Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 3, 21 January 1921 — Page 1

Nupepa Kuokoa

 

KE  KILO HAN A   POOK ELA NO KA, LAHUI HAWAII.

HOOPUKAIA  I  NA  KAKAHIAKA  POALIMA  APAU.

 

BUKE   LIX—HELU   3

NUPEPA    KUOKOA,    HONOLULU.   T.    H.,        POALIMA.    JANUARY    21,    1921.

NA HELU APAU 6435

 

NUI KA MAKANI AME KA UA MA OAHU NEI APUNI

__________

Lilo Okoa Kekahi Mau Hale Nunui i ka Wai Mauka Ae Nei o Palolo me ka Poino Pu

__________

PAKELE MAI NAE NA OLA HE NUI MAI KA MAKE MAI

__________

Lilo Nae he Keiki Opio i ka Wai a Paa i ke Kumulaau Pela i Pakele Ai Kona Ola

__________

No kekahi mau makahiki lehulehu ae nei i hala, aole i ikeia ka nui o ka poino ame ka pilikia, i loaa aku ma kekahi mau wahi o Oahu nei, elike me ka poino i hoomaopopoia ma ka hoomaka ana o keia makahiki, mamuli mai o ka ua ame ka makani, o ka pule aku la i hala; ka ino hoi nana i hoonee ae i kekahi mau hale mai ko lakou mau kahua mai i ku ai, a i hoohalana aku hoi i ka wai ma na wahi haahaa, me ke komo okoa ana o ka wai maloko o na home lehulehu.

Ma ka Poaha aku nei o ka pule i hala, ka hoomaopopo mua ia ana o na poino ma kekahi mau wahi; o na kumulaau nunui keia, ua ulu paia iho e ka makani a hina ilalo i kau a mea o ka ikaika maoli o ka makani, a ma ka Poalima ae i halana pu ia ai o Aiuahau, mawaho ae nei o Waikiki e ka wai, me ke komoia ana o na home noho e ka wai.

He o ia mau ka ikaika o ka pa ana o ka makani iloko o kela mau la, me ka haule mau no hoi o ka ua, i ke ao ame ka po; a no ka noho mau o ka ua i@ka o ke kuahiwi, na kahe mai la ka wai me ka ikaika, ma na kahawai o Manoa ame Palolo, pela iho la i hu ai ka wai, ma na aina haahaa, a komo aku la iloko o na kauhale, me ka nui o na poino.

 

Ka Ikaika Pa o ka Makani

Ma ka Poalima aku nei, ua hoomaopopoia, o ka ikaika o ka makaui e pa ana ma kela la, ua hiki aku ia ma kahi o ke 36 mile me ka hoopaaia ana o na kelepona ame ka uwila, no kekahi manawa ma kela ahiahi.  O ka poe keia e ai ana i ko lakou aina ahiahi ma na home, ua kii okoa i na kukui helepo me na ihoiho kukui, a o ka poe hoi maleko o na haleaina, ua konoia aku lakou e ai no me ka poeleele, ahiki i ke pani okoa ana o kekahi mau haleaina.

Ma ka olelo a na kamaaina o Honolulu nei, o keia kekahi o na makani ikaika, me ka loihi pu no hoi o ka pa ana, I a o ka ua loihi no hoi keia i hoomaopopoia, ka mea nana i hoonui ae i ka wai o na kahawai ahiki i ka hu okoa ana.

 

Lilo na Hale i ka Wai

O ka oi loa nae o ka ikaika o ka haule ana o ka ua. i hoomaopopoia, ma ka wanaao no ia o ka Poaono, a ao ae ka la Sabati, mawaena paha o ka hora elua ame ka hora ekolu, ua nui maoli ka poino i loaa aku i kekahi mau homemauka ae nei o Palolo, me ka pau ana o na holoholona i ka make, a lilo no hoi i ka wai.

He nui na hale nunui i halanaia ao e ka wai, a lawcia aku he mau kapuai lehulehu mai ko lakou mau kahua i ku ai.

