Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 15, 15 April 1921 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE LIX-HELU 15 NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T.H.. POALIMA, APERILA 15, 1921. NA HELU APAU 6447

 

Hoeueu Ka Elele Kuhio No Ka Bila Hoopulapula

Hoea @ Imua o na Hoa o ka Ahaolelo ma ka Auwina La o ka Poakahi Nei a Hoike no ka Hopena o ka Bila Hoopulapula ma Wakinekona

 

            I @ ai ma na hoolaia ana a na @ e kaukanawai a elua, ua akoakoa @ @ o @ ame @ hale @ @ lunamakaainana, maloko o ke @ o na lunamakaainana, ma ka auwina @ o ka Puakahi aku la i hala, no ke hoolohe @ haiolelo a ka Elele @ @ o ka bila hoopulapula i na @. 

            Mahope @ @ hoakaka ana mai @ kuleana o @ bila hoopulapula kahiko, @ o @ lahui, ua @ mai la ola, ina ua nui loa na @ he 200,000 @ me ia ma ka bila hoopulapula @ alaila ua biki no ke @ mai; o kana wale no i makemake nui ai, o ia ka lawelaweia aku o @ mea a pono ai na kanaka Hawaii.

            O kekahi mea ana i hoakaka mai ai, o la no ka hoemi ana mai i ke koko Hawaii, a i hookahi hapawalu, ahiki i ke koko Hawaii piha, o lakou ka poe e hoopomaikaiia maloko o ka bila hopulapula la.

Ku i ke Kumukanawai

            No ka pane ana mai i ka ninau i @ ahu imua on a no ke ku a ku ole o ka bila hoopulapula, i ke kumukanawai, wahi ana, ua ku kela bila i ke kumuhanawai, na ka manao o ka lolo kuhina, o ka @ @ no i ku-e i kela bila, no ke @ i ke kumukanawai, oia ka @ Robertson.  O Sanatoa @ @ i ku-e, no ka @ o ka bila i @, aka @ sole oia he @ e hoa malibini oia noloko o ka @.

            Wahi ana, ma ka nana aku, aia iloko o na hoa apau o ka ahaolelo ka manao lokahi no ka hoopulapula ana i na Hawaii, aa ma kahi nae o ka hoomahuahua ana @ i na uk o na lunakanawai ame ke kiaaina, he hana paakiki na iakou ka ae ana mai, o ke kumu, ua @ iho ka uku o na kiaaina ame na @ o kekahi mau wahi e loaa nei i keia wa.

Makaukau e Hookomo i Bila Hou

            Ina o ka makemake o ka ahaolelo kaloko, o ia no ka hookomo ana aku i bila kanawai hopulapula hou ma ka ahaolelo lahui, ua hoike ae ka Elele Kalanianaole, i kona makaukau e hooko aku ia makemake, ma ka hookomo ana aku i bila hoopulapula hou, ma keia kau kuikawa o ka ahaolelo lahui.

            Me kela wahi o na hoakaka i ku mai ai ka Mea Hanohano Holstein a hoike mai la i kona manao, he oi aku @ pono e aponoia kekahi olelo hooholo hui, e ka ahaolelo kuloko, e koi ikaika aku ana i ka ahaolelo lahui, e noonoo koke mai inaluna o ka bila hoopulapula hou.

            Ma ka hookuu ana o kela anaina, ua @ na hoa o na hale a elua iluna, e hoike ana i ko lakou manao mahalo, a hoomaikai i ka Elele Kalanianaole, no @ mau mea i hoomalamalama mai @ i na hoa kaukanawai o ka ahaolelo.

            @ iho ke ano nui o ka haiolelo @ ka Elele Kalanianaole:

            @ Mr. Peresidena, Mr. Lunahoomalu, @ Senatoa ame na Lunamakaainana @ ka Ahaolelo o Hawaii, e na Keoniana: - I kulike ai me ka oukou @, eia au imua o oukou, no ka hoike ana aku no na hopena o ka'u hana ma Wakinekona, ma ka aoao o ka Bila Hoopulapula.  Ma ka hoomaka ana, ke makemake nei au e hooia aku imua o oukou, ua hiki ia oukou ke nema mai @ ma na mea apau i hanaia, a eia @ maanei no ka pane ana aku i na @ apau i pili i ka bila.

