Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 26, 1 July 1921 — Page 2

NA MANAO KAKOO O KA REV. AKAIKO AKANA I KA BILA HOOPULAPULA.

 

(Hoomauia mai.)

            O kekahi o na mea i oleloia ae o ia no ka waiho ana aku na na Hawaii no e hoouka i ka lakou kaua ponoi iho, elike me na lahui e ae, aole hoi e aeia aku ia lakou, na kokua mai ke aupuni mai.

            Aole au e hoole aku ana i ka oiaio o keia, ma na mea e pili ana i kekahi heluna uuku o na Hawaii o ia na Hawaii ulakolako a waiwai. Aka no ke koena ae o na Hawaii, o ka oi loa aku, na hawaii koko piha, ua kupono maoli e haawiia aku na kokua ana. Ina i loaa aku ka ike i na kanaka lawelawe oihana o Amerika, ka poe i ike maoli ia ko lakou kupono ma na ano apau, he mea kupono loa ka imi ana aku i na kokua mai ke aupuni federala mai, no ka hoopau ana aku, a no ke kaupalena ana i ka hookomo ana mai i na limahana, no ke paonioni nie na lahui o ka Hikina, o ka oi loa aku, no Kepani, no keaha iho la ko kumu a ka poe e ku e nei i keia bila i manao ai, aole he pono e loaa aku i na Hawaii, ka poe he wahi ike lawelawe oihana uuku loa ko lakou, keia pono like, e uwalo aku ai i ke aupuni Federala no ke kokua mai iloko o keia hakoko a lakou. Ina elike me na mea e oleloia nei, he alahele keia a na Hawaii e koi nei, i ku ole i ke ano Amerika, pehea iho la e ho-Amerika-ia ai elike me na mea i hoakakaia ae nei. Pehea i ho-Amerika ai keia uwalo hookahi ma na mea e pili ana i na Ilikini; na koa i huli hoi mai Palani mai; na kokua i haawiia aku i na aupuni hui ame ka poe pilikia ma Europa, mai na Mokupuni Pilipine ame Cuba? Aole anei he mau makaainana Amerika maoli na Hawaii, a ma ia ano, aole anei i kuleana lakou i na kokua ana a Amerika, o ka oi loa aku, i ko lakou wa i apono aku ai i kona iini, ma o na mikanele la, e kiola aku i ko lakou ano maoli o ke ola ana, a e apo mai i kona mau ano, na ano hoi i loaa ole ai ia lakou na hoomakaukau kupono ana, i ka wa i hala?

Kokua na Hawaii ia Lakou Iho

            Ua hoakaka pu ia ae no hoi kekahi mau mea e pili ana i ka hiki ole i na Hawaii ke hoopulapulaia; o ia hoi, o na kanaka i hiki ole ke kokua ia lakou iho, aole e hiki ke kokuaia mai e haʻi.

            He kohu ole keia mau hoakaka mamuli o ke kumu ame ka ike i loaa mai o ka wa i hala.

            Ua hooiaioia ma Hawaii, ka hiki ana ke hoopulapulaia na Hawaii. Mamuli o ka hoohana akahele ana ame ka noho alakai hoomanawanui ana o na mikanele Mamona, ua holomua maoli na Hawaii ma Laie, a ke pii mahuahua nei ko lakou heluna. Mamuli mai o na ike i loaa ame ka hoomanawanui me ka hooikaika pu i ka hana, he nui wale o ka poe i lawe i na home hookuonoono ma Kauai, Oahu, Maui, ame Hawaii, i loaa maoli ka holomua ma na mea pili dala. O na ohana o keia poe, he nui wale o lakou aʻu i kipa aku ai e ike, ua hoike maoli mai na hoailona o ka holomua. Ina nei no ka uiia mai, ua makaukau loa au e hoikeike aku me ka hauoli, i ka poe e ku-e nei i keia bila, i na mea e hooiaio ana no keia mau ohana.

            Ua holomua na Maoli, he poe lakou mailoko aku o na Hawaii, a ua kulike loa no hoi ko lakou mau ninau pohihihi me ko na kanaka Hawaii, a ua mahuahua ae ko lakou heluna, mamuli mai o ka hana hoopulapula. No laila he lalu loa ka olelo ana ae, nole e hiki ke hoopulapulaia na Hawaii.

