oloko ke naha me.

Pohaku Peahi, he uliuli kona ano, a he manamana kona nao oloko ke naha ae he kohu lima.

O na pohaku Kupua e waiho nei i ka aina, a kou meakakau i ike ai, he like no ke ano me keia mau pohaku ma kekahi mahele, mamuli o ka lilo o kekahi pohaku i na waikahe nui o ka aina, pela i au ai i ke kai keia mau pohaku.

Ke mantovana nei au ua lawa ka ninau pohaku ana.

Me ka mahalo.

GEO. POOLOA,

No ke pani ana ae i ka makaiua i hoohakahakaia iho, mamuli o ka make ana o ka Lunakanawai Apana Benjamin P. Zablan o Waianae, ua hookohuaku nei ka Lunakanawai Kiekie Coke ia George Kekauoha me ia kulana.

 

KA @ANA PUHIOHE MA KE KULA. KAUHALE ALOHILOHI O WAIPAHU

 

Kakauia e @. K. Moku@@@@. Ma ke ahiahi Poaono, Augate la eono i hiki aku ai na kaa otomobile elima ka nui, ma kahi o ke lakou kahua e ku nei ma ke alanui Waiakamilo, ua makaukau ua poe keiki nei, a pela no hoi me ko lakou alakai ka Po@opeka Mekia Kealakai.

O kela kekahi o ma huakai ulumahiehie no ka mea mamuli o ka oluolu o ka Meia John Wilson no ka hoolaulea ana i na kamaaina o ua kaha nei, oiai na kaa e olohi'a ana ma ua alanui no ka hiki ana aku i kahi i oleloia ae nei; aia hoi aa kukui uwila ke anapanapa la i ke ao-uli, ua hele no hoi ia la a piha ua kahua nei i ka poe @@kaikai.

Oiai e nee ana ka manawa imua, a i ke kani ana ae o ka hora 7:30 p. m., i kani ae ai na hoseo a ua mau keiki nei, nana aku oe i keia ame keia pe'a o ua kulanakauhale nei, ua lohe maoli i keia mau leo honehone, i huiui pau ia mai ai o na keiki ame na makua, oiai kou mea kakau nei e poai puni ana mawaho mai o ke kahua, a pela hoi me ke'u hui ana aku me ka lunanui o ua mahiko nei, ua nui loa kona piha hauoli, oiai o kaua i olelo mai ai, o ka mua loa keia o kana ike ana i ka piha o keia kahua i na kanaka; o ka'u hoi, o ka mua loa keia o ke puhi ana o na keiki puhiohe ma keia wahi i ka oluolu o ka Meia ame ke papa lunakiai.

Nolaila ma kou hana ana i keia hana i keia po, ua hapai ae oe ia Waipahu ma ke kulana o ia ke kulanakauhale alohilohi, a he helu-elua hoi o ke Teritore nei; ua nui kona akaaka i ko'u pai aku, ame ka hui ana aku me ia mau kamaaina, i lohe mai ai, o ka mua loa keia o ko'u lohe ana, ame ka ai ana i na meaono ame ka aikalima loaa wale i ko lakou lokomaikai.

Nolaila mamuli o keia lokomaikai i loaa mai, ke ike nei au me ko'u maka ponoi, oiai ua kaa loa mai nei ko'u h@nu ana ia aa ea oluolu o ko'u ola ana i ka hapalua o keia ola ana, akahi no a ike maka i na keiki puhiohe, a ua lohe, mau'au ame ka ike no hoi ma kau hoolaha no lakou, ma ke Kilohana o ka malamalama; ua nui maoli ka piha o na mea apau me ka hauoli:

Aia au ke ike la ia mau le@e e hooni ana i ko laua poohiwi maluna o ke kakua manienie, ma ka olelo ana ae, ua piha na mea apau me ka hauoli, aia hoi na le@e makaonaona ke lawe la i na aikilima ame ka meaono imua o na kanaka, e kuku mai ana no ka lona wale no, pela no hoi me kou meakakou nei, aia he ilipuakea e panaimau mai ana i pa aikalima nau i na manawa Apau, ua nui maoli na mea maikai a'u i ike ole ai mamua, o ka hana mai o keia mau le@e i na mea e pono ai, o ma mea apau, aia no hoi na opio wahine Kepani me ko lakou kahiko e lawelawe pu ana ma ke kokua ana.