Aponoia e ka Ahaolelo Lahui

            He mea pono, e kamailio kakou @ o ke kumuhana holookoa ma ke @ laula, i wahi e loaa ai ia kakou ka hoomaopopo piha ana, no ka @ a pono e hana aku ai i keia manawa; in a he mea kekahi e hoala hou ia mai @ @ hooponopono ahaolelo ana, ma ka anaolelo e hoea mai ana o keia Ahaolelo Lahui hou.  Oiai nae, ua mae ka bila nona iho, elike me ka hala ana aku la o ka ahaolelo lahui i hala me ka la 4 o Maraki, ua hiki ia'u ke @ aku ia oukou, he nui wale o kona mau manao, i halawai ole me na ku-e ana, a o na @ i @ nui ia, e wehe ana i ke alahele a @ no ka hoi ana aku o na Hawaii maluna o ka aina, ua nanaia aku la me na manao apono e na hoa o na hale a elua o ka Ahaolelo Lahui.

            Nolaila o ka mea i hanaia, he pono ke lawe ae ma ke ano hooponopono ahaolelo hou maloko o ka Ahaolelo Lahui hou.  He mea pono e hoomaka hou kakou.  Heaha nae ka kakou mea e hana ai?  E ku maloeloe anei kakou mahope o ka bila elike me ia i ku ai ma ke kau aku nei o ka Ahaolelo i hala?  E kakoo anei kakou i kekahi o na hoololi i hoakakaia ao e kekahi lala o ke komite senate; oiai nae, aole oia i ku-e i ka bila ma ke ano holookoa, aka ua manao he mea pono ke hanaia kekahi mau hoololi i oi ae ai ka maikai?  A i ole e noonoo anei kakou i kekahi mau hooponopono e ae e hoololi ana i ka kakou loina pili i ka aina?  E na keonimana, ua loaa mai ka'u mau kauoha mai ia oukou mai e pili ana i keia bila, a ua hana aku au elike me ka hiki ia'u, no ka hooko ana aku ia mea.  Ua hookoia ko oukou makemake me ka piha pono ma ka bila H. R. 13,500, i hooholoia ai e ka Hale o na Lunamakaainana, me ka lokahi, a holo ole maloko o ke Senate ma ka apua wale no.  Ma keia kulana iho la, i huli hoi hou mai la au imua o oukou no ke kukakuka ana a no na oleloa'o.  Aia i ko oukou manao.

Ka Hana a ke Komisina Ahaolelo

Ua hoakaka pono mai ka Elele Kalanianaole i ka hana a ke komisina ahaolelo, o ia ka hooko ana aku i ka mea a ka ahaolelo kuloko i makemake ai na kela komisina e hooko aku ma Wakinekona.  Ua hoea ke komisina ahaolelo no Wakinekona, a waiho aku la imua o ke komite teritore o ka hale o na lunamakaainana i na hooponopono ahaolelo i makemakeia.

            Mamuli o ke kauoha a kela komite teritore o ka hale i hookomo aku ai oia i ka bila hoopulapula, ka bila hoi e apo ana i na mea a ka ahaolelo kuloko i hooholo ai, a i makemake ai i ka ahaolelo lahui e hana mai.  Ma kela wahi i hoakaka mai ai ka Elele Kalanianaole, o ka makemake o ka ahaolelo kuloko i kauoha ai i ke komisina ahaolelo, e hoololi i ke Kanawai Kumu, i hiki ai ke hookoeia i hookahi hapalima o na aina o ka papa ekahi, ke hoolimalima hou ia aku no ke kanu ana i ke ko, ua kapaeia ae ia, e ke komite teritore, a hookomoia aku ma ia wahi, he manao okoa, e haawi ana i ka mana i ke komisina, me ke apono ana mai a ke kiaaina ame elua mau ana aku i ka hoolimalima o kekahi mau aina me ka hookuonoono ole ia.

            Wahi hou ana i kinohi, ua manaoia, he elua mau bila e hookomo ai iloko o ka Ahaolelo Lahui, e hookaokoaia ka bila hoopulapula, i na Hawaii, a e kaawale hoi ka bila, pili i na luna oihana ame ko lakou mau uku, ame kekahi ma@ hooponopono ahaolelo e ae, ua ku-e loa mai nae na hoa o ka ahaolelo, no ka hiki ke noonooia elua bila no Hawaii nei, ma ia ano iho la i hookomoia ai na mea apau maloko o ka bila hookahi.