            Ua like pu no ka laulu ame ka naaupo o ka olelo ana ae, o ka lahu kanaka i hiki ole ke kokua ia lakou iho, aole e hiki ole ke kokua ia lakou iho, aole e hiki ke kokuaia mai e haʻi.

Mahuahua na Hapa-Hawaii

            Ua kuhikuhi mai ka poe ku-e i ka bila, ke pii mahuhua nei ka huina o na hapa-Hawaii, he poe kino ikaika a holomua. He mea oiaio keia, o ke kumu oiaio, no ka mea ua hooikaika mau na Hawaii e kokua ia lakou iho, me ka makaala i na pomaikai e loaa ana i keia au malamalama, e hiki ana e loaa mai ia lakou. O koʻu hoea ana mai ianei ka hoike nui, no ka hooikaika ana o na Hawaii e kokua ia lakou iho. Ina pela iʻo alaila he koi ana aku keia e kokuaia mai, e koi aku au i ka shayna poe e ku-e nei i ka bila, e unuhi aku i ka lakou mau hoakaka ku-e, a e kokua mai i na Hawaii, ma ke kakoo ana i keia bila.

            Ua kuhikuhi mua aku hoʻi au, aole makou e ake ana e kokuaia mai ma ke ano manawaleʻa, mai ke aupuni mai. Ke noi wale aku nei no makou no kela pono i loaa mai, o ia ke aʻo ana ame ke kokua ana ia makou iho. Ua maopopo no i ka poe ku-e, aole loa he hoike no ka hoole maoli ana o na Hawaii e kokua ia lakou iho. Malia paha aia iʻo no kekahi mea o kela ano, aka nae he kakaikahi wale no, a aole e lilo i kumu e ku-eia aku ai ka lahui holookoa. O ka mea oiaio piaole, o ka oili koke ana mai o ka malamalama, ka noho naaupo ame ka makaukau ole i ka lawelawe oihana; o keia na kumu alaila ma ke alahele o na Hawaii. Aohe i koi mai ka bila e waiho nei imua o kakou ia haʻi, e kokua mai ia makou. O ka aina i komo iloko olaila, no makou ponoi no ia, ma ke kaulike nei, a o na dala no ke kokua ana aku i keia hana hoopulapula, mai ka hoolimalima mai no ia o keia aina. Aole e loaa mai ana ia makou ka auhau e ukuia ana e na kanaka o Hawaii. He mea hookahaha loa mai i ka manao, malalo iho la o keia ano, ke ala ana mai o Mr. Boberston, ka mea i mare aku i kekahi kaikamahine Hawaii, a i pili loa aku hoi me na Hawaii aʻu e ma nao nei, ua hoopomaikai nui ia mai oia ma o na manao oluolu la o na Hawaii, ka mea hoi e ku nei mahope o kekahi keiki Hawaii, a ku-e aku me ka ikaika i keia bila, i hanaia no ke ola o ka lahui i noho pu ai oia iloko o keia mau makahiki, mamuli mai o kona ukuia ana e hana no ka pono o keia keiki Hawaii hookahi, no ke ku-e ana aku i ka makemake o 38,000 a oi aku Hawaii.

No ka Makemake o na Kanaka

            O kekahi mea i koiia mai aole keia bila o ka makemake o na kanaka Hawaii; ua ku-e na kanaka lawelawe oihana ame na nupepa o Hawaii ia mea.

            He mea makehewa wale no ka waiho ana aku i na manao hoakaka maanei. O ka ahaolelo o Hawaii, ka i ku ma ka aoao o na kanaka Hawaii. Ua hooholo ka ahaolelo o Hawaii i ka olelo hooholo e haawi ana i na kahua i ku ai o keia bila. Ma ke kau i hala a ma ke kau kuikawa o kela ahaolelo, ua apono hou ia i kekahi olelo hooholo e kakoo ana i ka bila elike me ia e ku nei i keia manawa, me ka hoololi ole a no ka pakuʻi ana aku ia mea ua hoouna hou ia mai ke Keikialii Kalanianaole, ko makou elele i ka aha olelo lahui, ka mea nana i hoolilo i ka bila hoopulapula i ninau nui, ma ka hakoko kalaiaina aku nei i hala, no Wakinekona nei, ma ke ano i elele, me kekahi heluna baloka kiekie loa. Aole anei i lilo keia mau hana, i hoike no ka makemake o na kanaka o Hawaii. He palaueka wale no ka mea e oleloia nei no ka lilo o na nupepa o ka mea nui iho la ia ma Hawaii. No na kanaka ili keokeo kakaikahi wale no ia, aole no ka lahu holookoa o ka paeaina. He mea oiaio, aia no kekahi poe kakaikahi i ku-e i ka bila. He mea maamau no keia, no ka mea in a e holo ana keia bila, e hoopilikia ia aku ana na aina a lakou e paa nei ma kekahi ano i keia wa.