Ma ko'u nana aku, ua loaa mua na kauoha ana i ka mea e hana mai ai no na keiki puhiohe, ame na kalaiwa, ua makaalaia ko lakou pono; nolaila ma ka lawe ana ae a kaupaona i na mea maikai, he hauoli o ia ka mea loaa mai, ame ka lohe ana i na mele kaili puuwai o na ohe a ua mau keiki nei, a pela no hoi kou meakakau nei, i haaheo ai i ka pa'ipa'i o ka haole ame ka huro pu, ame ke koi aku e hana hou wai; ma ka'u koho aku, ua lohe maoli i ka olelo Hawaii, i ka noke i ka pa'ipa'i ame ka uwa; nolaila i komo iho ai kahi manao ia'u, ua maamaalea maoli no ka paha keia mau ilipuakea i keia hula.

I ka hookuu ana o na mea apau, o kela ano eleu no hoi, i ku ae ai au maluna o kekahi noko no ka hoomaikai ana ia Waipahu, me ka hipahipa huro ana ekolu manawa, a hoi mai la me ka maikai o na mea apau.

 

MAHELEIA MAI E KA AHA NA KEIKI.

 

Ma ka hihia okimare a Mrs. Maggie Lopes o ka hoopii ana ae e ku-e  ana ia Joseph Lopes, he hihia i hooloheia mai ka pule mai i hala, ua haawi mai ke Lunakanawai John De Bolt i ka no ma ka aoao o ka mea hoopii, no ke kumu o ia ka pepehi mau ia o ka mea hoopii. Ua hoopuka mai ka aha i ke kauoha o na keiki eha a na mea i mareia a i kaawale iho la, e maheleia mawaena o laua, o na kaikamahine elua e kaa laua malalo o ka malama ana a ka wahine, a o na keikikane, elua na ke kane laua e malama.

Ua hoopukaia mai e ka aha ke kauoha e uku o Joseph Lopes i $15 i ka pule no ka malama ana i na keikikane i kaa aku malalo o kana malama ana. Ua nui na lole lilina i laweiaa ae a ku mamuaa o ke lunakanawai me ka nui pu o na hoike i hiki ae e hoike ana i ka lakou ole@ike ma na aoao elua. Iloko o ka manawa e hoakaka mai ana o ka lunakanawai i kona mano ma ka manawa o ka haawi ana mai i ka pono o kana olelo hooholo ma ka aoao o ka wahine, ua hoakaka mai oia i kon@ kanalua ole he mau oleloike hoopunipuni kekahi i hoikeia ae e na hoike imua o ka aha ma ka manawa o ka hookoloia ana o keia hihia.

 

KE PII MAHUAHUA MAU NEI KA HANAU O NA KEPANI

 

I kulike ai me na mea @

maopopoia, ma o na hoike @

ola o ke teritore, e pili ana @

ua pii mahuahua loa ae na @

na o ka lahui Kepani, mai @

mai nei i hala, a komo iloko @

kahiki.

Ma ka hoohalikelike ana @

nau o na lahui e ae iloko @

Teritore ua hiki aku na @

Kepani, ma kahi o ka @

hanau oloko o keia teritore @

a ma kekahi olelo maoli ana @

aia ma kahi o ka 5001 hana @

ai me ka hoike a ke keena @

kela Kepani maanei nei.

Ma ka hoomaopopo ana i @

o cela âme keia lahui @

keia teritore, e ikeia auanei @

pakela aku ka nui o na Kepani @

Hawaii nei, a he mea ehaeha no

ka ike ana, i ke emi loa o na Hawaii

koko piha, na kupa o keia @

O ka huina o na kanaka @

ponoi iho nei o keia kulanakauhale @

ma kahi o ke 86,929; no ka @

hoi o Oahu nei, me ka @

Honolulu, aia ma kahi o ke @

O ka heluna kanaka ma @

10,850, no ka mokupuni @

o Hawaii, me ke koe o Hilo,

kahi o ke 54, 870 ka nui o

kanaka.