            Ma ka hope o kana mau hoakaka ana i olelo mai ai oia, ma kona hoomaopopo aku i ka manao o na senatoa , aia ka noonoo iloko o kela poe, no ka hooponopono hou ana, i na ano o ke koko Hawaii iloko o ka poe i makemakeia e kuleana malalo o ka bila hoopulapula.

            Mahope o kona hoakaka piha ana mai i na mea apau e pili ana i ka bila hoopulapula, i waiho mai ai oia i na mea apau iloko o ka lima o na hoa o ka ahaolelo kuloko, no ko lakou noonoo ana me ke akahele loa, a hana aku i na mea a lakou i ike ai he pono maluna o ka nin@u hoopulapula i na Hawaii.

 

KA HOIKE A KA LUNANANA WAIU.

 

            Ma k@ kakahiaka o ka Poalima aku la i hala ka hoihoi ana ae o ka lunanana waiu o ke aupuni kulanakauhale John F. Calburn III i kana hoike no ka mahina o Maraki i hala, a maloko o ia hoike he 85 ka nui o na halehana waiu iloko o ka mahina o Maraki, elua mau halehana waiu hou i ku ae a he ekolu i kuai aku i ko lakou mau halehana iloko o ia mahina.  Ma ka la @ mai o Aperila he 84 ka nui o na halehana waiu.

            Ua hoakaka pu ia maloko o ia hoike he 136 ka nui o na manawa ana o ka hele ana e nana i na halehana waiu.  Elua mau palapala ae i hoopukaia aku no kekahi mau halehana waiu hou, a he 13 mau omole waiu hoohalike i laweia a nunaia.

            No ke kulana o na halehana waiu ua hoakaka pu ka lunanana maloko o kana hoike elike me ia malalo nei Maikai, 17; hapa maikai, 64; maikai ole, 3.  Aohe halehana waiu i kau ia @@ma kahi o ke "Ino."

 

KIIA I KA PU E KA LUNA AUPUNI A KU KA WAWAE

No ka Hopuhopu Ana i ka Mea Kuai Okolehao ke Kumu o ke Ala Ana o ka Pilikia

PAA KA WAHINE A KA MEA I EHA NO KE KUAI RAMA

No ke Ku-e o ke Kane i ka Hana a na Kanaka o ke Aupuni ka Mea i Kiia Ai ka Pu

 

            Ma ka po o ka Poaono aku la i hala  i kiia ae ai o Ahina Waiba i ka pu e Cecil R. Frazier, ka luna oihana federala hopuhopu i ka poe ku-e i ke kanawai hookapu waiona, a ku ka poka ma ka auwae, me ka poino ole nae o kona ola.

            Ua ala mai kela hana ki pu i kulike ai me ka hoakaka a Mr. Frazier, mamuli ka o ke komo ana mai o Mr. Waiba e ku-e i kana oihana.

            Ua hoea aku o Cecil R. Frazier me kona hoa me H. C. Parrott, o ke keena o na loaa kuloko maanei nei, no ka home o Mrs. Mary Hipa, ma kela po Poaono, no ka hope ana i ka poe kuai waiona, malalo o ke alakai ana a kekahi mau koa i hoonohoia e ka oihana koa, no ke kokua ana aku i na luna oihana wederala.

            Mamuli paha o ka maa o na koa i ka hele no keia home o Mrs. Mary Hipa, ma ke alanui Puowaina.  e kokoke la i ka Hale Hanahao Honolulu, a hui pu iho hoi me ka loaa ole o na manao hoohuoi, he mau kiu kela e hana ana no ke aupuni, ua haawiia mai la ka okolehao ma ke kuai, a oiai e noho aku ana na kanaka o ke aupuni ua oili aku la laua, a lilo mai la he ipulepo me ka okolehao iloko.

            O kahi o ka hana kuai waiona i lawelaweia, ma kekahi rumi no ia o kela hale, me ke koi ana aku o na luna oihana federala, e aeia mai e huli ialoko o ka rumi, a ma ka olelo a ka mea nana i hoolilo mai i ka okolehao ma ke kuai, me kona ae ole mai ka e huliia oloko o kona rumi, ua komo aku la no kela mau luna oihana, e huli, oiai nae ua hoole ae o Mr. Frazier no kona huli ana ialoko o ka rumi.

