Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 8, 25 Pepeluali 1921 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

NUPEPA (Picture of Code of Arms) KUOKOA

HE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

 

O ke kili malalo iho nei, he hiona ia no na hana hoohauoli a ka Hui malu mawaho ae nei Kamoiliili, me ka lehulehu o na kanaka i hoea aku malaila ma ka Poalua iho nei, no ka hoohala ana i ko lakou manawa me na mea e hoohauoli ia aku ai ko lakou manao. No hookahi pule ka malama mai ia ana o na hana hoohauoli malaila i ke ao ame ka po.

 

(PICTURE)

 

 

 

 

 

            Maiwaena mai o ehiku poe kanaka i komo ma ka hana apuhi i ka lehulehu, ma ke alo he poe luna oihana federala lakou, i paa ae ai i ka hopuia he ekolu a lakou, me ka paa o ka manao o na luna oihana federala, e pau loa ana keia poe ehiku i ka paa i ka hopuia i ka wa pono.

            O ka poe i paa mai i ka hopuia ma ka Poalima aku nei i hala, oia o J. Wariner, he haole, o J. Ah Ming ame Mun Yike, he mau Pake.

            O ka hana a keia poe o ka paa ana mai i ka hopuia, ame ke koena aku o lakou i paa ole mai i ka upena a na luna oihana federala, o ia no ka hookohukohu ana ma ke ano he poe kanaka no ke aupuni, e huli ana i ka opiuma ame ka okolehao, me ke komo ana iloko o na kauhale o na Pake me na Kepani ma ke ano komohewa.

            Ina e loaa aku ana ka opiuma a waiona @ naloko o na kauhale a lakou e kou@ ai, alaila o ka hana a kela poe, o ia no ke koi ana aku i ka ona no lakou kela mau hale, e uku mai i na dala kela, i hiki ai ke @ @ aole e hoopaaia iloko o ka halepaahao, o kela mau dala bola, mai ka umi mai ahiki i ka ekolu haneri dala.

            No ka manaoio o ka poe e hoomaka’uka’uia aku ana, he poe kanaka i’o kela no ke aupuni, o wikiwiki ana lakou i ka huli i na dala ahiki i ka loaa ana, alaila uku mai la i ka poe kolohe, o ko lakou wa no ia e haalele iho ai i kela mau hale, a ina he opuima kekahi e loaa aku ana, a okolehao paha, e lawe pu ia ana e kela poe, me ka nana ole ia o na ku-e mai ka poe, aku no lakou ia mai waiwai.

            Ma ka olelo a Mr. Parrat, ka luna oihana federala, nana e hooko nei ike kanawai hookapu waiona maanei nei, ke hookahi ka hale piliwaiwai i komoia ai e kela puulu o ka poe kolohe, i lilo ia lakou na dala he ewalu haneri me kanalima; a ma ka manawa hoi i paa ai o kela poe i ka manawa hoi i paa ai o kela poe i ka hopuia, ua loaa aku malalo o ka malu o kekahi o lakou he nui na kini opuima, i manaoia o kela no ka opuima, i manaoia o kela no ka opiuma a lakou e lawe mai ana mai na wahi a lakou e komo ai.

            Mamuli ka o ka hana kolohe a kela poe, i ka wa i hoea maoli aku ai kekahi mai luna oihana ferderala, no ka hooko ana i ke kanawai, ma kekahi mau wahi, ua kipaku okoa ia mai lakou, mamuli o ka manaoio o ka poe o kela wahi, o ka pohai no kela o ka poe kolohe.

            Ma ka oleoia, he halejuai meaai ka kekahi e malamaia ana e kekahi wahine Pake, i komoia e ka poe kolohe no ekolu manawa. Ma ka manawa mua loa i komoia ai, ua huliia oloko o kona halekuai e kekahi haole, ina paha he okolehao maloko olaila, a i ka loaa ole ana, ua lawelawe okoa aku la na haole nei i kekahi hana limanui maluna o kela wahine Pake.