            Aia no kekahi mau koi hou ae, i waihoia mai e ka poi ku-e i ka bila; aka nae oiai ua nui ka manawa i pau iaʻu, a oiai no hoi, ua makemake ke Keikialii e kamailio, he mea pono iaʻu ke hoopau.

            E ae hou mai iaʻu, e haawi aku i ko;u manao mahalo piha, no ka aeia ana mai o keia pono e kamailio aku imua o oukou ma keia manawa.

            Ka Lunahoomalu- Ua hauoli loa makou i ka lohe ana i kou mau manao. E ae mai e waiho aku au imua ou i kekahi ninau. Manao no anei oe, aia ho makemake iʻo ma ka aoao o kekahi heluna nui o na kupa Hawaii e apo mai i na pomaikai i hoakakaia ma keia kanawai?

            Mr. Akana--Ae.

            Ka Lunahoomalu--Manao anei oe o na hooikaika ana mao, no ka hoonaauao ana no ia i no Hawaii no kela ola ana, aole no keia ola nei

            Mr. Akana-Ae, a ke olelo hou aku nei au, in a i loaa ka ike i ko makou mau alakai o ka wa i hala, ka poei loaa aku ka ike lawelawe oihana i ka poino o kahoomahuahua ana i ka hookomo ana mai i na limahana, a in a i haawiia ka ike lawelawe oihana ku-pono i na kupa o ka aina ia wa, ke manaoio nei au, ua hiki loa ke hoopauia ae ka pilikia o ko lakou ninau pili hana. Mamuli o ka loaa ole he hoomakaukau ana o kela ano, nolaila ua ku a pilikia maoli o Hawaii, o ka olohani o na Kepani, i hoala ae ai, aole i loihi ae nei ka wa i hala, ke kumu hoohalikelike maikai loa no keia mea oiaio. Elike me ke kaukaʻi ana aku o Hawaii maluna o na limahana maiwaho mai, pela no ke ku mau aku o kona ninau limahana. Ua paa mau koʻu manao, he mea pono i na kanaka iho o Hawaii ke huli aku i na alahele e hoopauia ae ai kona mau ninau kuloko, aole hoi e hookomo hou ia mai na limahana maiwaho mai, aka ua hiki no ia makoa ke hooponopono. Ma koʻu manaoio he kahua onipaa keia. Malalo o ka bila hoopulapula, e hiki ana i na Hawaii ke hookaawale ae maioko ae o kona heluna i no limahana, aole no lakou wale iho no, aka no ke Teritore. Ma ke ano hea? Ma ke aʻo ana ia lakou e hana, a ma ka hiki ana ma na ano apau ke halawai aku me na ninau apau o ko lakou ola ana, ma ka mahianaai, pela hoi ma na hana apau i pili aku i na hana hoohoihoi a kekahi mau lahui kanaka e ae e noho pu nei iwaena o lakou, ma Hawaii. (Aole i pau.))

 

            Ma keia la, e hoomaka aku ai ka uku ana i na auhau wai paamau, no na mahina eono e nee aku nei; o na auhau e uku ole ia ana mahope aku o ka ia 15 o Iulai nei e paniia no, me ka hoolaha ole ia aku.

 

Aekai O Waikiki

(Kakauia e J. K. Mokumaia.)