O ka heluna kanaka ma @

38; 350, Kalawao, 501; Kauai @

Ma na lahui like ole hoi e noho @

apuni keia teritore, e ikeia no ka @

na o kela ame keia penei:

Na Amerika, Pelekane, @

ame na Rukini, 37,409; na @

378; Pilipino, 23,971; Hawaii 21,@

Kepani, 114,897; Korea, 5,372; @

Hawaii Asia, 6,499; Hapa Hawaii @

ropa, 11,348; Pukiki, 25,257: @

5,491; Paniolo 848; na lahui e ae @

O ka huina lahui holookoa iloko @

o ke teritore, i kulike ae me ka @

maluna ae, ua hiki aku ma kahi @

275, 884, e koto pu ana me na @

ma kahi o ka 16,500. Ma ka hela @

nake o ka 1920 aku nei i hala @

heluna o na kanaka maloko @

ke teritore, ua hiki aku ma kahi @

ka 255,912; me ke komo ole mai @

kanaka o ka oihana koa, me ka oihana

kaua; nolaila ua hiki loa ke ikeia @

o ka heluna kanaka i keia manawa

na pii hou ae ia mawaena o ka @

âme ka 4000, o ka mea oiaio @

keia pii hou ae iwaena o ka @

Kepani.

O kekahi mea ano nui, ma ke @

i hoomakaukauia e ka papa ola @

hanau, he 78 mau hanau mahoe, @

hookahi hanau o ekolu hehe. Ma @

mau hanau mahoe, ua mahelehele@ @

na lahui penei: Na Kepani he 35 @

makuahine hanau mahoe, 10 mau @

ahine Pukiki mau makuahine @

Hawaii. Europa, 6 makuahine @

rika, elima makuahine Pake, 4 @

kuahine Pilipino a he eha mau @

hine Hawaii.

 

KIIA HE PAELE A KU I KA POKA E KONA HOA PAELE

 

Ma ka po o ka Poaono aku la i @

i hoea ae ia he Paele, nona ka @

Bert Palmer, no ka halema'i @

ulia poino, a malaila i lapaauia @

oia, no kekahi poino i loaa iaia.. @

ke kiia ana o kona uha a ku @

poka, e kekahi no o kona @

Paele.

Ua lawelaweia aku na mea @

e pono ai oia ma ka halema'i @

ulia poino a mahope mai, i @

ia aku ai oia no ka Halema'i @

hine, no ka hoomauia ana @

lapaau ana maluna on a, ahiki i @

ana o kona pilikia.

Ma ka hoakaka a kela @

ekolu pule mamua aku o ka loaa @

o kela poino iaia, ua koma @

ma kekahi aha puani pepa @

Spud Murphy, ka Paele nana oia @

ka pu, ame kekahi wahine. @

o ko lakou wa e paani ana, @

mai la ka wahine, i kekahi @

maikai ole maluna on a, no ia mau @

i pa'i aku ai ola ma ka @

o kela wahine.

No kela mea ka ana i hana @

ua nui loa ka huhu o Spud @

me ka olelo okoa ana mai, @

oia, no kona hoeha ana aku i k@ @

hine.

Mahope mai ka o kela ala ana

na manao maikai ole iwaena o na @

a elua, ua hoea aku la o Bert Pa @

no ka halewai, a noi aku la i ka @

makai, e aeia mai oia, e lawe i ke

pu panapana me ia, no ka hoop@

ana iaia iho, mai ia Spud Murphy @

eia mae, ua hooleia mai ia noi @

Ma kela po Poaono ke oiai oia @

ana ma ke alanui, ia wa i ike a oia i ka hahai mai o Murphy ma

on a, ke hoomau la no nae oia

hele imua, a i ka hoea ana @

wahi i manao ai, huli mai la oia

o ka wa no ia i ki aku ai o @

i kana pu panapana a lele aku @

poka, a ku ma kona wawae.

 

WAKINEKONA, Aug. 16- Ua @

pukaia ae malalo o na loina @

auwina la kekahi manao aole o @

ka e uku aku ana i na hoolilo

elele e hoio mai ana i ka ahakuka @

pau lako kaua e malamaia ana @

ma ka mahina o Novemaba e hiki @

ana, a e hoounaia ana mai hoi @

lahuikanaka e,