Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 30, 29 Iulai 1921 — KA HUAKAI HOOMAHA I KA AINA ULUWEHI. [ARTICLE]

KA HUAKAI HOOMAHA I KA AINA ULUWEHI.

SoL Hanohaho, Anoai a aii:—Ht malihini keia i kou alo, ua kamaaīnā aae hoi i ka leo, wahi a Kakelamaluikaleo, nau nae ioi au e hookipa āitt, i malihini no ka niini oneki q kōu moku papa lahilahi. I ka hapalua hora 4. p. m. o ka Poalua lulai 5 i hiki aku ai au i kai o ka uwapo o ka Mikahala e ku aha, me ka'u lei kaikamahl&e $t hui iho la me ka'u aliikane ame ko'u kamaaina e hele pu ai i keia huakai. Oiai ke kokoke ae la i ka manawa e haalele iho ai o ka moku, a pii aku la iluna o ka oneki o ka moku, mē ka Mea wela a ka houpo, holoke iho la ka leo he nahu ka olelo ke ikfe ala o lokō; ua paila ke kolohala a na'lil iftfe seia oiai nae he #a keia no ka anēane ke huikau nei ka ohūa liko, mfe ka ōhua palemo, i ke kaawale tina aku o ia poe o ka aina mai ka moku aku, o.ka wa no ia i oni ae ai ka hope o ka moku, a nee awiwi inai la mai ka uwapo mai, he wa ia no ka nipoa a_ ka manao, aka, ke hao hfei o Maleka la lilo; haaheo i ka ili b ke kai. I ka hioku e holo ltet rio ka nuku kaulana o Maihala, kē huli aku la ko'u al(i a ndna i ka waiho mai u ke Kaōna ;ime kona mau lilhiehu a'u 1 Paulehia iho ai, a haupu ae la loko hananui e puaiia ae i keia māi lālahu. Kaulana mai nēi a o Mariposa, Hē kiiiia heihei np Kalēponi. A he hēlu ēkahi tio ke kaoiiil, No'ka hae koweld i'ki ili-kai. Akahi hoi au a ike lii&ka, I ka hana hooipō a ke alohā. ! Ud kiipoiio i ika ii a loko, | Ika papa hoiuhplu ika piiuwai. - Eia no au kē naue nei, E f»aawi ke aloha iio Honolulu. Kaalo i ka nukii o Mamala, 0 ka- poe keia o kē kalep# tlaila au la ike i ka nani, 1 kē kii kilakilil a. halealii. I ka welowelo a ka Hiie liāwaii, Kiani hiēhie la 1 ka ma-kani. Oni niai ī)aimana hila' māmua, Ma ]cē ālo pono ilio o Kaimuki. Hāinā ia mai āiiā kā puānā,

