Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 51, 17 December 1920 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Ku I Ke Kanawai Ke Kohoia

Ana O Kumalae Me Pacheco

Hoopuka ka Aha Kiekie i Kana Olelo Hooholo e

Hoakaka Ana i ke Apono Ana o Kumalae ma

i ka Lunakiai ua Waihona ka Oihana Mua

O ka ninau kanawai no ke ku i ka mana o ke kohoia ana o na Lunakiai Kumalae ame Pacheco, i mau luna oihana no ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei oiai laua e noho ana he mau hoa noloko o ka ahalelo kuloko, ua hoopuka mai nei ka aha kiekie i kana olelo hooholo, e hoakaka ana no ke ku i ka mana o kela kahoia ana o na mea no laua na inoa maluna ae, i ko laua kulana, me ke ano he mau hoa no ka papa lunakiai.

Ua waiho loihi keia ninau imua o ka aha kiekie, akahi no a puka mai ka olelo hooholo a kela aha, ma ka Poalima aku la i hala, ka mea hoi nana i hoopau ae i ka pohihihi maluna o kela ninau i lilo i mea nui ka noonoo o ka lehulehu.

Ua loihi maoli ka olelo hooholo a kaaha kiekie, no kela ninau ua hiki aku ma kahi o ka 22 mau apana pepa, i kikokikohuaia, o ke ano nui no nae, e hoakaka wale ana no ia no ka pane ana i kekahi ninau kanawai i waihoia aku imua o kela aha, mai ka aha kaapuni aku, kahi i waihola aku ai ka hoopii no ke kupono ole i ma Lunakiai Kumalae ame Pacheco e lilo i mau hoa no ka papa lunakiai, oiai laua e paa pu ana i ko laua mau kulana iloko o ka ahaolelo ma ka manawa o ko laua kohia ana i mau lunakiai.

Ua kakauia ka olelo hooholo e ka Lunakanawai Kemp, a ua komo pu mai hoi na Lunakanawai Coke ame Edings ma ke apono ana i kela olelo hooholo, a ma kekahi olelo ana i kela olelo hoohoo a ma kekahi olelo ana ae hoi, ua lokahi like na lunakanawai ekolu o ka ahe kiekie i ka lakou olelo hooholu.

Ma kekahi wahi o kela olelo hooholo, e hoakaka ana ia, ma kahi a ke kanawai e hoakaka ana 'oihana o ke Teritore o Hawaii," aole i komo mai na oihana kulanakauhale a kalana paha iloko olaila aka ua pili wale no i na oihana i Nukuluia, na ka lawelawe ana aku i na oihana o ke Teritore.

Ma kekahi wahi okoa aku hoi o kela olelo hooholo, e hoakaka ana ia, o ke apono ana aku o kekahi i kekeahi oiahana hou, oiai no nae e paa ana oia he oiahana mua, o ia hoi, "ma kahi e papa ana ke kanawai, i ka paa ana o kekahi mea he elua mau oihana i ka hookahi, a i ole, ua ku o kekahi oihana i kekahi, alaila o ka oihana mua ka i waihoia aku."

Ma ka hap hope nae o ka olelo hooholo, e hoakaka ana ia penei:

"He mea oiaio, in a aole i papa mai ke kanawai, i ka paaia ana o kekahi mau oihana elua, e kekahi mea, i ka wa hookahi, no ke kumu he oihana kulanakauhale kekahi, a he oihana teritore kekahi, aole hoi i kulike ole, ma ke kanawai o ka manao, alaila ua hiki no ke paaia ia mau oihana i ka manawa hookahi.

