Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 1, 7 January 1921 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

                                                        KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

KE KALAPU HOAHU KARISIMAKA

 

NUPEPA KUOKOA

            SOLOMON HANOHANO, LUNAHOOPONOPONO HOOPUKALA I NA KAKAHIAAKA POALIMA APAU

            POALIMA                                                                                                                                         IANUARI 7, 1921

           

            Ma ka hoomaopopo ana iloko o na makahiki pokole ae nei i hala, ma ka manawa i kukuluia ae ai ke Kalapu Hoahu Karisimaka e ka Banako o BIhopa ma ua ike maoli ia ka pomaikaio kela hana, ma ka komo ana aku o kekahi heluna nui o na Hawaii i mau lala no kela ka l apu, e hoahu ana i ka lakou mau u'ala liilii i kela ame keia pule ahiki i ka loaa ana he heluna dala mahuahua ia lakou.

           

            Ma ka makahiki koke aku la no i hala, ua hiki aku ma kahi o ka ekolu kaukani me ekolu haneri a oi, ka nui o ka poei hoahu ae i ka lakou mau dala, iloko o kela Kalapu Hoahu Karisimaka, o na lahui like ole, o kekahi mahele nui o kela huina, he poe kanaka. Hawaii, o ka hopena o kela hoahu ana, o ia no ka loaa ana i kela ame keia ohana he waihona, ma na ka hope o ka makahiki i pau, he waihona e hiki ai ke kuai aku i mau lako, no na la kulaia, a e hiki ai ke loaa mai na mea apau e makemakeia ana, ka mea i hiki ole e loaa i ka hapanui o na Hawaii mamua aku.

           

            Ma ka Poakahi e hoea mai ana, e hoomaka hou ai ka hoahu ana maloko o keia Kalapu Hoahu Karisimaka, e hoomaka ana ka hoahu ana, mai ka iwakaluakumamalima keneka aku ahiki i ka elima dala no ka pule a i ka piha ana o na pule he kanaha-kuma-mahiku ia wa e unuhiia ai na dala apau i hoahuia, me ka ukupanee pu o eha pakeneka.

 

            O ka ke Kuokoa e hoeueu aku nei i na Hawaii o keia kulanakauhale elike no me kana i hoeueu mau aku ai; a hoea mai i keia Poakahi ae, mai hoala i ke komo ana i mau lala no keia kalapu, pela wale no e loaa mai ai kekahi huina mahuahua, ma ka hoahu ana me na mea liilii, i ka hoea ana mai i na la hope o ka makahiki; ua pili keia, i ka poe maa ole i ka hoahu ana ma na banako; no ka poe i maa i ka hoahu ana, aole a makou mea e kamailio ai no lakou; he poe ia i naauao ;a i hoomaopopo, o ke alahele wale no ia nana e hoopakele ae ia lakou mailoko mai o ka pilikia; he poe hoi e alualu ana e loaa ia lakou he noho ulakolako ana me ke kuokoa.

 

            Ke loaa nei i ka hapanui loa o na Hawaii na ukuhana mahuahua i kela ame keia pule, i wahi nae e hiki ai ia lakou ke hoahu maloko o keia kalapu, e Loao e hoemi mai i na hoolilo o ko lakou noho ana o ka pule aole o ka ike iho i ka nui o ke dala ukuhana he mea ia e hooi aku ai i ke kuai ana i na makemake o ke kino a e hapai mai ai i na hana e hoohauohua ai ko lakou noho ana, he mau hana hawawa wale no ia o ke ana naaupo; o ka hopena e oili mai ana, mamuli o ka hana ana pela, o ia no ka nele, ka hoaa ame ka poino maoli.

 

            He mea na makou e hauoli nei, ka hoomaopopo ana mailoko mai o keia kalapu hoahu, i hoomaaia ai kekahi poe kanaka Hawaii, ahiki i ko lakou wehe @koa ana i mau buke banako hoahu na lakou, maloko o na banako lehulehu o keia kelanakauhale, he anuu keia e hapai ae ana ia kakou, mai kela kulana hoopalaleha mai, a i ka lilo ana aku i poe ulakolako.

 

            O ka mahuahua o ka hoahu ana maloko o keia halapu, i kela ame keia pule, o ka mahuahua no ia o na mea e loaa mai ana ma ka piha ana o na pule he kanaha-kumamahiku, a elike no hoi me ka liilii o ka hoahu ana, pela no ka liilii o ka mea e loaa mai ana.

 

            He mea maikai, na ke poo o ka ohana, ka hoahu ana ma na huina like ole elike me ka nui o kona ohana, i ka piha ana o ka makahiki, ka manawa hoi e loaa mai ai na dala i hoahuia, aole oia e ike i ke ko'iko'i o ka hoolako ana aku i kona ohana iho; ua lilo na dala ana i hoahu ai na kona ohana, i mea hoolako aku i ko lakou mau hemahema ame na pilikia maopopo loa, o ko lakou noho ana.

