Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 29, 22 July 1921 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

O Kuhio Ana Kekahi Hoa o ka Papa Komisina

Ua Manaoioia o ka Elele ka ke kiaaina e Hookohu Aku Ana no Ia Kulana

         MA KA WAWAIA O LANE ME IAUKEA ANA KEKAHI

No Kekahi Mau Hoa e Ae o ka Papa Komisina Home Hawaii Aohe i Maopopo

 

         O Jonah Kuhio Kalanianaole, ka @ mai Hawaii aku nei i ka aha@ lahui mai ka manawa mai o Hawaii i lilo ai i teritore @ Amerika @ oia kekahi e @ lil@i hoa no @ Papa Kimisina o n@ Hawaii, i hookumuia ai e ke kanawai a ka ahaolelo i hala koke aku nei e hoololi ana i ke hanawai Kumu o Hawaii.

         O keia ike i loaa mai, mai kekahi mai ia o na alahele hiki ole ko ninauia, @aka mua mai ana @ i ka ko Kiaaina Farrington kanaka@ loa @ hookohu aku ana no ia @ ano nui

         He mea oiaio keia, wahi a ka poe i maopopo i na mea oiaio o ka Elele Kuhio ana kekahi hoa o ka papa hoopulapula Hawaii, a o ke Kiaahia Farrington ka lonahe@ o ia papa, iua na@ e loaa ole ana kekahi mea ukeakea @ua o ke alahele maloko iho nei o H@, elike @ me ka waea i ikeia ma keia manawa, aole niea ku-e mai i @ ka Elele Kuhio lilo ana i hoa no ka papa @omisina hoopulapula Hawaii. Kupono Loa o Kuhio e Hookuhuia

         Ma ka han@ana i keia hookohu ma @a oleloia, ma ka manao o ke Kiaaiana ua kupono loa o Kuhio e lilo i hoa no ka papa ka elele a wahaolelo a ke teritore i Wakinekona, a e loaa pu hoi iaia kekahi kulana kiekie ma ka home maloko iho o na mokupuni.

         O na inoa e ae i manaoia no ka hoopiha ana ae i ka papa none i hoopukaia ae.

         Penei ka heluhelu ana o ka Pauku @ k ke Kanawai Kumu:

         "E hookumuia ma keia kekahi komisina a e ikeia ke Komisina o na Home Hawaii.' a maloko o ia komisina i elima mau hoa elike mo ia penei: (1) Ke kiaaina, o ke teritore, ame (2) eha mau makaainana o ke teritore e hookohuia aku e ke kiaaina, me ke a'o ame ke apo@o ana mai a @ senate o ka ahaolelo o ke teritore. O ke @mi loa ekolu o na hoa o ke komisina @ hookohuia he mau Hawaii oiaio lakou. Ma ka hoakaka ma kekahi pauku o ka huaolelo 'Hawaii he mamno ia i @mi ole iho kona koko malalo o ka hapa o ke koko o na lahui e noho aua maloko o Hawaii mamua aku o ka 1778."

         He nui na kohokoho wale no ka poe kupono e noho ae @na ke ano he mau hoa no ke komisina hoopulapula Hawaii, o ka oi aku ma ka mea e kohoia me ai i mana hooko a i kakauolelo na ia komisina, no laua na ukuhana i hoakakala $6000 o ka makahiki.

         Elua mau inoa i hoopu-aia ae oia o John C. Lane ame Konela C. P. Iaukea. No Mr. Iaukea oia no ke kakauolelo o ke teritore i nei manawa; oiai nae ua pau kona manawa iloko aku nei o ka mahina o Maraki, he Demokaraka kona aoao kalaiaina, eia nae, nia keia kulana hou he mea makehewa ka nana ana ma ka aoao kalaiaina, o ka mea nui e nana aku ai oia ka hoopono ame ke kupono o ka makaukau ma ia kulana hana.

         Ma kekahi hapa o ke kanawai e pili ana i na hoa o ka papa oia keia malalo nei a e heluheluia penei:

         "Ke hakahaka kekahi wahi o kekahi hoa i hookoh@a e hoopihaia aku no ia @ me ke ano malalo hoi o na kaupalena ana alike me ka hookohu mua ia ana.

         (E nana ma ka aoao oha.)