"Aka nae aole makou i konoia mai e hooholo i ka manao o ka Pauku 1668 o na Kanawai Hooponopono Hou ia o Hawaii, o ia ka papaia ana o na mea pane, mai ka hiki ana ke paa i ke kulana senatoa ame lunamakaainana, oiai e paa ana i ke kulana lunakiai, no ka mea ua papa mai ka Pauku 17 o ke Kanawai kumu i kekahi mea i ka paa ana i kekahi oihana ma, a i ole, malalo o ka mana o ke aupuni o ke Teritoro o Hawaii, mai ka lilo ana i hoa no ka ahaolelo, oiai e paa ana i ka oihana i oleloia.

"O ke kulana oihana o ka lunakiai o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu, aole he kanalua ana, he oihana ia malalo o ka mana o ke aupuni o ke Teritore o Hawaii, a o ka paaia ana o na oihana a elua e ka mea hookahi, i ka wa hookahi, ua papaia ia e ke kanawai.

Ma ka hoopili ana aku i ka rula maluna ae, ke manao nei makou, o ke aponoia ana aku e na mea pane o ke kulana lunakiai, ua haaleleia ke kulana oihana senatoa ame lunamakaainana e laua. Nolaila aole iho la he paaia ana o elua mau oihana e ka mea hookahi, i ka wa hookahi."

"Nolaila i ka pane ana i ka ninau i waihoia mai e ka aha kaapuni na keia aha e hooholo aku, o ia hoi: Ua kupuno ole ane ka mea pane, ma ka la 3 o Iune, 1919, no ke kohoia ma ke ano he hoa mo ka papa lunakiai o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu, mamuli o kona lilo ana he hoa no ka hale o na lunamakaainana a senate paha o ko Teritore o Hawaii. O ka pane a ka aha, no kela ninau, aole."

Makemake E Lawe I Ka Aha Kiekie O Amerika

Ina e lawe ae ana ke komite kuwaena o ka aoao Repubalika i na ko'iko'i o ka auamo ana i na hoolilo, no ka waiho ana aku i kekahi hoohalahala, no ka olelo hooholo i hoopukaia ae e ka aha kiekie, alaila e hoea mai ana i ka manawa e hapaa hou ia mai ai na ninau i pili i ke kupono ame ke kupono ole o ke kohoia ana o na Lunakiai Kumalae me Pacheco, ma ko laua manawa e paa ana i ke kaulana hoa noloko o ka hale o na lunamakaainana ame ka aha senate.

Wahi a ka Loio Andrews, ka loio o Mr. Ben Hollinger, ka mea nana ka hoopii no ka kupono ole o ke kohoia ana o na Lunakiai Humalae ame Pacheco, aole on a kaualua iki in a nei no ka laweia o kela olelo hooholo a ka aha kiekie kuloko i ka aha kiekie o Amerika Hiupuia, e hooloiia mai ana ka a e ikeia ana ke kupono ole o kela kohoia ana o Kumalae ame Pacheco.

Ma ka olelo hooholo a ka aha kiekie kuloko e olelo ana ia, ma ka manawa i kohoia ai o Kumalae ame Pacheco, i mau hoa ka papa Hunakiai, ua waiho aku laua i ka oihana mua a laua e paa ana, o ia ke kulana lunamakaainana ame genatoa.

Ma kahi hoi e pili ana i ke laua kupono ole,  ma ke ano he mau hoa no ka ahaolelo kuloko, o ia ka lawelawe ana i kekahi mau hooponopono ahaolelo wale no ke kuleana e hana ai i kekahi kanawai e pili ana ma kela ninau.

Aia a lawe ae ke komite kuaweana o ka aoao Repubalika i na hoolilo o ua hana apau, e pili ana i kahoohalahala ana i ka aha kiekie ma Wahinekona, in a aole pela, alaila aole he mea e hanaia aku ana, koe @aole no ke ku o ka olelo hooholo a ka aha kiekie o Hawaii nei, i kumu alakai no na hihia o keia ano, e ala mai ana ma keia hope aka.

