Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 21, 27 May 1921 — UA KAUPALENAIA KO KE KALANA KULEANA AIE DALA [ARTICLE]

UA KAUPALENAIA KO KE KALANA KULEANA AIE DALA

Mamua iki iho o ko ka ahaolelo i jpan iho nei hooholo ana i ke kanawai e hiki ai ke aie dnla ma..,ka bona r ua noiia aku e ka Advertiser ka olyoUi. o ka pnuku o ke Terjtore D. L. \tetzger no kekahi hoakaka mai iaia mai. ma ka mea e pili ana i na hana a ke teritore i hiki ai ke hoopuka hou nku i nian hona ame ke kulana lanla e pili jjnii i ko Hawnii man waiwai hoopaa. Uft hoopanee ka Puuku Metzger i ka lioakaka anu mai no kona manao aole oia i uiia niai e» ka ahaolelo kuloko niaiuna o ia ninau, e kali ana oia i kona pane aim mai ahiki i kekahi manawa mahope aku. Ma ka Poaouo aku la i hala kona hoakaka ana mai i kona ,majiao i kekahi o na elele a. k.a Advertiser elike me ia malalo nei: "Ma o kela hoololiia ana ae mai ke teritore a i ke aupuni kalann o na oihana wai ame sba ame ka hopena o ke eupuni kulanakauhale $ u]>u ai no ke- j kahi mau hana e pono ai ka lehulehu, i ka nann aku aia no he kanalna iiui no ka hiki i ke aupuni kalana ke pnku'i i iho i mau aie īue ka aēlike i ku i ke knnawai no kn. huina i oi akumaniua i 0 ka $1,600,000. Un aie ke aupuni ku-| lanakauhale ame kalana i uei manawa j 1 ke teritore īnamuli o ke ilala o ka ! ■waiho aie i haawi mua ia aku, oia hoi ! ka huina o $1,209,494.0P. Mn ka pnku'i ann iho » ka ahaolelo i haln i kn huinn o $600,000 bonu e hoopukain aku ana no kn hooloihi nua nku i nn pnip» sun. n i hooholoia ai aneone uo e holo ole ma ke koho baloka o Novemaba i hala, a i hooliloin ai«hoi i kannwni e ke kanawai 9 o ke ifttt-kuikawa, un> hooknawnleia nuii ka dalij nie £ie o ke teritore he $500,000, no ka lun aku o ka pnuku o ke alnnui holopuni o Koolaupoko. ame $421,320 no nn hann huiknu hou a ke kulanaknuhnle nme kalann a ia mana . "wa i hoamnnnin ni ka hoopukn nna aku i bona o $1,000,000, no ka hooloihi ana nku i 'rtn laina paipuwai ,ame $150,000 no ke kuai ann i ka Hale Kapiolani. £ Oi Aku Ana Mamua o ka Palena •'ln» 110 kn hookauia,iho o keia mau aie a pau i hoolalaia, elike me ia i īnanaoia ai e kn ahaolelo i hala iho nei, e hoea aku ana ka lniina aie o ke aupuni kulanakauhale i kekahi huinn o $5,« .".75,425142. a i ole. he $1,000,000 ka oi aku mamua o ka palena o 3</r o ka •waiwniio i auhnuia i kauia e ke kanawai kuum. O ka wniwniio i auhauia 0 na waiwiii paa aiue nn waiwai lewa maloko o Honolulu no kb 1920 he $349,H90,270. Mahope o ka lawe nnn ae i •lia $3,55,%495, ak wuiwaiio o ka -waiwai pan. a mahope hoi o ka lawe ana ae i ka $2,63 1,640. ka huina auhau hookuu o kela ame keia knunka. o ka huina auhnu nui e konio pu ai ke kulauakauhale ma na auhnu, he $143,118,140. He ninnu nui keia, ina ke ano hea nna la e hiki ai ke huliin ai ke <lnln, malalo o na kumu aelike o ke kanawai kumu, o na waiwaiio i anhnuia e pono e hoohanaia uia ka huli ann e halawai aku ai me ka aie. ke kaanwni e hoainun» an:i i ka aie i $1.000,000 110 ka oihana wai' 1 ka nnnn aku aia malnnn o ka ka peresidena apono ana inai ka hilinai anft aku no ka hookupono ana nia ke kanawai a e hoolilo ai ia mau bona ma na ano apau i niau men kupono aliiki ole ai hoi ke ]>aioia; aka, me ka nana ole nku i ko ka ahaolelo mau manao maikai,; a pela hoi me ko ka pere3idena, e iheia ann aole hiki ana i keia mau mea ke hooln i nn poino e ala mai ana mai 'ka a'e ana aku uialuna o na palena n ke kanawni kumu i kaupalena Tna. e hoopukain nna ka bona i nponoia ai, n e ikeia nna ma kona pa]>a)in;j kn hoamnna pihn ia ana, a e ikeia ana e kokahi aha kiekie ka hoopukain ann n kuniia me ke ku-e loa i lee kanawni, o ka hoj>ena e ikeia ana lie poino ko'iko'i ke hoea mni ana e hiki ole ni i kela mnu pilikin ke hoopakeleia a hnlii kekahi mau maleahiki lehulehu o ia pilikia ana, n e kau like ana ia pilikia malunn o ke teritōre .a j maluna pu o ke aupuni kalaua. "O ke kanawni hou ma kp kaupa-' )ena nna i kn nie o ke kulnnakauhnle me lealann i ka o na wmiwaiio i nuhauia? o kein na hunolelo maopopo i j hoopaaia; i "O ka hiiinn ,-iie o k»;k;ihi o ia ano i mahele o ke aupuui nole e hooloihiia aku,aole hoi keknhi o ia mau hona, a i ole aie paha e hoopukaia a i ole e hoonuiia aku, o ka manao nie ka maopopo loa o ka aie he nie ia mawaho ae o na bona. "Elike me ke knawai teTitore e kn nei i keia manawa, aole hiki ia. mea ke' oleloia o na «lala aie a ke t.erit.ore i' mahelehele aku ai i ke kalann a i ole i ke kulanaknuhale me kalana hoi no na hana a na kalana, aole ia he niau aie' no ke anpuni kulanakauhale i mahelelieleia aku ai ia. mau ddla; o ia maii dala ua hooliloia e na liinakiai, a ma- r lalo o na hana i hoolalaia nnie na ku-" hikuhi hana i hoomakaukauia e na lnna aupuni kalana, a ma ka pauku 3 o jia hana hou lehulehu hOpe (Kan. 216, Kau o 1917, Kan. 237, Kau o 191», ame ke Kan. 218, Kau o 1921),. i hoopauia ae ai na pohihihi a e pau ai ke 'kanalua ana, o ia mau dala i maheleheleia aku i na kalana a i ole i ke kulanakauhale paha, ho uiau aie ia no ia kalana, a e iiku pu ia mai ia aie me ka ukupanee mai na dala maio ke «puni kulanakauhale, me kā nana ole