 

         KOBE. Iulai 11.---Mamuli o ka olohani a na limahana i panikuia ai na pa kapilimoku o nei i keia la. O keia ka pap kapilimoku nui loa maloko o Iapana. he 20,000 a oi aku mau kanaka i hoohanaia maloko olaila. Ua lilo ka olohani i mea hookunana i kapili ana ewalu mau mokukaua pilikua ame ewalu mau mokukaua holomama. Ua halawai ka poe olohani i hoopu'ipu'iia mai e kekahi mau kaukani kanaka mai ua pa kpilimoku Mitsabishi mai ma Nagasaki, kekahi o na pa kapilimoku i panikuia me na makai, oiai na kauaka olohani e lawe ana i na have ulaula ame na apana pepa nunui kakauia, "E hoohiolo i na manao o ka poe waiwai."

 

Paa Ae he Mau Kini Opiuma i ka Hopuia

Maloko o Kekahi Hale ma ke Alanui Kula i Loaa Aku Ai ia Mau Waiwai

HE EKOLU MAU PAKE I PAA AE I KA HOPUIA

E Mau Ana no ka Pulu o na Kini Opiuma me he la o ka Lawe Kokeia Ana Mai no Ia

         Mahope iki iho o ka hora @ o ka po Poalima aku la i hala, aa oi aku maluna o ke $50,000 ka waiwaiio o ka opiuma i paa ae i ka hopuia e na kanaka o ka oihana ohi loaa kuloko federala nia ka manawa a lakou o ke @omo ana aku i kekahi hale na ke alanui Kula, kokoke i ke alanui Papu, elike me ka lohe i hoikeia ae i ka oiliana makai kulanakauhale.

         O ka põe i paa i ka hopuia a i paa@a no ka ninaninau ana ia lakou oia o C. Ah Ping, non na makahiki he 64, William Ah Hing, he 16 makahiki, ame Frank Fuleu, he 21 makahiki. O nei poe apau ekolu ua kaiia ae i ka halewai a hoopaaia ko lakou mau inoa ameko lakou mau kaiki pakahi, a paaia no ka ninauinau ana.

         Ua paa nei poe i ka hopuia ma hope koke iki iho o ka hora 10 o kela po a he mau minuke kakaikahi mamua ae o ka ho@a 11 o ia po i hoea ae ai lakou i ka halewai a hoopaaia ko lakou mau inoa ma ka buke a ka oihana makai kulanakauhale.

         O na makai na laua i hopu i nei poe @ he 432 @ kini opiuma i paa pu i ka hopuia me nei poe ma ia manawa, ua laweia ae ia mau kini opiuma ma ia po a waihoia maloko o ka pahuhao paa loa a ka oihana ohi loaa kuloko federala. I kulike me ka hoakaka a na makai o ke kumukuai o ka opiuma e kuaiia mai nei i nei manawa he $125 no ke kini a i kekahi manawa $135 no ke kini. O ka waiwaiio o na kini opiuma 432 i paa ae ai i ka hopuia ua kauia ma kahi o $53,750 ka waiwaiio, o ke emi loa ia.

         Hookahi kanaka i loaa aku i na kanaka o ke oupuni e-noho mai ana iluna o ke kaa otomobile a ua manao lakou o ke kanaka paha ia nana e halihali i ka opiuma i kahi i makemakeia, eia nae, i kona ike ana mai i na kanaka o ke aupuni o kona palamino aku la no ia a nalowale. O Ah Ping i hoike muaia ae nei o ke keikikane no ia a C. Ah Ping, eia nae ma ka inoa okoa.

         Ua pulu na kini opiuma i ka wai a i ka @kai paha, elike me ka olelo a na kanaka o ke aupuni federala, o ka hoike ana ae i na makai, a mamuli o ia pulu i manao ai na kanaka o ke aupuni federala mai ke kai mai no ka lawe kokeia ana mai o ia mau @kini opiuma.

         O keia ka mua loa o na kini opiuma nui loa i pau i ka hopuia i ka manawa hookahi maloko o Honolulu, a o kekahi no hoi o na kini opiuma nui loa i hopuia maloko o Amerika Huipuia, pela ka elelola.

 

LOAA AKU HE POHAKU KUPANA HA'E LANA MAI ANA.

