Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 26, 1 July 1921 — NA MANAO KAKOO O KA REV. AKAIKO AKANA I KA BILA HOOPULAPULA. [ARTICLE]

NA MANAO KAKOO O KA REV. AKAIKO AKANA I KA BILA HOOPULAPULA.

'i(Hoomauia mai.) O kekahi o na mea i oleloia ae o. ia no i<a waiho ana aku na na HaAvaii no e hoouka i ka lakou kaua ponoi iho, elike me na iahui e ae, aole hoi e aeia aku ia lakou, na kokua inai ke nupuni mai. Aole au o hoole aku ana i ka oiaio 0 keia, ma na mea e pili ana i kekahi heluna uuku o na Hawnii o ia na Hawaii ulakolako a waiwai. Aka no ke koena ae o na Hawaii, o ka oi )oa aku, na. Hlawaii koko pilia, ua kupono maoli e liaawiia aku na kokua ana. Ina i loaa aku ka, ike i na kanaka lawelawe oihana o. Amorika r .ka poe i ike maoli ia ko lakou kupono ma na ano apau, he mea kupono loa. ka imi ana aku i na kokna mai ke aupuni federala mai, no ka hoopau ana aku, a no ke kaupalena ana i ka hopkomo ana mai i na limahana, no, ke paonioni me na lahui o ka Hikina, o kn, ; oi loa aku, na Kepani, no kenha iho la ko kumu a ka poe e kn-e nei i keia bii,a *i manao ai, aole he pono e loaa aku i na Hawaii, ka poe he wahi iko lawelawe oihana uuku loa ko lakon, keia pono like, e uwalo aku ai i ke aupuni Federalpf no ke kokua mai iloko o keia hakoko a lakou? Ina elike me n.a mea e oleloia nei, he alahele keia a na Hawaii e koi nei, i ku ole i ke ano Araerika, pehea ilio la e ho-Amerika-ia ai elike me na mea i hoakakaia ae neif Pehea i ho-Amerika .ai keia uwalo hookahi ma na mea e pili ana 1 na Hikini; na koa i huli hoi mai Palani mai; nn, kokua i haawiia aku i na aupuni hui ame ka poe pilikia ma Europa, mai na Mokupuni Pilipine ame Cuba? Aole anei he mau makaainana Ame.rika maoli na Hawaii, a ma ia ano/ aole anei i kuleana lakou i na kokua ana a Amerika, o ka oi loa aku, i ko lakou wa i apono aku ai i kona iini, ma o na mikanele la, e kiola aku i ko lakou ano maoli o ke ola ana, a e apo mai i kona mau ano, na ano hoi i loaa ole ai ia lakou na hoomakaukau kupono aiia, i ka wa i hala?

Kokua na Hawaii ia Lakou Iho Ua hoakaka pu ia ac no hoi kekahi mau mea e pili ana i ka hiki ole i na Hawaii ke hoopulapulaia; o ia hoi, o na kanaka i hiki ole kc kokua ia lakou iho, aole e hiki ke kokuaia mai e ha'i. He kohu ole keia mau hoakaka mamiili o ke kumu ame ka ike i loaa mai o ka wa i haia. Ua hooiaioia ma Huwaii, ka hiki ana ke hoopulapulaia na Hawaii. Mamuli o ka hoohana akahele ana ame ka noho alakai hoouianawanui ana o na mikanele Mamona, ua holomua maoli na Hawaii ma Laie, a ke pii mnhuahua nei ko lakou heluna. Mamuli m»i o na ike i loaa ame ka hoonvanawanui, me ka hooikaika pu i ka Uana, he nui w ( ale oka poe i lawe ina home hookuonoono ma Kauai, Oahu, Maui, ame Hawnii, i loaa maoli ka holomua ma na niea pili dala. O na ohann 0 keia poe, he nui wale o lakou a'u 1 kipa aku ai e ike, ua hoike maoli mai na hoailona o ka holpmua. Ina nei no ka uiia mai, ua makaukau loa au e hoikeike aku. mo ka hauoli, i ka poe e ku-c nei i koia bila, i na mea e hooiaio ana no keia mau ohana. Ua holomua na Maoli, he poe lakou mailoko aku o na Hawaii, a ua kulike loa no hoi ko lakou mau ninan pohiliihi me ko na kanaka Ilawaii, a ua mahuahua ae ko lakou heluna, mamuli mai o ka liana hoopulapula. Nolaila he lalau loa ka olelo ana ae, aole e hiki ke hoopulapulaia na Hawaii. Ua like pu no ka lalau ame ka naaupo o ka olelo ana ae, o ka lahui kanaka i hiki ole ke kokua ia lakou iho, aole e hiki ke kokuaia mai e ha'i. Mahuahua ua Hapa-Hawaii Ua kuhikuhi mai ka poe ku-e i ka bilft, ke pii mahuahua nei ka huina o na hapa-Hawaii, he poe kino ikaika a holomua. He meii oiaio keia, o ke kumu oiaio, no ka mea ua hooikaika mau na Hawaii e kokua ia lakou iho, me ka makaala i na pomaikai e loaa ana i keia au malamalama, e hiki ana e loaa n»ai ia lakou. O ko'u hoea ana mai ianei ka hoike nui, no ka liooikaika ana o na Hawaii e kokua ia lakou iho. Ina pela i'o alaila he koi ana aku keia e kokuaia mai, e koi aku au i ka poe e ku-e nei i Jca bila, e unuhi aku i ka lakou mau hoakaka kxi-e, a e kokua mai i na Ha■waii, ma ko kakoo.ana i keia bila.

