Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 51, 17 December 1920 — Page 4

Page PDF (1.63 MB)

This text was transcribed by:  Mahealani Fronda
This work is dedicated to:  Trenton Honuho'okeali'ikuli Fronda Islaias, aloha no wau 'ia 'oe

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T.H., POALIMA, DEKEMABA 17, 1920.

 

NUPEPA KUOKOA

SOLOMON HANOHANO, LUNAHOOPONOPONO

HOOPUKAIA I NA KAKAHIAAKA POALIMA APAU

POALIMA - - - - - - - - - - - - - - DEKEMABA 17, 1920

 

KA OLELO HOOHOLO MA KA HIHIA O KUMALAE ME PACHECO

           

            Ma ka pule aku la i hala i hoopuka mai ai ka aha kiekie i ka olelo hooholo no ke kupono a kupono ole o ke kohoia ana o Kumalae ame Pacheco i mau hoa no ka papa lunakiai o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei; ma ia olelo hooholo e hoakaka ana ia i ke kupono o kela kohoia ana o na mea no laua na inoa malina ae i mau lunakiai me ka nana ole ia o ko laua lilo ana he mau hoa noloko o ka ahaolelo kuloko.

            Ua lokahi na lunakanawai ekolu o ka aha kiekie ma kela olelo hooholo; aka nae ma ka nanan aku o keia kekahi o na olelo hooholo ano e loa; a keia pepa e manaoio imua o ka aha kiekie o Amerika Huipuia e kaokoa mai ana ka mea a ia aha e hooholo ai i ka olelo hooholo a ka aha kiekie o ka hoopuka ana ae nei ma keia hihia.

            Ma kekahi mahele o na hoakaka a ka aha kiekie ma kana olelo hooholo i hoopuka ae ai e olelo ana na oiai ua papa ke kanawai i ka paa ana o kekahi mea i elua oihana i ka manawa hookahi i ke apono ana aku nae o Kumalae ame Pacheco i ke kulana lunkai malaila iho la i hoike mai ai laua o ka waiho ana aku i ka laua oihana mua a lawe mai la i ka oihana hou; nolaila aole he paa ana he olua mau oihana i ka manawa hookahi; a ua kupono hoi me ke ku i ke kanawai ko laua kohoia ana i mau lunakiai.

            Ma ka hapa hope hoi o kela olelo hooholo e hoakaka ana ia i kahi o ke kanawai kumu e papa ana i kekahi mea i ka paa ana he elua mau oihana i ka manawa hookahi me ka ae mai o na lunakanawai o ka aha kiekie i ke kaa ana aku o ka oihana lunakai malalo o ka mana o ke Teritore; o ka mea apiki nae ma kahi o ka hooko ana aku elike me ka manao ame ka makemake o ke kanawai he okoa loa ka mea a ka aha kiekie i hooholo mai ai.

            O ka mea oiaio maoli he hoa o Kumalae ame Pacheco no ka ahaolelo kuloko ma ko laua manawa i kohoia ai he mau lunakiai me ko laua haalele ole aku i ko laua kulana oihana he mau hoa no ka ahaolelo;  a ina he kau kuikawa kekahi o ka ahaolelo kuloko i kaheaia mamua ae o ke kau koho baloka nui i hala aku la iloko o ka mahina o Novemaba ua maopopo loa he kuleana ko Kumalae ame ko Pacheco i ko laua mau noho pakahi iloko o ka aha senate ame ka hale o na lunamakaainana.

            Ma keia olelo hooholo i hooipukaia mai e ka aha kiekie ina o ku aku ana ia me ka hoohalahala ole ia imua o ka aha kiekie o Amerika Huipuia alaila e lilo ana ia i kumu alakai na na hoa o ko kakou ahaolelo kuloko e hoohalike aku ai ma keia hope aku o ia ko lakou holo ana i mau hoa noloko o ka ahaolelo me ka lawelawe ana aku i na hooponopono ahaolelo pili i na aupuni kalana e laa ka hoopii hou ana ae i na ukuhana o na luna oihana alaila alualu i keia mau oihana no ke kohoia mai e ka e ka lahulahu; no i na hoa o ka ahaolelo ke alualu i na kulana oihana oloko o na kalana.

            Malalo no hoi o keia olelo hooholo hookahi me he mea la e olelo okoa mai ana ia ua hiki no i kekahi mea la e olelo okoa mai ana ia ua hiki no i kekahi mea e paa ana he oihana malalo o ke kalana ke lilo i hoa noloko o ka ahaolelo kaukanawai; o ia hoi ma kona apono ana i ka oihana hope ua kaawale aku la ka oihana mua mai iaia aku a pau no ke kau o ka ahaolelo alaila hoi hou aku no e paa i ka oihana o ke kalana.

