Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 26, 1 Iulai 1921 — Page 1
This text was transcribed by: | Dawn Delatorre |
This work is dedicated to: | My daughter, Leianikauwela Delatorre-Ganon |
KA NUPEPA KUOKOA
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
HOOPUKAIA I NA KAKAIAKA POALIMA APAU.
BUKE LIX-HELU 26 NOPEPA KOOKOA HONOLULU T. H. POALIMA, IULAI 1, 1921
Holo Ka Bila Hoopulapula Hawaii i Ka Hale Senate
Lokahi na Hoa o ka Aha Senate me ka Loaa Ole o Kekahi Mea e Ku-e Ana i Kela Bila--Maopopo Loa ka Holo Mai Iloko o ka Hale
Ma ke kelekalapa o ka loaa ana mai Wahkinekona mai, ma ka Poakahi nei, e hoakaka ana ia, no ka hooholo ana mai nei o ka aha senate o ka ahaolelo lahui o Amerika Huipuia, i ka bila hoopulapula in a Hawaii, me ka loaa ole o kekahi mau ku-e ana, a ua hoounala aku hoi ka bila i ka hale o na lunamakaainana, no ka noonoo ana mai.
Penei iho kea no o ua kelekalapa nei:
WAKINEKONA, Iune 27.-I keia la i hooholo ai ke senate i ka bila hoopulapula Hawaii, a ua hoounaia aku i ka hale. E hookaawale ana ka bila i kekahi mau aina no ka hookuonoonoia e na Hawaii wale no. E hoakaka pu ana ka bila o ke kiaaaina e lilo oia i mea nohopaa no ekolu makahiki ka haahaa.
Na ka Elele Kalanianaole kekahi kelekalapa o ka hoouna ana mai i ke kiaaina e hoakaka mai ana, no ka hooholo lokahi ana o ka aha senate i ka bila hoopulapula me ke ku-e ole ia, elike no me ia a ke komite o ke senate i apono ai, a he mamalana kona, e hooholo ana ka hale o na lu namakaainana i kela bila ma kekahi manawa o keia pule ae.
I kulike ai nae me na hoike hope i loaa mai ianei, mai Wakinekona mai, he hoolilo kekahi i hanaia e ke senate no kela bila, o ia hoi, i ka pau ana o na makahiki elima, alaila no ka hoomau ana aku i ka hookuonoono anu, e kaa aku ia malalo o ke apono ana mai a ka ahaolelo lahui, aole hoi, a ke kakauolelo o ke keena kalaiaina, elike me ka manao mua maloko o kela bila.
Ma keia bila hoopulapula elike me ia i hooholoia ai e ka ahaolelo kuloko, e hoonoho ana ia i kekahi komisina, aia malalo o ka mana o kela komisina na hana apau i pili i ka hoopulapula ana, he elima maul ala o keia komisina, o ke kiaaina ame eha poe mawaho ae ona, ana e hookohu mai ai. He hookah o kela mau komisina, oia ke kakauolelo, e loaa ana iaia ka huina e eono kaukani dala, ma kea no o kona uku ua no ka makahiki, a no na lala e ae o ke komisina, e loaa ana i a lakou he elima haneri dala pakahi.
O na aina wale no ma Molokai ke weheia aku ana no ka hookuonoono ana malalo o na manao o keia bila, ma kea no hoao no na makahiki elima, mahope aku o kela manawa, me ke apono wale no o ka ahaolelo lahui, e hiki ai ke weheia he mau aina e ae, no ka hookuonoono ana o na Hawaii.
O ka poe i kuleana ma keia hookuonoono ana ma kea no hoopulapula o na Hawaii koko pihi wale no, amen a Hawaii he 50 pakeneka o ke koko Hawaii iloko o lakou. E loaa aku ana na aina ia lakou ma kea no hoolimalima, o hookah dala no ka makahiki, a no na makahiki he 99 ka loihi o ka manawa o kela hoolimalima, a no na makahiki mua hoi elima, e hookuu loa ia ana kela mau aina mai ka uku ana i ka auhau.
O ka nui hoi o ka aina a ka mea hookah e lawe ai, ina he aina mahiai, aole e emi iho malalo o ka 20 eka, aole hoi e oi aku i ke 80 eka. Ina hoi he aina hanai holoholona, alaila aole e emi iho malalo o ka 100 eka, aole hoi e oi aku i ka 500 eka, no ka aina hanai holoholona a ka papa ekahi; a no ka aina hanai holoholona hoi o ka papa elua, aole e emi iho malalo o ka 250 eka, aole e oi aku maluna o ka 1000 eka.
