Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 24, 17 June 1921 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

            O KE KII keia e hoike ana i na hana hoomanao i malamaia ma ka la o Kamehemeha ma Honolulu nei ma ka Poaono i hala. O ka hiona maluna loa o ke kii o na Ahahui Hawaii iloko o ko lakou mau kahiko makalike me na haumana o na kula. O ka hiona hoi mawaena o na Mamakakaua ia e hoopuni ana ma ke Kii o Kamehameha ma ka hema ae ke Kiaaina McCarthy ame ke Kamaliiwahine Kalanianaole a me ka akau ae kekahi mahele o ka huakai o ia ka bana puhiohe a na kaikamahine o ka Puali Hoola me na kaikamahine ao koa e paa ana i ka Hae Hawaii me ka Hae Amerika. O ka hiona hoi malalo loa e hoomaka ana mai ka hema mai kekahi mahele o ka huakai ame ka Ahahui ka Hale o na Alii o Hawaii mamua o na anuu o ke alapii o ka Hale Mana Hooko.

           

            Huliamahi na Ahahui Hawaii ma

ke Kaihuakai Iloko o ko

Lakou Mau Kahiko Piha

PIHA OLOKO O KA PA

ALII I NA KANAKA

Hooloheia na Haiolelo âme na

Himeni me na Manao Hia-

laai e ka Lehulehu

 

            Ma ke kakahiaka o ka Poaono aku la

i kala i hoea mai ai i ka hoomanao ana

o na Hawaii i ka la o Kamehameha, ka

moi awa loa o Hawaii nei ma ka ma-

@ ana he kaihuukai o na ahahui

Hawaii pela hoi ka malama ana ae he

@au haiolelo me na hana himeni ma-

@ o ka palii ma ia la.

           

            Elike me na mea i hoonohouohoia,

pela iho la i hookoia aku ai ka papa-

hana o na hana hoomanao no kela la

ano nui ma ka moolelo o Hawaii nei,

o ia ka hoea ana ae o ka Ahahui o na

Mamakukaua, ma kuhi o ke kii o

Kamehameha e ku nei, mamoa mai o

ka hale aupuni ma ka hor@ ewalu o

kela kukahiaka, me ko lakou mau

kahiko piha o ka ahahui.

 

            Malalo hoi o Aala Paka, kahi o na

ahahui eae kahi i hoonohonoho ai, no

ke kai ana wai, a i ka hoea ana ae i

ka hora eiwa ua hoomaka io mai la

wa ahahui Hawaii e kai ma ke alanui

Moi no kahi o ke kii o Kamehameha, a

mailaila aku molokoo o ke kahua o ka

palii.

 

            Elike no me ke ano mau o na ka-

ihu@kai apau ka piha o ke alanui i na

kanaka pela ihu la no ke kaihuakei

wa kela la ua hele na k@ ala-

nui Moi a piha i ka poa makaikai,

pela no hoi maloko o ka palii

 

            O na ahahui Hawaii i komo iloko o

ke kaihuakai ana o ia ka Hui Kame-

hameha, hui Kaahumanu, Hui Oiwi o

wa Kane, Hui Oiwi o na Wahine, Aha-

hui Hoopakele e na Poola, Hui o pa

Wahine, Hui Opio o na Mo@ona, Hui

Manawelea o ua More@rona, Hui Kokua

o na Poola na Keiki o Kamehameha.

 

            O na hui i komo ole iloko o ke ka

ihuakai o ia na hui Hale o na Alii o

Hawaii âme ka Hui o na Mamakakaua

na noho keia mau hui ma kahi o ke kii

o Kamehameha a mamua mai hoi o na

anuu o ke alapii o ka Hale Mana

Hooko.

 

            I ka akoakoa ana o na ahahui apau.

âme ka lehulehu maloko o ka palii,

i malamaia ai he anaina hoomanao.

me ka paani aha mai o ka Bana Hawaii

i ke mele walte no kela auaina. alaila

Lalokala ae la ka Rev. Akaiko Akana

he mau leo pule hoomaikai a hoonani

i ke Akua.

 

            Mahope iho o ka pau ana o ka pule

i hana mai ai o Mrs. Naha Hakuole i

kekahi mele olioli o kela au kaiko me

le ku i ka nani, i ka poe i kamaina i

ke olioli aka i malihini loa nae i ka

@ o keia au hou.