            Ina nae kakou e lawe mai ana ma ke ano he olelo hooholo paa loa keia i hoopukaia ae e ko kakou aha kiekie alaila he mea pono e hana maoli ia mai kekahi kanawai e ko kakou ahaolelo kuloko e hookapu loa ana i na luna oihana o na kalana mai ko lakou holo ana i mau hoa no ka ahaolelo pela hoi ke alualu ana o na hoa o ka ahaolelo i na kulana oihana o na kalana.

 

KA NINAU UKUHANA O NA LIMAHANA I KEIA WA

 

            Ma na hoike i loaa mai i keia keena eia na limahana Pilipino ame na Kepani ke haalele aku nei i na hana o na mahiko iloko o keia mau la mamuli o ke emi mai o na ukuhana e ukuia nei e na haku o na mahiko ia lakou i kulike ai me ke ana ukuhana hou i hooholoia e na ona mahiko; a imi aku i mau hana hou na lakou no ke alualu ana e loaa na ukuhana kiekie.

            O ka ninau ukuhana o na limahana apuni o Amerika i keia ola ke lilo nei ia i mea e panikuia aku ai kekahi mau halehana lehulehu me ka hooneleia aku hoi o kekahi mau miliona o na limahana me na hana e pono ai lakou mamuli mai keia o ke ake o na limahana i na ukuhana kiekie; a ke ike nei kakou ia pilikia hookahi iwaena o na limahana o na mahiko i keia la.

            He hana hiki ole loa ke kau mau ana o ka ukuhana o na limahana iluna i na wa apau; no ka mea e loli ana ke kulana o na oihana i kela ame keia manawa; pela iho la i konoia mai ai na ona o na mahiko e hoemi mai ka ukuhana o na limahana o na mahiko mamuli o ke emi ana mai o ke kumukuai o ke kopaa; o ka ae ana aku e haawi i na ukuhana kiekie i na limahana ua like no ia me ka hoopau ana ae i ke ku ana o ka oihana mahiko maanei nei no ka mea he poho a he poino ka mea e ukali aku ana i kela oihana.

            Eia ke emi mai nei ke kumukuai o kekahi mau waiwai i keia manawa aole he loihi o ka manawa ma keia hope aku e hoea mai ana ke kumukuai o na mea apau elike me ka manawa mamua aku o ke kaua; nolaila aole e lilo ana ka hoemiia mai o na ukuhana i mea e pilikia ai na limahana aole loa aka e like ana no ka pomaikai e loaa aku ana ia lakou me ka manawa e loaa ana na ukuhana kiekie a e pipii ana hoi ke kumukuai o na meaai ame na waiwai apau i pili aku i ke ole ana o ka ohana.

 

E HOOMANAO MAI I KE OLA O KA NUPEPA!

 

            He elua wale no helu i koe e puka aku ai ke Kuokoa o ka pau no ia o keia makahiki a komo aku kakou i ka makahiki hou; a elike no ma ka makou i kauleo mau aku ai i na makahiki apau pela no e hoeueuia aku nei ko ke Kuokoa poe heluhelu e hoomanao mai i ke ola o ka nupepa no keia makahiki e pau ana a pela hoi ko ka makahiki hou e oili mai ana.

            He mea no na keia pepa e hoomaikai ae nei no ka makaala o kekahi mahele nui o kona poe heluhelu ma ka hookaa mua ana mai i ka lakou nupepa no ka makahiki holookoa pela no hoi ka poe hookaa ma ka hapa makahiki aka nae aole no i nele ka loaa ana o kekahi poe alolohi ma ka hookaa ana mai i ka lakou nupepa no lakou nae keia leo hoeueu e uwaloia aku nei e makaala mai i ka hookaa ana i ka lakou nupepa no keia makahiki.

            Aole he mea nui ka hooikaika ana e loaa na dala elua no ka uku ana i ka auhau o ke Kuokoa nei no ka makahiki holookoa kumu o ka pilikia o ia ka noonoo ole maoli no e hookaa mai i ka uku o ka nupepa i ka manawa i makemakeia ai; oiai nae e hoouna mau aku ana makou i ka nupepa me ka hoomanawanui pu ana no ka ukuia mai i ka wa kupono e ka poe i noho aie i ka nupepa.

            Ke hoomaipopoia ka waiwaiio o elua dala no ka makahiki e ukuia nei no ka Nupepa Kuokoa ua like ia me na mea e ukuia nei i na nupepa Hawaii e ae apau ke hoohuiia no ka mea ua hiki ke omoia na mea heluhelu o ia mau nupepa apau e ke Kuokoa me ka oi aku no o na mea heluhelu o keia nupepa; a ma kekahi olelo ana ae hoi ua papalua a papakolu aku ka mea e loaa ana mai keia nupepa ake mamua o ka auhau e ukuia nei no ka makahiki.