O na pa puaa keia, na halemoa ame na hale meakanu, ua pulumi pau ia aku lakou e ka wai, me ka hooliloia o na lo'i kalo ame na lo'i laiki i mau moanawai nui. .

Iloko nae o kela mau poino lehulehu i loaa i ko Palolo poe, aole loa he mea i make, koe wale no ka pakele mahunehune ana mai o ke ola o kekahi mau opio.

Iloko o na la mamua aku, a hoea wale mai i ka po o ka Poaono nei, mamuli o ka hana mau o ka ua i ke ao ame ka po, ua hele maoli ke kahawai o Palolo a piha, a i ka wai i oi loa mai ai ka ikaika o ka ua ma kela wanaao Poaono, ua hiki ole i kela kahawai ke omo i ka wai, a kahe aku la ia ma kekahi mau wahi haahaa e hele ana i ka loa ame ka laula o ka aina, mai ka 300 a i ka 600 kapuai ke akea.

Ma kahi e kokoke ana i ka uwapo kameki o Palolo, he hale nui ke ku ana malaila, ua lilo pu kela hale i ka wai, a e ole wale no ka paa ana ma ka aoao o ka uwapo kameki, pela iho la i pakele ai, eia nae, ua hooneeia aku ia mai kona kahua kahiko mai, no na kapuai he elua haneri.

Maloko no o ka hale ka ona o kela home me kona ohana, ua pau loa lakou i ka pakele, ma ka holo ana mailoko aku o ka hale.  O Mrs. Allen, ka ona nona keia home, he wahine na kekali aliikoa, o ka oihana kaua  o Amerika, malalo ae nei o Puuloa.          

 

Pakele Mahunehune ke Ola.

Mauka aku o kahi i ku ai o ka hale o Mrs. Allen, malaila ka home o kekahi ohana, oia o Mrs. H. Bethe, me kana mau keiki; ua lilo pu kela hale i ka wai, no na kapuai he kanalima, o ka mea wale no nana i hoopakelo ae i ua hale nei, mai ka laweia ana aku e ka wai, o ia no ka paa ana i na kumulaau, a ua pakele no hoi ka poe no lakou kela home mai ka make mai.

Ma kela po holookoa, aole e hiki ia Mrs. H. Bethe ke hiamoe me kana mau kaikamahine nui, ame kana keikikane o 11 makahiki, aia mau ka maka'u iloko o lakou, no ka halanaia o ka hale e ka wai.  Oiai nae ke hele mai la ka wai @ ke kahawai apuni ka hale, a oiai hoi ka poino, ua kokoke loa mai, ua haalele okoa aku la ke keikikane, nona ka inoa o Herman Bethe e hemo iwaho, no ke kii ana i mau kokua, o ka mea apiki nae, iaia no a lele mailuna mai o ka lanai o ka hale, o kona lilo aku la no ia i ka wai, me kona hoomaopopo ole ae i kona wahi o laweia la, oiai he pouli pu wale no na wahi apau.

Ma ka hoakaka a kela keiki, iaia i nana mai ai i ko lakou home, e nee ana mai kahi i ku ai, a iloko o kona nanea i ka laweia e ka wai, ua paa aku la oia ma kekahi wahi, me ka hapapa ana iho o kona mau lima, eia ka he kumulaau, akahi no a noonoo ae ka pakele o kona ola, maluna oia o kela kumulaau kahi i kau ai ahiki i ke ao ana ae ma ka la Sabati mai.

 He kuka kona ma kela manawa o ka haalele ana aku i ka hale, me kona lolewawae moepo, ua lilo aku nae kona lolewawae a koe mai o ke kuka wale no.

O ke kaikuahine kekahi o kela keiki, i hoao pu e haalele i ko lakou home, no ka huli ana no i mau kokua, nona ka

 

(E nana ma ka Aoao 4.)