Uj» kuhikuhi mua a&a.h'i .'iu, eole makou e ako ana e kokuaia mar ma ke ano manawale'a, mai ke aupuni mai. Ke noi wale aku nei no makou no kela pono i loaa mai, o ia ke a'o ana ame ke kokua ana ia makou iho. Ua maopopo no i ka poe ku e, aole loa he hoike no ka hoole maoli ana o na Hawaii e kokua ia .lakou iho.v Malla paha aia i'o no kekahi mea o kela ano, aka nae he kakaikahi wale r.o, a aole e lilo i kumu e ku-eia aku ,*ii ka lahui Iwloakoa. O lea inea oinio maole, o ka oili koke ana mni 0 k.i malamalama, ka noho naaupo ame ka n.akaukau ole i ka lawelawe oihaua; o keia na kumu alaila ma ke alahele o na Hawaii. Aohi i ko* ' ma i bila e waiho nei imua o kakou ia lia'i, e kokun mai ia makou. O ka

aina i komo iloko olaila, no makou ponoi no ia, ma ke kaulike nei, a o na dala no ke kokua ana aku i keia hana

hoopulapula r .>nvai ka hoolimalima mai •no ia o kgja. aina. Aple e loaa mai anaia ( mqkou ka ukuia ann e na o Haw&ii. He ; mea kahaha. }oa ,mai i ka> manao, malalo iho. la,o keia ano, ke ala ana niai o Mr. sobertfloij, k» mea« ,i, mftre aku i kekahi kaikainahine Hawaii, a i |»ili loa aku hoi me na Hawaii a'u e nianao noi, ua hoopomaikai nni ia niai oia ma o na manao oluolu, la o qa Hawaii, ka mea hoi e ku nei n=nhope o kekalii keiki Hawaii, a ku-e aku me ka. ikaika i keia bila, i hanaia jio ke ola o ka iahui i noho pu ai oia iloko o keia mau makahiki, inaniuli mni o koj«i iikuia aii'a e han{i"Ti6""kft pono o keia keiki. Hawaii hookahi, no ke ku tf ana aku i ka makemake o 35,000.a oi aku Hawaii. No ka Makemake o na Kanaka O kekahi moa i koiia r.;ai aole keia bila p ka makemake o na kanaka Hawqii; ua ku-e na kanaka laweiawe Oihana ame na nupepa o Hawaii ia mea.. .