            Nolaila oiai kakou e hookokoke aku nei i ka pau ana o keia makahiki he hana maikai a kupono loa na kela ame keia mea lawe Kuokoa i noho aie i kana nupepa e hoopau i kona aie iloko o keia mau pule e nee aku nei a i ke komo ana aku i ka makahiki hou e hoao e nee ake ia makahiki me ka noho aie ole i ka nupepa he lanakila ia ma ka aoao e ka poe heluhelu a ma ko makou aiai ke ko’iko’i e ka hoolako mau ana aku i ka nupepa i kela ame keia pule.

 

E HOOHOIA KA HOOHIKI E PONO AI

 

            Ma ka makahiki aku nei i hala i hoopaa aku ai ka papa o na lunakiai i ka huina o eluna kaukani dala imua o ke komite no ka Pono o na Kamalii ma ke ano o ke kokua ia a ka papa no ka pono o na kamalii he mau dala hoi i loaa mai mamuli o ke kuai hooliloia ana aku o na waiwai o ka oihana koa i kaa mai ka hoolilo ana malalo o na luna oihana o ka Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei’ o ka mea apiki nae ma ka manawa a ke komite i makemake mai ai i kela mau dala ua hooliloa aku la kekahi hapa o kela huina no na lilo hoolewa o ka Meia Fern i hala aku ma kela ao.

            Aole he mea hewa ka auamo ana ae i ka papa o na lunakai i ke ko’iko’i o na hoolilo hoolewa o ka Meia Fern o ka pilikia wale no o ia ka hooko ole ana i ka hoohiki i haawiia aku i ke komite no ka Pono o na Kamalii nolaila o ka hana pono wale no o ia ka hoopiha ana aku o ka papa lunakai i ka huina o eluna kaukani dala mai kekahi waihona mai o ke aupuni a hooko aku i ka mea i hoopaaia me ka imi ole ae o mau kumupale i wahi e alo ae ai i na ko’iko’i o ka hooko ana aku i ka mea i hooholo kahiko ia e ka papa.

 

KA AHAHUI KOKUA O NA KEPANI

 

            Ma ka halawai i malamaia ae maloko o ka Halekeaha Asahi ma ka po o ke Sabati nei no ka noonoo ana e hoopau i ke ku ana o ka ahahui i kapaia ka Ahahui Kokua o na Kepani ua ikeia na manao ku-e iwaena o kekahi poe Kepani no na olelo a ka poe haiolelo e hoopau ana i kela ahahui he hoike ana mai keia no ka makemake ole ia e huaiia ae i ke akea ka no’ahuna e lawelaweia e na lunanui a mau alakai hoi i pili aku i na hana olohani i hoalaia e na limahana Kepani o na mahiko ma Oahu nei.

            He ahahui keia i hoalaila ae no ke kokua ana aku i ka poe olohani o na mahiko o ka wa aku nei i hala; ua hookaakaaia nae ka maka o na limahana i keia manawa ua hoea mai i ka manawa e hiki ole ai lakou e alakai hewa ia ma ka haawi ana i kekahi hapa o ko lakou ukuhana no ke kokua ana i ka pono o na limahana uniona; a ma kekahi olelo ana ae hoi ua hoea mai i ka manawa e weluwelu liilii ai ka lokahi iwaena o ka poe i kapa ia lakou iho he mau alakai no na limahana Kepani o na mahiko ma Honolulu nei.

 

            Ua pomaikai maoli na Hawaii i hoalu ae i ka lakou mau dala maloko o ke Kalapu Hoahu Karisimaka o ka Banako o Bihopa ma i keia makahiki ua loaa i ka hapanui o lakou he mau huina dala mahuahua ma ka Poakahi iho nei; o ka hana naauao loa o ia ka hookomo ana aku i kekahi hapa o kela mau dala me ka keena hoahu liilii o ka banako he mea ia e loaa ai he waihona no kela ame keia ohana Hawaii a he mea hoi e alako aku ai e lilo i poe hoahu ma ke ano hoomakaulii ma keia mua aku e oni ae ai na Hawaii mai ke kulana nele mai a i ke kulana ulakolako o ka noho ana ma keia hope aku.

 

Nuhou Kuloko

 

            Ina aole e loaa na kuia alaila ma keia pule ae e pau loa aku ai na kanawai o ke kau kuikawa o ka ahaolelo kuloko i ka hoopukaia.

-----------

           

Ua pau na kuleana aina pohihihi o Waialua, Oahu i ka huliia e KALE HAPAKINI o ke keena Aina o ke Aupuni.  E hui me ia i maopopo pono kou kuleana.

