Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 11, 18 March 1921 — Page 4
This text was transcribed by: | Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun |
This work is dedicated to: | Dr. Michael J. Chun |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
NUPEPA KUOKOA
SOLOMAN HANOANO, LUNAHOOPONOPONO….HOOPUKAIA I NA KAKAHIKAAKA POALIMA APAU
POALIMA MARAKI 18, 1921
MA KE KUKAKUKA
LIKE ANA E PONO AI
@@@@@@@@@@@@ mai nei keia pepa i ka manao o ka
@@@@@@@@@ kr Kulananakauhale a Kalana o Ho-
@@@@@@@@@ma ka hoakoakoa ana mai i na poo o
@@@@@@@@@@@na like ole. ma kekahi aha kukakuka,
@@@@@@@@@u iho ka hana i lawelawe ole ia
@@@@@@@@@@ lawe ana cela âme ' keia poo o na
@@@@@@@akou mau pilikia uho, ame ka lakou
@@@@@@@@@ makemake ai imua o ka papa o na
@@@@@@@
@@@@@@@@ no ke alahele e loaa ai ka ike laula
@@@@@@@@ ana ma ke poo o ke aupuni kula-
@@@@@@@@@ peia hoi ka loaa like ana aku o na hoo-
@@@@@@@@ I cela âme keia keena oihana paka-
@@@@@@@ mau mea e hana aku ai, e oili mai
@@@@@@@@ aupuni holomua ana.
@@@@@@@@@ ko kakou lohe ana, no ke kukala
@@@@@@@@@ ka põe i kohoia ma na poo o na oiha-
@@@@@@@@@@ no ko lakou haawi mai i hookele au-
@@@@@mua. eia nae ahiki mai i keia manawa,
@@@@ma na mea oiaio i ikeia, aole he wa i hoea
@@@@@ ka hookoia ana o ia mau manao, no ka
@@@@@@koa ana cela âme keia poo o na keena
@@@@@@@@ lakou iho, a e hoao ana kela ame keia
@@@@@@ kona keena elike me kana i ike ai he
@@@@@ noho pouliuliu o ka meia i na ano o ka
@@@@@@ ana @ kela mau keena, a ma kekahi
@@@@@@@@@@ hoi, ua kawelawia na hana o ke au-
@@@@@@akauhale. maluna o ke kulana i kaokoa
@@@@@@@ hui lawelawe oihana, ikeia k holo-
@@@@.
@@@@@ kahea ana nae o ka meia i na poo o na
@@@@@ana ike ole no ke kukakuka mau ana
@@@@@ no ka lahou mau mea e hana ana, ole
@@@@@ kanalua iki no ka hoea mai i ka wa e ike
@@@@@ kakou, i ke kulana loli o ka hookeleia ana o
@@@@@@@@ ke kulanakauhale ma keia mua aku, a o
@@@@@ a aku hoi. e nohoalii mau ana ke kui-
@@@@@una o na keena oihana apau.
@@@@upuni kulanakauhale, ua like no ia me
@@@@hui lawelawe oihana, e noho poo ia ana e
@@@eia a o na poo o na keena oihana like ole, o
@@@@@@@ lunanui o ko lakou mau keena oihana
@@@@@ e hoomalu ana i na hana apau i pili i
@@@@@koa mau keena mau ia lahou aku e loaa ai ka
@@@@me ka makaukau i ka meia, no ka hookeleia
@@@@@ke aupuni . elike me ia i loaa aku i ke poo
@@@@ekahi hui lawelawe oihana.
O ka loaa mau ana o na kukakuka mawaena o
haumeia âme na poo o na keena lehulehu o ke au-
@@@ kuianakahuhale. O ke alahele wale no ia e loaa
@@@@@@@ka ike no ke kulana oiaio o ke aupuni, a
@@@@ka @@he ana i na manoa hoakaka o kela ame
@@@@ na alahele e pono ai e hooanaia aku ke
@@@@@@ e hoes mai auanei i ka wa e hoopauia ae
@@@@kahi mau hana hemahema o ka wa i hala pela
@@@me kakahi mau hoolili waiwai ole, a e kukulu-
@a mau ai he mau kumu alakai no na mea pono e
kana aky ai ma keia mua aku.
Lejuleju wale na maneawa i hala ae nei, i ike
maoli ia ai ke ala ku-e mai o ka meia, no kekahi
may mea i makemakea aku e na poo o na keena
@ihana, Ma key mua aku nae e hoopaua ae ana ia
ku-a ana no ka mea o na noi e hoea aku ana imua
o ka papa o na lynakiai i knoia ai ka meia e ha0
awi mai i kana apono ana, he mau koi ia, ana i ike
moali iho ai no ike kupono elike me na ike i loaa
aku iaia ma ka hui kukakuka mua ana me na poo
@na keena oihana like ole.