He mea makehewa wale no ka waiho ana aku i na ipanao hoakaka maanei. 0 ka ahaolelo 0 Hawaii, ka i ku n :i ka aoao o na. kanaka Hawaii. l-'-u hooholo ka ahaolelo o Hawaii i ka olelo hooholo e liaawi ana i na kaliua 1 ku ai o kei:k hila. Ma ke kau i hala a ma ke kau kuikawa o kela ahaolelo, ua apono hou ia i kekahi oK'lo hooholo e kaJ<oo ana i ka hila elike me ia e ku nei i keia manawa, nie ka hnololi ole a no ka paku'i ana aku ia mea ua hooumi hou ia mai ke Keikialii Kalanianaole, ko niakou elele i ka .aha olelo lahui, ka mea nana i hoolilo i ka Jjila hoopulapula i ninau nui, ,ma ka hakoleo kalaiaina .aku nei i liala, no Wakinekona nei, nva kq ano i elele, me kekahi heluna baloka kiekie loa. Aole anei i lilo keia mau hana, i hoike no ka makemake o na kanaka o Hawaii? He palaueka wale no ka mea e oleloia nei no ka. lilo o na nupepa o ka mea nui iho la ia ma .Hawaii. No na kanaka ili keokeq kakaikahi wale no ia, aole no ka lahui holookoa o ka paeaina. He mea oiaio, «ia no kekahi poe kakaikahi i ku-e i ka biln. He mea maam.au no keia, no ka mea ina e. holo ana Jceia bila, e hoopilikia ia aku ana na aina a lakou e paa nei ma kekahi ano i keia wa.:

Aia no kekahi mau koi hou ae, i waihoia'. mai e\ ka poe ku e i k.a bila; aka nae oiai ua nui ka manawa i.pau ia'O, a. oiai no hoi, ua makemake; ke e kamailio, he mea pono ia'u ke hoopau. E ae hou n;ai ia'u, e haawi aku i ko'u manao mahalo piha, ; no ka aeia ana. mai o keua pono o ikamailio aku imua o. oukQit',ma keia manawa. Iva Lunahoomalu—Ua hauoli loa makou i ka lohe - ana i. kou nvau manao. E ae mai e waiho aku an imua ou i kekahi ninau, Manao no ,{|nei oe, aia he makemake i'o ma ka aoao o kek&hi heluna, nui o na kupa Hawaii 0 apo mai i na pomaikai i hoakakaia ma keia kanawai? jVt,r. Akana—Ae. Ka Lunahoomalu—Manao no anei oe ua makemake i'o lakou e loaa he wa kupono loa no ka lawe ana i na aina hookuonoono, a e lilo i- poe kanaka mahiai ? Mr. Akana—Ae. Ka Lunahoomalu —Manao anei oe o na ht>oikaika ana no ka hoonaauao ana no ia i na Hawaii no kela ola ana, aole no keia ola nei Mr. Akana—Ae, a ke olelo hou aku nei au, ina i loaa ka ike i ko makou alakai o ka wa i hala, ka poe i loaa aku kli ike lawelawe oihana. i ka poino o ka hoomahuahua ana i ka hookomo ana mai i na limahana, a ina 1 haawiia ka ike lawelawe oihana k«pono i na 'kupa o ka aina ia wa, ke manaoio nei au, na hiki loa ke'hoopauia ae ka pilikia o ko lakou ninau pili hana. Mamuli o ka loaa ole he hoomakaukau ana. o kela ano, nolaila ua ku a pilikia maoli o Hawaii, o ka olohani o na Kepani, i hoala ae ai, aole i loihi ae nei ka wa i hala, ke kumu hoohalikelike maikai ,loa,« no keia mea oiaio. Elike me> ke kauka'i ana aku o Hawaii maluna 0 na limahana maiwaho mai, pela no ke ku mau aku o kona ninau limahana. Ua paa. mau ko'u manao, he mea pono i na kanaka iho o Hawaii ke huli aku i na alahele e hoopania ae ai kona mau ninau kuloko, aole hoi e hookomo hou ia n.ai na limahana maiwalio mai, aka ua hiki no ia makoa ke hooponopono, Ma ko'u manaoio he kahua onipaa keia. Malalo o ka bila hoopulapula, e hiki ana i na waii ke hookaawale ae mailoko ae o kona heluna i na limahe.na, aole no lako\i wale iho no, aka no ke Teritore. Ma ke ano hea? . Ma ke a'o ana ia lakou e hana, a ma ka hiki ana ma na ano apau ke halawai aku me na ninau apau o ko lakou ola ana, ma ka mahianaai, pela hoi ma na hana apau 1 pili aku i na hana heohoihoi a kekahi mau lahui kanaka e ae e noho pu nei iwaena o lakou, ma Hawsrti. (Aole i pau.)) 1

Ma keia la, e hoomaka aku ai ka uku ana i na auhau wai paamau-, no na mahina eono e nee aku nei; o , na auhau e uku ole ia ana mahope aku o ka īa 15 6 lulai nei e paniia no, īne ka hoolaha ole ia akn.