-----------

 

Eia na kauoha Kuokoa ke hoea mau mai nei i keia keena no ke kokoke aku paha e pau keia makahiki i moekahi ai ka nee ana aku no ka makahiki bon e hoea mai ana.

-----------

           

E malama hou ia ana na hana hoohauoli Karisimaka maloko o ka pa’lii ma ke ahiahi o keia Poalima ae me na hana himeni pu ame na hoikeike mailuna mai o ka lanai o ka halealii.

-----------

           

No ka manawa mua loa e malama mai ana o Maui ame Molokai he mau kumulaau Karisimaka no na kamalii i keia makahiki me ka lilo o kela hana i mea ohohia nui ia e ko na kuaaina poe.

-----------

           

Mamuli o ka inoino o keia mau la he kakaikahi loa na i’a o ka moana i hoea ae no na makeke o na i’a nae o na loko ka i ohi i na kumukuai kanono e kauia mai ana e ka poe kuai i’a o ka makeke.

-----------

           

            Eia na limahana Pilipino ame na Kepani o kekahi mau mahiko ke haalele liilii nei i na hana o na mahiko no ka huli ana aku i mau hana hou na lakou e lawelawe ai mamuli o ke emi loa mai o ka ukuhana i keia manawa.

-----------

 

            Aole he puhihoe a ka Bana Hawaii ma Kapiolani Paka ma keia Sabati iho e lilo ana ka bana i na hana hoomanao uo ka la o ke Kamaliiwahine Bernice Pauahi Bishopa mauka ae nei o ke Kula Kamehameha a ma ka ilina mauka o Nuuanu.

------------

 

            Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Mauna Kea ma ka uwapo ma ka Poalua nei i holo mahuka aku ai kekahi o na paahao i laweia mai no keia kulanakauhale o kahi nae o ka laki ua paa hou kela paahao i ka hopuia ma kekahi manawa o kela la.

------------

 

            Ma ka Poalua nei i haule mai ai kekahi Pilipino limahana mailuna mai o ka hale aupuni federala o kukuluia nei a mamuli o ke kukonukonu loa o na poino i loaa iaia i make koke ai he manawa pokole mahope mai o ka loaa ana o kela ulia iaia.

-------------

 

            Mamuli o ka lilo o ka Poaono o keia pule ae i ka Karisimaka pela hoi me kela Poaono aku he la Makahiki Hou e huli hoi e mai ana ka mokuahi Kinau mai Kauai mai ma ka Poalima o keia mau pule elua e ku mai ai i Honolulu nei ma ke kakahiaka ae o ka Poaono.

--------------

 

            Nui na hana hoohauoli ma ka hoomanao piha elua makahiki a ke Kalapu Hoeueu e na Hawaii i malama ae ai malina o ka Hokele Iana ma ka po o ka Poaono aku nei i hala.  O ka hana oi loa aku o ka hauoli o ia no ka hula kui mai ia Mrs. Mekia Kealakai mai.

-------------

 

            Ma ka Poakahi iho nei i unuhi ai na lala o ke Kalapu Hoahu Karisimaka o ka Banako o Bihopa ma i ka lakou mau dala o ka hoahu ana no keia makahiki o ka poe nui no o ka hoahu ana nui no ka lakou dala i loaa mai me ke kuai ana no hoi i na mea Karisimaka no keia makahiki.

--------------

 

            I kulike ai ma na lono i hoea mai i keia kulanakauhale ma ka Poalua iho nei ua hoea aku na Loio Robertson ame Pittman imua o ke komite Teritore o ke senate a waiho aku i na ku-e ana no ka hooholoia o ka bila hoopulapula i na Hawaii.  O ka laua mau kumu ku-e ikaika loa o ia no ke ku-e o kela bila i ke kumu kanawai o Amerika Huipuia.

---------------

 

TERITORE O HAWAII.

-----

 

Keena o ka Puuku, Honolulu, Oahu.

Ma ka hana e hoopau ana i ka HAWAII COTTON COMPANY LIMITED.

            OIAI o ka HAWAII COTTON COMPANY, LIMITED, he hui ia i kukuluia a e ku ana malalo a ma ka mana o na kanawai o ke Teritore o Hawaii i kulike ai me ke kanawai i hoomakaukauia ma na hana o keia ano ua waihoia mai iloko o keia keena he palapala noi no ka hoopau ana i ka hui i oleloia i hoohui pu ia me ia elike me ia i koiia ai ma ke kanawai.