Mai na loaa hoolimalima mai o na aina aupuni, e holo aku iloko o kekahi waihona, i kaa aku ai malalo o ke komisina ka mana hoohana, ka huina o $1,000,000, he mau dala keia a ke komisina e haawi aku ai ma kea no kokua, i ka poe hookuonoono, aole nae e oi aku i ka huina o $3000 i ka mea hookahi.
Ua loaa ka mana i ke komisina ma loko o kela bila, e hoolimalima aku a ii kekahi poe akamai ma ka oihana mahiai, a o na hoolilo no kela hana, aole e oi aku i ka huina o $6000.
O ka pauku 55 o ke Kanawai Kumu ua hoopau loa ia, e pili ana keia i ka hiki ole i kekahi hui i hoohulia me ke aupuni, e paa i 1000 eka aina.
No ke kiaaina amen a luna oihana e ae o ke Teritore, he ekolu makahiki ka haahaa a lakou e noho ai ma Hawaii nei, alaila hiki i kekahi o lakou ke paa i ke kulana oihana.
Ua loaa i ke kiaaina ame ka eluahapakolu o ka papa komisina aina, ka mana e wehe aku a ii kekahi mau aina no ka hookuonoono ana, i ka wa e pau ai ka hoolimalima, ke noiia mai e kekahi poe e 25, elike me ia e ku ne ii keia wa.
Ua hoomahuahuaia ae ka uku o na lunakanawai o ka aha federala ma kahi o ka $7500 pakahi o ka makahiki a he eono makahiki ka loihi o ke kau e noho ai na lunakanawai o kela aha O ka uku ame ka manawa e noho ai o ka ilamuku, ame ka loio apana federala, ua like no me ko na lunakanawai.
O ka uku hoi o ke kiaaina he $10,000; ka lunakanawai kiekie, he $7000 pakahi; o ka uku hoi o na lunakanawai kaapuni, he $6000 o ka makahiki.
KUE-IA KE KANAWAI HOOKAPU I KE KAKAU ANA I KE KINO.
Ma ka halawai a ka papa lunakiai o ka noho ana ma ka po Poalua nei ua hoea kino ae mamua o ka papa o na lunakiai ka Loio William B. Pittman, a ka poe kakau kino o ke koho ana iaia no ka lawelawe i ka hana ma ko lakou aoao, a wahi ana o ka hoakaka ana ae o ke kanawai e hookapu ana i ke kakau ana i ke kino i hoomakaukauia ai e ke aupuni Kulanakauhale o Honolulu ua oi loa aku ia mamua o ka mana i haawiia in a luna aupuni kulanakauhale.
“O ke kanawai i hoolalaia ai ua ku-e pololei loa ia i ke kumukanawai o amerika Huipuia. O ka mana o ka papa, wahi a Pittman, ua kaupalena wale ia no ia maluna o na nula hooponopono in a hana o ke aupuni kulanakauhale.
O ke kakau ana i ke kino wahi ana he hana ia e lawelaweia ana mawaena o na kanaka pakahi e hiki ole ai ke hoohapuia malalo o na kahawai e ku ne ii keia manawa. O ke kanawai i hoolalaia ai e ke aupuni kulanakauhale e lilo ana ia i kanawai e hoopau loa ana i ka lawelaweia o ke kakau ana i ke kino.
Ma ka ka lunakiai Pachecco koakaka hoi, ina e hooliloia ana ke kahawai a e hiki ana ke hoolakoia kekahi mau hale no ke kakau ana i ke kino, e lawelaweia ana ma kea no maemai elike me na halehana e ae.
“Ina he makemake ko kekahi kanaka e kakuia kona kino, nona ia kuleana, “wahi a Pachecco, “aka e pono ia kakou e hoopakele i ka poe e makemake ana e kakauia ko lakou mau kino mai na mea hoopilikia mai apau mamuli o ka hana hemahema a makaala ole a ka poe e lawelawe ana i ka hana kakau i ke kino.”
Ua waihoia aku keia hana i ka loio kulanakauhale no ka noonoo ana. Ma keia halawai ana ae a ka papa e hooloheia ai ka hoike mai ka loio kulanakauhale mai.