Ina i lawelawe mua ia keia hana me ka meia
mua aky nei i make. ke manaoio loa nei keia pepa.
@@e e ala mau kekahi may ku-ee ana maweaena o
ka papa o na lunakiai n apoo o na keena oihana
lehulehu. me ka meia no hoi, aka e nohoalii mau
@@a ke kuikahi mawaena o lakou apau, a e hoo-
neeia ana hoi na hana o ka lejuleju imua me ka
lolopomo e loaa ole ai na hoohalahala mau na ma-
@@ainana aku.
E waiho koa ia ka noonoo ana i na hana kalai
aina. me ka hoohuiau ole me na hana o ka lehu
lehu e pono ai ma ka lawelawe ana o keia may
kena oihana i ka lakou mau oihana pakahim he hoo
kahi mea nui. o ia no ko lakou imi ana aky e loaa
ua alehele holomua apau, a e kukuluia ae hoi ke aupuni kulanakauhale, ma ke kahua hoomakaulii.
ke kanaka macula ame ke kupono maoli
______________
He KANAWAI NO KA
PONO O NA HAWAII
O ka bula helu @@ o ka hale i hookomoia ae e ka
mea hanohano John Hoopale o kauai, i holo ilo-@@ o ka hale o na lunamakaainana a e wahio mau
nei iloko o ka aha senate in a no ka lilo o kela bila
I kanawai alaila e loaa aku ana ka pono ame ka
pomaikai. i kekahi heluna nui o na Hawaii i noho
loihi maluna o na aina aupuni apuni keia Teri-
@@re.
He bula keia e haawi ana i ke kuleana joi i na
makaainana e noho ana maluna o na aina aupuni,
no ke kuai hooluloia aky ia lajou elike me ia a ke
kanawai kumu i haawi mai ai ia lajou i kela
pono e kauoha ana hoi i ka loio kuhina ke ana-
aina o ke aupuni ame ka luna auhau nui e hili
pono aku a e noii aku i ke kupono ame ke kupo
ao o;e o ia mau koi a e waiho ae i ka lakou hoike
i ke kofnisna o na aina aupuni in a nei no ke ke0
pono o kela mau koi alaila e hoopukaia aky ka
palapala sila o ua mau aina aupuni la, mahope iho
o ke kauai hooliloia ana aku ia lakou.
He mea oiaio he nui wale o ko kakou may ha-
waii e noho mau nei maluna o na aina aupuni no
na makahiki loihi, na aina aupuni no hoi i lilo aku
malalo o ka hoolimalima i na mahiko a oiai e we-
heia ak uana he mau aina aupuni lehulehu ma
keia mua aku, no ka hookuoono ana. e komo pu
ana me kela mau wahi i nhoia e na Hawaii ma ia.
hookuonoono ana ke ole e lilo keia bila i kanawai.
He pono nui kei e loaa ana i kekahi poe hawaii
o kakou ke lilo ka hila i kanawai a ma ka mea
oiaio maoli e pono e hoolohoi kela bila no ka
mea in a e weheia aku ana na aina aupuni i pau
na hoolimalima no ka hookuonoono ana e hiki
ole ana i ka poe i noho luihi maluna o kekahi mau
aina aupuni ke paa hou iho i ho lakou mau wahi
aka e lilo aky ana ia i ka poe i loaa ia lakou na
helu a i kuleana hoi iloko o ka wae ame ke koho
ana i ko lakou mau apana aina
Ua ky i ka naauao ame ke kaulike na mea a ka
hale o na lunamakaainana i hana mai ai no kela
bila ua hoik e mau na hoa o kela hale i ko lakou
manao makee no ka pono o kekahi mahele i ko
kaki may makaainana i noho a hookahua maoli
maluna o na aina aupuni o aiai aia iloko o na hoa
o ke senate kela bila he hana pono na na senatoa
ka hooholo ana mau a keia pepa e kanalua ole nei
ke olelo ae e kakauinoa mai ana ke kiaaina a lilo
i kanawai.
He mea liilii loa paha i ka nonoo o kekahi poe
na mea e pili ana i ke ano o ka lilo ana aky o na
aina aupuni ma ka manawa e hookuonoonoia ai
he mea nui nae ke nana ae ma kekahi ano no ka
mea o na home o ka poe i noho maluna o kela
mau aina aupuni o ka lakou mau meakanu e ulu
ana e lilo ana ia mau mea no ke aupuni he hoo-
khi ale no hoopakele no lake o ia ka lilo o
keia bila i kanawai no laila o ka oukou hana koe e
na hoa o ke senate e kau aku nei na maka o ka
põe e hoopomaikaiia ana ma keia bila.
