Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 51, 17 Kekemapa 1920 — KU-E KA HON. CHAS. NOTLEY I KA BILA HOOPULAPULA. [ARTICLE]

KU-E KA HON. CHAS. NOTLEY I KA BILA HOOPULAPULA.

I ,ka manawa Lho nei o oa hana iaiolelo !ialaiaina apuni nei moleupnni, oiai au e hele ana e hoolohe i ltau mau kalaimanao ana, ua hoike i'o mai oe i kou kulana, ua pau maoli ka hoihoiia, 0 o ia paiia kekahi kumu pilikia loa 0 na baloka o Oahu nei, no kana mau olelo « pili ana i ka elele alii amo ka poe e kakoo ana i keia kanawai, > He' kupanaha maoli no, i .hele mai hoi i .ke kiure, o ka mea apiki' nae, o holo ana e hooikaika ia Likana; ma I ko'u ;koho aku aole paha oia i noonoo kupono a kaupaona i kona mau la ana e hapai ana iaia iho, e koho aku iaia, a keia makapeni i hana aku ai no ua kaaka nei, mo ke kunukunu ole, i pa mai nji i ka puupuu lepo a ka enemi, aka, pa kapao ae i na olelo e hoino ana aoao o ka lahui, ahiki i kahi 1 ku £i o na mea apau i ke kuhihewa, ike. iho la ua alakai hewa ia. Nolaila e kuu mea hanohano, pehea la ka- pono, e maliu hou ānei ka lahuil mahope ou ,a i ole e hoi paha iluna o ka pohaku e noho ai ,elike mo kau o kukala 100 nui ana? E kuu mea hanohano, uā oi ae anei ka maikai o kou lahui o noho huikau mo ua lahui e, a i ole, ua oi aku ka maikai o hoi ilnna o keia mau aina' \ hookaawaleia nou wale no e Hawaii: koko piha ame hapa Hawaiil O ke- 1 aha la kau i koho ai, e may no anei I eliko mo koia ano e noho nei? j I 'kou haalele ana iho i kou lahui mahope nei. aole oe i olelo iho e, eia au ke hoi nei iiuna o ko 'u mau aina, I aia a waiwai, alaila kii mai au ia ou-1 kou e hoi ae, o ka mea apiki, i kou i hoi ana, a noho me kou ohana, ua poina iho la oe ia hope nei. Aia ka hoi a loaa mai keia mea inaikai, o kou ku-e iho la ka ia, oiai aole i hoaoia elike me ka makou i uhai ai mahopo o kau alakai ana;' nolaila e uhai mai hoi oe mahope o'a, oiai elike hoi kaua alike, oiai ua hana aku au nou, nolaila o. v qe,-,hoi e kuu hoa, e hana mai oo no 'u me kou ikaika apau no ka pono o kou lahui i hoope'a wāle ia. Eia wale no ka'u, o kukulu aku nei imua ou, o ia keia, ma kahi o ka oleloia i ka aina pohaku ame ke ino, o ka mea apiki, ke hoounaia nei na loio nanuao loa no ka haawi ia o ka aina pohaku i na nawaii; he kupanaha maoli. keia, ina he pohaku, ho mea kupoiio oie no ke ola o ke kanaka, o ka mea apiki, ho inau kaukani dala afla paha ka hoolilo o ka poe waiwai maluna o keia ninau pohaku, a ka poe o hoino wale noi me ka noonoo pono ola i ka mua ame ka hope o keia ninau. E hana mamua jne ka hoomanawanui, a ina aolo e loaa ka pomaikai, heaha auanei ka pilikia, ua pau lho la no hai malaila. 3Tolaila, e kuu aikane, ua like no hoi keia me makou i puni ai i kaii alakai ana, a i kou waiho ana mai, heaha kau i iko .ii ? o ia mau no hoi ka meakakau nei, pela no hoi me na wahi elemakulo, ahiki i ka pii ana mai nei o keaa ninau ano nui o ke ola o ka lahui. I ko'u hoihoi pono ana ae i keia kukulymanao ana, o lawe mai au ika haioielo a ia kanaka hanohano i hoea iho nei, oia o Senatoa Kamuka o Lokopaakai, -ma kana olelo e ike iho ai kaua amo ka lahui i ka hoomaka ana mai o na kupuna manaoio e p.ii mai, mai kela aina panoa mai ahiki i keia la, o ia kekahi kulanakauhale nui a waiwai, ,me kona lahui kanaka nui, ame kana olelo no ka pono o,keia kanawai« Ina he mau hoololi ua hiki no, koe ka hoopau loa ana i ke kanawai, aia ka 01010 a keia kanaka la ma ka paina hoeneu a na Hawaii ma ka Hokele lana. Nolaila ke mau nei no ke o ana o ia oleio ahiki i keia manawa, owai o olua ka lea lahui e hiiinai aku ai, o kau paha e kuu mea hanohano mai Hamakua mai, oiai aole aii mea i hana ai mai kou hana ana i neia mea he kalaiaina, a waiho iho oe i kou mau kenerala e imi aku i ko lakou ola, a i ole, o ka mea o ikemaka ia nei, ka pii o keia kulanakauhale, a keia mea hanohano e olelo nei. TJa ike ka meakakau nei ia kulanai kauhale; ua hoea maoli ilaila, a ike i nani, a nolaila e kuu mea hanoj hano, ua oi ae' anei kou aloha ia Eu- ; kiki ame Haole ma, no ka mea he ni- ! nau Hawaii keia ame hapa,'elike me oe. tne ko olelo ae i ke ino o keia mau aina, he panoa, a pehea hoi ia aina o 'Nienie, mamua mai o ko alo, lohp mai au o ia nani no hoi ia la, aia oe i kuahiwi, aia no hoi keia aina i kai, ina oe e kokua mai ana manao au iloko o | Hmi makahiki ho kulanakauhale nui ana inalaila. , Ma kau kokua ana aku, lilo ia oe ke Kulana Meia ,o ia kulanakauhale, ■ pehea, Ja ia, aōle anei oe e piha me ka hauoli, ina he hanen ohana a hoi aku a uoho ma ia wa,hi kou a'oa'o ana mai ina mea e holomua ai? Aole anei ia ho mea nou e mahaloia aku ai , iio ka moa ua holomua lakou ma kau a'ua'j ana mai a loaa ka holomua. Nolaila i ks hoopau ana i ko'u manao no kau mau olelo, no' keīa noho pumēhana ānā mawa<?na o kaua, e nana aku. kaua i na mea maikai mamua, no. ka mea, ua puka kau mea i iini ai, a na ka Makua lani e kiai ia kiiua ame ko kaua home ka'u pule. Kou mau, J. K. MOKUMAIA.