            Ma ka hora 2:30 p. m. o ke Sabati, Iune 12, i haalele iho ai au i koʻu home ame koʻu ohana no ka manao nui e hiki aku i kahi i oleloia ae la, oiai ua mokukaa nei e auku ana ka ihu i ka makani, e maalo ana ma ka aoao o na kaa uwila i piha i na ohua e ake ana e hiki i ua aekai nei, eia hoi au ke hookikakaha nei koʻu kaa ma ia kulana a haupu ae la au i keia wahi kanaenae:

            Hoinainau mea ipo ka nahele,

            Hookokoke ana ka maka i ka moani,

            I ka ike i ua pua hoomahie luna,

            Ua hihina wale i moeawakea,

            Ka i no ua poina ia Malio,

            Aia ka iʻa palei o hao e!

            I puna no ka waiho ana a ka makani,

            Kaele no ka malama ana a ka Puulena,

            I kahi mea hoalohaloha e, aloha e!

            Kaalo ae la ka pa alii ame ka nana ana aku i ke kii o Kamehameha me kona nani i hana maiauia e na lede makaonaona, o na makana lei pua o na hana o ka Poaono, a eia mau ke nee nei nomua, no ka mea, aia ka makani ke onou mai nei mamua, a kaalo ae la o Piikoi, a holu ana i ke alanui Kalakaua, a kau mai la keia mau kanaenae oli ana:

            Ula Kalaeloa i ka lepo o ka makanui,

            Hoomanua i apua Kalamaula,

            Ike aku manao iaʻu kulehua,

            Hea mai kaiolohia e hoi maua,

            Uwe aku oʻu hoa i kaana,

            Ane aloha ke kula o Niniwai,

            Oʻu hoa ia i ka laʻi a ka manu e!

            I ke ke laau ana ia e ka noe,

            E kuhi ana iaʻu he kanaka e!

            Owau okoa no mailuna a lalo e.

            E kau hoolaʻi mai ana o Daimana Hilo, a ku iho la i kahi i oleoia ae la, ua hele no hoi ia la a piha, ua aekai nei, i na kaa otomobile ame ka poe e noho ana ma na noho loloa, a pela no hoi me ka poe e kuku ana iluna.

            Aia au ke hooneenee kupono nei i kuu mokukaa a kupono, a i koʻu lele ana iho ilalo, a ike mai la au i ka Hon. Jonah Kumalae me kona ohana maluna o kona kaa, a pela no hoi me ia hoa oʻu, oia o Mr. and Mrs. J. A. Akimo me ko laua ohana ma ko laua kaa; nolaila aia makou ma ka laina like oiai o ka mea nui i akeia ai, e loaa mai na mea i iiniia, o ia ka lohe ana i na keiki puhiohe o ia auwina la, oiai aia ua mau keiki nei ke hoolelepau la i ka honehone o ka lakou mau hokeo kani, aia no hoi ko lakou alakai maikai ke kuhi la na lima, no ka malama ana i ka manawa, oaai ma koʻu koho aku ua haawi pau mai ua mau keiki nei i ka ai hoopau, oiai ua nui ka paʻipaʻiia ame koʻu aloha, ame na lululima pumehana ana me ka mea hanohano ame kana aliiwahine, a pela no hoi me kuu hoa ma ka oihana hookahi, o koʻu hele aku la no ia i ke kahua e piha mai ana, a ia manawa hookahi, aia koʻu maka ke hoolele pau la iwaena o ka poe makaikai, o kaʻu mea e ike la o na lahui e ka hapanui, o kuu koko ame kuu iʻo, he akahikahi loa, oiai o kahi maikai loa kela e luana ai, a e lohe ai i na leo lea mai na ohe mai ame na himeni mai na lede makaonaona mai o ua hana nei, i aʻo maikaiia ame ka loaa o na ea maikai ame ka loaa ana i ne keiki liilii, a i ole moopuna paha, he manawa e hoohauoli ai ia lakou ame ka ike ana i na holoholona, oiai o na mea helu ekahi wale no ka mea loaa mai ia oe ma ia lihikai o ia auwina la.

            Oiai aia mau no ua mau keiki nei ke haawi pau la, aia au ke noho la iluna o koʻu noho, a ke ike la au ia ilipuakea i ka onioni mau o kona pauku kino, a hoomanao ae la au, ua loaa pono paha, a i ole ua konikoni paha kahi puuwai.

            Ke honehone ae nei,

            Hone i ke kumu o ka hana,

            A he hana pono ole ka ke aloha,

            Ke lalawe nei i ka puuwai.