 

            He hana paakiki ka hoahu ana, aka nae he hopena pomaikai ke oili mai ana a he hana maalahi loa hoi ka hoolilo ana, he hoaa nae ka hopena. I loaa ke kuonoono i kekahi poe e noho mai nei, no keaha? Mamuli mai o ka hoahu mau ana ahiki i ka loaa ana he puu dala nui o kakou kekahi e loaa ke kuonoono, he hoomaa kakou ma keia hana hoahu.

 

            He liilii na kulu pakaua, ua hiki nae ke lilo i moanawai nui ; pela hoi ka hiki ana i na hunahuna one ke hilo i aina nui.   O na dala liilii e hoahuia ana i kela ame keia pule e lilo ana ia i mau haneri, ka mea hiki ole e loaa mai i ka mahina hookahi.   Nolaila a hoea mai i ka Poakahi ae nei, mai hoalo i ke komo ana ae i lala no kela kalapu hoahu!

 

            KA HOPENA O NA HEIHEI

 

            KAA MOKOKAIKALA

 

            Mawaho ae nei o Kapiolani Paka, ma ka Poaono aku la i hala, ka la mua loa o keia makahiki hou, i moliaia aku ai ke ola o kekahi haole, ma ka heihei kaa mokokaikala, ka mea nana i hoolilo ae i na manao hauoli o ka lehulehu, i hoea aku no ka nana ana i ka heihei i mea kaumaha.

 

            Ua lehulehu mau kakou ma na moolelo o na heihei kaa otomobile. na kaa mokokaikala ma kekahi mau wahi o Amerika Huipuia, me na manao menemene. no ka halawai ana o kekahi heluna nui o ka poe i komo ma kela mau heihei me ka make, akahi nae kakou a ike pono ia haawina hookahi, i ka wa o ka malamaia ana o ka heihei kaa mokokaikala o ka Poaono aku la i hala; a keia pepa e hewa ole ai ke olelo ae ua lawa iho la ko kakou ike ana i ke ano o keia heihei, e hoomaa ole aku ai ma keia mua aku.

 

            He mea hauoli i ka manao o ka poe mai makaikai, ka ike aku i ka holo o na kaa mokokaikala heihei, aole nae ia he kumu e aeia aku ai ka mauna ana o ka poe heihei i ko lakou mau ola ; a no ka makee aku i ke ola makamae, pela keia pepa e manao nei, uwoki na heihei o keia ano, no ka mea he iki wale no kahi o ka ulia, o ka poino iho la no ia, oiai he puahia maoli no ka holo ana o kela ano kaa, elike me is i ikeia ai ma na heihei kaa otomobile.

 

            He mau manawa no i malamaia ai na heihei kaa otomobile me mokokaikala maanei nei, me ka loaa ole o ka poino elike me ko ka Poaono aku la i hala, eia nae, aole no i nele ka hoopiiia ana mai o ka lia maeele iloko o ka poe makaikai,, ia lakou e nana aku ana i ke kulana o kela ano heihei ; o ke alahele no o ka palekana, o ia ka waiho malie ana i na heihei o keia ano ; e lilo ka make ana o kekahi o na haole heihei kaa mokokaikala, o ka Poaono nei, i haawina a'o kupono loa no kakou mai hoomaa aku ko Honolulu nei poe i keia ana heihei ma keia mua aku.

 

                                    KA HOOMAHUAHUA AUHAU WAI

 

            Ua haule wale ka manao e hoomahuahua ae i ka auhau wai i keia makahiki, ma kahi o ka iwakalua pakeneka, mamuli o ke koho ku-e ana o ka hapanui o na hoa o ka papa i ke kauoha kanawai, maluna o ke ana uku wai hou, i hookomoia ae e ka Lunakiai Hollinger, ma ka po o ka Poalua nei ; nolaila ke ku nei no ke ana auhau wai no keia nee ana aku, elike me ia i na makahiki ae nei i hala.

 

            Ke manzo nei keia pepa, o ka mea a ka hapanui o na hoa o ka papa lunakiai i hana aku ai, ma ke ku-e ana i kela kauoha kanawai, ua kulike ia me ka manao o ka hapanui o ka poe uku auhau wai o keia kulanakauhale.

 

            Ma ka hoomaopopo aku, aole he mau kumu kupono, no ka hoopii hou ia ae o ke ana auhau wai, elike me ia i hoolalaia ai maloko o ke kauoha kanawai hou, koe wale no, ka makemake ana e hoomahuahua ae i na ukuhana o na paahana o ke kulanakauhale, na limahana no e ukuia nei i keia manawa me na uku mahina nunui, o ka auamo ana nae i ke ko'iko'i o ka uku ana aku i ka hoomahuahua i manaoia, maluna ia o ka lehulehu.