PAA HE KOA I KA HOPUIA NO KA AIHUE.
Malalo o na hookeie hana ana a na makaikiu M. swift, C. apana, Henry Kualii ame Juan Orilies i paa ae a ii ka hopuia kekahi koa holo mahuka mai ka oihana koa mai nona ka inoa i hunaia, a noho ana i kauhale. Ma kona manawa o ka ninaninauia ana i hoike okoa ae ai oia he koa oia i hana me ka oihana koa, a ua hoonohoia aku ka oia ma kekahi hana kuikawa a no ia hana me na lole makaainana ka oia e kupono ai e hana ia hana, wahi a na makaikiu o ka hoike ana ae, ua hoihoiia aku oia i ka oihana makai o ka oihana koa, a ua hoopaaia aku i ka halepaahao no ka holo mahuka mai ia oihana mai. He hoopii e ae kekahi i hoopiiia ae nona oia hoi, e like me ka hoakaka a na luna o ka oihana koa, he koa oia i makemakeia no ke apuka ana i kekahi mau bila dalai hiki aku ka huina nu ii ka $300. I kulike hoi me ka ka oihana makai kulanakauhale o ka hoike ana ae ua makemake pu ia e na luna aupuni kulanakauhale no ka hewa apuka no kekahi huina i hiki aku i ka $125.
He 10 mau kanaka i laweia pu ia ae ma ka manawa o ka hopuia ana o keia koa, he piliwaiwai ko lakou hewa o ka hopuia ana ae a noho ana i kauhale.
Paa He Haole I Mahuka Mai I Ka Hopuia Maanei
Na Kekahi Wahine Opio o ka mokuahi Ana i Noho Hana Ai i Kumakaia Ae i Kona Ano
HOOLE MAI OIA NO KONA PILI I KA HEWA
No ka Ike Nae Aole e Pakele Ana Oia i Ae Okoa Ae Ai Mahope Mai i Kona Hewa
Mamuli o ka hoomanao o kekahi kaikamahine in oho hana mua ai maloko o ke keena oihana o ka Ilamuku ma Fresno, Kaleponi, i ka helehelena o William Brown a o W.G. Carlyle hoi kekahi inoa ona, i paa ai o Brown i ka hopuia, he kanaka i makemakeia e hoihoi hou aku i Los Angeles no kekahi mau kumuhoopii e ku-e ana iaia. Ua paa ia oia malolo o ka halepaahao maanei no ka hoihoi ana aku iaia i Los Angeles e ka Ilamuku Smiddy.
Ma ka Brown hoakaka ma ka manawa o kona ninaninauia ana maloko o ke keena o ka Ilamuku Amerika Smiddy ua pakele oia mai ka mana hoomalu mai o na makai ma Los Angeles mamuli o kona kau ana maluna o kekahi kaa otomobile oiai oia e hahaiia mai ana. O kela kaa ana i kau ai loaa aku mawaho loa o ke kulanakauhale o Los Angeles, a mai ia manawa mai kona nalowale ana me ka maopopo ole o kona wahi o ka hele ana aku. Mahope mai ua hoea mai la oia i Kapalakiko a malaila oia i kau mai ai maluna o ka mokuahi Matsonia ma kea no he kanaka hooma’u aila mikini no ia mokuahi e holo mai ana no Honolulu nei.
Maluna o ka mokuahi Matsonia i holo mai ai no Honolulu nei o Miss H. Hancock pu kekahi ohua, ke kaikamahine in oho hana ai maloko o ke keena o ka ilamuku ma Fresno. Iaia maluna o ka mokuahi ua ike mai la oia la Brown a ua hoomaopopo mai la i kona ano o Brown no ia ana i ike mua ai ma Los Angeles, a o ke kanaka hoi i makemakeia e na luna aupuni ma Los Angeles, no ka hoihoi ana iaia ilaila no ka hookolokoloia.
I ke ku ana mai o ka mokuahi Matsonia i Honolulu nei ua hoike koke ae la o Miss Hancock i ka Ilamuku Smiddy no Brown a ma ia la no i paa ai o Brown i ka hopuia a laweia ae i ke keena o ka ilamuku e ninaninauia ai. Ua hole ka o Brown i kinohi, aka nae, mamua koke iho o ka holo ana aku o ka mokuahi Wilhelmina, ka moku i hoihoiia aku ai ua o Brown akahi no oia a hoike ma ii ka mea oiaio o ke kanaka io no oia i makemakeia mai ai e na luna aupuni ma Los Angeles.