______________
HE MAU AʻO KPONO E
LAWEIA A MALAMA
Ua kulike ka manoa o keia pepa ma ko na poo o
ka oihana makai aole he mea pono i na wahine ka
lawe ana i na pu panapana me lakou i ka wa e hele
ai i ka po me ka manao pela iho la e palekana ai lakou mai ka pow kolohe mau aka o na ulili ka
mea kupono loa a lakou e malama ai he wahi mea
paahana uuku kela eia nae he nui kona leo i ke
kahea e hoea koke mai ai na kokua i ka wa po-
kole loa.
Ua ike mau ia na wahine i ka pihoihoi o ko la-
kou noonoo i ka wa e halawai ai me na pilikia ina
he mua pu panapana ka lakou e hele pa ana ua
aneane hiki ole ia lakou ke hoohana i kela mau pe
panapana i kau a mea o ka pihoihoi a in a nei no
ko lakou hoohana aky aole ana e hiki ke hoohana -
ia me ka pono aka e kau aku ana he mau hoopoino
ana maluna o kekahi poe hewa ole.
No ka ulili makai hoi he wahi mea paahna
uuku loa ia i knoa wa e kani ai e lohi koke mai
ana ka põe e noho kokoko mi ana ma kela ame
keia aoao o ke alanui a ka poe kolohe hoohalua o
ka po e hooko mau ana i ka lakou mau hana eka-
eka me ke kanalua ole ke olelo ai e hoea mau ana
na kokua i ka wa pokole loa e loaa pono ai ka poe
kolohe. ke ole lakou e holo e no ka pee ana i wahi
no lakou e pakele ai
No ka põe hoi e haalele ana i ko lakou mau
home i ka po he mea maikai ka hoa ana i ke ku-
kui uwila he mea ia e pulapu aku ai i ka poe aihue
e mano mai ai he kanaka no koloko o ka hale
nolaila e kau ana ke weli ia lajou ke hoao mai e
komo iloko o ka hale. O na home i komo auhueia
e ka põe kolohe he mau home wale no i keai ka
pouliuli oloko e hoike mau ana aole he poe oloko
o keel mau home o na home a o na kukui aloe he
hoopilikia wale ia aku.
O kekahi mea pono no hoi e makaalaia o ia ka
huna ana i na lako gula hoonani ma kekai mau
wahie nali loa o ka oi loa aku no nae o ka pale-
kana aole e waiho maloko o ka hale i ka wa e
hevee ai pela me na dala ua oi aku ka palekana
o ka hele pu ana me ia mau waiwai a i ole hoihoi
paka ma kahi paa e maluhia ai.
He au naauao keia nolaila e law i na keehina
hoopakele apau a e hoomanao hoi i ka olelo kau-
lana a kahiko: "Aohe malama pau i ka iole!"
_________________
Ua kulike loa ko makou manao me ko ka luna-
kanawai Federala Vaughan i kona olelo ana ae i
ka hooko pono ole o na kiure i ka lakou hana ma
ka hookuu ana i kekahi o na koa o ka hookolokolo-
loia ana no ka hihia pepehikanaka o ia ko laua
pepehi ana ia George Markham Jr,. a make a ahe-
wa aky la hoi i ka lua o na hoa. Ma na oleloike
imua o ka aha ua maupopo loa ke kokua ana aku
o kekahi i kekahi no ka holopono o ka manao po-
wa me pepehikanaka aka i ka hookuuia ana nae
o kekahi malalo o ke kumu ua puni wale aku oia
i ke alakai hewa ia ana e kona kokoolua ua hoike
mau ana kiure i ka haiki maoli o ko lakou noonoo
a i ke kapakahi hoi o ka lakou olelo hooholo.
_________________
He mau olelo oiaio loa ka ka Mea Hanohano J.
Wa kalua o Maui o ka hoakaka ana ae ma ka ho-
ike hui o na Kula Sabati ma Waianae no ka hau-
oli o ka mano i ka malama o na Hawaii i ka
lakou olelo makuahine elike me ia i ikeia ma na
haawina hoike âme na himeni pela hoi ka ke Ka-
kauolelo Kaneakua o na pono i na Hawaii he e ma-
kee i ka lakou olelo makuahine. E ike mua ke ka-
naka Hawaii i kana olelo ponoi pela auanei e hiki
ai iaia ke kamailio i ka olelo malihini me ka polo-
lei.
Nuhou Kuloko
Ma ka mauna Kea o ka Poalua nei
i hoea mai ai ka Rey. C. M. Kaamaka-
wiwoole no ke kulanakauhale nei.
________
ma ka poalua iho nei i huli hoi mai
ai o Mr. Geo R. Carter mahope o ka hoohala ana ikeabi mau mahina ma
Amerika
________
Ma ke kakahiaka o ka poakahi iho
nei i ku mai ai ka @okuahi Hawkeye
State, kekahi o na mokuahi halihali
ohua nui o ka Moana Pakipika.