 

            He mea maikai no ka hoomahuahua ana ae i na ukuhana o kekahi mau paahana uku haahaa, ke ikeia kahi e loaa mai ai ke dala, o na loaa o ke aupuni no ka hoopii ana ae i na ukuhana ; o ka manao ana e hooili aku i ka auamo ana i na ko'iko'i maluna o ka poe uku auhau, aole ia he hana ku i ke kaulike.

 

            He mea pono i ka papa o na lunakiai ke noonoo mua i ka lawa kupono o ka waihona o ke aupuni, mailoko mai o kona mau loaa makahiki, mamua o ka hoao ana e hoopomaikai aku i kekahi mau limahana, me na uku mahina nunui, no ka mahaloia mai.

 

            Ua kohoia aku na hoa o ka papa lunakiai, no ko lakou makaala pono ana i ke ano o ka hookeleia ana o ke aupuni, e hana ana i na bila haawina, no na hoolilo, elike me ka waihona o ke aupuni, no na mahina ekolu a eono paha ;aole no ko lakou manao ana iho o ka lehulehu ka poe na lakou e uku aku i na dala auhau, o ke kumu iho la ia e hoolilo aku ai i kekahi mahele nui o na loaa o ke aupuni i na ukuhana nunui e na limahana, aole pela, e pono lakou e hoohana i na hoolilo ma ke kulana hoomakaulii, elike me ke kulana lawelawe oihana, ma na hui nui o keia kulanakauhale.

 

            Nolaila, o ke koho ku-e ana a ka hapanui o ka papa e hoomahuahua i ke ana auhau wai, ua hoopakele ae lakou i kekahi mahele nui o na makaainana, mai ka ili ana aku o kekahi haawe kaumaha maluna o ko lakou mau hokua.

 

            Ua nui ka hoohalahalaia o ka oihana wai, ma na manawa ae nei i hala, no ka lawa ole o ka wai, ma ka manawa o na pauahi, a ua pau holookoa kekahi mau home mamuli o kela pilikia, pehea la e hiki ai ia kakou ke apono aku i ka hoomahuahuaia ae o ke ana auhau wai, me ka loaa ole o na hooia no ka palekana o ko kakou mau home, ma na manawa pauahi?

 

            Ina i holo kela hoomahuahua auhau wai, ma ka po o ka Poalua nei, he mea maopopo loa, o ka poe e noho nei ma na hale hoolimalima, e hoopii hou ia ae ana ko lakou mau uku hoolimalima, aka nae, ma ka hoomauia ana aku la no o ka auhau wai kahiko, ma ka manao o keia pepa, aole ia he mea e komo ai ke aupuni kulanakauhale iloko o ka pilikia, ke ku i ka naauao ke ano o ka hookele ana a ka poe ia lakou na kaula kaohi o ke aupuni.

 

            NA KEIKI MAKUAOLE MA EUROPA

 

            Ua hoea mai ka leo uwalo i Hawaii nei, no na kokua pili dala, no ka pono o kekahi mau kaukani keiki makuaole, e noho mai la ma Europa, na keiki no lakou na makua i make i ke kaua aku nei i hala. Aia ke ola o kela poe keiki iloko o ko kakou mau lima, aole ma Hawaii nei wale no i pa-e mai ai keia leo uwalo, aka ma na wahi apuni ka honua nei ; e kunana wale aku anei kakou, a lohe aku i ko lakou make ana i ka pololi ame ke anu?

 

            Aole no kela poe keiki, ka hewa i hooneleia ai lakou i na makua, a i hookomo aku paha ia lakou iloko o ke kulana, e kauka'i mai ai i ko lakou pono mai ia kakou aku. O ke kaua a ko lakou mau makua i molia aku ai i ko lakou mau ola, he kaua ia i hooukaia no ka lanakila ame ka maluhia a kakou e hauoli nei i keia la.

 

            Ina he mana oaloha kekahi iloko o kakou, alaila e haawi elike me ka mea hiki, in a no ia he uuku, e lilo ana no ia i mea nui, ma ka hoohuihui ana ae i na kokua a kela ame keia e haawi ai. Eia ka lawelawe ana i keia hana iloko o ka lima o ke Ke'a Ulaula ma  Honolulu nei, i noho poo ia e Mr. A. L. Castle ; e lilo no i mea nona e hauoli ai, ke haawi aku kela ame keia i kana kokua ana iaia!

 

            E makaala iloko o keia mau la, eia ke loli nei ke ea o ka aina, malia o kipa hou mai ka ma'i flu, o keia no ka manawa i hoea mai ai ma ka makahiki aku nei i hala, aohe hewa o ka hoomakaukau mua, i na mea e hiki ai ke pale aku i ka lanakila ana o kela ma'i maluna o kakou!