            He elua manawa mahope mai i komohou ia aku ai kona halekuai, e na kanaka kolohe no, a oiai ua hoano e kela poe ia lakou iho, eia nae, ma ka manaoio o kela wahine Pake, o ka poe kolohe no kela o ka paa ana i ka hopuia, a i ole o kekahi paha o lakou.

            Ma ka Poakahi iho nei iloaa mai ai ka lohe ia Mr. Parrott, ma ka huli Koolau aku nei, no ka uku ana o kekahi Kepani o K, Kurihara ka inoa, i ka huina o ekolu haneri daia i kekahi poe kanaka ehiku ka nui, i kapa ia lakou iho he mau luna oihana federala.

            Ina paha o ka puulu hookahi no keia na lakou i hookau aku i ka weli i kekahi mau apana e nohoia ana e na Pake ame na Kepani, a i ole he puulu okoa loa no paha, he ninau ia na na kanaka o ke aupuni e kuekaa aku ana.

            Ma ka olelo a ke keiki a kela Kepani ma ke kakahiaka ka o Poalima aku nei i hala, ka hoea ana aku o kela poe ehiku, a komo maloko o ka hale o kona makukane, he Kepani lawai’a, a mahope o ko lakou huli ana ialoko o kahale, na loaa aku la he hapa omole suaipa; ia wa koi aku ai kela poe kanaka, e ukuia mai ke huina o ekolu haneri dala i wahi e hookuuia ai o Kurihara.

            Me ka hooikaika kela Kepani o ka hele ana e huli ahiki i ka loaa ana o kela huina dala, me ka hoopukaia ana o na bila kikoo banako, aole e uku i kela mau dala.

            Wahi a Mr. Parrott, ina i hoike mua ia aku ka lohe iaia, a i ke keena paha o ka lohe iaia, a i ke keena paha o ka oihana makaikiu o Honolulu nei, ua hiki ke hoounaia kekahi kanaka no ka banako e kiai ai, a i ka wa e hoea aku ai o kela puulu, no ke kikoo ana i na baneri dala ekolu, o ka wa ia e paa ai ka poe kolohe i ka hopuia.

 

 

            Ua holo i na hale elua o ka ahaolelo ma ka Poaha nei ka olelo hooholo hui helu 1 i hookomoia ae ai e Senatoa J. H. Wise ma ka la mea o ka wehe ana o keia kau, mahope o ka wehe ana o keia kau, mahope o ka paioia ana maloko o ke senate a holo ma ke koho ana hoi a iwakalua-kumamaha ia ekolu ku-e, a ho ekolu mau hoa o ka hale i hoea ole ae.

            Ma ke koho mua ia ana o ka olelo hooholo maloko o ke senate ua pai-a-pai, ehiku ia ehiku, a ma ke koho ana a ka Peresidena Chillingworth ma ka aoao e apono ana i holo ai, ewalu ia ehiku.

            Ma ka aoao e apono ana i ka olelo hooholAhia, Akina, Chillingworth, Desha, King, Lucas, Russell, Wise-Huina 8.

            Ma ka aoao ku-e i ka olelo hooholo- Baldwin, Hind, Judd, Kealoha, C. A. Rice, H. W. Rice, Tavares-Huina 7.

            Ke koho ana maloko o ka hale, ma ka aoao e apono ana-Ahuna Andrews, Aona, Archer, Cristy, E.K. Fernandez, W. A. Fernandez, Goodness, Hayselden, Hoopale, N. Hoopili, Jarett, Joseprm Kalua, Kaumeheiwa, Kawalia, Kupihea, N. K. Lyman, Muller, Paschaol, da Silva, Uluihi, Vannatta, Holstein-Huina 24.

            Ma ka aoao ku-e---Cooke, Lowrey, Wlider---Huina 3. Na hoa i hiki ole mai---H.J. Lyman, Fassoth, Holt.