                                          ______________________________

 

O ke kii malalo iho nei, he hiona ia no kekahi mau home mauka ae nei o ke awawa o Palolo, i laweia e ka wai, ma ka wanaao o ka Poaono a ao ae ka la Sabati aku la i hala.  O ke kii ma ka akau loa maluna, o na keiki ia maloko o kekahi home, o ka lilo ana i ka wai, me ka pakele nae o ko lakou mau ola apau. O ke keikikane ma ka helu elua iloko o ke kii, mai ka hema mai, o Herman Bethe kona inoa, oia ka mea i lilo i ka wai, iaia i holo ai e kii i mau kokua, e ole ka paa ana iluna o ke kumulaau, pela i pakele ai kona ola. O ke kaikamahine hoi ma ka akau loa, o Lena Bethe ka inoa, oia pu kekahi i lilo i ka wai, me ka pakele ana no nae, me ka maopopo ole iaia o ke ano o kona pakele ana.  O ke kii hoi ma ka akau ae, o ka hale ia o Mrs. Allen, i lilo i ka wai, a paa i ka uwapo kameki, ma kahi he 200 kapuai mai kona kahua mai i ku ai.  O ke kii malalo ma ka hema, o ka home ia o Mrs. Bethe i lilo i ka wai, me ka nui o na poino. Ma ka akau ae oia o J. Enos, H. Martin ame M. J. Thomas, kekahi poe ha lakou i kokua aku ma ka hoopakele ana i ko lakou mau hoaloha mailoko mai o ka poino.

 

Pasted Graphic 8.tiff ¬

 

 

KI HE KEPANI IAIA IHO ME KA PU A MAKE LOA.

Ma ka hora 2:30 p.m. o ka Poalua nei i malamaia ai ke anaina hoolewa o F. S. Nishimoto ka hope luna ohi dala o ke keena o ka oihana loaa makahiki federala ma Honolulu nei maloko o ka hale kupapau o Hosoi ma ke alanui Kukui kokoke i ke alanui Nuuanu. No umi la mamua aku o ka lawe ana ae o Nishimoto i kona ola he kanaka ma'i oia mamuli o ka ma'i iloko o kona poo no ka noonoo ino paha no kekahi mea, m@ o ke ki ana ae i kona poo me ka pu ma ka ka auwina la o ka Poaono aku la i hala, elike me ka ke Konela Hathaway, ka luna ohi o na loaa kuloko o ka federala hoike ma ka Poakahi nei.

I kulike me ka Hathaway o ka hoakaka ana ae ua hoike aku ka kela Kepani iaia i kona maka'u no kona hookoloia mai e kekahi poe kiu no kon@ hewa oia kona lawe ana i na waiwai kipe, a ua haawi ae ka ua Kepani la ia Mr. Hathaway i kekahi pine omau leia-i ame kekahi mau mea.liilii e ao i loaa ae iaia ma ke ano he mau makana, a ia manawa like ua hoike ae ua o Nishimoto i ke ano o kona noonoo, a no ia kumu i kauoha aku ai o Mr. Hathaway iaia e hoi i ka hale o kona mau makua e noho ai ahiki i kona oluolu ana, me ka hoole pu aku o Mr. Hathaway i kona hoihoi ana mai i kona hookohu, a he mau la ma ia hope mai ua kakau ae la ua o Nishimoto i kekahi leka ia Mr. Hathaway hoakaka ana ua oluolu ae oia.

He Kepani hiki o Nishimoto- ke hilinaiia, he hoopono ma kana hana.  No na manawa lehulehu kona kena ia ana e hoihoi i ke dala i ka banako i oi aku mamua o ka $2,000,000, aole nae hookahi o ia mau dala i nalowale.  O ko kumu o ko Nishimoto ki ana ae iaia iho i ka pu mamuli no ia o ka inoino o kona noonoo, he ma 'i a Mr. Hathaway i manao ai ua oluolu loa, eia ka e lawe ae ana kela Kepani i kona ola.

 

WAWAHIIA HE HALE KELA LOLE A LILO HE PALULE KILIKA.