 

Nuhou Kuloko

 

            Eia ke Kuokoa ke oili aku nei me kona mau aoao ewalu ,oiai ua hoea mai nei ka pepa, ma na la hope aku la o ka pule i hala.

 

            Ua pau na kuleana aina pohihihi o Waialua, Oahu, i ka hulila e KALE HAPAKINI, o ke keena Aina o ke Aupuni.  E hui me ia i maopopo pono kou kuleana.

 

            Ma ka po o ka Poalua nei i hooholo ae ai ka papa o na lunakiai i ke ano o na meahana e hoohanaia aku ai no na alanui o ka apana o Kakaako ma keia mea iho.

 

            Nui na Kepani puhi a malama okolehao i pau nui i ka hoopaiia mai maloko o ka aha federala i keia mau la iho nei, no ke ku-e i ke kanawai hookapu waiona.

 

            Maloko o ka aha a ka Lunakanawai Kaapuni James J. Banks, ma ka Poalua iho nei, i aponoia ae ai ka hoopii oki mare a kekahi mau paamare he umikumamakolu.

 

            Ma ka makahiki aku la i hala, ua hiki aku ma kahi o ka ekolu kaukani ekolu haneri a oi aku poe i komo iloko o ke Kalapu Hoahu Karisimaka no ka makahiki i hala, ma ka banako o Bihopa ma.

 

            E malama ae ana na Mamakakua i ka lakou halawai maloko o ka hale heluhelu buke o ke aupuni ma ka hora 3:30 o ka auwiua la o keia Poaono iho, Ianuari 8; a ua makemakeia na lala apau e hoea mai ma ia balawai.

 

            Ma keia Poakahi ae e wehe hou ai ke Kalapu Hoahu Karisimaka o ka banako o Bihopa ma, no keia makahiki. He elima mau papa hoahu i keia makahiki, mai ka elima dala aku o ka pule a i ka iwakalua-kumamalima keneka.

 

            Ma ka hoike o na oihana nunui e lawelaweia nei ma keia kulanakauhale, o ka makahiki aku la i hala kekahi o na makahiki holomua loa i ikeia iloko o na oihana apau, me ka nui no hoi o na pomaikai i loaa aku i na oihana like ole.

 

            Ma ka hookuku kinipopo peku wawae mawaena o ka hui o Nevada me ka Outrigger, aole i kaa i kekahi o keia mau hui ka lanakila, ahiki i ka hoopau okoa ia ana o ka hookuku ana ma kela la. O kela kekahi o na paani kahana loa i ikeia o kela ano paani maanei nei.

 

            I kulike ai me na lono i hoikeia mai i Honolulu nei, he o ia mau ka hoolalelale o ka Madame Pele i ke ahi o ka lua, i keia mau la aku la, me ke ku i ka nani o ka hiona o ka pele ke nanaia mai e ka poe makaikai, mai ka hale mai o ka luapele.

 

            Ma ka halawai a ka papa o na luna kiai o ka noho ana, ma ka po o ka Poalua nei, i hooholoia ae ai ka huina o $490 no ka uku ana uku i kekahi mea akamai, i ka nana ana, a waiho mai i kana hoike, e pili ana i ka palapala hoomoe alahao hou i manaoia.

 

            Ma keia Poaono ae e hoao ai na kauka o ka Halemai Moiwahine e wehe i ka poka mailoko aku o ke poo o Mrs. Vera Fidler, kela wahine haole o ka kiia ana i ka pu, he mau pule ae nei i hala.  Ke pii mau ae nei kona kulana maikai i kela ame keia manawa.

 

            Ma ke koho ana a eha e ku-e ana i ka ekolu, ma ka halawai a ka papa o ua lunakiai, ma ka po o ka Poalua nei, i haule wale ai, ke kauoha kanawai hou e hoopii hou ae ana i ka auhau wai; nolaila e mau aku ana no ka auhau wai kahiko elike me ia e ku nei i keia wa.

 

            E LAPAAUIA NA LIMAHANA MA-

KAAINANA ME KA UKU OLE.

 

            Ua ikeia ka hua o ka ka Mekia Keneralu Morton, ke aliikoa kiekie nana e hoomalu mai nei i ka oihana koa ma Hawaii nei, mau hooikaika ana ma o ka loaa ana mai o ke apono mai ke kauaka kaha kenerala mai ma Wakinekona, a pela mai ke kakauolelo mai o ka oihana kaua, no ka lapaauia o na limahana makaainana e hana nei ma na pa koa o Leilehua, me ka aku ole, e na kauka o ka oihana koa.

 

            Ma ke Poalua nei i haawiia aku ai ke kauoha e pili ana no ia mea e ke Kenerala Morton, elike me ia i hoolahaia ae.   O ka huina o na limahana makaainana e loaa aku ana o nei pomaikai a e hana mai la ma Leilehua he 320.  Ma ka mahina aku nei ka o Sepatemaba i hala ka waiho ana aku o ke Kenerala Morton i keia noi a o keia iho la ka hookoia ana mai la o ia manao ona.