_______
I ke kulanakauhale iho nei ka Lu
nakiai Jeseph Uahinui o Molokai a ma
ka Mikahala o ka Poalua nei i huli
hoi ak uai ua makna nei o ka lehulehu
no kona home ma Kaunakakai.
_______
Ma ka hapalua o ka hora ekahi o ka
auwina la o keai Poalima e noho ae ai
ke kiure kickie o ke Teritore no
ka noonoo ana i kekahi mau hana ano nui
i kaa aku malalo o ko lakou lakou mana.
________
Ma ka hora elua o ka auwina la o
keia Sabati iho Maraki 20 e noho ae
ai ka halawai a ka ahahui ka hale o
na Alii o Hawaii maloko o ko lakou
keena halawai mau, ma ka phoenix
Hall.
________
Ma ke Sabati aku nui i hala i hoo-
huiia ae ai ma ka berita o ka mare o
Miss Annie Kekuku âme Charles Ka-
leo; na ka Makua Victorius Clasesen o
ka Hoomana Kakolika laua i hoolilo ae
i hookahi.
________
Ma ke ahiahi o keia Poalima ae ka
la 25 o keia mahina e haalele iho ai
na hoa o ka ahaolelo kuloko no ke ka-
hua ma'i ma kalaupapa no ka nina-
ninau pono ana i ka pilikia o na ma'i
e noho mai la ma ka aina o ka ehaeha.
_______
Nui ka holopono o ka ahamele i ma-
lamaiae ke Kula Sabati o Waianae ma
na po ekolu o ka pule ak unei i hala,
o ia ka po o ka Poaha Poalima ame ka
Poaono. Ua hiki aku na loaa o kela
ahamele ma kahi o ka elua haneri dala
a oi.
_______
Ua waiho aky nei o Me. Manase K.
Makekau i knoa noho hana ana maloko
o k aHala Hanahao Honolulu, a eia oia
ke lawelawe mau aei ma na hana like
ole, aia kona keena oihana ma ke hiki
nia Waikiki o na alanui Moi me Nuu-
anu.
________
Piha ka hoike hui o na Kula Sabati
ma Waianae, ma ke Sabati aku la i
hala, malaila ae ke Ahi o Wailuku, ka
Mea Hanohano J. W. Kalua; ke Kakau-
olelo Kalana J. Mahiai Kaneakua ka
Lumakiai Jos. Uahinui, mae kekahi mau
malihini e ae he nui.
______
Ma kahi o ka $2,920.76 ka nui o na
Loaa no na mea i kuaiia ma ka Ma-
keke o ke Kulanakauhale no ka ma-
hina aku la o Feberuari i hala, ua
aneane e piha ka hookahi kaukani dala,
ka oi ae o na loaa o kela mahina i ko
Ianuari aku.
______
O ka mea nana ke dala hookahi, o
ka hoouna ana mai no ka uku ana i
kana Nupepa Kuokoa ma ka bila dala
aupuni mai hoopuloa Kona Hema Ha-
way may ma ka la 25 o ka mahina
o Dekemaba e waiho nei ma keia ke-
ena ena e oluolu e hoike mai i kona
inoa pololei i hiki ai ke hoounaia aku
ka likiki hookaa.
_______
NA MARE
____
Peter Wone ia Jessie Kamakea,
Mar. 8
Joseph K. Iaea ia Mabel K Lii, Mar.
10.
Charles Kaleo ia Annie Kekuku,
Mar. 13
Emil S Kane ia Annie Hanohano
Mar. 14
Sam Kaukani ia Rebecca Ah Moi
Mar. 15
Robert K Pahau ia Maragret C.
Dower, Mar. 13
_______
NA HANAU
Na Alex Kalanihuia âme Rose L. Rodrigues, he kaikamahine. Mar. 9
Na Geo, K Kahaulelio ame Lily-Man-
ners, he keikikane Mar. 12
Na J. K. Ekau ame Mary P. Kaai-
hue, he keikikane Mar 12
Na John D. Robinson ame Maria
Maine, he kaikamahine, Mar 15
Na Joseph S. Kauahi ame Bernice
Mahiai he kaikamahine, Mar. 13
_____
NA MAKE
Joba P. Pualoa, ma ke kuea Maku-
na, Mar. 7.
Kalala Kuamoo, ma ke alanui Liliha,
Mar. 12.
Lydia K Kipapa, ma ke alanui Pua,
Mar. 12.
E.Y. Ma-u ma ka halema'i Moiwa-
hine Mar. 13.
Victoria K. Kapaa, ma ke alanui Col-
burn, Mar. 13.