            Oiai ka o Mr. Frzier e huli mai ana hoi, me ka paa no i ka ipulepo i waiho ai o ka okolehao, o ka manawa ia a Waiba i lele mai ai maluna ona mahope mai elike me kana hoakaka, me ke ku'i ana mai iaia, a hopu aku la i ka ipulepo a hoomaka e holo; o keia ka manawa i hemo ae ai ka pu panapana a Mr. Frazier iwaho, a hoomaka aku la e ki, me ke ku ana o ka poka ma ka wawae.

            Ma ka olelo hoi a ka wahine a kela kanaka, he okoa loa kana hoakaka, wahi ana, o ke kumu o ka holo ana mai o kana kane, no ka manao e hoopoinoia ana oia e kela poe haole, aole ka no ka manao ana e ku-e aku i ka lakou hana.

            Ua paa koke o Waiba i ka hopuia, a laweia aku no ka halema'i o na ulia poino, malaila i lapaauia mai ai kona wahi i eha, a iloko hoi o ia manawa hookahi, i kauia mai ai ke kumu hoopii, e ku-e ana iaia, o ia no kona ku-e me ke ake'ake'a ana mai i ka hana a na luna oihana o ke aupuni.

 

            LONDON, Apr. 11 - Ma ka la apopo ma Doorn e malamaia ai na hana hoolewa no ka Emepra wahine Augusta Victoria, ka empera wahine mua o Kelemania i make ai ma ka la aku la i nehinei ma Doorn, mahope o ke kaa ma'i ana no kekahi manawa.  O ka ohana wale no ke malama ana i ke anaina haipule hoolewa, o na lala wale no o ka ohana Hohenzollern ke akoakoa ae ana ma ia manawa.  Mahope iho o ka pau ana o ke anaina haipule e laweia aku ana ke kino wailua i Potdam, kahi o ke anaina haipule ho@@ loa e malama ia ai.  E waiboia aku aha ke kino maloko o ka lua kupapau ma kahi e ikeia aku ai o ka halealii kahi ana i noho  @i a rula aku i ka lahui no na makahiki he kanaha.

            O ka Emepera mua wale no o Kelemania ame ke Keikialii Adalbert ka i ku iho ma ka aoao o ka moe ma ka manawa i lele loa ae ai ka hanu o ka emepera wahine.  Ua hoikeia aku i ke koena o ka ohana e make ana ka emepera, eia nae ua hiki ole mai lakou ma ka manawa o kona make ana.

 

PEPEHI KE KANE I KANA WAHINE A MAKE LOA OIA

Lawelaweia ke Karaima Pepehikanaka e Kekahi Pilipino ma Halemano, Waialua

PAA NAE KA MEA PEPEHI WAHINE I KA HOPUIA

Okiia ka Wahine i ka Pahi no na Manawa Lehulehu Maluna o Kona Nui Kino

 

            Ma ka hapalua o ka hora elima o ke kakahiaka o ke Sabati aku la i hala, i pepehi ae ai he Pilipino o Leon Ropedo ka inoa i kana wahine a make, ma ka hou ana iaia me ka pahi ma ke Camp Helu 7, ma Halemano, Waialua, eia nae ua paa ka mea pepehikanaka i ka hopuia e ka oihana makai o kela apana.

            Ma ka olelo a kela Pilipino, aole ka oia i manao maoli e pepehi aku i kana wahine, aka ua kau aku kela poino maluna ona, mamuli o ka imi ana o ke kane i wahi e pakele ai kona ola.

            I kulike ai me ka hoakaka a kela Pilipino imua o ka Hope Makai Nui Plemer o Waialua, ua hoala aku ka oia i kana wahine, ma ka hapalua ka o ka hora eha o kela kakahiaka, e ala ae e kuke a e hoomakaukau i na meaai no ka aina kakahiaka, eia nae ua hoole mai la ka kana wahine i ka hooko ana i kana kauoha.

            Ua ala ae la he hoopaapaa mawaena o laua, mai ka lillii mai ahiki i ka hele okoa ana i ka nui, me ke ala ana ae o ka wahine, a hele aku la noloko o ka halekuke, a i kona @ili hou ana mai, e paa ana ka he pahi @ioko o kona lima, me ka lele ana mai e hou i kana kane.

            No ka hoopakele ana ae ka i kona ola iho, ua lalau aku la o Ropedo i ka pahi e paa ana iloko o ka lima o kana wahine, a hou aku la iaia no ehiku manawa maluna o kona kino; a o ka hopena i ikeia, ma o na moku pahi i loaa i ka wahine, o ia no kona make ana mahope mai.