            NOLAILA ma keia ke hawiia aku nei ka hoolaha i kekahi mea a i na kanaka apau he mau kuleana mamua a e kuleana nei paha i keia manawa ma kekahi ano iloko o ka hui i oleloia e pono e waiho mai i na ku-e ana no ka aeia aku o ka palapala noi i oleloia maloko o keia keena mamua ae o ka hora 12 awakea o ka la 21 o Feberuari 1921 a o kela ame keia mea e makemake ana e hooloheia aku maluna o ia mea he pono e hoea kina ae ma ke keena o ka mea nona ka inoa malalo iho maloko o ka Hale Mana Hooko, Honolulu ma ka hora mai i ke kumu ina he kumu kekahi i wahi e ae ole ia aku ai ka palapala noi i oleloia.

DELBERT E. METZGER,

Puuku, Teritore o Hawaii.

Honolulu, Dekemaba 14, 1920.

6431-Dec. 17, 24, 31, 1920;  Jan. 7, 14, 21, 24; Feb. 4, 1921.

 

Nuhou Kuwaho

 

            WASHINGTON, Dec. 13.- Ua hoikeia ae e ke keena kaua ka holopono o ka hoaia ana i ka pu mikini hou he hapa iniha ka manoanoa.  Me keia ano pu hou e loaa ana ma kahi o ka 700 poka e kiia i ka minuke.

-----------

 

            WASHINGTON, Dec. 13.- Ua aponoia e ka hale o na lunamakaainana i keia la kekahi rula e kaupalena ana i ka manawa e noonooia ai me na kalaimanao ana maluna o ka olelo hooholo i hookomoia mai ai e ka Lunamakaainana Andrew J. Volsted o Minesota, no ka hoopau loa ana i ka hapanui o na kanawai o ka manawa kaua.  Ua hoomaka kokeia ka paio ana mahope iho o ke aponoia ana o ka rula.

-------------

 

            PARIS, Dec. 15.- O ka Moi Konesetina o Helena i koho hou ia ai ma kekahi manawa kokoke i hala aku nei e hoi hou ae i ka nohoalii ma o ke koho baloka ana a ka lahui mahope iho o kona haalele ana i ka nohoalii iloko o ka manawa kaua aole oia e noho loihi iho ana maluna o ka nohoalii elike me ka lono kelekalapa mai Geneva mai e hoakaka ana i ka mea a na kanaka i pili kokoke loa aku ia Konesetina o ka hoike ana iho no kekahi manawa pokole wale no maluna o ka nohoalii e haalele hou mai ana oia mahope o ka hoonoho ana ake i ke Keikialii Keoki a e ole ke Duke o Sparta a i hana oia pela mamuli o kona ae ole i na makemake o na aupuni huiia oiai lakou e ku-e mau mai ana no kona hoi hou ae maluna o ka nohoalii.

---------------

 

            WASHINGTON, Dec. 15.- O na hui e ku-e mai nei i ka bila hoopulapula hou i na Hawaii a i hoolalaia ai no ka hoolako ana aku i mau home hookuonoono no na kanaka Hawaii mai na aina aupuni mai ua hooloheia i keia la e ke komite a ke senate maluna o na hana e pili ana i na panalaau.  Ma ka hoakaka a ka Lunakanawai A.G.M. Robertson ka wahaolelo ma ka aoao o na kanaka hanai holoholona e paa ana i ka hoolimalima o na aina aupuni ma Hawaii o ka hooloheia ana e ke komite o ke senate ma ka la aku la i nehinei o ka bila e ku nei a i hooholoia ai e ka hale o na lunamakaainana ua ku-e i ke kumukanawai.  O ka hapanui o na hoa o ke senate ua hoakaka ae lakou i ko lakou mau manao e kakoo ana i ka bila.

-------------

 

            WATERTOWN, Dec. 15.- Ua ikeia ka holopono loa ma na manawa o ka hoaoia ana a i hoohanaia ai hoi e na aliikoa o ka oihana kaua maanei ka pu kuniahi hoemi a hoopii iluna o 16 iniha ke anawaena o ka waha a o ka pu raifela nui loa hoi i hanaia maloko o Amerika.  He 69 kapuai kona loa a i ka mamao o kahi o kona poka e lele ai i kohoia he 22 mile.  Ua hoolakoia ia me kekahi mikini e hiki ai ia ke kiia aku hookahi poka i ka minuke.

 

HOOPAULA KEKAHI MAKAI O KA HALEMA’I PUPULE.

-------------

            O David Manuel, kekahi o na makai o ka halema’i pupule i kapaeia ai e ke Kauka Wm. A. Schwallie, ka luna nui o ka halema’i ma ka la 9 o Novemaba i hla ua hoopauia aku oia mai ka noho hana hou ana ma kela halema’i mamuli o ke kauoha a ka papa ma kana halawai o ka noho ana ma ka Poalima aku nei o ka pule i hala.  He ona ka hewa o ka makai i kapaeia ai.