 

            PARIS, Jan. 4.- He ahakuka na na kuhina nui a na aupuni hulia ka i kaheaia no ka noho ana ma na la hope o Ianuari, no ka hana e pili ana i ka heonele ana aku ia Kelemania me na lako kaua ame ke kulapa kupikipiki o ma Helene.

 

Nuhou Kuwaho

 

            PARIS, Jan. 3. - He 14 poe i make, he 300 i hoehaia a he 10,000 i hooneleia i na home i hoohioloia e ke ola'i nana i ancane loa e hooneoneo ia El Bassan, he kulanakauhale ma Albania Komehana, elike me ka lono i loaa mai ianei. O na Amerika wale no maloko o ia kulanakauhale he elua mau kahuma'i ua pakele no nae laua i ka poino.

 

            BELFAST, Jan. 2.- He elua mau makaainana i kiia a make ma Ballynarry, kokoke i Thurless, i keia la, ma ka manawa a laua i hoao aku ai e holo mai ka hopuia ana aku e na luna aupuni o ka moi.

 

            WAKINEKONA, Jan. 4.- Ua waiho aku o John Burke i kona kulana ma ke ano he puuku no ke aupuni Amerika. E komo aku ana oia ma ka oihana banako.

 

O NA KEIKI KEPANI KA OI AKU

 MALOKO O KE KULA KIEKIE

 

            No ka manawa mua iloko o ka moolelo o ke Kula Kiekie McKinley ua oi aku ka heluna o na keiki Kepani i komo aku i mau haumana maloko o ia kula mamua o kekahi lahui e ae, elike me ka hoakaka a ke Kumupoo Givens, ma ka halawai a na kumukula ma ka auwina la Poakahi nei.  Mamua aku nei o na haumana Pake ka oi aku, aka, ma keia kau ua haule na haumana Pake i na haumana Kepani, he 349, a no na Pake he 290.  Ua maheleia lakou elike me keia:  Na Kepani- he 72 mau kaikamahine a he 277 mau keikikane; no na Pake hoi, he 95 mau kaikamahine a he 195 mau keikikane. Ma ka manao o ke kumupoo e pii mau aku ana keia heluna i kela ame keia makahiki.

 

            He 970 ka huina o na haumana maloko o ia kula i nei manawa, aneane e piha ka 200 mau haumana hou i keia kau. O keia iho malalo nei na haumana o na lahui e ae:

 

            Hawaii, he 14 keikikane a he 3 kaikamahine.

 

            Hapa-Hawaii, 49 mau keikikane a he 66 mau kaikamahine.

 

            Pukiki, 17 mau keikikane a he 25 mau aikamahine.

 

            Korea, he 25 mau keikikane a he 23 mau kaikamahine.

 

            Pilipino, 3 mau keikikane.

 

            Na lahui e ae, 6 mau keikikane a he 10 mau kaikamahine.

 

            ONA KA PUAA NO KA INU ANA I

KE SUAIPA.

 

            Ma kekahi la mamua koke iho o ke Karisimaka i hana ai kekahi kanaka kamaaina loa ma Kuliouou i kekahi barala suaipa, me ka manao e kalua i puaa i ka la makahiki hou, a o kahi suaipa hoi i mea no hoi no lakou e kamau ai me kahi puaa, aka nae, oiai ke suaipa e hoomaka ae ana e awaawa, ua honi mai la kahi puaa i ke suaipa, a no ke kokoke no hoi o kahi i hoopaaia ai kahi puaa i kahi i hanaia ai ke suaipa, ua hoomaka ua wahi puaa nei e wawahi liilii i ka pa ahiki i ka po mamua iho o ka la makahiki hou, ua naha iho la ka pa, a puka mai la kahi puaa iwaho, a no ka ono no hoi o ua wahi kaaka nei i ka barala suaipa e ku kokoke mai ana malaila, ua hoomaka aku la oia e inu i ke suaipa apau loa, a i ke ala ana mai o ka poe o ka hale i ke kakahiaka ae, a hoomakaukau iho la no hoi no ke kalua ana i ua wahi puaa nei, i ka hele ana aku keia e nana i ka barala suaipe, ike aku la i ka waiho mai o kahi puaa ua on a ia, a o kahi barala suaipa hoi ua pau i ka inu ia e ka puaa.   Ua kalua ia iho la ua wahi puaa nei, eia nae aohe a lakou wahi mea e hoohauoli ai ia lakou i kela la.

 

            NA MARE.

 

            Peter Apana ia Mrs. Abigail Seagers, De. 31.

 

            Joseph Roberts, Jr., is Mrs. Amoy Mokuula, Jan. 1.