Hookomoia Ae He Hoopii Koi

Poho E Manalapit

He hoopii koi poho o $25,000 ka i hookomoia ae i ka aha kaapuni ma ka Poalima aku nei e Pablo Manalapit, ke alakai o na Pilipino, ma o kona mau loio la Andrews ame Pittman, e koi ana ia George Chalmers Jr., ka lunanui o ka mahiko o Waimanalo o keia mokupuni no kona hoopaahao hewa ia ana.

Maloko o ka Manalapit kumuhoopii mamuli o ka Chalmers kauoha i hoopaahao hewaia ai oia e na makai o Honolulu no kekahi mau la lehulehu, he hoopaahao kue kanawai, pela kona manao maloko o kana hoopii, he hana hoohaahaa kue kanawai, pela kona manao maloko o kana hoopii, he hana hoohaahaa a hoohilahila iaia me ka hoopoino pu i kona inoa maikai ame on a kulana mawaena o na Pilipino o Hawaii, e lilo ai oia i kanaka hilinai ole ia mai, o ka oi aku mawaena o na lala o ka Hui Uniona o na limahana Pilipino.

Wahi hou ana maloko o kana hoopii o kela hoopaahaoia ana on a mahope o kona hopuia ana e na makai mamuli o ke kauoha a ka lunanui o ka Hui Mahiko o Waimanalo me ka mao e hookomo ae i kekahi hoopii hewa nona no ke kue ana mai iaia, aohe oiaio.

Kanono Ka Hoopa'i O Na Mea Ha'iha'i Kanawai

Ma ka Poalima aku la i hala, he elima mau Kepani k kukuluia ae ma mua o ka Lunakanawai Vaughan o ka aha federals no ka hooloheia ana o ko lakou ma@ hihia o ka hoopiiia ana ae, oia hoi he kuai waiona me ke kue i ke kanawai hookapu waiona.

Ekolu o lakou i hoole i ka pili o ka hewa ia lakou, a he elua i ae i ko laua hewa. O na Kepani i ae i ko laua hewa ua kauaia mai ka hoopa'i o $100 ame $150 maluna o laua pakahi. No na Kepani hoi ekolu i hoole ai he $5000 ko lakou mau bela pakahi i kauaia mai.

Lilo Kekahi Poe

Haole I Lala No

Ka Mamakakaua

Hooliloia na Mamo a Kekahi Poe

Haole Kamaaina i Lala ma

ka Po o ka Poakahi Nei

Ma Ka Home O Mrs. Taylor

I Hoolaaia Ai Na Lala Hou

He Ahahui Keia no ka Malama

Ana i na Moolelo me na Ku-

auhau o ka Lahui Hawaii

Ma Luana Pua, ka home o Mrs. A.P. Taylor, mauka ae nei o Manoa, ma ka po o ka Poakahi aku la i bala, i noho ae ai ka balawai a ka Ahah@i Mamakakaua, no ka hookomo ana mai i kekahi mau lala hou iloko o ka ahahui.

Ma ka manawa i kukuluia ae ai kela ahahui ua hookomoia aku kekahi mau haole kamaaina i mau lala; me ua Hawaii pu, a ma kela po Poakahi hoi i hookomo hou ia aku ai he poe haole i mau lala, he mau mamo na na ohana haole kahiko o Hawaii nei, a i komo pu iloko o na hana hoonaauao i na Hawaii.

O ka põe i hookomoia i mau lula no na Mamakakau, ma kela po Poakahi, oia o Miss Helen Wilder ame Mrs. Laura Wilder Wright, he mamo na Kinau Judd Wilder, ka mea i hookamaia e ke Kuhina Nui Kinau, i ke au o na Kamehameha; ka Lunakamawai Water F. Frear, ke kiaaina mea o Hawaii nei, a o kekahi hoi o na komisina i kuleana ma kana bana ana i ke kanawai kumu, e hoolilo ana ia Hawaii nei i Teritore; o Mrs. Frear, he mamo na ka Rev. Lowell Smith, kekahi o na misionari mua loa o ka hoea ana mai no Hawaii new, a kaikamahine hoi a Benjamin Dillingham; Mrs. A. Gartley ame MRs. A. Lewis Jr., na kaikamahine a P.C.Jones; A. Lewis Jr.m Miss Mary Winne, Mrs. Alfred Castle, Frederick D. Lowerey ame Mrs. F. D. Lowrey.