            Ma ka manawa o ka hapaiia ana mai o ka olelo hooholo maloko o ke senate no ka noonoo ana ma ke kakahiaka Poaha nei e Senatoa Wise, a noi ae oia no ke aponoia ana, ua ku ae la o Seatoa Baldwin o Maui a hoakaka aku la i kona ku-e i ka olelo hooholo i ka i ana ae:

            “Elike me ka nui o ko’u makemake ole e ku-e aku i ka olelo hooholo, eia nae, ua loaa ia’u ka manaoio aole keia he olelo hooholo kupono na keia senate e anoano ai. Ua hoakakaia maloko o ke Kanawai Kumu na ka Peresidena e hookohu mai i kiaaina no Hawaii. Aohe i noi mai ka peresidena i kohoia no ka kakou apono ana aku i kekahi kanaka no ke pani ana ma kahi o ke Kiaaina McCarthy a e lokahi ana paha ko kakou manao a aole paha e pili ana i ka mea e lilo aku ana i kiaaina no Hawaii, aole au i manao he hana kupono ka hoopaa ana ia olelo hooholo maloko o ka molelo o ke senate. Ma ko kakou kino pakahi, ae ua hiki ia kakou ke kamailio a ke hana elike me ko kakou manao no ia olelo hooholo, aka aole keia senate he ahahui kalaiaina.

            “Aohe no o umaopopo no ko ke keikialii makemake mai i keia kulana, He hana kupono loa na ke komite kuwaena, Republika o ka aoao kalaiaina ke apono ana i ke Keikialii no ke kulana kiaaina, eia nae aole na keia kino o ka ahaolelo e hana aku ai. O ia ano hana hemea hookahaha aku ia i ka Peresidena, a he mea hookahaha aku ia i ka Peresidena i manao ai he kupono ke hookohu, aku a e lilo ana i mea ku-e aku iaia mamuli o ka hana a keia kino. Ke kaumaha nei au no ka hookomoia ana mai o keia olelo hooholo.”

            Ma ko Senatoa Wise manao he hana ia na, keia ame keia makaainana Amerika, a o ka oi aku he hana na ka ahaolelo ka hoike ana aku i ka makemake no ka mea kupono e lawe ae ai i ke

 

 

 

            Mahope iho o ka hora umi-kumamakahi o ka po o ke Sabati aku la i hala, i hooku’i ae ai he elua mau kaa otomobile, ma ke kihi o na alanui Ema me Beritania, a na ia ulia i hooka’u lua, i ka holo ana o na kaa uwila ma kela mau alanui, no ka manawa o hapalua hora.

            O ka hopena i loaa mai, mamuli o kela ulia, o ia no ka nui o na poino i kau aku maluna o kekahi kaa otomibile, me ka eha ana hoi o kekahi mau ohua elua, me ko laua hoihoi okoa ia ana noloko o ka halema no ka lapaauia mai.

            I kulike ai me ka moolelo e pili ana i kela ulia, e holo mai ana he kaa otmobile mauka mai o ke alanui Ema, o hookoleia ana e Edward Cluney; a e holo mai ana hoi he kaa otomobile ma ke alanui Beritania, mai Waikiki mai, e hookeleia ana e Sydney Weeks,a he mau ohua elua koluna i kona kaa, he hookahi kane me hookahi wahine.

            I ka hoea like ana o kela mau kaa otomobile a elua, no ke kihi o na alanui Ema me Beritania, o ka wa ia i hooku’iia mai ai ke kaa o Sydney Weeks, e ke kaa o Edward Cluney, mawaenakonu, a poino owaho o kahi e kau ae ai o na ohua iluna o ke kaa, pela hoi ka opaha pu o na aoao i hooku’iia aku ai, aole malaila wale iho kahi pale lepo, me ka nahaha ana o ke aniani omua o ka palulu makani, a mokaki iho iluna o ke alanui.

            Ua loaa no he poino i ke kaa otomobile o Mr. Cluney, o ia ka pepee ana omua, ma kela wahi o ka hooku’i ana mai i ke kaa o Mr. Weeks, ua pau no hoi ke aniani pale mamua mai i ka nahaha, pela me na kukui mamua o ke kaa.