 

            Henry H. Kaaihue ia Mrs. Elizabeth K. Kamahoa, Jan. 3.

 

            Robert A. Farley ia Ida Kaina, Jan. 3.

 

            NA HANAU.

 

            Na Mr. âme Mrs. John Kaluna, he kaikamahine, Dec. 21.

 

            Na Mr. âme Mrs. Robert Kamai, he kaikamahine, Dec. 23.

 

            Na Mr. âme Mrs. Obed D. Milikaa, he keikikane, Dec. 23.

 

            Na Mr. âme Mrs. J. Kanae, he kaikamahine, Dec. 30.

 

            Na Mr. âme Mrs. Geo, Keoho he kaikamahine, Dec. 30.

 

            Na Mr. âme Mrs. S. K. Woodward, he keikikane, Dec. 31.

 

            Na Mr. âme Mrs. Albert Kauwe, Jr., he kaikamahine, Dec. 31.

 

            Na Mr. âme Mrs. Fred W. Beckley, he keikikane, Jan. 1.

 

            Na Mr. âme Mrs. Abraham Maa, he keikikane, Jan. 2.

 

            Na Mr. âme Mrs. Hiram K. Kamakau, he kakiikane, Jan. 2.

 

            Na Mr. âme Mrs. Darley S. Kaaekala, he kaikamahine, Jan. 2.

           

            NA MAKE.

 

            Mrs. Hattie Calub, ma Aiea, Dec. 31.

 

            John Kaia, ma ke alanui Kuliku, Jan. 1

 

            L. K. Kaua, ma ke alanui Eiwa, Kaimuki, Jan. 1.

 

            Mrs. Paakea Uala, ma Honolulu, Jan. 1.

 

            George K. Kanekoa, ma ke alanui Papu, Jan. 2.

 

            Joseph Lonoaea, ma ke alanui Pauoa, Jan. 3.

 

            Mrs. Kala Kaui, ma Manoa, Jan. 4.

 

            Miss Julia Kaakimaka, ma ke alanui Miller, Jan. 5.

 

            WEHEWEHE ANO NO KA OULI O

KE KANAKA.

 

            No ka pomaikai o ko ke Kuokoa poe heluhelu i unuhiia ai a e hoopukaia aku nei keia Wehewehe Ano a Ouli o ke Kanaka, a e hoopuka mau ia aku ana i kela ame keia mahina.

 

Mahina o Ianuari.

 

            O ka poe apau i hanauia mai ka la 21 o Ianuari a ka la 19 o Feberuari, komo pu ia mau la, ua hanauia iloko o Aquaris (ka mea halihali wai), kekahi o na hoku o ka huihui hoku ma ka poailani.   He poe lunakanawai maikai lakou no ke kaupaona ana i ko ke kanaka ano; ua hookuponoia no ka lawelawe hana ana me ka lehulehu; he makemake nui ma na hana hoohauoli i ka lehulehu; he hoaloha maikai, he eleu, he makaala me ka naauao, a he hiki hoi ke haawi aku i na oleloa'o naauao i ka lehulehu. Ina i hanauia mamua o ka puka ana o ka la he iini nui e loaa na pomaikai nona iho me ka hooikaika pu e loaa ka hanohano nui; aka nae aole paha e mau loa ana ka holomua. E loaa ana ia lakou kekahi eha mamuli o kekahi apana hao oioi, a e loaa pu ana ia lakou kekahi pilikia ma na wawae.   He poe makemake nui i ka hanai holoholona ame ka mahiai; ma ia mau hana nae he mea pono e makaala loa no kekahi poho nui.   He haawina makemake loa ko lakou i ka huli ana e loaa ka ike; he makemake i ka olelo a ke Akua ame ka himeni; he akamai ma ke kakau ame ke meahelu; e mare ana i ka wa opiopio loa.   Ina e ola ana a hala na makahiki he 32 ame 45, e ola aku ana a piha na makahiki he 80 a oi aku; e loaa ana na keiki maikai a naauao; aole e noho ana ma kahi i hanauia ai, aka nae e loaa ana na pomaikai holomua loa ma na aina mamao; e halawai mau ana me na hoohihia wale ia mai mamuli o na manaoino o na enemi lili a huahuwa; e loaa ana i na ma'i eha lehulehu ma na niho a e loaa ana i ka ma'i nalulu ikaika loa; e loaa pu ana i ka ma'i piva, ka ma'i pehu ame ka ma'i kunu ikaika loa; eia nae no ka ikaika o na mea paahana oloko o ke kino e pakele mau mai ana mailoko mai o na ma'i ikaika lehulehu.

 

            NUI KA OPIUMA I HOPUIA I KELA

 MAKAHIKI.