HOOLOLI KA AHA KIEKIE I KANA OLELO HOOHOLO
Ma ka Poakahi iho nei, i hoololi ai ka aha kiekie o ke Teritore, i kana olelo hooholo imua, ma ka hihia a Abraham K. Kaili e ku-e ana i ka hui mokuahi holo pili aina; a ma kekahi olelo ana ae hoi, e kakoo ana ia i ka olelo hooholo a ke kiure i hoopuka ai, ma ka aha kaapuni o Hawaii Hikina, no ka pono o ka mea hoopii.
Mauka noho ana o ka aha kiekie ma ka mahina aku nei o Feberuari, e noonoo i kela hihia, ua hoololi ka aha i ka olelo hooholo a ke kiure, me ka hoihoi hou ana i ka hihia i ka aha kaapuni no ka hoolohe hou ana, mamuli o ke kumu, aole i pololei na oleloa’o, i waihoia aku imua o na kiure, a haawiia ai ka pono no ka mea hoopii.
Ma ka Poakahi nei nae, ua ike ka aha kiekie i ka hewa o kela olelo hooholo no ka mea wahi a ka hoakaka ano nui, ma keia olelo hooholo hou, aole i kike ka ohua in a plilkia amen a poino, i maopopo in a aliimoku, e hana ana malalo o ka hui mokuahi holo pili aina, a i ka hoike ole ia ana aku o kela mau poino i ka mea hoopii, aole i pili ka hewa iaia, aka ua kaa ka hemahema, ma ka aoao o na limahana o ka hui mokuahi.
Nolaila, ma kea no nui, ua kakoo loa ka aha i ka olelo hooholo mua a ke kiure, e kapae ana hoi i kana olelo hooholo ponoi i hoopuka mua ai, ma ka mahina aku nei o Feberuari.
Ma ka Poakolu o keia pule ae, e haalele iho ai e Kiaaina McCarthy me kona ohana no Wakinekona, no ka lawe ana ae i kona kulana hou malaila, malalo o ka ahahui kalepa o Honolulu nei.
Loaa Pono Ka Punana o Kahi Puhi Okolehao
Komoia he Hale ma Iwilei e na Luna Oihana federala me ka Nui o ka Rama i Loaa
KELA KA OI LOA O KA NUI O KA RAMA I LOAA
Paa Nae he Elua Mau Kepani i ka Hopuia me ka Piha o na Kaa i na Rama Like Ole
Ma ka moolelo o na hana puhi okolehao i ikeia ma Honolulu nei, o ka oi loaa aku o ka nui o na ololehao, i loaa aku in a kanaka o ke aupuni federala, ma ke kakahiaka no ia o ka Poakolu, o ka pule aku la i hala, i ka manawa i komoia aku ai kekahi hale e ku nei ma ke alanui Iwilei, a paa mai he elua mau Kepani i ka hopuia. no ke ku-e i ke kanawai hookapu waiona federala.
O na inoa o kela mau Kepani, oia o c. Kimura ame S. Mitsunak. Ua laoa na manao hoohuoi in a luna oihana federala, no ka hanaia am eke kuaiia o ka okolehao maloko o ka hale e noho ana o kela mau Kepani, no kekahi mau pule aku mamua, eia ka ua pololei ia hoohuoi ana, no ka mea ua loaa i’o aku he nui o na galani okolehao maloko o kela hale, pela hoi kekahi ipuhao puhi rama nui, amen a mea i hoawaawaia, no ke puhi ana aku i rama.
He mau manawa a na kanaka o ke aupuni i hoao ai e hopuhopu i ka poe e noho ana maloko o kela hale, no ke kuai waiona, aole nae he paa iki, mamuli o ka loaa ole o na ike maopopo ma ka aoao o ke aupuni, i keia hana ana nae, i wi ai ka niho o ke kolohe, me ka pau hoi o na galani okolehao he nui, i ka lilo in a kanaka o ke aupuni.
O kea no o ka nalo ana o ka waiona a kela mau Kepani, mamuli no ia o ka hoahuia ana, ma ka hale maluna, me ka hiki ole nae ke hoea aku no kela hale, koe wale no ke komo ana ma kekahi puka i hanaia me ka nalo loa, mai ka hale ae malalo, a iloko o ka rumi o kekahi Kepani okoa aku, a mailoko aku o kela rumi, e hoea ai no kahi i waiho ai o ka okolehao, amen a mea puhi okolehao.