| mni na nnhan waiwaipnn pahk * a j mau dala o ka loaa ana moi a i o'* ® I kp.kahi mau alahole e ne inai pnhn. O I ka mana o ka ahaolelo e hoopaa ai i | aa aio maoli a kupono maluiin y ke fIU " , puni killnnakauhaiē n'o kona kookumu ponoi ia' ana ; aole ia lie niea oJca 01 aku i ka ma»a«'o,c hoakaka aiia i ua moa kuppao no ka hookoa ana . ! ia mau aie. ' 1 Me ka nana ole ina no aole i hana ; kn ahaolelo u hana paha i nn manao hoakakaia ne la malunn aole no e hiki | ko Uoopaapaaia e ke elala bona a ke | teritōt-e i mahelehele aku ai i ke ka-j lana no kona hoohana aua aku no kana j mau honi), aole no ia e lilo ana i aie no ke kaluna, me ke kau ole aku i kekahi koi, ina e aponoi? ana, e lilo ana ia i mea hoonele i ka manao o ke kanmvai kumii no ka ho'opakele ana ana e haawi aku ai i ka poe hookaa auhau ina na wahi apau o na aie hiiiia o ke teritore ame na kulan» aole e | oi aku mamua oka 10«/e ona warqraiio | i auhuuia, no ka mea, trta ka manawa! e ai ia koi, aohe men i koe j maloko o ke kanavrai kumu e kaohi j ai i ka mahelehelein ana aku o na dala j aie o ke terijtore i kekahi kalana ma j kn huina. a ka poe liookoa auhau ma- i loko o'ia kalana e hiki ai ke uku i ka ukupanee ame na dala kumupaa no ka waihona hookaa aie, me ka hoohui ana aku me na kaki like maluna o na bona o kekahi kalnna i hoopukaia ahiki i ka .'{ pakpneta. "He oiaio. ua olelo ka aha kiekie ; ma ka hihia o na oihana wai aine sua j (ma ka hihia a Holt vs. Conkling, H. j R. 3,°»5) o na inanao a ka ahaolelo no j ka hoololi ana, ame ka aie o ke kula- ! nakauhale no ka ohi ana i na loaa ma- | kahiki ame ka uku aku in niau dala i ke teritorc, nole ia he nie, aka nao t ma kela manawa aole i hooholoia ka mea- i kuleana, a ma ka mea oiaio uu j •«faihoia ia me ke anpuni Ameiika. Ma'i ia manawn mai ua hooholoia ke kule- i an ke Teritore, a ma ka olelo hoo- ! holo hui n ka ahaolelo i hnln ua kan-' ohaia aku ke kiaaina o hooholo ne ia kuleana i ke kulanakauhale ame ka- j iana, nie kekahi njanno nae e ku ia aie ( maluna o ke kulanakauhale anie kalana i ka liuina o $1,494,611.33. 0 keia ano o ka hool.oli ana ua hookuniu ia i kekahi ano hou «. "i kekahi nuui mea oiaio like ole loa. "O ko ana aku o keiji huiiia aie i kekahi makahiki hookahi, malalo o ka >yaiwaiio o na waiwai o ka auhauia aaa i nei manawa. ua hookapu uku ia me ka maopopo loa i ke kulanakauhale ame kalana mai ka aie hou anq aku o ia niakahiki, iio ka mea «a hoaka.ka' ke kanawai kuniu o ka hnina e liiki ana ke halimniia aku maloko o kekahi maknhiki hookahi e ■ kaupalonaia maluna o hookahi pakeneka o na waiwniio i auhauia. "O na <Jnla he $500,000 i hookaawnl«;, ia ai mai ua (lala aio inai no ke alanui holopuni, ame ka huina o $421,3210 no ua itamu huikau no kela ame keia, aole e hooliloip, aku; pela pu me na elala he $600,000, i hoomanaia ai e hooliloia akn no na laina pnipu sua ma Honolulu, ka $1,000,000 no ka hooloihi ana aku i na laina paipuwai o ka oihana mai, a i ole ka $150,000 no k,e kuai fina i ka Hale Kapiolaoi, aole no e hiki ana ke hooliloia; aka, me, ka $1,600,000 ua hiki ia ke huliia aku ma kekahi ano i kii i ke kan»wai a e hooliloia aleu i ka uana aku, me he mea la, he hana nae ia no ka hooholo ana o ka hana hea la ke hanaia. a o ka hana hea la ke waihoia aku ma ka papa. —+ + +