 

            Ike aku la au i na lede e hoomakaukau mai ana i ko lakou kulana, aia au ke helu pu la akahi, ou, oi ha, paele, pakini, i ka ua lehei pa, me ino alae opu inoino, ewalu ko lakou nui, onaona na maka ke nana aku.

            Oiai lakou e hookuene pono ana, i lawe ae ai ke alakai, oia ke Poropeka Palikapu i ke o ana o kaua waiolina, a i ke kauaheahe maikai ana o na kaula o kana pila, i hone mai ai ka leo o ia lede i kela himeni kaulana i hala aku, a e o nei no i keia manawa.

            Ohaoha wale kuu lei,

            I ka pehia e ka uanoe,

            I ka hiki ana mai i kuu manawa,

            Hoopumehana i kuu puuwai.

            Ma ka nana aku i ke kulana ame ka manao nui o keia himeni he ku maoli i ke kaili puuwai na manao a ka mea haku mele i haku ai, oiai o na hopunaolelo apau, ua ku wale no mai ka lau uliuli mai o ka lauoho ahiki aku i ka poli pumehana o kona kapuai wawae; he nani maoli na mea a ua mau lede nei i hana mai ai, aole i pau iho malaila, o kela hula o ia kekahi mea oi loa no ka mea o ka lede nana e hana mai ana, o kona nui no hoi ame kela poha maikai o ka leo, nana aku oe, ke ike la au ia'u ua ka kia kuinao ia, aole he onioni ae e hoopuana mai ana oia i ke@a mau olelo ma ka hula:

            Kahi mea i aloha ia,

            A ko nui kino a e puliki nei.

            Ua nui ka pa'ipa'iia ame ka uwaia mailoko ae o ke anaina, oiai o kou meakakau, ua hiki ole ke noho malie iho, i ko ia la nana pono mai o ko'u mea ae la no ia ua wela aku la ka hao, ua nui ka akaakaia, oiai o kela kekahi hula hooni puuwai, ma ka'u nana aku aia na mea maikai au ame ko'u mau hoa i ike ai, a kuu koko e hoopiha ai i kela kahua, oiai ua hoopoleia mai kahi loihi i keia manawa i hapaumi wale no kou lilo, a e lohe oe i na mea maikai, a hoi mai la me ka piha i ka hauoli ame ka nana ana i na holoholona ame ua manu maikai, he mea e hoonaauao mai ana ia kaua, a pela hoi me na kamaiki, oiai ke iho aku la o la i ka mole o ka houa a hoomanao ae la au i keia mau hua olioli:

            Mo'a unoanoa o Puna i ke kua wahine,

            Makali ka ohi'a o Moeawakea,

            Ke nana mai iluna o Halaaniani,

            Lohi mai ka papa ale ka pahoehoe,

            Apiapi ka la o Kukalaula,

            Ke hele i ka mahele loa o maukele e!

            Pahele ke aloha mai loaa i ka moe,

            Aole wa ua hiki mai hoi e!

            O ka hala ana aku nei no keia e,

            Hala ke aloha naue me ka anoai e!

            Oiai ua nui maoli na mea maikai i loaa mai a ke haawi ae nei au i ko'u mahalo i na keiki puhiohe, a pela me kela mau lede makaonaona ame kuu Poropeka Mekia Kealakai ko'u mahalo piha.

           

Elua I Eha I Ke Kua Laau     

            Ma ke kakahiaka Poaono o ka pule akula i hala elua mau kanaka e hana ana ma ke alahaka ma Kaneohe no laua na inoa o H. K. Baker ame Harry Gregson i eha mamuli o ka haule ana mai o kekahi kualaau nui, mailuna mai o ke alahaka a laua e hana ana a pa maluna o laua. Ua laweia mai laua a ka halema'i o na poino ulia a malaila i haawiia aku ai na kokua mua ia laua, a mahope iho ua hoihoiia aku o Gregson i ka hale ma'i Moiwahine. No ka nui o ke koko i kahe mai kona mau wahi aku i eha ai ua nawaliwali oia; ma kona uha akau maluna ae o kona kuli kona wahi i moku.

            No Baker hoi ua pa oia mahope o kona poo me ka paholehole pu ohope o kona kua i ke kua laau i haule mai ai.