0 ka puā kapu i ka iū o Lonō. 1 kā nibkū e āuku hēi i kā^"holu a ka al'e, e pakika ana Ti"oi i ka lāwe a ke āu, 'kē .nee āe la 6 .Waikiki nie konā UiūWehiwehi i ka āui āna aē o ka nioku ma ke alo mākahi ō Leahi ua pāū āku la ka ike anā iā. Aiā i HoiiōlUlu kūu pōliaku, o ke alōhilāhi kuū hāku ia, huli aku la nana i kā wāiho mai a nā kaha o. Waiālaē āihē kuliōūou ame' Māūnaihā, kāū mai lā iih.ūā ō 'U ka Haili ā ke alōhā, īiō liuU I.āni Mfs. Māy ! Kāāolāni Clark, ōiāi āū dnie ia nā hoahēlē oia hūakāi, no ka ike anā i ka lāe hōne o MakapuU i kē kāi, amē Maiēi ke kaulana i ka Uhu kai. īkē āiiō ana iho oka liulā, i kā ilikai, ikeiā akū iā ka Laē b Mākapūū, ā b "māi la ka ihalāmālama 0 kbnā haie ipultukui me ka hāni nui 1 ka'u ikē aku, me he mea la, ē" i mai āha ia'u. Ōwitu ē fiēlc i na tae ino b Kōōiau, Ina lae makakai o Moēau. ' E hbho āūa ka vrāhihē au hulaana 6 ha pali, Nana uhu kai n Makapuu. 6ē maliē ka moana, a hē nahl paph'heā hoi ka umāuma lahālaha ō'ke kai 0 Kaiwi imua o ka maka au e ike nei, bka hora 6 kēia o ke ahiahi. tFā nui ko 'u piha hauoli i keia huakāi hēle, atne ha nani au e ike hei, na ia māu mea i kono. mai ia'u e ui aku au 'i kūu kamaaina o keia huakai oiai oia e nohō koke mai ana no me kuu lei āu 0 kē •liai kuu kaikamahine, e puaha aē hol 1 mau walii olina leo, no k-e'ia anō aiiiahi. Ua hinieni ae la maua, i ka lei ō Malei i hakuiu e kekahi mea au ē manao hpi. 1 ; ' . ' O ka honi papalina, Umii -paa a ka ipo, Ko maka kau hiaaai, Ka mOhala pua i ke alo, Cho: —Upu iho upu ae ka man?o, Ae honi h(f au i ke alā, Honi ihb honi aku hohi aē, " Honi aU ti honi hoomau. Ka haupu ae a loko . I ka. wai mapunapuna,

<5 ke koi a Ka^fcāildā, Houhele o ke alanui. / Ua hakuia keia himeni he ohuii hfelei no ke'lii Kaaolani, oiai makou 9ia kela hnakai no ka lae o Mākapuu, a ike iā Malei ke kuula I'a o Moeau. 'I ke kuu ana iho oia mau mapuna leo eia o Hikapoloa ke nefe mai nei a pill ine ihakou, ike aku la au i kuii maii hoa ohua īike i ke ku ana ae Huna a i ke kapuai wawae i kai ae ai ike atoi la aii tne ke kuhihewa e hula kn'i ana paHa eia nae, aoīe pila, aole no hoi he ina-pu leo hoene hula e i mai ana auhea' wale oe e ka, moae, e iawē hele nei i kuu aloha. Ke ike ihb la au ke hofl}tokoke māi r nei o pol|iea mā ko'u aoao, noonoo la e aho iea hoi i keeha i olu pono iho- ka nloe ana, ia'u i pfta akn ai i ka lima o kuu kaihaaina ka noi pu aku laia e hoi au i ka mmī-kapu o eha ka manad, ku ae la āu iluka a o ka'u' e ike ala ia ioianawa, 'nie b$ mea ala e' hula kui "ānh; afa ko makemake 61e, aka, aole e hiki ia'u >ke alo ae, i ka makemake o keia kumphula kupaianaha, (ka oui o ka mōku,) oiai eia