            E moe mai ana no na keiki ekolu a kela mau mea maluna o ko lakou wahi moe, aole no i kaawale aku mai kahi mai i waiho ai ke kino make o ko lakou makuahine.

            Ua noho kela mau Pilipino ma ke ano he kane a he wahine me ko laua mare ole, a ua loaa mai kela mau keiki a ekolu iloko o kela manawa o ke laua noho pu ana. (E nana ma ka Aoao @).

 

E A'OIA KA OLELO HAWAII MA KE KULA KAMEHAMEHA

 

            O ka manao nui i hoakakaia maloko o kekahi olelo hooholo i hookomoia ae e Lunamakaainana Kupihea iloko o ka hale o na lunamakaainana ma ka Poalima o ka pule aku la i hala, oia ke a'oia o kekahi haawina ma ka olelo Hawaii maloko o na Kula Kamehameha.  O keia malalo nei ke kino o ia olelo hooholo ma ke ano nui:

            "Oiai, ua haaleleia iho e Bernice Pauahi Bihopa, kekahi o na kamaliiwahine maikai a kaula@ loa o Hawaii, ma kana palapala kauoha i kekahi waiwai nui no ka hoonaauao ana i ka lahui Hawaii, a maloko o ia palapala kauoha i oleloia ua hoakakaia eia no ke kukuluia ae o kekahi mau halekula paa maloko o ke Teritore o Hawaii, no na keiki a na makua Hawaii, a oia mau kula ua kukuluia a ua ikeia hoi i nei manawa na Kula Kaikamahine ame na Keikikane Kamehameha, a

            "Oiai, he mea ano nui a waiwai loa ke a'oia o na keiki a na makua Haawii i ka heluhelu a kakau me ka makaukau loa ma ka olelo Enelani a ma ka olelo Hawaii, i hiki ai lakou e lilo i mau alakai a i mau kumukula mawaena o ko lakou lahui ponoi, a e lilo hoi lakou i poe hoopomaikai a i mau kokua i ke Teritore o Hawaii, a i na mokuaina huiia o Amerika, nolaila,

            "E hooholoia, e ka Hale o na Lunamakaainana o ka Ahaolelo o ke Teritore o Hawaii, me ka lokahi pu ana me ke senate, e noiia aku na kahuwaiwai o ka Waiwai o Pauahi Bihopa ma keia e hookomo pu ia aku me na haawina maa mau o na kula i oleloia ae la ka olelo Hawaii i hiki ai i na keiki i oleloia ae la e heluhelu a ke kakau a kamailio pu i ka lakou olelo makuahine me ka pololei, a oia haawina i oleloia ae la e hoolako ia o ke emi loa i hookahi manawa o ka papakula iloko o kela ame keia la o ka pule."

 

KI NO IAIA IHO A MAKE ME KANA PU PANAPANA

Loaa Aku ke Kino o Kekahi Pukiki Maloko o ka Rumi Hoolimalima me ka Puka Poka

MAOPOPO OLE KE KUMU MAI O KELA HANA NAAUPO

Hoihoiia Aku Oia Noloko o ka Halema'i Moiwahine me na Manaolana Poho

 

            Maloko o kona rumi, maloko o ka hale hoolimalima o Gibson, ma ke alanui Alakea me Beritania, ma ka Poakahi aku la i hala i hoao ae ai o J. J. Ferreira, e lawe i kona oia iho, ma ke ki ana i kona poo me ka pu panapana, a iloko o ke kulana kupilikii i loaa aku ai oia me ka hoihoi awiwiia ana aku noloko o ka Halem 'i Moiwahine.

            Ma ka la 28 o ka mahina aku nei o Maraki i hala, i hoea aku ai o Mr. Ferreira no kela hale, a hoolimalima i kekahi rumi nona.  I kona noho ana malaila no kekahi mau la kakaikahi, ahiki wale no i kona ki okoa ana ae iaia iho me ka pu.  aole ona kamailio wale aku i kekahi poe, e haalele iho ana no oia i kona rumi, a hele aku no kana wahi i manao ai, a ke hoi mai no, e hoi pololei loa ae ana no oia noloko o kona rumi.

            Ma ke kakahiaka o kela Poakahi, ua hoea aku la ka wahine Kepani kauwa no ka pulumi ana i ka rumi, a no ka hana ana no hoi i ka moe, aka iaia nae i ike aku ai i ka moe malie mai o Mr. Ferreira maluna o ka moe, manao iho la oia, aole i pau ka hiamoe ana a kela kanaka, nolaila aole ana hoopilikia wale ana aku iaia, aka pani hou mai la oia i ka puka a paa.