 

            Mahope iho o kele mele olioli, i ku

mai ai ka Rev. Wm. Kamau, a haawi

mai la i haiolelo ma ka olelo Hawaii

@ pili ana i kekahi mau mea i pili loa

ahu i ke ola ana o ka Moi Kamehameha

@kukula mai ana i na hana maikai a

ikaika o ko Kamehameha ola ana i

kumu hoohalike na ka poe o keia au

@ e hahai aku ai

 

            Mahope iho o kana haiolelo i me-

@ia ai kekahi mau himeni a i p@aui pu

@ai ai no hoi ka bana o na kaikama-

kine @ ka Puali Hoola.

 

            I ke kuu ana iho o na himeni i ku

mai ai o Joseph Kamaku a haawi mai

@e haiolelo maika olelo Beritania e

@ ana i na Hawaii apau e huki

@ me na manao lokahi ma ka oo-

@like ana me na hana i ke au o Kame-

hameha a i ke au hoi o na kupuna.

 

            Mahope o kea haiolelo i mele hou

@ ai na keiki o na kula aupuni i

kekahi himeni me ke mel@ia ana o

Hawaii ponoi me ke mele lahui o

Amerika Huipuia o ka hookuu no ia o

@ hana hoomanao o kela la a huli

@ aku cela âme keia no kona home

@ a hele aku e hoohala i ke koena

@ kela la ma kela ame keia wahi iloko

@a manao hoomaikai no ka holo-

pono loa o na mea i hoolalaia no ka

hoomanao o keia makahiki.

 

            He iwakalua mau lima hana i make-

mokeia o ke keena o ka oihana wai

@ ua o ke kulanakauhale o Honolulu

@i i keia manawa no ka ukuhana o

K@eleu no ka la, o 8 hora hana o ka la.

E eleu ae e na Hawaii o lilo e auanei

ka hana i na limahana o na lahui e.

 

            LOAA KE KUMUPOO O KE KULA

AO KUMU

 

            Ma ka Pualua ake la i hala i joike

ae ai ka papa hoonaanao no ka hooko-

huia ana aku o B. O. Wist, ke kumupoo

o ke Kula Kamehameha III o Maui, i

pani ma kahi o ka Kumupoo Edgar

Wood, o ha hoopania ana mai kela kula

mai a haawiia aku he kulana kumu-

kula iaia maloko o ke Kula McKinley.

 

            Ua hoohalaia kekahi manawa o kelu

Poalua e ke komi@ina hoonaauao ma

ke hoolohe ana i na noi ma ke aoao

o ne hoaloha o Mr. Edgar Wood, no ka

hooluli hou o ke komisina i kana olelo

hooholo mua a e hoihou hou iaia ma

ke poo o ke kula ao kumu eia nao

aohe mea i hanaia mai e kela komisi-

na, koe wale no ka hoikeia ana mai ua

paa mua ka mea ke komisina i hana

ai ma ku hookohu ana aku i mea okoa

ma ke poo o kela kula

 

            Ua hoea aku imua o ka papa komi-

sina ma kela la, o Rudolph Duncan, ka

peresidena o ke Kalapu Hoeueu Ha-

waii, me kekahi palapala noi i kakau-

inoaia e na haumana ke 300 o ke kula

ao kumu e noi ana no ka hoomau hou

ia aku o Mr. Wood ma kona kulana

n@a.

 

            Ua hoakaka aku o Mr. Duncan imua

o ke komisina hoonaauao no ke kupo-

no lua e noonoo hou ia na kumu hoo-

halahala e kue ana ia Edgar Wood, no

ke kumu wahi ana he mau hana imi-

hala ale no ka i hookauia aku maluna

on a a o kona hoopauia ana mai ka

noho ana he poo no ke kula ao kumu

aole he pololei.

 

            O ka Lunakanawai Dole kekahi mea

i kamailio ae imua o kela komisina,

ma ka aoao o Edgar Wood, pela hoi

me William B. Lymore, Edgar Henri-

qucs aine Sam Trissel e kakou ana la-

kou apau i na ano maikai o Mr. Wood

a e uwalo ana hoi no kona pono e hoo-

maai aku kon oho aan ma ke poo o

ke kula ao kumu.

 

            He hookkahi no manao nui o na leo

uwalo a na hoaloha o Mr. Wood imua

o kela halawai a ke komisina, o ia no

ka wehe hou ana i ka hihia e pili ana

ia Mr. Wood a e hooloheia hoi na mea

apau e pili ana i na kumu i hookauia

aku ai na ahewa ana maluna on a aohe

nae mea a ke komisina hoonaauao i

hana mai ai no ia mau leo uwalo.