0 ke kai o Kaiin, a ke ikau mai lā ke , kukui o ka lae o K!alaauj manao ae ia oloko e ike anā ia, Moīokaf āu 1 ke alakai e. O ke kula o Kalae wela' i £* 14 ltf. 9 "āunā aloha la Kaluakoi e, nā hāta Ō Ni&ed ē mapu ana la. Ke •moe hoololo ala au iloko o ka rumi a ke lohe ala i "k* wklaiu o ni hoa attkai ua hala aku la ka lae , eiā kf&ou 1 kā pau o Waiēli. I kela manalva a ka moku e holo nei ine hē ihēa lā āia iloko o kekahi muliwai' ka bni ole o ka moktt i.ka aui ale, koe wale no ka niaka haalulu i kā bhi kāpalili a ka huila, ā,hlki i ka fcili aha i ka iiwapo o Kaunakakai, i kā hāpalua horra 10. p. m., pnkā aku la iwāho ā nana ae la aohe mēa ike a ka makā, eia nae ke ike aku lā āu i *ka lana malie ni.ai o ke kai ihe'fie ihoāhA \frāi la a uā kohu 16 no leē' iēiiā aiā a kolāila kupa Kalaiakamahli, 'lai io hb ahe hāni papuhea i kē alo o ka hialihini; hoaumoe ihb lā ilailh, littra 4 ā oi o ke kakahiaka Poakolu holo mai la no Pukoo, mailaila mai ho feeka% apau ko lāilā ukana, holo aku i kā lāi 0 Hauolā. I nana aku kō'u hana ike kaona ō ka maluulu a'u i kam«aina ai h.e mau loli liilii "wale no, iele aku īa i uka 0 ke ano no hoi o ka mālihini, o ka imi t ke kamaaina, jkuhikuhi ia mai la ka hale. Ia hiki anā oiku, e noho mai ana ko'u pili, a hui iho la me ka hauoli. Mahope o ka aiha awakea 'ua hele holoholo aku la e ike i ka nani o ka Malu Ulu, i na wahi h'oi i lua i kuu maka; maluna o kā mikini d kati kamaaina Mrs. A. D. Furtado, a hala loa I i waho ō Moalii, ikē āku la i ika hou e hanaia nei. Aia mau no ka mikini ke nee ala imua, nana aē la i ka holu a ka lau niu o Mala, aohe ikeia akū o ka. pohāku o Hinamanua ame ' ka Heiau o Halulukoākoa ke mau ala ! no ka nee imua a hala o tCekaa a liiki ! i Honokawai hooinaha Hiiii a huli mai liā hbi 'no ka Malu Ulu. I ka hiki $na | i ka uwapo ke ka manawa ho\o o ka moku hai mai la kēlā h'ora 4 p. ni. uaīiā iho lā he nui no kā i koe, o,.Ua {iai ūo ka ke kāriiāāinā e ielē b kā ae ho hbi kā'u b ka lilo pāi lā ilo ia no Olowālu, kā pahu he hauoli ke'ia o fcā ma> lihini e hele nei i kā ikē hoii ānā i kēiā mau wahi. Ia makou o Launiupoko, pāu iho la ka holo .ana o ua lio nei, ku iho la mahai o ke alahui, aoie aiia e niniu ai, nana aku ia i kviu ikamaaina hopkipa o/ ka. moku b> ftina, a maua e hele .pu nei t , ijbe aku la I āu i. ka hiona kaumaha . ē hekāu anā iluha bna, huli mai«la oia.me kahuki ana ae i kapa .pāleekē, a i mai , oka hapaluā keia ,o kā hora 3p; mi, ■ he. hqr^i^ālf!i;4o ; k&ē > j>an iia manaolana no ko Āiluā 'kau uaā kl moku. Wehe h»ai la oia ike palii Okē kaa, alele aku la ilalo o ke alanui oiai kā #elā ikiiki o ka la ē nbpii ahāi kē ' maluna o kekāhi kaā o&uā inai Wailukii māi) i kāu aku ai kē kāmaaihā a ho\o Ifou i Lāhaina', aōlfe nb hāē 1 u iho hoea mai ana'ma kē kaa aila hoiynu iho la i ka makewai aila o iiēia holoholona anoe a i ke ana ana o kona' ihakewāi pāu iho lā kā huhā āna, ā ia kā'huākāi oiai kekokoke mai lā i kā wa b kā niōkā. I ka hiki ana i kā uWōpo, hui iho la hrē kuu Mrs. O. G. Seong ia lēde makaoiiabna b ka Malu Ulu, a pili hoi 0 mi nei. Oiai au Uoko o'ka hauoli rio keia liuakai,. a ikē kbi i ka ohanā | pā : ē hiāi ia ka letf o kfe ltUt>akākb, iiiā kakou; hpomā-ii na i ka ihh J 'mē kā Ohaiia ā k&īi i ka tio kā Oneki b kā Mikahala. I -kē kāU āhā i ltā niokii kūu inati hba b keia Kua» kai ikts akU la āu i kuu kaAāaiiā e nana ana iuka o ka āina, huli mai la oiā ā pane mai la ia'ū e nanā aku oē i kē kūāhiwi ō Lihau, e ikē oē hou ifib, i kā nani o na mea apau.e nei 1 ke olō, o a 'iooihāka ae iā oia ē himēni i keia māu iāiani: Chp:—-E aioha w»le ae .aiia no au^ I ka ua Pa-upili) I ka nihi koi aweawe i na pali, Mauka o Halonā. 4īpu jēi lēhua onāona, Me oe ke alōha bonito, I lia; wale akk no' aa i t ke ala, I kē onaōna o ia pūa. Ia ihaua e uanea aha i ka nāna, ke nakeke nei ke kaulahao, hoomanao āe lā loko ē haha poeleelē āna ka ike ana atcu i nā Kōōlāu o iiolokāi niii a Ifāu ka hēlēūini kā huiia, 'hūai kā iūhphhā 4tti hfei iinuā, ka tiibkti, ā ktiu i pūaha āe ai' i <kētā ihāū lālfinl, Si ihihōaka ma kōn* iiiāu pāpalinā. ' .