         Elua mau pohaku pukapuka kupanaha i loaa aku e lana hele ana iluna o ka ilikai ia Mr. J. K. Mokumaia nia ka Poakahi nei, mawaho aku o na kapakai o Moanalua, a ua lawia mai ia mau pohaku a aia ma ka puka aniani o ka halkuni lole o McInerny (Makanani) kahi i waiho ai no ka hoikeike ana, o ka poe e makemake a@ e ike ia mau pohak@, e helo aku @laila e nana ai i pau k@kewa. Hookahi o ia mau pohaku ekolu paona me ka hapa ke kaun@aha, o ka lua he ekolu @paha paona ke kaumaha.

         I ka manawa o ia mau pohaku i loaa aku ai e lana hele mai ana laua maluna o ka ilikai me ka pili loa o kekahi i kekahi me he mea la he mana @ kekahi iloko o ka pohaku nui i @ mau aku ai kahi pokahu uuku i ka pohaku nui. He haulaula ko laua ki@ a he pukapuka hoi elike me ka huahuakai a i ole elike me ka pohaku ana ka mama loa, koe wale no he hakeakea hoi ko ka pohaku ana, a he haulaula hoi ko keia mau pohaku.

         SHRIEVEPORT, La, Iulai 17. He wahina nona ka inoa o Mrs. Buelah Johnson kai laweia mailuna aku o ka lanai o kekahi hokele ma Tenha, Texas, a weheweheia ka lole a olohelohe, hamoia i ko ta ame ka hulumanu a hookuuia aku e hele. Aohe i boikeia mai ke kumu o ka @anaia ana pela.

 

Powaia he Kalaia Kaa e Kekahi Mau Koa

Laweia Aku a Kahi Mehameha Ku'iia Aku Mahope o ke Poo a Huliia na Pakeke

HOOWELIWELIIA AKU KE KALAIWA ME KA PU

Hoihoi Houia Mai na Powa a ke Kaona a Holo Aku La na Koa a Nalowale

         Ma ke ahiahi Sabati iho nei i hele ae ai o Hango Torao, he kalaiwa kaa otomobile hoolimalima e hoike i ka oihana makai no kona powaia ana e elua mau kanaka me na aahu koa, na kana ka no na laua i hoolimalima iaia e lawe i ke Kiekiena Parkipika. I@ hoea ana aku o ke kaa otomobile ma kekahi wahi mehameha, a i ka ike ana o na kanaka kolohe o kai kupono loa ia e hana ai i ka laua apana hana no ko laua pomaikai, ua kuiia aku la kona poo mahope a newa aku la oia no ka on a no ia kuiia ana, a o ka hoomaka koke aku la no ia o ua mau kanaka la i ka huli ia loko o kona mau pakeke, o keia ka Torae moolelo o ka hoike ana ae i ka oihana makai. Aohe hoakaka a ka moolelo no ka nui o na dala i lilo aku i na kanaka powa, o ka mea wale no i hoakakaia i ka manawa i pau ai o ka huli ana a kela mau kanaka i ma pakeko o ke kalaiwa ua hooweliweliia aku la oia ma o ke kauia ana aku o ka pu panapana imua on a, me ke kauoha pu aku iaia e hoihoi hou mai i @ kanaka la no ke kaona, a i ka hiki ana mai o ke kaa i ke kulanakauhale, ua lele aku la ua mau kanaka la mailuna aku o ke kua otomobile a nalowale @ la ua mau kanaka nei iloko o ka pouli, wahi a ke kalaiwa.

         Ua hoikeia aku keia powaia ana o ke kalaiwa i ka oihana koa a ua hoomaka koke aku la na makai i ka @uli ana mahope o ka meheu o na koa kolohe, a ma ke aumoe ana iho elua mau koa i hoohuoiia i paa ae i ka hopuia a na makai o ke koho ana aku o ua mau kanaka la ka i hoao ai e powa i ke kalaiwa. E lawe ana ka kela ame keia o ia mau kanaka he laholio kuila me ko laua hoao pu e kaawale mai na makai aku, eia nae, ua paa koke aku laua i ka hopuia mahope iho o ko laua ninaninauia ana, elike me ka na makai o ka oihana koa o ka hoike ana ae. Aohe i hoikeia ae na inoa o ia mau koa powa, ua paaia, o ka oihana koa no nae ka i maopopo ia laua. Aohe i mamao loa aku nei ka powaia aua o kekahi Kepani kalaiwa ma Ewa ae nei, loaa hou no nei hana powa.

 

HAULE KEKAHI KUMUKULA MAI KA ONEKI AKU O KA MOKU.