            Ma ka noho ana o ka halawai a ka Papa Ola ma ka Poalima aku nei i hala ua hoea ae ma ia halawai ke Kauka Schwallie ke Kapena A.C. Nunes, Ili Keaka ame Davis Manuel a ua hooloheia ka lakou mau oleloike apau.  Ua kauohaia ae o Miss M.R. Weir ke kakauolelo a ka papa e hoike ae ia Manuel no kona hoopauia ana a nana pu i hoike ae i ke komisina o na hala kivila no ka hooholo ana a ka papa.

 

NA MARE.

------

            Henry L. Lui ia Harriet Wilson, Dec. 4.

            J.C. Bass ia Louise Tallet, Dec. 5.

            Wm. Kawaa ia Kamila P. Aikaula, Dec. 7.

            James K. Apo ia Anna K. Makahio, Dec. 8.

            Geo. R. Simmona ia Esther Kaakumoku, Dec. 8.

 

NA HANAU.

-------

            Na Mr. ame Mrs. Daniel Kama, he kaikamahine, Nov. 17

            Na P.K. Kauahi ame Hattie Apana, he kaikamahine, Dec. 8.

            Na Chas. Kalama ame Fannie Gouveia, he keikikane, Dec. 8.

---------

 

NA MAKE.

 

            Robert Kamali Jr., ma ka halema’i o na Kamalii, Dec. 6.

            Agnes Ani, ma ke alanui Kauluwela, Dec. 7.

            Obed Kekuewa Jr., ma ke alanui Mission, Dec. 8.

            James Kahiwanui, ma ke alanui Prospect, Dec. 9.

            E.K. Kiaaina, ma ke alanui Pua, Dec. 10.

            Robert Kiniakua, ma ke alanui Liliha, Dec. 10.

            Malie M. Kamoani, ma ka halema’i Moiwahine, Dec. 10.

            W.L. Hing, ma ka Halema’i Moiwahine, Dec. 12.

            Mary Wong, ma ke Alanui Frog, Dec. 14.

            Mrs. Naholowaa Kealakai, ma ka Lanakila Tract, Dec. 14.

 

HOLO KA BILA HOOKAPU I NA LIMAHANA.

----------

 

            WAKINEKONA, Dekemaba 14.- Ua hooholiua ka bila hoopae limahana a Johnson i hoololiia e kaohi ana i na limahana mai ke komo ana mai iloko o Amerika Huipuia no ka manawa o hookahi makahiki maloko o ka hale o na lunamakaainana ma nehinei a ua hoounaia aku i ke senate kahi e pepehiia mai ai a make elike me na mea i kohoia aku e na alakai o ke senate.

            O ke koho ana iloko o ka hale he 293 ma ka aoao o ka bila a he 41 ma ka aoao ku-e he bila hoi i hoomakaukauia e Albert Johnson o Wakinetona ka lunahoomale o ke komite hoopae limahana ame hookupa makaainana.

            Ua waiho ae ka Lunamakaainana Isaac Siegal he hoololi i ka bila e Johnson e hookuu ana mai na manao aku o kela bila i na hoahanai ame na kaikuahine o na lahui e i lilo mai i mau makaainana Amerika.  Ua aponoia ka hoololi mamua o ka hooholia ana o ka bila ma ke koho ana a 203 ia 76.

            UA hooikaika i na minuke hope loa e na alakai oloko o ka hale e hoihoi hou mai i ke kaupalena o elua makahiki i hookomoia ai i kinohi maloko o ka bila ua haule wale nae mamuli o ke koho ana a 181 i ka 165; e apono ana keia i ka hoololi i hookomoia mai e ka Lunamakaainana James R. Mann o Ilinoi e kaupalena ana i ka manawa e hookomo mai ai i na limahana i ka hookahi makahiki wale no.

            Ua hoakaka ae nai o Senatona William P. Dillingham ma nehinei e hookomo ae ana oia iloko o ke senate he bila e hookapu ana i ka hookomo ana mai i na limahana iloko o Amerika i kela ame keia makahiki ma kahi o ka 5 pakeneta o ka huina nui o kela ame keia lahui i hoea mua i Amerika.

            Wahi a Senatona Dillingham, maloko o kana bila aole ia e papa aku ana i ka hookomo ana mai i na limahana mai Europa mai aka no ka hoemi ana no ia i ke komo ana mai o na limahana mai Tureko mai ame Asia.

 

MOE MA KE ALANUI HALAWAI NAE ME KA MAKE.

----------

 

Ma ke kakahiaka o ka Poaono aku nei i hala i loaa mai ai ka hoomaopono ana i ke kumu oiaio i make ai o Henry Kaai Kahowai ma Waialua ma ka la 21 o ka mahina aku nei o Novemaba i hala mamuli o ka hookomoia ana ae o ka hoike i ke keena o ka papa ole e hoakaka ana no ke ano o kona make ana.