 

            Mahope iho nae o ka hookuu ana o

ka halawai a ke komisina i oili ae ai

ka hoike no ka heokohuia ana aku o

ke Kumupoo Wist o ke Kula Kameha-

meha III o Maui i Kumupoo no ke kula

ao kumu nolaila aohe mea hou aku

o hana ai oiai ua ooholo mau ke ko-

misina hoonaauao i ke panihakahaka

ma kela kulana.

 

            O kekahi mea i hoikeia ae ma kela

halawai a na komisina o ia no ka wa-

iho ana mai o Mr. Givens i kna noho

kumupoo ana no ke kula McKinley no

ke apono ana aku i kekai kulana o

kela ano ma ke kula kiekie Garfield o

Oklahoma Kaleponi.

 

            Ma ka hoomaopopo ana ma ka leka

waiho oihana a Mr. Givens i hoouna

ao ai i ko komisina e hoakaka ana ia

o kekahi o na kumu nui o kona waiho

ana i ke kulana kumupoo no ke kula

McKinley mamuli mai no ia o ka hoo-

mahuahua ole ia ana aw o kona uku

mahina.

 

            MALAMA KA AHAHUI KA HALE O

NA ALII I KA LA O KA MOI

 

            Ua puka ka ahahui o ka Hale o na

Alii ma ke Sabati ma o ko lakou kai-

huakai ana aw ahiki ma ka halepule @

Haili a malaila lakou i hoomaikai ai

i ke Akua no ka mea nona ka la oa

o Kamehameha a na ke Kahu S. L.

Desha hoi i haawi mai i na olelo e

pili ana no ka mea nona ka la hoo-

manao.

 

            Nui ka mahalo ia oukou no na hana

maukai a oukou e hoomahui la o ia

iho la no ke kahua e naueue ole ai a

e lilo ole ai i ua waikahe o ia ka pono

Kristiano, E hoomauia aku ka hana

maikai ma ka lilo ana i mea paepae i

ka hana a ke Akua.

 

            HOOLALAIA NA HANA HOOKIPA

NO KE KIAAINA HOU

 

            Ma ka noho ana o ka halawai a ke

Kalapu Hoolaha ma ka Poaha o ka

pule aku nei i haia i hooholoia ae ai e

haawi i kekahi aha hookipa hoohano-

hano i ke kiaaina hou ma kona mana-

wa o hoea mai ai no Honolulu nei mai

Wakine kona mai.

           

            Ma na mea e upuia aku nei e hoea

mai ana o Mr. Farrington ma ka la

28 o keia mahina a hoea mai nae i

keia manawa aole he loheia o na mea-

hou no ke apono mai o ka aha senate

i ka hookohu oihanao Mr. Farington

aka nae aole he kanalua o koonei poe

no ke aponoia mai me ia manaopaa i

hoolalaia ae ai na hana hookipa hoo-

hanohano nona.

 

            O na mea i hoolalaia i ka wa e hoea

mai ai ka mokuahi e kau ana o Mr.

Farington mawaho aw nei o ka nuke

o ke awa ia wa e hoea aku ai ka Bana

Puhiohe me na komite hookipa no

ka halawai pu ana me ke kiaaina hou

a no ka hoohanohano ana aku no hou

iaia oiai hoi ka nui a no ahahui e ae

e ku aku ana me ka makaukau ma ka

uwapo ae nei.

 

            Maluna o ka uwapo e ku laina ana

na lala o ke Kalapu Hoolaha me ko la-

kou aahu piha i ka wa e lele mai ai

o Mr. Farington mailuna mai o ka

mokuahi e hele ana oia mawena o na

laina elua o na lala o kela ahahui me

ka hele pololei ana aku no kahi o ke

kaa otomobile o kakali mai ana nona.

 

            Oiai e kau ana maluna o kona kaa

otomobile e malamaia ana he kaihua-

kai me ke ka@ o ke kiaaina hou ma

ke poo a o ka lehulehu ae mahope e

ukali aku ai ma na kaa otomobile a

helewawae no hoi.

 

            E kai ana ka huakai ma na alanui

a hoea loa aku no ka hale maua hoo-

ko a no ke ake ana e lilo kela kai-

huakai i huakai nui us hoalaia ae ke-

kahi manao no ke noi ana aku i ka oi-

hana koae hoouna mai i kekahi mau

puali kea no ke komo pu ana iloko e

ku huakai.

 

            HOOKUUIA O OWANA MAI KA

HALEPAAHAO MAI

 

            Mahope iho o ka moho paahao ana

no na makahiki elua ae nei i hala i

hookunia mai ai o Mrs. Theresa Owana

Belliveau ma ka Poaono aku nei i ha-

la mamuli o ka huikala ana a Kiaaina

McCarthy.