Ma ka hale malalo e hoahuia ai na mea apau, no ke puhiia aku i ka rama, ma ke nao me he halekuai la ia, no ka pulapu ana i ka lehulehu.
Ua nui maoli ka rama i loaa aku, a he mau kaa piha i ka ololehao, i halihali aku i ka rama, no ka hale kukeawa, no ka hoahu ana malaila, in a waiwai i papaia e ke kanawai.
Ua loaa aku ma kela huliia ana e na kanaka o ke aupuni, ma kahi o ka 134 galani okolehao; he ipuhao puhi okolehao o 75 galani, he 36 galani sake; ho 17 mau barela, o 50 galani, o na mea i hoawaawaia, no ke puhiia aku i okolehao, he 8 mau barela, o 25 galani o na mea i hoawaawaia; he 10 mau barela, o 10 galani o na mea i hoawaawaia, he elima eke kopaa ame elua mau eke balani. O kela mau mea ae la apau, ua loaa aku ma ka hale maluna.
Ma ka hale hoi malalo, ua loaa aku he 19 eke kopaa, 14 eke laiki, 39 eke papana, 25 pahu o na meaulu pikala a he 52 barela 10 galani wai waina.
MA KA POAKOLU NEI I HAALELE AKU AI KE KIAAINA HOU
Ma ka Poalua o keia pule ae e hoea mai ai ke Kiaaina i kohoia Wallace R. Farrington i Honolulu nei, elike me ka lono ma ke kelekalapa uweaole o ka loaa ana ae i ke Kiaaaina C. J. McCarthy ma ka Poalua iho nei, a ma ka Mokuahi Maui oia i haalele aku la ia Kapalakiko ma ka Poakolu nei, elike me ka hoakaka e ikeia iho ana malalo nei.
San Francisco, Iune 28.—Ua hoea mai I Kapalakiko nei i keia la e Wallace R. Farrington, ka mea e pani aku ana ma kahi o Charles J. McCarthy, ma kea no he Kiaaina no Hawaii. e haalele mai ana oia ianei no Honolulu ma ka la apopo.
Ma ka la aku la i nehinei i hoounaia aku ai e ke Kiaaina Wallace R. Farrington ne lono ma ke kelekalapa uweaole i ke Kiaaina Charles J. McCarthy e hoike aku ana e holo aku ana oia mai Kapalakiko aku maluna o ka mokuahi Maui ma keia la, ka moku nana e lawe mai ana a hoea i Honolulu ma keia Poalua ae.
Iloko o kona Manawa pokole loa o ka noho ana iho ma Kapalakiko nei ua kuka oia me Elwood Mead, o ke Kula Nui o Kaleponi, maluna o kekahi mau hiohiona o ka ninau hoopulapula ana i ka lahui Maori o Nu Kilani, ame ka hooponopono ana i ka ninau e pili ana i na aina maloko o Kaleponi.
Mamuli o ke noi a ke Kiaaina McCarthy i hui aku ai o Farrington me ka Prof. Mead, ame he mea la e hiki ana no ke hooponoponoia i mea no ka Prof. Mead e hiki ai ke holo mai i Hawaii nei no ke kokua ana ame ka hooholopono ana i ka hana hoopulapula ana mahope iho o ka holo ana mai o ia bila hoopulapula i ka ahaolelo lahui.
Ma Ka Poalua E Hoea Mai Ai Ke Kiaaina Hou
Makaukau ko Honolulu Nei Poe no ka Hookipa Ana Mai Iaia me ka Hoohanohano Pu
E MALANAIA ANA HE MAU HANA HOONOHO
E Hookipaia Mai Ana ke Kiaaina Hou me ke Kiaaina Kahiko ma Kekahi Paina Nui
Ma keia Poalua ae, ka la 5 o ka mahina o Iulai nei, e hoea mai ai o Wallace R. Farringham, ke kiaaina hou o Hawaii nei, a ke kakali aku nei koonei poe, no ka hookipa ana mai iaia me ka hoohanohano pu ana aku i keia luna oihana kiekie o ke Teritore.