Ma ka oleloia, o keia kaa a Mr. Cluney e hookele ana ma kela po, o ke kaa otomobile hookahi no ia i hooku’i ai me ke kaaahi, ma Aiea ae nei, ma kekahi manawa i hala aku nei, a i lilo ai ia hooku’iia ana i kumu e make ai o John H. Drew, a pakele mahunehune mai hoi ke ola o kekahi mau ohua

 

 

            I kulike ai me kekahi meahou o ka hoopukaia ana ae ma ka Advertiser o ka Poakahi nei, aole e hookohuia mai ana ka Elele Kuhio i kiaaina no Nawainei, elike me kekahi hoike i hoea mai i Honolulu nei, mai kekahi mea mai e noho mai la ma Wakinekona, i hiki ole ka ke kanaluaia ka oiaio o kela hoike.

            E hoike pu ana no hoi kela meahou, no ka hoouna ana mai nei o Robert W. Shingle i kekahi kelekalapa i Honolulu nei, e hoakaka ana, no kona hui kukakuka pu ana me Will H. Hays, ka lunahoomalu o ke komite lahui Repubalika ma Nu Ioka, a loaa aku ka lohe iaia, aole ka e hookohuia mai ana o Kuhio i kiaaina no Hawaii nei.

            O ka inoa o Mr. Farrington, ke hooikaika mai la ma Wahinekona, no ka hookohuia mai i kiaaina, ma ka manawa e waiho aku ai o Kiaaina McCarthy i kela kulana, ma ka la 1 o ka mahine ae nei o Iune, eia nae, ua nui na ku-e o ka hoounaia ana aku e ko Honolulu nei poe, no kela inoa, he mau ku-e hoi i hoea aku imua o Mr. Hays ame kekahi mau alakai Repubalika ma Anerika Huipuia.

            Ua lilo kela nuhou, no ka hookohu ole ia mai o ka Elelo Kuhio i kiaaina i mea nana e hookahaha mai i ka manao o na manao hoakaka o kekahi poe, no ka hoea mai i ka wa e nahaha ai ka aoao mai o ka Peresidena Harding ia Mr. Farrington i kiaaina.

            Ma kela lono, no ka hokohu ole ia mai o ka Elele Kuhio i kiaaina, ua koe hookahi wale aku la no ka inoa o Mr. Farrington, eia nae me na ku-e he nui mai Hawaii aku nei no kela inoa, ua manaoio he hana pohihihi no ka loaa ana iaia o ka hookohu kiaaina.

            I kulike ai no hoi me kela meahou kelekalapa o ka hoea ana mai no Honolulu nei, ua hoea kino aku kaka Elele Kuhio, R. W. Shingle, M. F. Prosser ame G. R. Carter no Nu Ioka, ma ka Poaono aku nei i hala, a kukakuka pu me Mr. Hays, ka lunahoomalu o ke komite lahui Rebalika, o ka hopena o kela kukakuka ana, o ia no ka loaa ana mai o ka hoike ianei, aole e hookohuia mai ana o Kuhio i kiaaina.

 

 

            Mahope iho o ka houhouia ana o J. Garcia me ka pahi, he limahana e hana ana ma mahiko Honolulu, ma Aiea ma ka Poakolu o ka pule aku la i hala, he elima mau Pilipino i hopuia a hopuiiia ae no ka hewa hoeha me ka mea eha ku i ka make ame ka manaoino pu e pepehi a make, a e laweia ae ana ko lakou hihiia mamua o ke kiure kiekie o ke Teritore no ka noii pono ia ana mai. Aia ke kanaka i houhouia ai i ka pahi maloko o ka halema’i o na mahiko kahi i lapaauia ai ma Aiea me na pukepuke pahi o ka houhou ia ana he 20 ma kona kino, a ina no ka hiki iaia imua o ke kiure kiekie no ka ninaninauia ana ma ka manawa e noho ai ke kiure kiekie ma ka Poalima aku la i hala.

 

 

 

 

 

 

            Ma ke awakea o ka Poaono aku nei i hala i loaa aku ai ke kino make o kekahi haole o J. O’Dowda ka inoa, ua make maloko o ka Hokele Majestic, a i kulike ai me ka hoakaka a na makai, ua make kela haole mamuli no o koua inu ana i ka laaumake, oiai oia hokele.