 

            O na kini opiuma i hopuia ai maloko nei e na kanaka o ka oihana kukeawa i ka 1920 he 300 Pakeneka ka oi aku mamua o ka ka 1919, elike me ia a na luna aupuni federala o ka hoike ana ae.   O ka heluna kiekie loa o na kini opiuma i hopuia ai he 739, a no lakou ka waiwaiio he $85,680, a o keia mau kini opiuma apau i paa ai iloko wale no o ka pule hookahi, oia hoi ma na la hope loa o Novemaba ame na la mua o Dekemaba.   O ka heluna kini opiuma kiekie loa i hopuia i ka 1919 he 63.

 

            He eiwa mailoko ae o umi mau manawa i hopuia ai ua hanaia maluna o na moku i ku mai ianei mai Kapalakiko mai, elike me ka hoike a na luna aupuni federala.   He ekolu manawa ke emi iho o ke kumukuai o ka opiuma ma na kapakai o ka Pakipika mamua o ko Hawaii nei.   Ma Hawaii nei ke kuaiia mai nei ka opiuma ma ka $150 o ke kini hookahi.   O ka moku kiai awa Earp i hoea mai ai i Honolulu nei ma ka la 13 aku nei o Dekemaba ke hui pu ana me ka Hope Lunakukeawa Raymer Sharp ma ka hopuhopu ana i ka poe hoopae opiuma malu.

 

            HE HOALOHALOHA NO KA REV.

S. KEKUEWA.

 

            O makou o ke kahu ame kona mau hoahanau, ke Kah uKula Sabati ame kona mau haumana, ka peresidena ame na lala o ka Ahahui C. E. o ka Ekalesia o Kahikuonalani, Ewa, Oahu, ma ka makou mau komite la i aponoia, ke komo pu aku nei makou ma ke kanikau pu ana me ke kaumaha, me ka makuahine kahu ame na keiki ame ka ohana, me na waimaka o ke aloha, a pela hoi me oukou na hoahanau, na haumana Kula Sabati ame na lala o ka Ahahui C. E. o ka Ekalesia o Waianae, me ka mokumokuhua o ka naau ame ka walohia o ka manao, no ko kkou makua aloha i haalele mai ia kakou ,a hoi aku la oia me kona Makua lani, oia o Rev. S. Kekuewa, na makua hoomanawanui i ka au pu ana me ka laua mau keiki ma na kihapai apau, elike me ka makemake o ka laua mau keiki, no ka hana o ko kakou Haku Iesu.

 

            Nolaila, ua ili iho maluna o makou ka luuluu ame ka ehaeha nona, no ka mea, ma ka hoike hui o na Kona, ma Ewa ame Kalihi, oia pu no kekahi, a ma ka hoike hui ma Makua, aole oia, na nalo na maka, ua pau ka ike hou ana i kona helehelena, ame kona leo aloha, e hea mai ana, o oukou mai la ia e a'u mau keiki aloha.

 

            Aloha wale ka leo o ka makua i ka hea mai ,e pau ana ko kakou lohe hou ana i kona leo.

 

            Nolaila ke nonoi pu ae nei ka makou leo pule i ka Makua lani, Nana no e lawe ae i na kaumaha, na luuluu mai kamakuahine kahu ae, ame na keiki, ka ohana ame kakou pu hoi kekahi, na keiki hanau kama iloko o ka Haku Iuse Kristo, amene.

 

            O makou iho no me ke aloha,

 

            P. K KAPONOOKALANI,

            MRS. KILIPOHE SMITH,

            MRS. MELEANA KAPEPA.

 

HOIKE KULA SABATI MA MOLO

KAI

 

            Mr. Lunahooponopono o ke Kuokoa Aloha oe:- E oluolu oe e hookomo iho i keia wahi poomanao ma kahi wahi kaawale o ka Nupepa Kuokoa, o ia hoi ka hoike Kula Sabati i huiia o Kanaana Hou ame Siloama.

 

            Hoomaka na hana ma ke mele ana o ke anaina ma ka aoao 210 o ka Hoku Ao.   Mahope iho o ka pau ana o ka meleia ana, ua hoomaikai mai ka Rev. S. K. Kamaiopili i ke anaina me na leo pule i ko kakou Makua Lani.   Ua mele hou mai ke anaina ma ka aoao 225, Hoku Ao, ma ke alakai ana a ke Kahu Kula Sabati J. K. Kainuwai.

 

            O ka papa Kula Sabati o Siloama ka mua, elua no haumana, e alakaiia ana e Mr. Kahoohalahala, me ka nani o na leo i meleia mai ai; ua ku no i ka nani, a no ka mea he mau kahu, Kula Sabati no laua- Mr. J. K. Kainuwai ame Mr. Kahoohalahala.

 

            Ka lua o ia ka hoike a ka papa o na makuakane o Kanaana. Hou i alakaiia e Mr. S. K. Kapuaa, he ehiku haumana, me ka mahalo, paanaau na haawina ame na mele i meleia ai.