Ma ka Manawa e hoea mai ai ke Kiaaina Farrington ma ka mokuahi Maui, e hoea aku ana na komite hookipa, no ka halawai pu ana me ia maluna o ka mokuahi, oiai e kalewa ana mawaho ae nei o ke awa.
Ma kela la a ke kiaaina hou e hoea mai ai, e haawiia ae ana he paina hoohanohano nona, a no Kiaaina McCarthy hoi, ka mea e haalele iho ana ia Honolulu nei, ma ka Poakolu ae, Iulai 6, ma kona alahele no Wahinekona, ma kea no he mea e noho hana ana malalo o ka ahahui kalepa o Honolulu nei.
O ka poe apau e hoea ae ana ma kela paina, maluna o ka Hokele Iana, me na tikiki wale no o hookah dala, a oiai o kela kekahi Manawa a koonei poe, i makemake loa ai e hoea ae no ka lohe ana i kekahi mau haiolelo, aole he kanalua no ka piha o kela paina.
Mamuli o ka hoounaia ana aku o na kono lehulehu i na ahahui o na Kepani, ma Pane, amen a Hawaii, me he mea la, ine no ka huliamahi ae o kela mau ahahui, alaila, o na hana hookipa i hoolalaia no ke kiaaina hou o kekahi ia o na hookipa nui me ke ku i ka hanohano pu.
Ua hakuia kekahi himeni e na lala o ke Kalapu Hoolaha no ka hanohano o Mr. Farrington, ma kona Manawa e lele mai ai iluna o ka wapo, mai ka moku mai, e meleia ai kela himeni.
E hoea ae ana ka bana Hawaii, ma ka uwapo Helu 15, ka uwapo e pili mai ai o ka mokuahi Maui, a mohope iho o ka ike ana me na hoaloha ma ka uwapo, e hoomaka mai ai ka huakai e ka’i no ka pa’lii, ma ke alakai ana a ka Bana Hawaii.
I ke komo ana o ka huakai noloko o ka pa’lii, aia kekahi wahi i kukuluia mamua pono mai o na anuu o ke alapii o ka Hale Mana Hooko, malaila e lawelaweia ai na hana, pili i ka lawe ana ae o ke kiaaina hou i kona kulana.
E akoakoa ae ana ma kela wahi, na kaikamahine Hawaii himeni o hookah haneri ka nui, malalo o ka hooponopono ana a ke Kamaliiwahine Kawananakoa.
Mahope iho o ka pau ana o na hana hoonoho kiaaina ma kela kakahiaka, e kiia ana na pukuniahi he umi kumamaiwa, e ka puali kiai lahui o Hawaii nei.
O keia ana kekahi o na la ano nui loa, a ua kupono no hoi, ka hoi koke ana mai o Mr. Farrington, no ka lawe ana ae i kona kulana hou, no ka mea e haalele iho ana o Kiaaina McCarthy, ma kekahi la ae no; oiai nae, ua manao mua ia, ina nei noka ulolohi aku o ka huli hoi ana mai o Mr. Farrington, alaila e ili iho ana maluna o Kakauolelo Iaukea, ke ko’iko’i o ka hookipa ana aku i ke kiaaina hou, aole nae pela, e noho like mai ana na kiaaina a elua i kahi hookah, ma ka Manawa e lawelaweia ana na hana hoonoho kiaaina, maloko o ka pa’lii.
Ala He Hakaka o Na Luina o Ka Matsonia Me Na Makai o Hilo
Nui na Kumu i Kohokohoia no ke Ala Ana Mai o Kela Hakaka me ke Kauohaia ana o na Luina e Hoi Noluna o ka Moku o Hopuia Lakou
Ma ka huli hoi ana mai o ka mokuahi Matsonia no Honolulu nei, ma ke kakahiaka o ka Poakahi aku i hala, i hoikeia ae ai, ka ulu ana o kekahi hakaka mawaena o na kanaka hana oluna o kela mokuahi, me na kanaka poola o Hilo, me ke komo pa ana mai hoi o ka oihana makai ma ka po o ka Poalima aku ne ii hala, me ka nui o ka poe oluna o ka mokuahi Matsonia i eha, eia nae, aole he hookah i loaa maoli ka poino kukonukonu.