            Ma ka hapalua o ka hora ekolu o ka auwina la, ma kela la, hoea hou aku la ka wahine Kepani noloko o ka rumi o Mr. Ferreira, o kana mea i ike aku ai, o ia no ka waiho mai o ke kino o keia kanaka iluna o ka papahele, a e waiho ana hoi he pu panapana i opeia i ka uluna; ua hanaia paha pela i wahi e lohe ole ia mai ai ke kani o ka pu.

            Ua hoomaopopo kela wahine Kepani i kona lohe ana i kekahi mea kani, ma ka hora umi-kumamakahi o kela la, no ka uuku loa nae o kekahi, ua kuhihewa oia, malia paha mai ke alanui mai kela mea kani, nolaila aole oia i hoohuoi iki, he kani kela mai kekahi pu panapana mai, maloko o ka hale.

            Ua hoihoi awiwiia aku o Mr. Ferreira no ka halema 'i o na ulia poino, malaila i hanaia mai ai kekahi mau mea e palekana ai ke ola o ka mea poino, a mailaila aku i hoihoi loa ia ai noloko o ka Halema 'i Moiwahine.

            Ua komo aku ka poka maluna ae o ka pepeiao akau, a holo aku a malalo o ka maka akau; a ma ka manao o na kauka o ka Halema 'i Moiwahine, aole he manaolana no ka palekana o kela mea mai ka make mai.

            Aole he maopopo o ka ohana o Mr. Ferreira, a ma na mea i hoomaopopoia, aole ana hana maopopo, ma kekahi mau wahi.

 

KE HOLOMUA MAI NEI KA ELIIA ANA O KAHI AUAU.

 

            I kulike me ka R. W. Atkinson, ka lunahoohana o ka Hawaiian Dredging Company o ka hoike ana ae, ke holomua mai la ka hana o ka eli ana i kahi auau o ka lehulehu mawahe ae nei o Waikiki.  Ahiki mai i keia manawa he 15,000 kapuai paailiona akoakoa i eliia a hookaawaleia ae ma kahi e lu ia ai, a e lilo ana kela wahi i eliia he wahi auau maikai loa ma nei mua aku.  He 37,000 kapuai paailiona i hoakakaia maloko o ka aelike a ka hui eliawa e hookaawale ai, nolaila he 22,000 kapuai paailiona i koe a o ka pau no ia o ka hana.  Ua manaoia keia e pau iloko o na la he kanakolu.  O ke Kao Eliawa Kewalo ka mea e hoohanaia mai la ma kahi auau ma Waikiki.

            Ke hoawiwi pu mai nei ia hui i ka eli ana i ke awa o na waapa lawai'a ma ke awa o Kewalo, oiai ia hui eli no i lilo aku ai ka aelike no ka eli a hoohohonu ana ia awa, i loaa ai he awa no na waapa lawai'a e hoolulu ai.

            I kulike me ka Atkinson o ka hoike ana ae he paakiki ka ka papaku akoakoa ma Waikiki ame na auka kiana pauda e hoopa-hula ai a nahaha, alaila hiki i ke kao ke eli iho a ke hao ae i ke akoakoa.

 

Makaukau e Hoopau i Ka Hui Ke Holo Ka Bila Hou

Hoakaka ka Lunanui Johnson i Kona Manao Ku-e i ka Bila Kaa Uwila Hou no ke Kupono Ole o Kekahi Mau Mea Maloko o ka Bila

 

            Mamuli o ka hooholo ana o ke senate i ka bila kaa uwila, o ia ka Bila Helu 30 o ke senate, ua hoakaka ae o Mr. H. S. Johnson, ka lunanui o ka hui kaa uwila ma ka Poakahi iho nei, in a e hooholo mai ana ka hale o na lunamakaainana i kela bila, ma kona ano elike me ia i hooholoia ai e ke senate, alaila, ua makaukau loa ka hui e haalele i na mea i noonoo mua ia, no ka hooloihi ana aku i na alahao kaa uwila, a e hoopau loa i ka hooholo ana i na kaa uwila ma keia mua aku.