 

Ka uwapo o ka S. S. Maunaloa

            (Kakauia J. K. Mokumaia.)

 

            Ma ke kakakahiaka poniponi Iune la 14, aku nei i hiki aku ai au ame kuu mokukaa, o ka hora elima ia manawa oiai ua kaikamahine kikala ne punepu nei e hoopii mai ana e pili i ka uwapo, aia no e ike aku i ka poe i kamaaina ai, oiai ke ike la au i ka mea hanohano mai Kohala mai, aia mau no au ke hoolele la i ko'u lena ike imua o na ohua, a ike aku la au i kela lede maka onaona, a haupu ae la au i keia mau wahi kanaenae ana:

            O La pua o ka lehua ka'u aloha.

            Ke hoomaeia mai la e ka le,

            Ike mai la ia hoomahie,

            K@ lia wale la no ka io,

            E aloha wale ae ana no,

            I ka i'a makaonaona,

            Aloha ka nalu hee o Waialua,

            E lua kaua i ka ai hookahi a ka makua.

            E kala mai, ua pahee loa aku la no ka mea ua loihi maoli keia ualowale ana, a oiai au e hui ana me na ua lihini i lulu lima pumehana iho ai au me ua lede nei, a mea aku la au iaia, oiai o kela hui ana ua piha maoli me ka hauoli oiai ma ko'u nana aku iaia, ua oi ne kona kulana ulumahiehie, me kela kulana maamau, a olelo aku la au iaia o ke onaona o ka maka o ke kole a o kou e kuu lede, ua kaona mai oe i ka oni ana a na mea paahana o ko'u puuwai:

            Ahi wela mai nei loko,

            I ka hana a ke aloha,

            Ke lalawe nei i kuu kino,

            Konikoni lua i ka puuwai.

            Hu ae la ko maua aka no ka mea o kela hui ana me ua makuahine maikai nei, ua loaa maoli ia maua na kulana i piha me ka hauoli, ame kana olelo e pai mai ana i ka meakakau nei, no kona ike mau i ko'u manao maloko o ke Kilohana, a ua lilo oia i mea e heluhelu aku ai iwaena o kona home.

           Nolaila i ko kaua hui ana i keia kakahiaka ua piha loa kaua i na haawina maikai, oia maikai @ hoi kou ola kino, a pela no hoi au a e hua mau aku ana no kaua elike me ma mua ma ka makeke, a haawi ae la ka lululima o ka lilo aku la no ia o ua ui nei o na Kona a haupu ae la au i keia mau wahi pua kalo:

            Hole Waimea i ka ihe a ka makani

            Komo i na la a ke Kipuupuu

            Holu ka maka o ka ohai ouli

            Niniau eha ka pua o ke ko'aie

            E aloha e aloha waikai'au me he ipo la,

            Me he ipo la ka makalena o ke Koolau,

            Ka pua i ka mahele o malule ia,

            He wahi hele no ka mahelehele,

            Hihiu pili noho i ka mahelehele,

            O ka noho wale iho no ia kahua e,

            E aloha e o ke aloha ka i hiki mai i o'u nei,

            Mahea la ia i nalo iho nei e,

            E aloha, aia aku la no me Malue. E kala mai i ka pahee loa aku la i ka welowelo, o ka mea nae ia e mikomiko iho ai a ua nui na ninau i hooku'i mai i kou meakakau nei,

 

Kauoha E Kiolaia kona kino lehu ma ka moana.

           I kulike me ka hoakaka a na ohua i hoea mai ai i Honolulu nei ma ko kakahiaka Poakolu nei mai ka hikina mai, a @ komo pu ai hoi @ ke anaina haipule hoomanao no ke Kapena Wichman, kekahi o na hoa o ka oihana makui ma Manila a i pepehiia ai a make, i ka manawa i ala ae ai he haunaele hahana mawaena o ka oihana makai ame na koa Pilipino ma ka mahina o Dekemaba o ka makahiki aku la i hala, ua malamaia he anaina haipule ma ka manawa a ka moku Granite State i holo mai ai ma ka Meridian 180 ma kana huakai e hoi ana no ka home, no ka lehu o Wichman.