            Ma ka Poalua koke aku nei no o ka pule i hala i hoea mai ai keia haole no Honolulu nei mai Hilo mai, a i kona hoea ana ae no kela hokele, no ka hoolimalima ana i rumi nona, ua haawi ae la oia i kona inoa, o ia o K. Dunn, aole hoi o J. O Dowda.

            He manawa pokole nae mahope iho o kona hoea ana aku no ka hokele, ua hiki aku la kekahi hoalha, a ninau aku la no ka hokele, ua hiki aku la kekahi hoaloha, a ninau aku la no kona makemake e ike i kekahi mea, ma ka inoa o J. O’Dowda, a oioi aole he inoa iwaena o na na malihini e noho ana malaila, ua hooleia mai la ka loaa o kona hoaloha, eia nae ua paakiki loa aku la no kela mea, ahiki i kona halawai i’o ana me Mr. O’Dowda, ka mea no hoi i kakau i kona inoa o J. Dunn.

            Maloko o ka rumi i loaa aku ai ke kino make o O’Dowda, e waiho ana he laaumake maiuna o ke pakaukau, pela hoi me kekahi kiaha aniani, ke kiuha ana o ka inu ana i ka laaumake, a he koana no kekahi o ka laaumake, a he koana no kekahi o ka laaumake e waiho ana maloko o ke’a kiaha.

            Ua lilo i ninau pohihihi ke kumu nui o ka lawe ana ae o kela haole i kona ola, aole no kona pilikia i ke dala, no ka mea he nui na dala i loaa aku maloko o na pakeke o kona lole, ma kahi o ka $242 mai na dala keokeo, ke dala gula ame na dala pepa, a mawaho ae o kela mau dala he mau kikoo kekahi he elima ka nui, o hookahi haneri dala, o ke kikoo hookahi.

            Ma ka hoea ana mai o keia haole no Honolulu nei, aole ona hui wale aku me kekahi poe, a noke i ke kamailie, e maopopo ai ke kumu o kona hoea ana mai no keia kulanakauhale ua mannoia nae, me ha mea la e makaukau ana oia no ka haalele ana iho ia Hawaii nei, a holo aku no Amrika, eia ka e hoopokole ia mai ana kana huakai hele ma keia ao.

            Aole he mau ukana o Mr. O’Dowda o ka hoea ana aku no ka hokele, o kana nae o ka hoike ana ae, he pahulole no kona, eia nae ua waiho oia i kela pahu malalo o ka malu o kona hoaloha, ahiki i kona wa e kau aku ai maluna o ka moku, no ka holo ana i Kapalaliko.

            Maloko o ka buke kuhikuhi i na inoa o na kanaka o keia Teritorem i ikeia ai ka inoa o Joseph O’Dowda, he mea hana uwaki no Hilo; aole nae he mea hana uwaki no Hilo; aole nae he mau ike i loaa i na makai ina paha he ohana kekahi ona ma Hawaii nei.

 

 

ELIMA MAU INOA A KE KIAAINA I HOOKOHU AI I APONOIA.

 

            O na inoa elima a ke Kiaaina McCarthy o ka hoouna ana ae i ke senate no ke apono ana aku a ia kino, oia keia malalo nei;

            J.M. Dowsett, Julian Monsarrat, L.S. Aungst, i mau hoa no ka papa o na lunanana halepaahao o ka aha hookolokolo kaapuni ekahi.

            H.M. von Holt, i hoa no ka papa komisina o ka oihana mahiai ame ululaau.

            Na Kauka J.T. Wayson, G.C. Milnor ame A.N. Sinclai no ka papa kauka ninauninau i ka poe noi laikini lapaau.

            Arthur T. Stillman, i hoa no ka papa o na lunanana halepaahao no ke Teritoe o Hawaii o ka apana hookolokolo kaapuni ekolu.

            Grandin C. Grossman, i komisina no na palapala kuai aina no ke Teritore o Hawaii ma Wakinekona.

            Ua hoopanee iki ke senate i ke apono ana i keia mai inoa ae la no kekahi manawa ma ka halawai o ka Poaono nei.