         Ma ka manawa e makaukau ana ka mokuahi Kinau e haulele aku i ke awa o Nawiliwili, Kauai, no ka hoi ana mai no Honolulu, ma ka auwina la o ka Poalua o ka pule aku la i hala, ua hoopihoihoiia na noonoo o na olua ame na kanaka apau e kau ana maluna o ke Kinau ia manawa @namuli o ka haule ana aku o Miss A. McConnell mailuna aku o ka oneki a iloko o ke kai. Ua piha oluna o ka oneki i na kanaka, a iloko o ka manawa e nana ana o keia kumukula wahine opio i ka hukiia ana o kekahi kaa otomobile a oiai ua nanea loa paha oia me ka makaala ole iaia iho, ua kapeke aku la kona wawae a haule ana iloko o ke kai. I ka ike ana aku o ka luna nui Mr. Broadbent ame Thomas Soper ia haule ana aku on a ua lele koke aku la laua iloko o ke kai me ko laua mau paalole no e paa ana maluna o ko laua mau kino, a hoopakele ia ke ola o ka wahine kumukula opio.

         He kumukula o Miss McConnell no ke kula o Lihue a e holo mai ana no Honolulu nei, a oiai oia e ku ana maluna o ka oneki a e nana aku ana i ka hiuia ae o ke kaa otomobile Studebaker a ka Advertiser no ka hookau ana aku iluna o ke kao no ka hookauia ana mai maluna o ka mokuahi Kinau ua pakika iho la kona wawae a haule ana iloko o ke kai. Ua pekele kona ola mamuli o ka hoopakeleia ana ae e na opu aloha no laua na inoa i hoikeia ae la maluna a ua hoea mai no hoi oia i Honolulu nei me ka palekana. Ua haawiia aku na leo hoomaikai i na mea na laua i hoopakele i ke ola o ke kumukulawahine opio i ka manawa i kau mai ai iluna o ka moku.

 

I Puoho i ka Paa o Kona A-ii ka Umiiia

Ma ka Manao o ka Wahine he Pilipino a i ole he Kepani ka Mea Nana Oia i Uumi

HOLO NAE KE KOLOHE I KONA WA I UWA AI

Holo Aku Oia no Kekahi Hale Kokoke Mai a Kelepona Mai la i ka Halewai

         Oiai o Miss Bertha Phillips e hiamoe ana me ka nanea, he kakauolelo pokole na ka Hui a T. H. Davis & Co., a n@a ke alanui Liliuokalani, Waikiki kona wahi noho ana, ua hoopuohoia oia mai kona hiamoe ae ma ka wanaa@ Sabati iho nei, aneane i ka @ora ekolu, mamuli o ka paa o kona kauiai i ka uumiia e kekahi mau lima. Aole hiki iaia ke hoike maopopo ae i ka mea komohewa a i aumi ai iaia, ma kona ma nao wale no he Pilipino a i ole he Kepani ia mea komo hewa.

         I ka manana i kau iho ai na lima ma kona kanini ua hoomaka koke ae la la oia e uwa a e like me ke ano o ka poe kolohe he nohewale pela no me kela mea komohewa, me ka lawe pu ana aku nae me ia elua mau ekeldala me kekahi huina dala nui maloko o ia mau eke. Pomaikai ka lapuwale. Ia hala ana aku o ka mea kolohe ua holo aku la ke kaikamahine no ka hale o kekahi mau makamaka e pili kokoke mai ana a hoike aku la no kona powaia ana oiai lakou e noho kokoke mai ana ma ke alanui Kuhio, a mailaila i kaheaia mai ai ka oihana makai a he ekolu mau makai i hoea aku no kahi o ke kahea i keleponaia mai ai. Ua huli na makai eia nae aohe moali ike e hiki ai ke hookolo aku mahope o ka meheu o ka mea kolohe. Ma ka hoakaka a Miss Phillips no ka mea e pili ana i ka mea powa ma kona manao io he Pilipino a i ole o kekahi o na lahui o ka hikina loa, he palule keokeo kona e komo ana a he lolewawae hauliuli.