            Mamua o ko ke Kapena Wichman make ana ua noi ae ka oia i na hoaloha on a e akoakoa ana mahai o kona moe make e hookauliiliiia aku kona lehu maluna o na ale o ka moana Pakipika, a ua hookoia aku ia kauoha ana, a oiai ua hoohala oia i ka hapanui o kona mau la o ke ola ana ma ka hikina, ua hoike pu ae i kona mau hoaloha e lilo ana ia i mea hauoli nona in a e malamaia ana kona anaiana haipule hoomanao maluna o na ale o ka moana e pili kokoke aku ana i ka aina ana o ka haalele ana he mau makahiki lehulehu mamua aku.

            No ia kumu, i ka manawa ka i hoea mai ai o ka mokuahi Granite State ma ka meridian 180 ua hookoia ke kauoha a ke Kapena Wichman ma o ka malamaia ana o ke anaina haipule maluna o kona kino lehu, a na ke Kahunapule Leo W. Spring, he ohua e kau pu ana maluna o ke Granite @tate ia manawa, i malama i ke anaina haipule, a ma ka manawa ka i kiolaia aku ai na lehu maluna o ka ilikai ua himeni ae la na mea apau maluna o ka moku i keia himeni "Rocked in the cradle of the Deep."

            Aole keia o ka mua loa o ka poe i noi ae i na makamaka e hookoia aku ka lakou kauoha no ke kiolaia aku o na lehu maluna o ka moana, he nui a lehulehu ia poe mawaena o ia poe o ke Kapena Rosehill kekahi.

A olelo aku la au o ka makuahine maikai i hui iho nei me a'u o ka u'i hope loa ia a na alii kaulana o ia mau Kalana oia o Kainaliu o na Kona, ame ka puuwai hamama, ke ike mai kamahele a no ia kamaaina o ia ka oukou i ike iho nei i ka piha maoli o keia hui ana, oiai ka'u mau ohua e kali mai ana ia'u, oiai ua palaka maoli ko'u noonoo oiai maua e lululima ana a kau mai la ueia mai hooheno ana:

            Kainaliu makani houhou ili,

            Makani kaomi puuwai iniiniai malie

            Sua a o luna sua a olalo

            Sua na wahi apau,

            Hanai nioi wela ia oe,

            I papani ai, somi e somi hoi

            Somi somi malie

            Ma ke hora ekolu o ka auwina la o keia Sabati iho, Iulai 3, e malama ae ana na kaikamahine o ka @ana puhiohe o ka Puali Hoola, he aha puhiohe hoohauoli malalo o Aala Paka, me ka haawiia ana aku o ka ae e hoohana i ka paka, no kela hana e na lunakiai.

 

Haahea no o maui

            Mr. Solomona Hanohano, Aloha ka au. E ae mai kou olu olu a kekahi wahi kaawale o kau hiwahiwa, no ka manawa @mua aku nei.

            O Daniela Kawawaa, hanauia oia ma Pauwela, Maui; he 30 ka nui o ko na mau niakahiki; he 5 kapuai me ka hapa kona kiekie, kona kaumaha o kona kino he 185 paona, a ke holo nei oia maluna o ka mokuahi he alii waapa noluna o Onomea, ma na ale o ka moana ma ko kakou mau kai o Hawaii nei.

            He keiki opiopio loa oia; e a'o ana i ka holo moku ia mau la, no 15 makahiki iluna o na oneki o keia mau mokuahi.

            Ma keia hana mau o kona kino i na wa apau, i na mea oolea a kaumaha, ua ikeia aku kona ikaika e kona poe e hana pu ana me la; a ua kau mai ka makau o na kela moku iaia.

            Ikeia kona ikaika i ka opa ana mai i ka niu a okaoka liilii, i ka hoe mai i ka waapa pau ka hoe i ka ha'iha'i, hoihoiia i alii waapa noluna o Onomea.

            Ua ku aku lakou i kekahi awa kumoku, a hoouna ko lakou kapena e kii i ka haleuma moku, he 190 kapuai ka mamao mai ka moku aku, a he hookahi tona me ka hapa kou@ kaumaha; he 7 ka nui o ka poe i hele aku e kii a o D. Kawawaa kekahi i kona nan@ aku i ka heleuma ua ku iluna, a lalau iho la oia hookahi wale no ka i lawe mai a kau i ka mokuahi Wailele.