Lizzie Kaiawe ma ke alanui Kuke,
Mar15.
Elena Keawkaue ma ke kikiena
Makiki, Mar. 15
He bebe na Mr. ame Mrs. John Hilo
ma ke alanui Elua Mar. 16
Joseph Kaui Laki ma ke alanui
Pauoa Mar 12
Nuhou Kuwaho
Kansas City, Mar 12---He puali
makai nui ka komo aku e hopu i ka
"Little Italy"maanei ma ka po nei
a he 300 põe i paa i ka hopuia a he mau
kaukani dala ka waiwaiio ma ka wai-
ona me na pu. lehulehu âme na phi
me kekahi helnua nui o na poka. He
hana keia i hanaia e na makai ma-
hope o ka ikeia ana o kekahi hana i
hoolalaia a i hoikeia ae i kka oihana
maka e pepeehi i na makai apau ame na luna aupuni federal a e hoomaka i ke-
kahi hana hooweliweli i na kanaka.
______
SHANGHAI, Mar. 12---- Lehulehu na
hale hoahu kilika. a maloko olaila ka
hapalua o na kilika i hiki e loaa no ka hoopuka ana aku i na halekaui e ae
maanei ka i lilo i puulehu i keia la no
lakou ka huina poho i kohoia he $6,-
000,000. He mau hale hoahu lehulehu
e ae kekahu e a ia nei e ka ahu i nei
manawa a in a no ka pau holookoa o ia
mau hale e hoea aku ana ka huina po-
ho i ka $10,000,000, pela ke kohoia.
_______
SHREVEPORT, La., Mar. 12---Ekolu
põe i mame, he 30 i hoeaia a o ke
poho ma na waiwai e hoea aku ana mai
kahi o ka miliona o keia ka poino i
ikeia a i hanaia hoi e kekahi makani
ikaika launa ole me ka ino pu ma ke
komohana akau o ka mokuaina o Lui-
siana i nehinei.
_____
PHILADELPHIA, Mar. 14--- Ua ho-
akaka ae ka Ria Adimarala Benson ma
kana baiolelo maanei ma a po nei o
kona ake nui oia no ka ike iho ia ame-
rika ua noho mana kona mau aumoku akelpa ma ka Moana Pakiapika a he
hana pono na Marika ka hoolako ana i
mai moku kaleepe kuokoa nona iho
mau na lahui e ae mai ina nei no ke
ala hou mai o kekahi kaua
______
WASHINGTON, Mar. 14.---Ua hoo-
laha ae na luna aupuni o ka oihana
waiwai he may hona o $75,000,000 ke
hoopukaia ana no ka waihona hoaie i
ka põe machiai ma ka 5 pakeneta. No
ka põe e aie dala ana e uku ae ana la-
kou i ke aupuni i 6 pakeneta.
_____
LONDON, MAR 14---- O ko Polani ma-
hele o na dala gula mau ka banako au0
puni mai o Rusia e hiki aku ana ma
kahi o ke 30,000,000 rubela malalo o
kekahi kuikahi i aneane loa e pau i ka
banaia. He huina like pu me ia ke
ukuia aku ana i ka lahui Polani no na
kaaahi i na alanui kaaahi a Rusia.
_______
HOOKUULA KEKAHI POE PAAHAO
______
(MAI KA AOAO EKAHI MAI)
__________
6 a i ka 7 mahina, hookuuia ma ka la
hope o key mahina
Peter S. Kim ahewaia ma ka la 30
o Okatabo, 1920 no ka hewa apuka
hoopa'iia mai ka 1 mahina a i ka 6
mahina ma kekahi hihia a he 10 ma-
kahiki hoi ma ka elua o kona hewa
hookuuia ma ka pau ana o keia mahina
Benito De Ocampo ahewaia ma ka
la 2 o Mei 1912 ma ka degere ekahi o
k awawahihale hoopa'iia mai ka 1 a i
ka 20 makahiki hookuuia ma ka la 16
o maraki 1921.
E HELE MAI E KUAI I KEKAHI
O NA APANA AINA EMI LOA
O PAU KOKE AUANEI
_____
E hoike aku ana au i ko'u kumu hoo-
laha ole iho nei iloko o ke "kuokoa"
no ka pau koke no o ka'u mau apana
aina i ka lilo i kela ame keia poe like
ole.
A no ka loaa hou ana iho nei o ke-
kahi mau apana aina maikai loa ia'u
ma Kalihi ma Alanui Kapahulu koko-
ke i ke kaa uqila Palolo Kaimuki
Kapiolani Paka Pauoa Puunui ame
Lanakila nolaila au e hoolaha nei.
Hoholo loa ka lilo o keia o keia mau apana
aina a e hele koko mai e koho i apana
aina no oukou mamua o ka pau ana
PAULO KALAUKA
(P.E.R. Strauch)
Helu 74 Alanui Moi.