            Wahi ana, aole i kupono iki kela bila o ka hooholoia ana, no ka mea ma ka pauku 13 o ua bila nei, e hoopau ana ia i ka manaolana, iloko o kekahi hui no ka hooholo ana i na kaa uwila ma na alanui o Honolulu nei.

Ke Kumu Ku-e

            O ka hapa o ka pauku 13 o kela bila a ka hui kaa uwila i ku-e loa ai, a e koi nei, no ka hiki ole i ka hui ke hoomau aku i ka hana hooholo kaa uwila in a nei no ka lilo o ka bila i kanawai, 'o ia keia malalo iho nei penei"

            "Ka mana o ke komisina (Komisina o na Hana o ka Lehulehu) - Ma keia ke hookauia nei ke Komisina me ka mana ma ke kauoha, e hooponopono, e kau a e hoololi i na auhau apau, na uku, na kaki, na papa, na rula ame na mea maa i hoohanaia, kakiia a hanaia e ka hui, ke ano i hoohanaia ai ke alahao ame kekahi mau waiwai e ae o ka hui, e pili ana no ka maluhia ame ka pono o ka lehulehu, ka palekana, na hora hana ame na ukuhana o kona mau limahana, ke ano o ka malama ana i na moohelu, na buke ame na moolelo, ame kana ano o ka malama ana i ka moohelu, na uku ame na auhau i kakiia oia, ka loaa no kona waiwai.  Ina no ka pono o ka lehulehu  a no ka palekana paha o ka lehulehu, elike me ia e koiia mai ai, alaila e kauoha aku ke komisina i ka hui, e hoonee i ke alahao mai kekahi alanui ae a mau alanui paha, a i ole e hoomoe paha i uwea uwila malalo o ka honua."

            O na mea maluna ae la, o ka mahele mua wale no ia, ame ka mahele hope o a pauku 13 o kela bila, a wahi o ka hoakaka a Mr. Johnson, ua hiki ole i ka hui kaa uwila ke ku aku ina pela iho la ka mea i makemakeia mai ma kela bila.

            O ka mahele mua, wahi ana, e kaili ae ana ia i ka man@olana o la hui ao ka hana ana aku i na mea e pono ai ka lehulehu, a o ka mahele hope hoi, @ kaili okoa ae ana ia i ka olhana mai ka hui kaa uwila aku.

            Ma ke ano nui maoli ke olelo a@, ma ka manao o kela mahele o ka bila, elike me na hoakaka a Mr. Johnson o ia no ka hoohanaia o na kaa uwila malalo o kekahi hui, o ka noho maua ana mai nae maluna o ia hui, aia i ke lehulehu.

            Aole he ku-e o ka hui, i ke kanawai e ku nei i keia manawa, i hanai@ no ka loaa o ka mana i ke komisina e hooponopono ai. e kau a e hoololi i na kaki ame na uku, a e komo mai e huli a e nana i na hana a ka hui, elike me na hui e ae maloko nei o keia Teritore, elike me na hoakaka o na Pauku 2234 ame 2235 o na Kanawai Hooponopono Hou ia o Hawaii.

            Ma ka Pauku 13 hoi o keia bila, o haawi kaokoa ana ia i ka mana i ke komisina, e hana elike me kana i ike ai he pono ma na ano apau; ka mea a Mr. Johnson i olelo ae ai, ua kapakahi eehanaolak te,crotpP 'AwutwltsnA@@

loa kela hana, no ka mea aole kekahi mau oihana e ae i hoohanaia ma keia teritore, i komo pu mai maloko o na manao o kela bila, aka o ka hui kaa uwila wale no.

            O kekahi pauku a ka hui kaauwila i ku-e loa ai, ma o Mr. Johnson ia, o ia no ka pauku 15.  Ma kela pauku e hoakaka ana ia no ka hoopa 'i e kaula maluna o keka@: @@@ luna oihana, a mau limahana paha o ka hui, e hooko ole ana i na mea i hoakakaia maloko o ka bila, aole e @mi iho malolo o ka $100, aole hoi e oi aku maluna e $2,000.  Ma ka manaoio o Mr. Johnson, o ka mea pololei maoli, o ia no ke kau ana al@ i ka hoopa'i maluna o ka hui, aole maluna o kekahi mea, e noho hana ana malalo o ka hui.