 

            Ua ahewaia a hoopaiia o Mrs. The-

resa Owana Belliveau ma ka la 28 o

Iune o ka 1918 mamuli o kekahi pala-

pala apuka ana i hana ai ma ke ano

o ka palapala kauoha hooilina hope loa

ia i hanaia e ka Moiwahine Liliuoka-

lain i make.

 

            Ua maopopo i ka lehulehu ka moo-

lelo o kela hihia i komo pu aku ai o

Owana âme elua mua kanaka Hawaii

oia o Sam Kamakaia ame J. Kealoha

o Sam Kamakaia uae ka i pakele mai

ma ka apua ma o kona lilo ana i hoike

ma ka aoao o ke aupuni a ili aku hoi

ke koikoi o ka hewa a lakou i hana

ai maluna o Owana âme Kealoha

 

            Ma ka manawa i loaa mai ai ka no-

holanakila ana ia Owana ua hoike ae

oia i kona minamina loa i kona haa-

lele ana aku i ka halepaahao no ka

mea he maikai a oluolu maoli ka noho

ana malaila a he maikai pu hoi ka

malamaia ana me ka lawa i na meaai

âme na mea no apau a ke kanaka e

makemake ai.

           

            BELFAST Iune 133. Iloko o ka

mauawa o ka ulu ae o kekahi hau-

naele maloko o Belfast hookahi makai

âme ekolu mua makaainana i pepehiia

a make ma ka po aku la i hala.

 

LILO WALE KA BELA HOPUIA NO NAE

 

            Mamuli o ka hoea ole ana ae o J. (.

Webber iloko o ka aha hoomalu ma ke

kakahiaka o ka Poakahi nei, i ka ma-

nawa i kaheaia mai ai kona hihia, o ia

no ka holonui i kona kaa otomobile, i

lilo wale ai kona bela o hookahi haneri

kumu non@ e hookuuia aka ua hoo-

puka okea ia ka palopala hopu no ka

hopu hou ana aku iaia no ka elua o na

manawa.

 

            Ma ke ahiahi o ka Poalima o ka

pule aku nei i haia i hookui ae ai ke

kaa o Mr. Webber me kekahi kaa okua

aku, ma ke alanui Papu ae nei ma ka-

hi nae o kona ku maile ana iho a hoo-

ponopono i kahi e hoopauia aw ai ka

pilikia o kela hookui ana ua hoomau

aku la no oia i ka hooholo ana i konu

kaa ma ke alanui Moi no ka manao

paha e kaawale loa na hoopilikia ana

a ke kanawai maluna ona.

 

            Ua alualuia aku uae kela haole e na

makai maluna o na kaa otomobile ahi-

ki i ka haalele okoa ana o ua haole

nei i kona kaa a holo aku la e pee, i

ole ai e paa i ka hopuia a ma ke olelo

a na makai us nui ka ka hooikaika o

kela haole e pakele mai na makai aku

a i kona ike ana e paa aku ana oia i

ka hopuia pela i haalele okoa ai i kona

kaa@a holo e pee iloko o ka pa iliua

o Kawaiahao.

 

            Ma ka Poaouo ae nae ua hoea mai

la oia no ka halewai no ke kii ana i

kona kaa otomobile ana i haalele ai ia

wa i hopuia aku ai oia a paa a ma@

muli wale no o kona hela ana aku i @

huina o hookahi haneri dala pela oia i

hookuuia mai ai aka nae ua kauoha

okoa ae ke kabu o ka aha e hoopukaia

i palapala hopu no ka hookolokolo ma-

oli ana aku i kela haole.

 

            Ma ka la 24 o keia mahina o Iune

e hoomaha ai na kula aupuni o ke

territori nei.

 

Halawai Me Ka

Make Ma Ka Ulia

Kaa Otomobile

 

Hoea Mai ia Wahine i Kono Ho-

pena Oiai e Hoao Ana e

Hele ma ke Alanui

 

HIKI OLE KE ALO AE

MAI KELA POINO MAI

 

No ke Alai o Kekahi Kaa ma ke

Alanui ke Kumu Ike Ole

Ia Aku o ka Poino

 

            Iloko o na makaala o hooikaika

ia mai nei e ka kalapu otomobile, o

Honolulu nei, e hoemi mai i na ulia kaa

otomobile aole nae ia he mea e hala-

wai ole ai me na ulia no ka mea ma

ka po o ke Sabati aku la i hala i

make ai ia wahine nona ka inoa o

Mrs. J. P. Martina mamuli o na poino

i loaa iaia ma o ka hookuiia ana aku

e ke kaa otomobile ma kela Sabati.