        Elua a ekolu paha mau hebedoma i hala aku nei he piko pau iole ka i komo aku i ka halenoho o Leslie B. Dustin, kekahi o na kanaka hana o ka hale uweaolelo uweaole a e noho kokoke ana ma ia alanui hookahi, a ma ka hoomaopopo a ka mea nona ka hale i komoia ai he Pilipino ka mea komo hewa. I ka hana o Mr. Dustin aia no kona hoi mai i ka hale a hiki i ka hora 12 a i ole hora ekahi o ka wanaao. O Mrs. Dustin wale no ko ka hale, a ua ala aku oia e heluhelu a hiki i ke aumoe a hoi aku la e hiamoe. He hapalua hora paha mahope o ia hoi ana aku ana e hiamoe lohe aku la oia i ka halulu mai o kekahi wawae iloko o ka halekukue, a ua manao oia o ke kane ua hoi mai, eia nae, he minuke ma ia hope iho ua ike aku la oia i kekahi kino kanaka o ka maalo ana ae e kiei mai la ke poo iloko o ka rumi moe, ia manawa i ike pono aku ai o Mrs. Dustin i ka hiohiona o ke kanaka ana o ke koho ana aku he Pilipino a i ole he Kepani paha. Ua uwa koke ae la o Mrs. Dustin ia manawa a o ka holo aku la hoi ia o ka mea kolohe. Loaa aku la hoi ia o ka mea kolohe. Loaa aku na lole o ua kolohe la e ahu mai ana mawaho aku o ka puka o ka halekuke, ua okiia mai ka upena uwea o ka puka pela iho la i hiki ai i ke kolohe ke komo mai iloko o ka hale. E makaala e na Hawaii i ko oukou mau hale, o like auanei me ko keia poe ke komoia.

 

E PONO I KA LEHULEHU E HOOMAOPOPO MAI I KEIA.

         E pono i ka lehulehu e hoomaopopo mai i ka papa kuhikuhi manawa olike me ia i hoopukaia ae e ka Luna nui o ka oihana ohi opala Sam Lehua e ikeia ana malalo nei penei: Na ka anana o Mano komo pu me ka apa@ Kamoiliili elua menawa e ohiia ai ka opala i ka pule, ma ka Poakahi ame ka Poaha; ka apana o Kaimuki ame Kapahulu ma ka Poalua ame ka Poalima; apana o Waikiki ma ka Poakolu ame ka Poano: apana o Kapunahou, ma ka Poalua, Poaha ame ka Poano; apana o Nuuanu mauka aku o ke alanui Vinia, ma ka Poakahi ame ka Poaha; apana o Kalihi, ma ka Poalua ame ka Poalima. O na wahi maloko o na palena pauahi e ohi mau ia ana i na la apau, Ua komo pu maloko o keia na apana i hoopuniia maloko o na palena o na alanui Rikeke, Vinia Liliha ame na wahi pili aku i na uwapo.

 

Pepehiia Kekahi Luina o ka Wilhelmina

Na Kekahi Mau Kanaka Elima o ka Hui Uniona i Pepehi a Haalele Iaia e Make

HE KANAKA AILA E@EKINI O GABBAGE

Ekolu Hora o ka Waiho ana a i ka Loaa Ana Aku Laweia Mai i ka Halewai

         Aneane i ka hora 11 o ka po Poakolu o ka pule i hala aku la he haole hoomau aila enekini noluna o ka mokuahi Wilhelmina ka i pepehiia e kekahi mau kanaka elima makai aku o ka Paka Aaia kokoke i ka Uwapo Helu 16, a wahoia iho ma kahi on a i pepehiia ai. Ekolu hora ma ia hope iho na kekahi poe i maalo aku malaila i ike aku iaia a hoihoiia ae e lakou i ka halema'i o na poino ulia, kahi on a i lapaau muaia ai, a niahope iho hoihoi loaia aku i ka halema'i Moiwahine.

         O kona mau wahi i eha aia ma ke poo, me he mea la ua palukulukuia a wa@, o na niho ua pau i ka hakihaki me ka paholehole o kona umauma, a ua hoike ae na kauka i ko lakou hopo hopo aole e hoi hou ae ana me ia kona mau ano maikai elike me ia mamua.