HOOLAHA
___
HALE O NA ALII O HAWAII
___
O ka halawai kumau o ka Hale o na
Alii o Hawaii e malamaia ana ia malo-
ko o ka Halehui Phoenix ma ka hora
2 P. M. o keia Sabati iho, Maraki 20,
1921.
MARY ANN KALEIKAU
IKA LANI
6443-MAR. 18
HOOLAHA
___
O ka põe makemake aina a he mau
aina paka no ka hoolilo ana aku kuku
lu aku paha i mau home ua makaukau
ka mea nona ka inoa malalo nei e hoo
ko aku me ka hikiwawe loa. Hele mai
e hui pu ma a'u he waipahe na kuka'i
olelo ana
Kakai mai ma ka leka a i ole hele
mai e hui kino me a'u.
MANASE K. MAKEKAU
6443--- MAR. 18, 25; APR. 1, 8.
HE HOOMAIKAI
____
Ke haawi aku nei au i ka'u mau hoo
maikai ana he nui i ua hoaloha ame na
makamaka no na makana pua i hoo-
unaia ae a no ka launa pu ana ae me
a'u iloko o ko'u mau hora o ka kani-
kau âme ke kaumaha
MRS. BATHBURN.
HOOMANAOLA KA LA KAUIKEA-
OULI MA KAWALAHAO
______
(mai ka aoao Ekai mai)
keaouli ia hawaii nei ma ke ano he
Makahiki Gula no Hawaii nei Ma ka makahiki 1839 i kakauinoa ai oia
i ke kumukanawai e haawi ana i ka pono kuokoa i na makaainana a e ha-
aw ana hoi ia lakou i ka pono e hoo
kkuleana i na aina no lakou iho. Ua
mal ke Kino âme ka waiwai o na ma-
kaainana a ua loaa aku ia lakou kela
pono e hoomana kela ame keia i ke
Akua elike me kana i ike ai
Iloko o kela manawa e hauoli ana na
makaainana i kela pono i haawiia mai
ia lakou malalo o ke kumukanawai ua
unukiia ka Baibala a pa'iia ma ka ole-
lo Hawaii Pela me na buke hoonaauao
a ae. Ua loaa ka manaoia i ka Moi Kaukeaouli ma ke a'o ana aku a na
kumu mkanele i ka naauao i na kana
ka Hawaii pela wale no e hiki ai ia
lakou ke hookupono ia lakou iho no
ka paa ana i na oihana o ke aupuni.
Ua hoakaka mai ka Mea Hanohano
Wilder no ke kohoia ana Kauka Wai-
la i mahelolelo oa i luna kakakope no
ke aupuni a ua hoopaaia aky na pala-
pala pili aupuni apau ma ka olelo Hawaii
Ua piha maoli na luakini i na kana
ka mai ka moi mai ahiki aku i na ma-
kaainana Iloko i ka makahiki 1845
maloko o ka Luakini o Kawwaiahao i
malama mua ia ai ka ahaolelo mua o
Hawaii nei a ma ia ahaolelo i haawiia
ai ke kuleana e mahele aku i na aina
i na makaainana Ma kela mahele ai
na ua haawiia he hookahi hapakolu o
na ua haawiia he hookahi o
na aina i na kaukaulii he hookahi ha
pakolu i na maainana a he hookahi
hapakolu no ka moi a i mahele hoi ia
hoi ko ka moi hapakolu mahope mai
he hookahi hapalua e holo no ke au
puni a he hookahui hapalua nona iho,
a i kapaia hoi na aina leialii.
HOPUIA KE AUPUNI
Oiai ua nanaia mai o Hawaii nei i
kela manawa ma ke ano he aupuni
kuokoa nona iho e noho hoomaluia ana
e ka moi aole no naw i nele ke ala ana
mai o kakhi mau kulana ooluku ma
muli o na hana a na kanikela o na aina
e âme na aliikoa a no na manawa
ejoku i paaia ai ke aupuni Hawaii e
na mana o na aina e.
E noho ana a Oauka Wilder he kuhi
na waiwai ma ka manawa i hukiia ai
ka haw Hawaii ilalo a kauia ae ka have
Pelekane e ka Haku Paulet ma kona
makalua. me ka hoala ole aku nae i
ke ku-e ana i kela hana ma ka aoao o
ka luna oihana keikei o ke aupuni o
Pelekane hoounia malu aku la kauka
Wilder i kekahi poe kanaka maluna o
ka waa e holo no Lahina no ke kii
ana i ka moi a maluna o kakahi moku
kina i kau mai ai ka moi a ku ae no
Waiane malaila i halawai pu aku ai o
Kaika Wilder me ia a kakauinoa iho
la ka moi i kekahi mau palapala i h hoo
makukauia a na kekahi maainana
Amerika i Marshall ka inoa i lawe aku
i kela mau palapala no enelanu no ke
k-e ana aku i na hana lumanui a ka Haku Paulet.