            O kekahi o na pauku a Mr. Johnson i ku-e ai, o ia no ka pauku @: ma kela pauku, wahi a@a, aole he mea maloko olaila, e hoakaka ana, no ka loaa o ke kuleana i ka hui e ohi ai i na uk@@@a.  He oinio o ka hui ana no ka mea nana e ohi mai i na ukukaa, ma o kona poe hana la, aka nae, i ka hoakaka maopopo ole ia ana, o kekahi mea o kela ano maloko o ka pauku 2, ua hiki i kekahi mea ke hoole i kona uku ana i ka ukukaa, ke manao oia, e hoao i ka mana o ka hui.

 

HIKI OLE I NA KOA KE HALIHALI OHUA.

 

            Ua ikaika maoli na kauoha i haawiia ae e ke Kenerala Charles Morton, ke aliikoa kiekie nana e hoomalu nei i ka oihana koa ma Hawaii nei, i na koa, aole e hiki i kekahi o lakou ke komo ma ka hana hookele kaa otomobile, me ka halihali ana i na ohua, me ke kaa aku i na kaki maluna o lakou, elike me ka hana a ke poe hookele kaa otomobile hoolimalima.

            Aole wale no i pili kela kauoha i na koa, aka i na aliikoa kekahi, o ka mea wale no i aeia ia lakou e hana, o ia ka hooholo ana i ko lakou mau kaa otomobile ponoi iho, mamuli nae o ka loaa ana mai o ko lakou mau laikini hookele kaa.

            Ma kela kauoha papa i na koa ame na aliikoa, aole e halihali ohua no ka uku, maluna o na kaa otomobile, ua pili ia i na kaa a lakou e hookele ana maloko o na kahua hoomoana o na koa, ame na wahi mawaho aku o na kahua hoomoana.

            Aole nae malaila wale iho la no pau, na kauoha a Kenerala Morton, aka ua makemake oia i na aliikoa ame na koa apau, he mau kaa otomobile ko lakou e hooko i na kanawai kuloko, o ia ke kii mua ana i mau laikini no ko lakou mau kaa, ame na laikini hookele kaa.

            Mamua o ka makemake ana o kekahi koa e hookele i kekahi kaa otomobile, e loaa mua iaia ka aeia mai e ke aliikoa, o kona puali, a e hoohiki aku oia imua on a, aole loa oia e hoohana i kela kaa ma ka halihali ohua ana no ke kaki aku ia lakou; pela hoi kona hoohiki pu ana aku, in a oia e ku-e ana i kela kauoha, alaila e kailiia kona laikini mai iaia aku.

 

PIHA IA DAVID B. HAUMEA HE 51 MAKAHIKI.

 

            O ka Poalua iho la ka la hanau o David B. Haumea, ka makai kiai kaa o ka huina o na alanui Papu @@@ Kalepa, a o ka piha ana iho la hoi @aia o na makahiki he 51 o kona mau la hanau.  O Mr. Haumea, kekahi o na makai kahiko loa iloko o ka puali makai o ke aupuni kulanakauhale ame kalana o Honolulu i keia la.

            Ua hanauia oia ma Hamea Hana, Maui, mailoko mai o ka puhaka o Wahineui ame P. K. Haumea, ma ka la 12 o Aperila, 1870, elima makahiki mahope iho o ka lilo ana o David Kalakaua ka moi o Hawaii, ka mea nona mai kona inoa.

            I ka 1890 ko Mr. Haumea nee ana mai no Honolulu nei, a mai ia manawa mai no hoi kona hoolilo ana ia Honolulu i home nona ahiki i keia la.  I ka 1894, ka makahiki mahope iho o ke auhulihia ana o ke aupuni moi, i komo aku ai oia i ka oihana makai malalo o ka Ilamuku E. G. Hitchcock, a i kona pau ana a noho mai o A. M. Brown ka ilamuku, ka hope makai nui o Honolulu ia manawa, o ia m@u no ko Mr. Haumea noho ana iloko o ka oihana makai.

            Iloko o na loli lehulehu ana o na aupuni o ia mau ko Mr. Haumea noho ana ma ka oihana makai - mai ke Aupuni Kuikawa mai, ka Repubalika o Hawaii a i ke aupuni teritore, a wahi a Mr. Haumea o ka hoi@e ana ae he manaolana kona e mau aku ana no kona noho ana me ka oihana hoomalu i ka manawa e lilo ai o Hawaii i mokuaina no Amerika Huip@ia @ hiki ai na Hawaii no e koho i k@@@ kiaainana a e hoouna aku i kona mau @natoa ano na lunamakaainana i Wak@nekona.