         O George Babbage ka inoa o nei haole, a ma kana mau mea o ka hoike ana ae o ke kolu iho la ka kela o kana kelepa i Honolulu nei ma ka mokuahi Wilhelmina, a o ke kolu no hoi o na manawa o kona hoopoinoia ana e na Pelekane kahiko oia, wahi ana ma kela lima aloha ole o ka poe inaina iaia, @ na kanaka o ka hui unio@a. He koa kaua nui @ Europa oia kekahi i komo pu aku iloko o ke ehuehu o ke kaua me na koa Kanada mai Egmonton, Alberta mai, a no na makahiki aneane eha kona komo pu mau ana i ke kaua. O ke kumu o kona eha ana ua inaina na kanaka o ka hui uniona iaia no kona hana ana maluna o ka mokuahi Wilhelmina, o i kona manawa i ikeia mai ai e maalo hookahi ae ana oiai na kanaka uniona e hoomakakiumai ana iaia, oia kona manawa i pepehiia ai. Ke huli mai nei ka oihana makai i ka poe ua lakou i limaikaika i nei haole. Mamuli iho la o ka eha ana o nei haole a limahana hoi o ka mokuahi Wilhelmina i hiki ole ai iaia ke hoi aku, aia oia maloko o ka hale ma'i Moiwahine e noho mai la no kona lapaauia ana mai

 

PAA I KA HOPUIA HE KOA MAHUKA

         He kanaka nona ka inoa o ka hoike ana ae o Ed Sanford a i manaoia ai he koa mahuka oia mai ka Puali . Inft. 27 o Leilehua, ka mea i paa i ka hopuia e ka Makai Antonio Costa ma ke Sabati nei a haawiia ae i na makai o ka oihana koa ma ka halewai.

         Ma ka manawa o ka ninaninauia ana o nei koa mahuka e ka makai i hoike ae ai oia he elima a eono ae nei ka la o kona noho ana maloko o Honolulu nei, mahope o kona pae ana mai ianei, mai Au@etulia mai maluna o ka mokuahi Niagara o ke ku ana mai nei, oiai nae, ma ka mea oiaio, ma ka Poaono ke ku ana mai o ka mokuahi Niagara mai Vanekouva mai ma kona alahele e holo ana no Ausetulia. Ua hoike pu ae oia ma ia manawa on a i ninaninauia ai ua noho hana oia me ka hui kaa otomobile a von Ham-Young, ua hoike pu ae oia i kona kon@ pu ana me ka puali Anzacs a kaua pu maluna o ke kahua kaua ma Europa, a ma ia kaua ana i loaa ai iaia ka eha ma @ poohiwi a i loaa pu ai hoi ka eha ma kona wawae akau.

         "A iaia e hoike mai ana i keia mau mea ia'u ua hooi iho la ke koa i kana hele ana i manaoioia aku ai ua eha io kona wawae," wahi a ka makai Costa o ka hoike ana ae," a ia manawa au i olelo aku ai iaia e hoopololei ae i kana ku ana a e hoopau i kana hoike hoopunipuni ana mai. Mahope iho o kela manawa ua ku ae la oia a maloeloe a me ia maikai a oi ole kana hele pu ana mai me a'u ahiki i ka halewai.

         BERLIN, Iulai 17- He iwakalua miliona kanaka aia ma ke ka'i o ka make i ka pololi maloko o na mahele aina o Rusia i nui ka papaala, elike me ka boakaka a ka Nupepa Vossische Zeitung. Ke maloo mai la ka wai o na muliwai me na luawai a he lehulehu o na kauhale o holapuia mai la e ke ahi.

 

He 32 Makahiki o ka Noho Kahu Ana no Haili

Piha i ka Rev S. L. Desha o Hilo na Makahiki he 62 o Kona Ola Ana

HE MAU MAKANA KA I HAAWIIA AKU IAIA

Na Mr. Oscar P. Cox i Haawi Aku i Kekahi Mau Makana me na Kalokalo Ana

         O kekahi o na meahou ano nui i oili ae ma ka manawa o ka noho ana a ka ahahui Paeaina ma Haili, Hilo, Hawaii, oia ka piha ana i ka Rev. S. L. Desha ke kanakolu-kumamalua o na makahiki o kona noho kahu ana no kela ekalesia Ahahuina ma Haili, Hilo, a o ka piha ana no hoi ia o ua ma kahiki he kauaono-kumamalua o kona ola ana.