Oka hopen o kela misiona no Ene
lani o ia no ka huki hou ia ana o ka
have Hawaii iluna e ka Adimarala
Thomas a no kela welo hou ana o ka
haw Hawaii i malama ae ai ka moi
Kauikeaouli he anaina hoomaikai a
hoalahoa i ke akua malojo o ka
luakini o Kawaiahao no ka hoihoi hou
ia ana mau o ke ea o ka aina a ma ke
la ainana hoomaikai i kukala mai ai
oia i ka moto o kono aupuni: "Ua mau
ke ea o ka aina i ka pono."
Ua hoakaka mai o St. C. Piianaia i
na mea e pili ana no ka la hanau oiaio
o ka Moi Kauikeaouli ka Maoi Kauikea-
ouli , iloko o ka mahina o Okatoba aka
nae no kekahi mau kumu hiki ole ke hoomaeopopoia ua malamaia na hooma
nao ana i kona la hanau ma ka la 17
o ka mahina o Maraki ma ke ano paha
he mea pono oia elike me Saint Pat-
rick oiai o ka la 17 Maraki kona la
hanou a i ole elike paha me ka la ha
nau Keoki Wakinekona ua hauia
oia ma ka la 11 o Feberuari eia nai ea
hoololiia mahope mau i ka la 22 o kela
mahina.
O na mea ano nui iloko i ke ola ana
o ka Moi Kauikeaouli wahi ana o ia
no ka nui o kona oluolu me ka loko-
maikai ma ka haawi ana aku i na aina
i kona mau makaainana.
I loko no hoi o ke au o kona noho
moi ana i hoopukaia ai ka nupepa mua
loa ma ka olelo Hawaii kapaia ka Pa
kipika a iloko o kona hookele aupuni
ana ua ikeia ka holomua me ka malu
hia.
O ka hope loa o ka haiolelo ma kela
la oia no ke Senato Kiwini ka mea
i oleloia ke "Alelo Dala" e elike no
me kona ano mau i ikeia ma kana mau
haiolelo apau pela iho la no oia ma
hela la e hiki ai i ka poe lohe ole i ka
olelo Hawaii ke hoomaopopo aku i ka
manao o kana mau mea e kamailio mai
ana ma ke ana o kona leo ame ke kubi
ana o kona mau lima pela me ka oni
ana o kona kino.
Wahi ana elike me ka lilo ana o ka Na'i Aupuni Kamehameha I he Napo-
liona no ka Pakipika no kona na'i ana
i na paemoku apau o Hawaii nei a lilo
i hookahi malalo o kona noho hoomalu
ana pela no i lilo ai kana keiki ka Moi
Kaukeaouli i Abrehama Linekona no
Hawaii nei no ka mea oia ka mea na
o na maainana a i kaawi aku ia la kou i ka aina
Ua hoea pu ae na lunanui o ka Aha-
AOLE E KOHOLA ANA O FARRING
TON I KIAAINA
____
(Mai ka aoao Ekahi mai)
aole he manaolana no Mr. Farrington
ma kela heihei no ke kulana kiaaina
no Hawaii nei a ua paa pu no hoi ko
na manoa in a he mea kekahi e hanaia
mai ana no ka aelike ana o na aoao
a elua alaila e wae ae ana ka Peres
dena ia R. W. Shingle i kiaaina.
He nui ka na mea i kamailioia ae no
ka makemake o ka Peresidena e hoo-
kohu mau u kona hoaloha pilikino Ka-
uka C. B Cooper a in a e hooko aku
ana oia i knoa mau makemake ponoi
iho ma kela ninau aohe he hoopaapaa
ana no ka lilo aku o Kauka Cooper i
panihakahka ma ka makalua o Kia
aina McCarthy. O ke kiaaina mua
Pinkham kekahi i hooikaika no ka hoo
kohuia mai a Kauka Cooper.
He nui ke ku-e o ka poe kalepa pa
Hawaii ia Kuhio. Oiai ka aia ka hili-
nai ana o ka Peresidena maluna o ka
inoia o Farrington i kinohi maluna o na
inoa e ae apau aka ma kana mau mea
nae i lohe ai ma Wakinehona no ka
lilo ana o ka pepepa Star-Bulletin i
mear hooikaika e loaa ka noho lupakiai
ia Pacheco âme Kumalae ua lilo ia ha
na i mea e make loa ai ka manailana
no ka loaa iaia o ke kulana kiaaina.