He nui loa na hoakaka no ke kumu o ke ala ana mai o kela hakaka, ma kekahi hoakaka, ua aluia kekahi poe oluna o ka moku, e na lala o ka hui uniona, oiai e hele ana ma ke alanui, a i ka wa i loaa aku ai o ka lohe, i ka poe oluna o ka moku, ua lele aluka mai la lakou iuka o ka aina, a hoomaka ka hakaka ana, me ka puulu o ka poe ouka o ka aina.
Ma kekahi hoakaka hoi, na kekahi kanaka poola, i hoomaka mua i na mea i ala mai ai ka hakaka; he hookah nae mea maopopo loa, o ia no ka paa ana o kekahi poe i ka hopuia, me ka lilo pu hoi i hana nui ma ka aoao o na allimoku oluna o ka Matsonia ka wa-hi ana aku in a palapu o ka poe i loaa ka eha.
Penei nae ka hoakaka a ka nupepa Hilo Post-Herald e pili ana i kela haunaele:
Ma kela po Poalima, ua haalele aku la ke kokua enekinia ekahi o ka Matsonia i ka moku, no ka hele holoholo ana nouka o ka aina, o kona mau hoa ma kela lele ana mai iuka oia ka wiliki elua, ame kekahi mea hooma-u aila. Oiai ka lakou e hele ana i ukaliia mai ai lakou e kekahi puulu kanaka, me ka ninau ana mai ia lakou, ina paha he poe lakou noluna o ka Matsonia; ua ae aku la kela mau kanaka, ia wa i nanau hou ia mai ai lakou, ina paha he maul ala lakou no ka hui uniona, i ko lakou hole ana aku, o ka Manawa ka ia i lele mai ai kela poe kanaka maluna o lakou, o ka hoomaka iho la no ia o ka hakaka, me ka pakele ana nae hookah o kela poe ekolu, a holo aku la no ka hoike ana i ka lohe, i ka poe oluna o ka moku.
Ua lele aluka aku la kekahi poe o ka Matsonia iuka, me ka hele ana aku e huli i ka poe na lakou i hoeha ma ii ko lakou mau kanaka, eia nae, ua halawai aku la lakou me na makai, a pau nui i ka lewaia no ke keena o ka oihana makai, a malaila ma ii hookuu hou ia ai, malalo nae o ko lakou ae ana aku, e hoi plolei lakou noluna o ka moku, me ka hoao ole, e hoala aku i kekahi haunaele me ka i paa i ka hopuia ma kela ahiahi Poalima no ka ona, a ma ka olelo a na aliimoku o ka Matsonia, aole i ala mai ka haunaele, mamuli o keia hopuia ana, o kela mau kanaka.
Ua hookolokoloia laua, a kauia mai ka hoopa’i o eono dala pakahi, no ka ona, maloko o ka aha apana.
Ma ka manaoio o na aliimoku o ka Matsonia, o ke kumu o ke ala ana mai o kela hakaka, mamuli no ia e ka hoea ana o kekahi mea hoeueu olohani i Hilo, mai Kapalakiko mai, a i ole mai Honolulu aku nei, he lala no ka hui uniona.
O KA NELE I KE DALA KE KUMU E HANA OLE IA AI KE ALANUI
Me he mea la e hoopaneeia aku ana no ka Manawa i maopopo ole ka hana ana i ka pauku elua o ke alauni holopuni Kamehameha, a pele me ke alanui o Waianae koe wale no a haawi mai ka lehulehu i ke kokua i ke aupuni kulanakauhale ame kalana, elike me ka na luna aupuni kulanakauhale o ka hoike ana ae.
Ma ka ahaolelo i hala koke aku nei ua hoomanaia ka hoopuka ana aku i na bona, no keia mau hana hou, eia nae o ka $300,000 no ke alanui holopuni ame ka $200,000 no ke alanui o Waianae aohe i kuaiia. He hana aneane ole, elike iho la me ke kulana hookunana e pili ana i ke dala i nei manawa, ke kuai ana aku i na bona eliko me ka uku a ke kanawai i hoaka ai he 98, a ua ku-e ka loio kulanakauhale i na manao i hoakakaia ae e kuaiia aku ia mau bona ma ke 92 a e noi ae ana i ka papa o na lunakiai e hoopiha aku i ke koena.