            @aia nei e ku ana iluna o ka @oko, ua hemo mai la kekahi pipi, a alualu mai la iaia nei e o'e me kona mau kiwi o ka oolea launa ole mai, ua kahea mai la kekahi o a kela moku iaia nei, ku oe i ka pipi, ua huli ae oia a nana aku aohe wahi e alo ae ai o kona kino, ua ku aku imua on a a hopu aku i kona mau kiwi, a owili ae i kona poo, a hina ana ilalo no ka wa mau loa, pau ka hana.

            E huli ae kaua e nana aku ia ikaika kupanaha on a. He 5 eke kopaa uona na paona he 625 ke kaumaha, he 3 kapuai ke kiekie mailalo ae a iluna, ilalo, e hapai ai.

            He 3 eke kopaa he 375 paona kona kaumaha, hapai a kau iluna o kona kua auamo, hapai i ke eke kopaa he 125 paona ke kaumaha, 15 manawa e hapai ai iluna, a ilalo, hapai pololei iwaho, o ia hoi kau aku ka lima imua.

            Whe ana i ke p@i e ka omole waimomona a hemo me kona manamanalima. Nakiiia kona kino omua o kona umauma i ke kaulahao iniha me hapa umi malie wale ia no ka hanu a moku ke kaulahao a kaawale kona pili ana mai iaia aku.

            Kona @ula ke aloha oia i kona mau hoaloha he 2 manamanalima e haawi mai ai ia oe i kona aloha in a e pau loa kona mau manamanalima, ua eha loa ia kou lima; kaeaea e ka ikaika ma keia mau la e pii ae nei.

            Ke huli aku a nana ua mamao loa ka poe i kaulana o ke au i hala; a he mamo hou loa keia o ka pili hikiwawe o ka ikaika e ikeia aku nei i keia mau la ma Aala Paka e hoohala nei no ka manawa, a kau aku noluna o Onomea, Mokuahi.

            O Kuahaupio ka mea i kaulana ka ikaika ma na mea kaumaha, i ka hapai i ke au i hala; a o keia opio Hawaii ka i ukali mahope o kona ikaika i keia manawa o ka aina nei e ike ia nei.

            He nui no na mea ana i hana ai a hapai i na mea kaumaha me ka paa pu o kona mau kii i ka paiia.

            Me ke aloha

                                    Geo. Pooloa

            Honolulu, June 25, 1921

 

Laweia Kekahi mau kaikamahine i maui i mau limahana

 

            Mamuli o ka pokole mai i na limahana ma Maui, o ka oi aku ma na aina mahi halakahiki e hoopauia ae ana ia pilikia mamuli o ka laweia aku o kekahi mau kaikamahine mai na kula Mckinley a kula A'o Kumu aku.

            He mau kakini lehulehu o na kaikamahine i luweia aku maluna o ka mokuahi Kilauea o ka auwina la Poakahi nei malalo o ka malama ana a ka lakou mau kumukula no Kahului, a mailaila aku no Haiku maluna o ke kaaahi, kahi o na aina mahi halakahiki nui e hanaia mai la. No elua ma hina na kaikamahine e noho ai ma Haiku, a maloko o na halehana halakahiki lakou e hana aku ai, a maloko o kekahi hale maikai ame na halekula lakou e noho ai ahiki i ka manawa e pau ai o ka lakou hana malaila.

            E hoomakaukau ana no ka lakou mau meaai maloko o kekahi hale kokoke malaila, ma ia ano e hoemiia mai ana ko lakou mau hoolilo no ku lakou mau meaai, a e koe nui mai ai hoi kekahi mau dala ia lakou ma ku manawa e pau ai o na mahina hoomaha.

            Ma ka hopena loa o ko lakou kikina hana e laweia aku ana, ka lakou e hoomakaikai i ka luaopele ma ke kuahiwi o Haleakala, he uku makana wale no ia ia lakou a i ka manawa e pau ai o ia huakai makaikai a lakou e hoi loa mai ai no Honolulu nei mamua ae o ka manawa e wehe ai ke kula.

                       

            E hoomaka ana mai ka mahina ae nei o Augate, e hoopii hou ia ae ana ka auhau o ka Nupepa Kuokoa, he elua dala me ka hapalua ($2.50,) no ka makahiki, aole hoi he elua dala alike me ia i keia manawa.