I ka lono nui ma Wakinekona, wahi
hou ana in a aole e hookohu mau ana
ka Peresidena ia Kuhio a ua o Leonard
Withington hoi i manaoia ai ke mea
oiaio ia alaila e lokahi ana ka Peresi-
dena e hookhou mai i ke kanaka a ke
Keikialii e kakoo aky ai ma keia ano
iho la e holo aky ana ke kulana kia
aina ia R. W. Shingle e ike i ka
hoea aku o Mr. Shingle e ike i ka
Peresidnea ma ka Poano nei no ka
Waiho ana aku i kekahi eka e hoaka
ka ana i ke kakoo ana o ka ahaolelo
kuloko ia Kuhio i kiaaina pela hoi na
kelekalapa mau ka aoao Repubalika
aku o Hawaii nei ame kekahi palapala
hoopii i kakaiuinaia e na kaukani o ka poe kupono i ke kho baloka
Ua hui Kino no ka oia me Shingle
âme Kuhio mamua o kona haalele ana
iho ia Wakinahona eia nai aole no.
ana mau mea i lohe hou mai ai mai ia
laua mai mawaho ae i na mea ana o ka
hoakaka ana mau mamua ae nei
E KUKULUIA AE ANA I PUALI
KOA KIAI LAHUI PAKE
O ka hana e pili ana i ke kukulu
ana ai i kekahi pualikoa kiai lahui nua
waewana o na Pake ke hoolalaia mai na
ia i nei manawa ma ko Sabati iho nei
i hoea aku ai ke Konela W. D. Potter
i kekahi halawai i malamaia e ka Aha-
hui Pake See Bai Boe no ke kukakuka
ana maluna o kekahi mau hana o pono
ai ia hana.
Ua hoolaia e ke Konela Potter ka
Poalima aky la i hala ma Waialua ma
ka hooponopono ana no ke kukule ana
ae i kekahi puali maloko o ia apaua.
a ma ka auwina la Sabati i nanaia i ka
paikai hookahakaha a ka bataliona o
ke Kula A'o Koa o Honolili a ma ia
ahiahi iho i haiolelo aku ai oia mamua
o na haumana e paa mau nei i ka hana
maloko o na pualikoa kumau ame ka
pualikoa kiai lahui.
O kekahi o na hookohu ano nui a ka
oiahna kaua aina o ka hana ana ma ka
pule aku la i hala oia ka hookhuia ana
ae o Andy Biddle i kakiana mekia no
ka bataliona ekahi o ka pualikoa hele
wawai Hawaii ekahi. O kekahi i na
koa i noho mua e hana me ka oihana
kaua oia o J. Carpenterio he kakiana
ekahi oia i nei manawa po ka Puali E
o ka F. H. I.
ME KELA PAIONO KA AHAMELE
O WAIALUA
O ka ahaniele me hulahula a ka Aha-
hui Kokua Manawalea o na Wahine o
ka Ekalasia o Waialua, Oahu i manao
ia ai no ka Poaono Maraki 26 ua hoo
liliia a e wheia aky ana ia ahamele
ma keia Poaono iho Maraki 16.
E hoea ae ana ma kela ahamele ke
"Kekialii" Jack Paoakalani Helelu-he ame Mrs. Amy Awai Heleluhu me
koa laua mau hoa no ka hoikeike ana i
ka lakou mau kalena himeni me hooka
ni pila ma kela ahamele
He kaikamahine kupa o Mrs. Amy
Awai no ka Ehukai o Puaena o no na
makahiki lehulehu kona kaahele ana
ma ka hana himeni maloko o Amerika
a ma ia hana i hui ai oia me Jack 1.
Helelehu a hoouiia laua ma ka mare
O na hana himeni me hookani pila
ka laua hana o ka noho ana mau nei
mak Amerika a mamuli o ko lana kikoo
ia ana aku no ka noho hana ana ma
luna o ka mokuahi Hawkeye State o
ke ku ana mai i Honolulu nei ma ka
hana himeni pela iho la laua i huli hoi
hou mai ai i ka aina hanau a ma kela
ahamele ma Waialua e hua ipau aku ai
laua i ka laua mau kalena i hele a le
hia me ke mele ana i na himeni o
Hawaii nei ame na himeni kaulana o
ke kulanakauhale i Nu ioka.
I wahi no nae e pau ai kuhihewa
o ka hele ae no e ike maka ma ka po
lea o halalii he ole ka lohe pepieao
mai.
_______________________
hui Kaahumauu ma kela anaina hoo
manao
Iwaena o ka poe ko'iko'i i hoea ae
ke Kiaaina âme Mrs. McCarthy ka Meia âme Mrs. John H Wilson. ka
Mea Hanohano II. L. Holstein k lu-
nahoomalu o ka hale o na lunamkaai
ana âme kekahi mau luna aupuni e
ae âme na malihini makai honua.