Ma ka po o ka Poalima o ka pule aku la i hala ua wawahiia ka hale kela lole o Yamatoya, he Kepani humuhumu palule, e kekahi piko pau iole, a lilo ewalu mau palule kilika ana o ka humuhumu ana no kekahi po@ o ka hoolale ana aku iaia o hana no lakou.

Ua waihoia ia mau palule ma kahi kokoke i ka puka aniani e hiki ai no i ka poe e hele ae ana mawaho ke ike aku i ka waiho mai; a me he mea la ua hookaha ka manao o ka mea aihue i ka maikai o ia mau palule a kuko ka naau e aihue a ma ka wawabi ana i ke aniani o ka puka aniani, ma kahi e waiho ana o ua mau palule la i maalahi loa ai kana aihue ana.

O ka waiwaiio o ia mau palule ewalu he $120.

Hookahi wale no palule i koe iho mai ka huiua nui ae, a o ka mea nona ia palule o ka hoolale ana ia Yamatoya, ua hauoii oia no ko koe ana o kona palule.  Ma ke kakahiaka Poaono ae ka ikeia ana ua imi kahu hou ua mau palule kilika la.  Nawai no e ole ke kuko e aihue ua nui ka poe lima lewalewa wale malalo o ka la maloko o keia kulanakauhale i nei mau la.

 

LOAA KA LAIKINI I KEKAHI LOIO HOU.

Ma ka Poaono aku la @ ka pule i hala i aeia mai ai he loio @@@, o John D. Flint ka inoa, o hoomaamaa kanawai maloko o ka aha kiekie o ke teritore, a ua lawe ae oia i kona hoohiki oihana mamua o ka Lunakanawai Kiekie Jas. L. Coke ma ia la.  He humana o Mr. Flint i puka pono mai ke kula a'o kanawai mai o Leland Stanford University, ma Palo Alto, Kal@poni, a ua loaa mai kona palapala hoomaikai. O na Loio A. Lewis Jr. ame Barry S. Ulrich ka i kakauinoa i kona palapala ame kona mau ano maikai a@@@, e hoike ana he makaainana maikai @@.

HOOKU'I HE KAA LAWE HAU ME KE KAA OTOMOBILE.

Ma ke kakahiaka Sabati nei ua hooku' ikekahi kaa kalaka lawe hau o ka Hui Hana Uwila Hawaii me kekahi kaa otomobile e kau ana o Mrs. Charles Patzig ame kekahi poe e iho, ma ke alanui Daimana Hila, ma kahi he hookahi haneri kapuai ka mamao ma keia aoao mai kahi mai o Walter Dilinahama, a o Mrs. Patzig ka mea i eha, a ma ka oleloia ua pakele mahunehune ka ke ola o na ohua e ae e kau pu ana maluna o ke kaa otomobile.

E iho mai ana ke kaa kalaka lawe hau ma ka hooihona mai o ke alanui Daimana Hila mahope o ka lawe ana aku i ka hau ma na kauhale o Kaalawai, me ka holonui a ke kalaiwa i hoike ae ai ma kahi o ka umi-kumamalima mile i ka hora ka mamahholo o kona kaa ia manawa o ka hooku'i ana.  I ka manawa i hoohuli ae ai ke kalaka ma kekahi wahi kee o ke alanui maluna mai o ka pukapa o kahi o ka Lunakanawai Dole, ia. manawa i ike mai ai ke kalaiwa i ke kaa otomobile e holo aku ana, ke kaa otomobile a Mrs, Patzig, kana kaikamahine nuks ame kekahi mau hoaloha ona elua e kau pu ana.