 

            He wahine keia ua oo nona na maka-

hiki he 78 a i kulike ai me ka moolelo

e pili ana i keia ulia ua hookuiia aku

kela wahine e ke kaa otomobile e

hookeleia ana e H. L. White oiai oia

e hele mai ana mai kekahi aoao mai o

ke alanui Bertania no kekahi aoao ma

kahi e kokoke ana i ke alumni Panu.

 

            Aole i ike kela wahine i ka holo mai

o ke kaa otomobile nana i hookui aku

iaia o kekahi kumu ha k@a e ku ana

ma ke alanui ka mea nana i alui aku

i ke alanui ka mea nana i alai aku

i ke alahele o ke otomobile e holo mai

ana o ke kumu no hoi ia i ike ole mai

ai o Mr. White i kela wahine.

 

            I ka hoea ana nae o Mrs. Martina

iwaena o ka alanui o ka wa ia i oi@

mai ai ke kaa otomobile o Mr. White

me ka hiki ole ke hoopaaia ka holo o

ke kaa i ka wa pokole o ka hookui

aku la no ia @ keia wahine me ka

kaualakoia ana aku no kekahi mau

kapuai.

 

            Ua hoihoi awiwiia o Mrs. Martina no

i ka halemai o na ulia poino a ma ka

nanaia ana i ikeia ai ua nui maoli na

waki o kona kino i poino maloko aku o

ka Halemai Moiwahine i make loa ai

oia ma kela po.

 

            Ma ka olelo a ka poe i ike i kela

ulia ua hiki ole maoli no ke alo ae mai

ka hookui ana aku o ke kaa otomobile

i kela wahine no ka mea aole be ike

aku kekahi i kekahi ahiki wale no

i ke kokoke loa ana o ke kaa i kela

wahine.

 

HOIKE KA POE MAI O KALIHI I

KO LAKOU ALOHA

 

            O ka Poakolu o ka pule aku la i hala

ka la hanau o Mrs. Bessie Clinton, ka

luna nui o ka haleinai ma Kalibi a i

kapaia hei e ka poo mai ka "Makua-

hiue Clinton" O kekahi ia o kona

mau la hanau i hiki ole ai iaia ke hoo-

poina a no ka mea ma na hana aloha

i hoikeia aku iaia o ka poe ana i ma-

lama ai a e malama mai nei he mau

hana ku i ke aloha elike me ka moo-

lelo.

 

            Mai ka hora 5 mai o kela kakahiaka

ahiki i ka napoo ana o ka la o Mrs.

Bessie Clinton ke kikiowaena o na ma-

nao ame na hana aloha i haawi ia aku

e na mai âme ka poe mai i hookuuia

malalo o ka hoomalu ana Mawaho ao

o na mai o na luna nui o ka papa ola

kekahi i haawi aku i ka lakou hoomai

kai âme ko lakou aloha iaia a oiai

ohi aia no ke Kauka McDonald i na

aiana e e noho mai la eia nao aole oia

i poina i ka hoomanao ana ae i ka

mea nona ka la hanau ma o kono hoo-

usa ana mai i kona aloha ame kana

hoomaikai ma ke kelekalapa mai aa

mokuaina mai o Amerika.

 

            Ma na hora poniponi wale o ia la ua

hoea aku la i ka halemai o Kalihi

kekahi hui himeni a na mai i hookuu-

ia malalo o ka hoomaly a haawi aku

la i kekahi mau leo mele Hawaii Ma-

hope o ko lake haalele ana aku ua

hoea aku la ka Hui Himeni Kalihilani

Club a kuupau aku ia i ke lakou mau

mele booniua puuwai a mahope aku o

lakou ka Hui Himeni Makalapua Glee

Club âme ka Hui Himeni Hawaii Po-

noi.

 

            Ma ak hora 7 o ia kakahiaka i haawi

makanaia aku ai i ka luni nui Mrs.

Bessie Clinton Kekahi kiuka hoopumeha-

na e ka po mai. Ma ka lapanui mai o ke koena o ia la he mau paa kini-

pop âme na paani e ae na lealea i ma-

lamaia no ka hoopiha pono ana i na

hana hoomanao a hoohauoli no ka ha-

nohano o ka mea nona ka le hanau.

 

            Ke keiki Kepani nona ka inoa o

Guehi lela ka i haule mailuna mai o

ke kumulaau manako ma ka Poalima

nei a make loa mamuli o ka haki ana

o kona ai.