            I kulike ai me na mea i loaa mai ma o ka huli a noii pono ana aku a ka oihana makai o Waialua ua hiamoe o Henry Kaai Kahowai iwaena o ke alanui a i ka wa i holo mai ai o kekahi kaa otomobile halihali ukana i piha me ka halakahiki ua pii aku la na huila o kela kaa maluna o ke kino o Kahowai me ka haki ana o kona a-i.

            Ma ka oleloia ua ona o Henry Kaai Kahowai a iaia e hoi ana no kona home i hina ai oia ilalo o ke alanui o kona hiamoe malie no ia; ahiki wale i ka piiia ana o kona kino e na huila o ke kaa kalaka halihali ukana.

            Ua manaoia ma kela manawa o ka halawai ana me ka ulia ua make koke kela kanaka Hawaii mamuli o ke kukonukonu loa o ka poino i kau aku maluna ona.

 

MAKE HE PAKE MAMULI O KA HOOKUIIA ANA.

------------

 

            Ke Pake nona ka inoa o Lau Hin ka mea i make he mau hora kakaikahi mahope iho o kona pa ana i ke kaula keehi o ka noho e paa ana maluna o kekahi lio e holo ana me ka puiwa ma kahi kokoke i Waialua ma ka Poalima e ka pule aku la i hala e like me ka lono i hoikeia mai i Honolulu nei e ka Hope Makai Nui Plemer o Waialua ma ka Poakahi nei.

            Elua mau koa i kau maluna o na lio i holo aku a ma kahi o ka laina kelepona i poino no ka hoopau ana i ka pilikia o ka laina uwea a oiai laua e hana ana ia laina uwea ua puiwa iho la kekahi o na lio a holo pupule aku la maluna o ke alanui mamuli o ka pa ana o ka opi i kekahi lala laau.  Ma kela manawa i puiwa ai ka lio elua mau Pake e hele mai ana maluna o ke alanui a mamua a ka hiki ana i ke koa ke hoomalu i ka lio hookahi o ia mau Pake i pa aku ma kona poo i ke keehi a hina ia Pake maluna o kona poo iluna o ke alanui.  Ma ka Poalua nei i malamaia ai he aha kiure nieniele nona e ke koronero.

 

KA ULULAAU OHIA O KOHALA.

-----------

 

            “He mau kaukani dala lehulehu ka waiwaiio o na kumulaau ohia ma ka apana o Kohala, Hawaii e lukuia ana maloko o na makahiki elima ina aole e hanaia aku ana kekahi hana e hookoe ai ia ululaau,” elike me ka Lunamakaainana Uluihi o ka hoike ana ae ma ka Poakahi nei kekahi hoa o ke komite a ka hale o na lunamakaainana o ka holo ana aku nei me kekahi mau hoa o kana komite i Kohala no ka nana ana i ke ano o na ululaau ma Kohala.

            O ka ninau e pili ana i ka lilo mai o kela aina ululaau ma Kohala i ke Teritore ma ke kuai o ka ahaolelo ka mea kuleana ia ninau.  Ma keia kau ae a ka ahaolelo iloko o Feberuari e hiki mai ana e waiho ae ai ke komite ululaau i kana hoike.  O na hoa o keia komite oia o G.P. Wilder, M.G. Pasehoal ame Jesse Uluihi.  Ma ka Poakolu o ka pule i hala ko lakou holo ana aku no Kohala a ma ka Poaono ka hoi ana mai.

 

LILA HE EKOLU PAAHAO ILUNA O KE KUMULAAU.

----------

 

            E hoakaka ana kekahi meahea kou kalapa o ka la 11 o kela mahina no Santa Rosa, Kaleponi mai no ka lilo ana o kekahi poe paahao ekolu e nehi puulu kanaka haneri ka nui ma la holopono loa me ka hoala ole mai ka o na makai i na ku-e ana i ka haaheo kela poe.

            Ua ala mai kela hana limahana ma o na kanaka he hookahi haneri mamuli o kekahi manao inaina i komo aku ko o lakou no ka papahiia ana e ka Makai Nui J.A. Petray o ke kalana Sonoma ame ke Kakiana Makahiki o M. Jackson ame ka Makaikiu L. H. Oman, oiai lakou e hooko ana i ka la oihana o ia ka hopu ana i kekahi poe kanaka ekolu oia o Boyd Fitts, Valetini me hookahi kanaka e ae ame kekahi wahine o ka holo ana e pee iloko o kekahi papa’ihale ma na pale mawaho o Santa Rosa.

            O ke karaima a kela poa kanaka o lana ai a i konoia ai hoi na kanaka o ke aupuni e hopu aku ia lakou o ia no e lawelawe ana i na hana pu-e maluna e na kaikamahine opio ma Kapalakiko.