i&ii' kā hiiilā lā, <6ni na &ao la, . ' 0 ka holo ia o ka moku ia, Ehiku mile la, 1 ka hipa "hōr& la. • Ku aka la i Molokai ke. kuaewanewa nei, kahi ohua , hu ae la ko makou aka me na aUi moku, hora 9 p. m. hekau iho la ka moku fcA*ah<J' a Kikipua kahi i holo i: ni-lii." " -- ■■ £ ke ao ana ae kakihiaka ■ Poaha ; hbrh 5 me hapaa. m. hookomii akū la ka maku iio ke aWA 0 Wailau» Ke imiia nei Ah i ke ku o ka pali Kalkhale o keia aina me ka wai 8 lele maopu inai ana i ka pali kahakai i piha me ka lipolipo o «4 !āii s naitsfe. Ke mahalo 41» i keia ma'u f ikis"nēi. I ke ku ana 0 ka moku, iini 'aku lā iu i ik &*itfa 0.-ki a Koomanao ae la -ii» i kfekahi māU lāĪAni a goldihbn i hakt āi lioko o ka

Mke, no lcan.u a lōlia. Iho aku la au ilalo o ke kahawai o Agorn, E nana i nn mea uliuli o kie awawa, E ike i ka ulu ana o ka waina Ame ka pua iina o ka Pomeliyte. Pela -hoi au e makahei nei i keih awawa. Hoopa'niai la kuu kamaaina ma kuu poohiwi a i mai la, ua hiki mal Hl kaua i ka i>ahu hopu o ka kaua hnakai, maanei kaua e lele ai, o keia Wahi lae pali e oi ae nei iwaho, o Malelewaa ia, a o kela wahi a na hale e knku inai la i ke awapae o Keiu ia, no keia walii keia man lh.ta.ni iiiele. Lei Keiu i na hala a ka makani, I na hala maka, Ehukai o Malelewna, I kuia e Kahiwa kiki opua, He lei wale no ka Hakaaano e— Makāukau ae la kamāhele a kau i ka waapa holo aku la no nka aina, ahiki i ke awapae ia lele anā a"ku iuka & hehi iho la ko 'u mau kapuai malihini i na papahele kahulihuli o ka haleālii o ke awawa, auwe ka nani e! Ano ua hiki mai la ka pahii hopu o ka hnakai hele, ke luakaha ae nei i ka lupea ia e ke kehau o na pali a ke ai nel i na mea apau o keia 'aina, piha i na ono like ole a ka pun e koi ai. Hookahi pilikia i ka 'u ike o na kamaalna o ka jjina e noho nei, aole i piha-ke kauna, anoai nae paha o aui ae ke au o ka manawa, e piha hou ai o keia Paredaiso a'u e manao nei, ka Edena o Molokai nui a Hiha. Me ka hooniaikai nui i kou mau limahana. K. BERINGEK, Keiu, Wailau, Molokai, lulai 14, 1921.