         Ma ka noho ana o ka halawai hana a ka Aha Makua ma ka hora 9:30 a. m. na Mr. Theo Richards (Rekeke) i waiho mai he olelo hooholo e haawi ana i ka hoomaikai i ka Rev. S. L. Desha no ka piha ana iaia o na makahiki he kanaono-kumamalua o ke ola ana ma keia ao inea, a o ka piha ana no hoi ia iaia o na makahiki he kana kolu-kumamalua o ka noho kahu ana no ka ekalesia o Haili, he mau makahiki loihi i noho hoomanawanui ia eia, kakaikahi loa na kahu i noho ma kekahi ekalesia elike me ia ka loihi.

         He mea hou ia i lohe ole ia e ka @ na @ i @ i waiho ae ai o Mr. Rikeke i ka olelo Hooholo, ua lilo ia i mea hou i na hoa o ka aha i mahui mua ole no ia mea hou, a mahope iho o ia manawa he mau poke pua ka i laweia mai e ke kahi kaikamahine uuku ma ke ano he makana na kekahi o na hoa i maopopo mua ia hana hoomanao no ka hanohano o ka mea nona ia la hauoli.

         Ma ka halawai haipule i malamaia ma ia po iho he mau makana na kekahi mau hoa o ka mokupuni Oahu ka i haawiia aku i ka Rev. S. L. Desha no kona la hanau ma ke komite la Mr. Oscar P. Cox me na huaolelo hoomaikai kuio, ua panaiia mai no hoi ma ka mea nona ka la hanau kekahi mau huaolelo o ka mahalo kuio. E ola ka mea nona ka la hanau a kanikoo, a palalauhala a ka i koko, ke kanaenae a ka mea kakau.

 

E KUKULUIA AKU ANA I MAU HALE KINAIAHI HOU.

         Oiai ke kulanakauhale ke ulu nui ae nei a palahalaha ma na kihi elua o ke Kulanakauhale o Honolulu ke hoolala mai nei ka luna nui o ka oihana kinaiahi Turston no ke kukulu ana aku i mau hale kinaiahi hou ma Kalihi a ma Kaimuki, elike me kana o ka hoike ana ae ma ke Sabati iho nei.

         Ua loaa he manawa no ka Luna Kinaiahi Nui Thurston e kuka ai me ka Meia W@son ame na lunakiai ma luna o keia kumuhana a ke hoolalaia mai nei i nei manawa no kahi o ia mau hale kinaiahi e kukuluia aku ai. Ua kuka aku ka Lunakinaiahi Thurston me Kaimuki Improovement Club, ke kalapu i hoike mai i ka makemake loa e kukuluia aku on a hale kinaiahi ma ia apana no ka hoopakele ana aku i no home e ulu nui mai la maloko o ia apana. Ua holo pu aku ka lunanui o ka oihana kinaiahi me na lunakiai no ka apana o Kalihi no ka nana ana i kahua no ka hale kinaiahi e kukulu aku ai aole nae i hooholo loa ia ke kahua ia manawa.

         Ma ke kau ahaolelo i hale koke aku nei ua hookaawaleia kekahi huina dala o $80,000 no keia hana a ka oihana kinaiahi, oiai ma keia manawa he eha wale no mau hale kinaiahi, aohe hale kinaiahi no Kalihi a pela me Kaimuki, nolaila me keia mau dala e hiki ana e loaa i mau hale kinaiahi hou. Ke ulu nui aku nei ke kukulu ana i na kauhale ma Kalihi a ma Kaimuki, a i hoopakeleia ai ia mau hale mai ka pauahi mai he hana pono loa ka hoomakaukau mua ana i mau hale kinaiahi no ka hoopakele ana i na hala. O ka wai kekahi mea kupono loa e hoolakoia aku a nui ma keia mau apana, no ka mea, in a aole lawa ka wai e lilo ana ke kukulu ana aku ia mau hale kinaiahi ma ia mau apana i mau mea waiwai ole no ka mea, auhea auanei ka wai e hiki ai ke kinai aku i ke ahi.