 

            Ke kolu oia ka papa o na makuahine o Kanaana Hou i alakaiia e J. K. Kainuwai; he eono haumana, piha me ka eleu ame ka makaukau, o ia hoi, ua meleia mai na himeni me na leo o na opio, me ka paanaau pu o na haawina.

 

            Mahope o ka pau ana o keia papa ua ku mai ka o J.K. Kainuwai me na olelo paipai o pili ana i ko Iesu hanau ana, ka ike ana o na Magoi i ka hoku ma ka aina hakina ame ka hele ana mai me ka lakou mau makana makana gula libano ame ka mura, he makana i ko kakou Haku Iesu.

 

            Ua himeni hou ke anaina ma ke mele ana ma ka aoao 197, Hoku Ao, a hulu ke anaina a loaa mai na hua mobaha o ke aloha mailoko mai o na hoa peahana a ke Akua i ko keia ao, mai na hoomana like ole, $10.

 

            Nui ka mahalo i na hoa ma'i i akoakoa mai, ame ka Rev. S. K. Kamaiopili, i ke kokua pu ana i na hana ma ko makou Kula Sabati.

 

            Ua mele hou mai ke anaina ma ka aoao 196, Hoku Ao, i ka pau ana o ka himeni, ua ku mai ka papa o na opio wahine i alakaiia e Mr. Kalanikahua, elima haumana, nui ka mahalo i ka nani o na leo mele i meleia mai ai e keia mau kaikamahine.

 

            O ka papa o na opiokane ka hope o na hana hoike, i alakaiia e Mr. Sam Kapahu.   I ka pau ana o ka hoike ua loaa mai kekahi mau olelo paipai mai ka Rev. S. K. Kamaiopili mai; nui no hoi kona hauoli i kona komo pu ana me makou ma keia hana hoike Kula Sabati, mamua o kona hai ana mai i kekahi mau olelo e pili ana i na hana hoike, ua noi mai oia i ka oluolu o ke anaina e lilo ka poe apau o keia anaina i mau haumana no kana papa hoike Kula Sabati, a ua hooho mai ka leo o ke anaina me ka hauoli, Ae.

 

            Meleia ma ka aoao 88, Hoku Ao, a i ka pau ana o na leo himeni mai ke anaina mai, ua hoike mai oia i ka nui o kona hauoli, mamuli o ka nui o ka ino o keia mau la, pela oia i noho loihi ai me makou.   Nui ka ua, nui ka ikaika o ka makani, a ua nui pu no hoi na hele o ke kahua mai nei i hooneeia; pau kekahi mau hale i ka nahaha.

 

            Hoike pu mai oie i ka nui o kona hauoli i na hana maikai a ke Akua, a o hele hou mai ana oia ame kana aliiwahine e lawelawe i ka hana me makou ke mau ke ola iloko pakahi o kakou apau.

 

            Hookuu na hana ma ke mele ana, Hoku Ao, aoao 277, me ka pule hookuu a ka Rev. S. K. Kamaiopili.

 

            Me ke aloha nui ia oe ame kou mau aela o ka papapa'i.

 

SAMUEL KAPUAA.

 

HE LEKA MAI NA AINA MAMAO

MAI.

 

            Mr. Hanohano, Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa, Aloha kaua a nui loa:- E oluolu oe e hoike ae i ka lehulehu, no ko makou huaka'i kaapuni ia Amerika ame Pelekane.

 

            Ua kaapuni makou apuni o Penikelevenia, Ohaio, Mikikana, Iniana ame Kanada, a ua ike makou i ka nani o ia mau wahi, a eia makou i Nu Ioka nei; he nani okoa no kona, ua hele na kauhale a pili pu, o na alanui hoi e piha mau ana i ke ao ame ka po, ua like me ka po Karisimaka o Honolulu.

 

            He maikai ko makou ola kino, aohe omaima'i, o ka pilikia wale no he anu ko makou ma'i i keia mau la, ua piha ke alanui ika hau, aia wale no me na lole pumehan e pono ai.

 

            E haalele ana makou ia Nu Ioka i ka la_13 o keia mahina no Enelani, e hele ana makou e ike i ka aina o ka poe Pelekane, a pehea la ia wahi, ua like paha me Amerika, aole paha!

 

            Ua nui ka mahaloia o ka makou ahamele, o ia hoi na himeni Hawaii i hakuia e ka Moiwahine Liliuokalani ame Charlie King.

 

            He u'i o Amerika ma na kauhale kiekie, aohe i lihi launa aku me ko makou ainahanau- Hawaii no ka oi!

 

            O makou iho no me ka oiaio,

 

            MRS. ALICE PAHU,

            MRS. ANEHILA HOBRON,

            MRS. IDA ALICANTE,

            STEPHEN P. MATTHEWS,

            JOHN J. MATTHEWS, JR.,

            THOMAS PAHU.