Ia ike ana mai ka a ke kalaiwa ua hoopaa koke oia i na peleki o na huila, a oiai ua pulu ke alanui a o ka holo ana ma kekahi wahi hookee o ke alanui he nui ka pilikia, a ua lilo hoi ka hoopaaia ana o na peleki i mea hoonui loa aku i ka poino, ua hiki ole i ke kaa kalaka ke paa, ua pakika aku la ka ke kaa kalaka mai kahi aku o ka Lunakanawai Dole ahiki i ka pili ana ma ka aoao makai o ke alanui, he haneri a oi aku kapuai, a i ka huli ana ae iloko o ka manawa no ia i hookui aku ai me ke kaa otomobile e holo mai ana.

Ua naha ke pani o ke kaa oto a opapuia aku iloko, a oiai o Mrs. Patzig e noho ana ma ia aoao i hooku'iia aku I ai, ua pa aku la kona opuupuu wawae i ke pani o ke kaa otomobile i opapuia akh ai a eha loa. 

Ua laweia aku oia a loko o kekahi hale e ku kokoke mai ana a kaheaia mai ke kaa lawe ma'i o ka halewai no ka hoihoi ana aku iaia i ka hale a malaila ke kauka i lapaau ai iaia.  Ua haki kona opuupuu wawac. O na ohua e ae e kau ana iluna o ke kaa oto, oia kahi kaikamahine uuku a Mrs. Patzig ame na hoaloha ona elua ka i pakele i ka poino.

He wahi ilio uuku milimili eleele ka kekahi e kau pu ana me na lede maluna o ke kaa oto a o ia kekahi i pakele aole i eha.

 

HOOPA'IIA  NO   KE   KU E   KANAWAI  WAIONA.

Mamuli o ka ae maoli ana ae o Fujimoto Kasumatsu i kona howa i hoopiiia ae ai he kue kanawai waiona mamua o ka Lunakanawai Horace W. Vaughan o ka aha federala ma ke kakahiaka Poakahi nei, i kauia mai ai ka hoopa'i maluna ona he $150; ua hoihoi hou ia ae iaia na koina o ka aha. Aohe ana kumu pale mamua o ka aha ma kona manawa i ninauia mai ai.

Ma ka @ihia hoi o Hango Anami ame elua mau Kepahi e ae, i hoopiiia ae ai no ke ku-e kanawai waiona, ua ae o Hosaku i kona hewa no ka.loaa ana aku o ka waiona malalo o kona malu, a ua kauia mai ka hoopa'i maluna ona he $150, hoihoi hou la ae na koina o ka aha iaia.

No ka ae ana ae o Unosuku Noji i kona hewa i hoopiiia ae ai he ku-e kanawai waiona, ua kauia mai ka hoopa'i o $150 maluna ona me ka hoiho@ heu ia mai o na koina o ka aha iaia.

He palapala noi hookuu kino ma ka hihia o Lee Sau he Pake i hooleia ka hookomo ana mai iaia, iloko o keia Teritore e na luna aupuni o ka oihana hoopae limahana ka i hooleia e ka Lunakanawai Vaughan ma ka Poakahi nei, a ua hoohalahala loa ia aku ia hihia i ka aha o na hoopii hoohalahala ma Kaleponi.    

 

MANAOIA HE EHA POE I PAU I KA MAKE I KA WAI

__________

Pela na Hoike i Loaa Mai Hamuli o ka Ike Ole la o Lakou e na Hoaloha he Nui

__________

NUI NA POINO I IKEIA MA KEKAHI MAU MAHIKO

__________

Pau na Pou Kelepona i ka Hina i ka Makani me ka Hana Hou ia Ana i ka Wa Pokole Loa

__________

O ka hopena i munaoia no ka ino ma ka Mokupuni o Oahu nei, o ia no ka make ana o kekahi poe eha i ka wai, ma ka po o ka Poaono aku nei i hala, me ka hiki ana aku hoi o @@ poino o na uwapo, ame na makiko, ma kahi o na haneri  kaukani  dala.

Oiai ka makani e pa ana me ka ikaika, a e haule ana no hoi ka ua me ka hoomaha ole, ma ka po o ke Sabati, a ao ae ka Poakahi nei, ua hoea mai ia kekahi lono i ko kulanakauhale nie, e hoike ana, ua nalowale kekahi wahine Kepani, ma ka manawa i lilo ai kona home i ka wai ma Kipapa.