            Ua paa mai nae kela poe kanaka ekolu i ka hopuia e hoopaaia maloko o ka halepaahao a no ka hookau ana aku i ka make maluna o kela poe kanaka i hoolala ai ka puulu kanaka o hookahi haneri ka nui e li ia lakou laa o ke kumulaau.

            Ua hoolalaia kela hana li e na kanaka he haneri me ka holopono loa a hoea nui aku la imua o ka makai nui o ka po me ka hiki ole i kela luna oihana ke ku-e mai koe wale no ka haawi ana mai i ke ki o na rumi i hoopaahaolo ai na lawehala; oiai no nae ua makai kau no kela poe me na meapaahana hiki ai ke hemo na puka o na keena paahao ina aole e loaa mai ana keia lakou me ka maalahi.

            Maluna o na kaa otomobile he umikumamalima i hoea mai ai kela paa kanaka me ka weheia ana o na papahelu o na kaa i ole ai e ikeia aku ka poe no lakou mau helehelna i ka uhiia.

            I ke kaa ana mai o na lawehala ma lalo o ko lakou malu ua laweia aku ka noluna o kekahi kaa otomobile a hoomaka aku la ka holo ana o na kaa kekahi o ka pa ilina a maluna o na lala o ke kumulaau oka i liia aku ai kela poe paahao me ka hakalia ole me ka nalowale ana aku o kela puulu kanaka no ko lakou wahi o ka hele ana mai e hooko i ka lakou hana.

             He mau hora mahope iho o ka hooko ia ana aku o ka make maluna o na paaho ekolu ua haawi ae la ke kiure kononelo i kana olelo hooholo e hoole ana i ke kau ana aku o kekahi ahewa ana maluna o na makai no ko lakou haawipio ana aku i na lawehala.

            I kulike ai me kakhi hoakaka i hoi keia ae e ke kiure koronelo o ka poe iloko o kela puulu na lakou i li i na paahao ekolu ua hoea mai lakou mai na kulanakauhale like ole mai.

            Ma ka oleloia o kela iho la ka ekolu o na manawa i hoaoia ai e kaili i na paahao mai ka mana aku o na makai ma kela hana hope loa ana nae i holo pono ai ka hana ma ka aoao o ka puunu kanaka.

            Ma ka oleloia maloko o ke kulanakauhale o Kapalakiko he nui na hana hoopoino i na kaikamahine i lawelawe ia e kekahi poe kanaka me ka paa ana ae o kekahi mau hoahanau elua i ka hopuia no ko laua hoowalewale ana i kekahi mau kaikamahine elua mahope o ka pau ana o ka hulahula a haawiia i ka laau hoomalule kona me ka hoohaumiaia e na kanaka he eiwa ka nui.  Ma ka olelo a na makai o kela karaima i hanaia o kekahi ia o na karaima ekaeka loa mahope iho o ka hihia pepehikanaka o Durani.

 

MAHIEHIE LAUNA OLE NO KUAU I KA EHUKAI.

 

            Mr. Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa, Sol. Hanohano, Aloha oe:- Kenonoi aku nei i kou oluolu mai e kanoeau no keia poomanao e kau ae la.

            Ma ka la elua o Dekemaba,  1920.  Poaha o ka pule i hala i loaa ai ia maua na makua na makahiki he kanalima iubile oiai no nae ka makahiki ka makuakane ame ka makuahine ua kulike o ia hoi makahiki 1870 a ma ka mahina me ka la kaawale ka makuahine, Nov. 28, 1870, ko ka makuakane hoi Dekemaba 2, 1870.

            I ka loaa ana o keia mau makahiki me na ola kino maikai i keia mau makua pela hoi i malamaia ai kekahi mahele hoomaikai i ko kakou Makualani i hoakoakoa mai ai keia mau Makua i ka laua ohana lehulehu na keiki me na moopuna na hua ohaha hoi maloko laua kihapai mai maluna o kekahi papaaina i hoomakaukauia a i lawe hoi i na mea kupono no ke kino a kenonoi ae nei i ko kakou Makua lani no ka hoolaupa’i a hoopulapula hou ana aku ma keia ohana hou.

            O keia no ka’u leo pule ma ka inoa o Iesu Kristo Amene.

            Me ka Lunahooponopono ko’u hoo maikai nui me kou mau keiki paahana me ke aloha.

 

JOEL KAULAHEA KUPANIHI.

Kahului, Maui

 

GENEVA, Dec. 13.-O ka hana o hoolalaia no kekahi aha hookolokolo mawaena o na lahui like ole o ke ao malalo o ka mana hookolokolo o ka Ahahui a na lahui a i waihoia aku ai imua o ka ahaolelo a na lahui e kakahi komite i kohoia no ka hoomakaukau ana ia hana ua aponoia me ka lokahi i keia la.