Ke upu mai nei na luna aupuni kulanakauhale ame kalana na kekahi mau ahahui a na makaaianana e hoopiha aku i ke koena a i ole haawi mai paha i kekahi kokua ma ka huli ana i dala ma kekahi ano no ka hoopiha ana aku ia koena, i mea e hiki ai ka hoomaka hou ana aku e hana i ke alanui holopuni. He hana maalahi ka huli ana i na dala i makemakeia ma o ka auhau ana aku i na Kalapu ame na ahahui e ae, wahi a na luna aupuni kulanakauhale, a ua manaoioia aole mau ku-e ma ke kanawai e hoalaia mai ana.
No kekahi mau makahiki lehulehu i hala ko ke aupuni kulanakauhale ame kalana hoolilo ana ma kahi o $20,000 no ka malama ana i ka maemai o ke alanui ma Waianae. wahi a ka Meia Wilson, aka ina e hiki ana e hoohanaia ka $20,000, e hiki ana ia mau dala he hoohanaia aku e loaa ai ma kahi o ewalu mile alanui maikai a e ikeia aku ai hoi he hana hou ia i hanaia me ka paa ame ka maikai. Me na dala hoi $300,000 e loaa a e hoohanaia aku ana, e loaa ana ma kahi o elima a eono paha mau mile alanui hou i hanaia me ka maikai, a e loaa ana hoi he 60 mile alanui i hanaia a maikai mailoko ae o ke 84 mile alanui apuni keia mokupuni.
Me na dala $2000,000 ka waiwaiio ma na bona i kuaiia e ke Kiaaina McCarthy ma ka la 10 o Iune, ame $65,000 o ka $500,000 mua i hoololoia ai no ka hapamua o ke alanui holopuni, ua loaa i ke terotore he $265,000, me ia mau dala e hiki ana ke hauaia ke alahaka 900 kapuai no ke alanui ma Heeia ame aneane ekolu a eha mile alanui paha e hanaia me ia mau dala. Ua mamaoia mahope koke iho o ka la 1 o Sepatomaba e hanaio aku ai kela alanui alahaka ma Heeia.
E PONO E HOIKEIA AE NA TIKIKI I NA LUNA AUPUNI AMERIKA
He mau oleloa’o ka i loaa ae i ka luna ohi o na Loaa Kuloko Cal. Howard Hathaway mai Wakinekona mai e kauoha ana iaia e hooko aku me ka pololei loa i na rula hooponopono o pili ana i na tikiki. Mai kela pule mai la e hoike ae kela ame keia halepa’i i ka heluna o na tikiki i paiia eia no na hana hoohauoli ame kekahi mau hana e ae e kakiia ai kekahi mau uku n oke komo ana.
Ua hoike ae ka ke Col. Hathaway aohe i lawelaweia ka hana, elike me ke kuhikuhi a na rula hooponopono e pili ana i na hana o ia ano elike hoi me ia i makemakeia, mau ia manawa mai e hookoia aku ana ia. O na ahahui a ka oihana koa e hoomakaukau ana no kekahi mau anaina hoohauoli e pono e hoike ae ia hana i ke keena o ka oihana ohi i na loaa kuloko i mea e loaa ai na palapala no ka hookuu ana e lawelawe aku i na hana hoohauoli e makemakeia ana.
He hookahi makahiki paahao ame $10,000 na hoopai haahaa e kauia mai ana maluna o ka poe e ku e ana i ke kanawai me ka manao kolohe.
Maloko o na tikiki e paiia ana e kekahi halepai keia mau hoakaka elike me ia malalo nei:
1. Ka inoa ame kahi noho o ka mea e haawiia mai ai na tikiki.
2. Ka nui o na tikiki e pa’iia ana a haawiia mai.
3. Na kope o na polu o ia mau tikiki.
4. Ina e kauia ana na helu ma na papa e hoakakaia ia heluna.
5. Ana ao ka hoikeike ole mai o kekahi mea e makemake mai ana i na tikiki e pa’iia ia oe i kekahi palapala no ka hookuu ana i aponoia e ka luna ohi o na loaa kuloko, e hookuu ana ia aha hoohauoli mai ka auhau mai, e paila maluna o na tikiki apau na uku komo, ka auhau ame ka huina ma ke ano kaawale ma ke alo o ia tikiki elike me ia i hoakakaia malalo nei.
Uku komo ……………………….$.45
Auhau, …………………………...$.05
__
Huina, …………………………...$.50
Ua hoopaneeia ka halawai a ka Ahahui Kokua ame Manawalea o na Poola mai ka po o ka Poakahi ae nei, a i ka po o ka Poakahi, Iulai 18, ma ka hora 7:30.