Ma ia po hookahi no i loaa mai ai ka lohe no ka lilo ana o kekahi Korea i ka wai ma Waipahu, a he kaueka hei ka i haawiia aku i na limahana o ka hui kaaahi e hana ana ma Ewa, no ko lakou nana ana mai i ka kimo o kekahi mau Kepani i nalowale, me ke kehoia ana ua lilo laua i ka wai.

No ka hopohopo o na lunaaui e ka hui kaaahi, no @@@poino o ke alaipao, ua kaohiia ka holo ana o na @@aahi, no ko lakou wahi mau, ma keia @abati, me ka holo aku no nae o na kaaahi o Honolulu nei ahiki i Manana, alalia pau, a o na kaaahi mai Kahuku mai, he holo mai no lakou ahiki i Waipahu, alaila huli hoi hou aku ihope, pela no hoi ke kaaahi o Honolulu nei, e hoi hou mai ai, me ka hoomau ole i ka holo ana aku nomua.         

 

Hina na Pou Kelepona

Nui na pou kelepona i pau i ka hina i ka makani, ma ka Poalima, a ma ka I'oaono, mamuli o ka ikaika o ka makani, me ka hina pu no hoi o na kumulaau, eia nae, ua hoounaia aku na kanaka hana, ma kela ame keia wahi e ikeia ana o ka pilikia, a iloko o ka manawa pokole, ua hoopauia ae na wahi poino, me ka hoomauia o kelepona ana ma kela ame keia wahi.

Aole he mau poino i loaa i ka hui kaa uwila, no ka mea e makaala mau ia ana, na laau hina ma na alanui, ame na pou uwea uwila me kelepona, nolaila i ka manawa e ikeia ai ka hina o kekahi kumulaau, aia malaila na kanaka kahi i hana ai, me ka hikiwawe loa, me ka houlolohi ole ia o ka holo ana o na kaa uwila.

 

Poino ka Mahiko

Ma na mea i hoomaopopoia, elike me ia i hoikeia mai e ka Luaanui Gibb o ka mahiko o Honolulu, na hiki aku ma kahi o ka $100,000 ke pono o kela mahiko, mamuli mai o keia ino, eia nae, e hala ana kekahi manawa nui no ka noil pono ana aku ahiki i ka maopopo ana, o ka huina oiaio loa o kela pono.

Ma kekahi mau mahiko e ae o ka Mokupuni o Oahu nei, he liilii wale no na mea i hoikeia mai, eia nae, ua pau na uwapo i ka lilo i ka wai, peia hoi na hawal, a o na holoholona keia ua pau i ka lilo i ka wai.

 

Lilo ka Paa i Mea Ola

Apuni ka Mokupuni o Oahu nei, he uuku loa na uwapo i loaa ole i na poino a ka wai, o ka hapanui o na uwapo mai na uwapo kahiko a na uwapo hou o ke kukuluia ana iho nei, ua lilo ke lakou paa i mea ole i ka ikaika o ka wai.

Ua koho wale ia, ua hiki aku ma kahi o ka $100,000 ka aui e @a poino i kau aku maluma a aa ala@ui ame aa uwapo, e konoia ai ka aupani e kakulu hou i na uwapo i lile kekahi kapa i ka wai, no ka mea, aole he waiwai o kahi aku i kee me ka lona pa hei e ka ike i ke keena o ka enekinia, i ka mea pono e hana aku ai, i wakl e loaa hou oie ai i ka poino.

O ka uwapo keia i hanaia @@ ka manawa ma Waialua, no na kaa e hele ai, oiai e kukuluia ana ka uwapo puna kameki, ua lilo i ka wai, ma ka hera eha o ka auwina la o ke Sabati nei, me ka mau no nae o ka paa, o ka uwapo hou, ma kahi i paa i ka hanaia.

 

(E nana ma ka Aoao 4.)