 

         Loaa Aku he Kumukula ua Make Loa

Maloko o ka Hale o Kekahi Ohana ma Mokuleia Kahi i Make Ai me ka Hikiwawe Loa

HE MA'I PUUWAI KONA KUMU MAKE

He Kumukula Oia no ke Kula ma Maemae no na Makahiki he Iwakalua-kumamalima

         Ma kekahi manawa o ka wanaao Sabati iho nei i haalele mai ai ke ola i ke kino o Mrs. Mary Smithiers Browne, o ke alanui Sheridan, ke kumukula poo o ke kula o Maemae, maloko o kekahi home ma Mokuleia o keia mokupuni, kahi ana o ka holo ana aku e hoomaha ma na la hope o ka pule aku @. Ua haohao kona ohana iaia no kona ala keko ole mai, a ia hele ana aku e hoala iaia loaa aku la kona kino puanuanu e waiho mai ana no iluna o ka moe, ua hala mua nae ka hanu, a he mau minuke kaumaha loa ia o ka ohana, elike no hoi me ia e ike mauia ai no na make o ia ano, eia nae ua kuu aku la koua luhi me ka ike ole i na ehaeha ame na hoomailo ana, elike me ka poe i loaa i na ma'i hoomailo no ka manawa loihi.

         Ua hoihoiia mai kona kino wailua no Honolulu nei, a ma ka auwina la hora 3:30 p. m. o ka Poakahi nei i malama ia ai kona anaina haipule hoolewa maloko o ka halepule Bihopa St. Andrews. Mai ka hora 10 a. m. a ka hora 1:30 p. m. ke kau ana o kona kino maloko o ka @papau o Mr. Williams ma ke alanui Nuuanu, a mahope o ia manawa o ka ike ana o na makamaka ame na hoaloha i laweia aku ai kona kino e puhi a o kona lehu ua kanuia aku ma ka Ilina o Maemae.

         Ua hanauia oia ma Honolulu nei ma ka la 2 o Ianuari, 1861, a ma ka la 2 o Ianuari i hala aku la ka piha ana iaia o na makahiki i ke 61. No na makahiki lehulehu he 40 kona noho kumukula ana a no na makahiki lehulehu no hoi kona noho kumupoo ana no ke kula ma Maemae. He wahine hookahi okana oia no ka halepule Bihopa St. Clement mauka ae nei o Punahou ma ke alanui Waila, no na makahiki he 25 i hala. Ua kamaainaia oia e ka hapanui o ko Honolulu nei mau kini, a he lehulehu no hoi kona mau hoaloha @ iaia i hala aku la ua nui ka minamina o kekahi mau makua mea keiki iaia no kana mau hana maikai i hiki ole ke heluia no ka pono o na keiki malalo o kana ao ame kana hoomalu ana. Iaia i hala aku la ua haalele iho oia he mau hoahanau elua oia o Mrs. @ E. Palmer, ka ona o ka hokele Court@land ame Mrs. Harry Knell, ame hookahi kaikunane oia o William Smithiers hookahi kaikunane i hala mua ma keia ao oia o Goerge Smithiers.

 

HE MAU KUMUKULA MALIHINI I HOOKIPA IA AE MA KA PAINA.

         Ma ka paina awakea a ke Kalapu a na Hawaii o ke awakea Poalima aku la i hala maloko o ka rumi aina o ka Y. M. C. A. he mau kumukula mai na mokupuni like ole mai o kakou na malihini hanohano i hookipaia ae, o ka haua pono loa ia e hanaia o ka "ike ia kakou hoa kanaka, o kipa hewa auanei ke aloha ia waho."

         I kulike me kekahi lono o ka hoopuaiia ana ae ma ia la he hana hookipa ohaoha nui me na manao ohohia kuio ke haawiia ana ma ka manawa @ hoi mai ai ka Elele J. K. Kalanianaole mai Wikinekona mai. Ma ka la 2 o Aug.e hiki mai ana oia e hoea mai ai ianei a ma ka la 5 o ia mahina e haawiia ai kekahi papa ahaaina nui no kona hanohano maloko o ka rumi polu o ka Hokele Iana. He komite ka i hookohuia aku no ka hoomakaukau ana no ia hana ano nui a ia Kalapu Hawaii no ka hoohanohano ana aku i kekahi hoi o na pua alii i koe o Hawaii, a o kekahi hoi o na Hawaii i makee nui i ka pono o kona lahui oiwi. He mau himeni me hulahula ke malamaia ana mahope iho o ka paina ana.

         O na kumukula a mau malihini hanohano hoi i hookipaia aku ma ke ano he mau hoaai no ka papaaina ma ke awakea Poalima aku la i hala no lakou keia mau inoa malalo nei:

         Misses Hattie Saffrey, Elizabeth Namauu, Jennie Saffrey ame Victoria Lau, Mrs. Mary Ann Lee, Mrs. Hattie Smythe, John Grace Jr. ame William Laeha Jr.