He ahahui hawaii ka Mamakakaua i kukuluia ae no ka malama ana i ka makukuluia ae no ka amalam ana i ka moolelo me ke kuauhau o ka lahu. Hawaii, no ke kakauia aku maloko o ka buke, a ma ke komo pu ana aka la o ahahui, e lilo ana ia i mea kokua nui kela poe haole i mau lala no ka aku, ma na hana a ka ahahui'i manao niu ai, ma na mea pili i na moolelo o Hawaii nei.

No ke kokua ana aku ma na hana hoolaa i na lala hou i komo ae iloko o kela ahahui ma kela po Poakahi o keia malalo iho nei na inoa o ka poe i haawi ne i ka lakou kokua ana: F.W. Beckley, C.F. Peterson, Mrs. Rosalie K. Blaisdell, D.K. Hoapili, H.F. Davidson, Mrs. J. Kamanoulu, G.J. Wilder, Mrs. Wilder, Malulani Beckley, Dr. Harry Hollman, Mrs. Hollman, A.L. Castle, Miss Jane Winne ame Miss Ethel Damon.

Laweia Ka Laikini Kalaiwa

Ma ka Poalima aku nei ma ka manawa o ka noho ana o ka aha hoomalu a ka Lunakanawai Lightfoot e hoolohe i ka hihia o Furukawa ame kekahi mau hihia e ae, ua kauia mai ka hoopa'i he $10 me na koina o ka aha maluna o Furukawa, a ma waho  ae oia no ke kamau ana iho i ko ka lai ua hoopanaeeia kona laikini kalaiwa no ekolu mahina.

Ma ka pule maimua aku ka halawai mua ana o Furukawa me ka pilikia ma kona manawa i hopuia ai no ka holonui me ka noonoo ole ae i ko ha'i pono, a ua waiho mai oia me ka aha he $50 @oua a holo aku la ma kela aoao o ka mokupuni e pee ai.

Ma ka manawa o ke kaheaia ana mai o kona hihia ma na la mua o ka pule  aku la i hala, aohe oia i hoca mai ma mua o ka aha e pane no kona hihia, a ma ia ano ua lawe wale ia kona bona. Eia nae, aole oia i pakele ma ia hiki ole ana ae mamua o ka aha ame ka lawe wale ia ana o kana bona. Mamuli o ka hoopii a Bob Lillis, ka makai o na kaa otomobile, ua hoopuka hou ia aku he palapala hopu i hoea kino ae ai o Furukawa mamua o ka aha ma kela Poalima a kauia aku la ka hoopa'i o $10 me na koina o ka aha, me ka hoopanee pu ia o kona kalaiwa kaa ana no ekolu mahina.

Hoopau Ka Hui

Kelepona I Ka

Manao Hoopii

Hooleia ka Uku Auhau i Kauia e

ka Hui kelepona e ke Komi-

sina o na Hana Lehulehu

Aponoia Ka Auhau A Ke

Komisini I Kau Mai Ai

E Nana Ana Nae ka Hui Kelepona

no na Loaa o ka Hui no

Keia Nee Ana Aku Omua

O ka manao mua o na lunanui o ka hui kelepona, no ka hoohalahala ana i ka papa auhau hou, a ko komisina o na hana o ka lehulehu i apono ai, ua hoike ae o W.F. Frear, ka loio o ka hui kelepona, aolo e hooko aku ana ka hui kelepona i kela manao hoopalahala, aka e lawe mai ana ia i ka auhau hou i kauia e ke komisina o na hana o ka lehulehu.

Ma kekahi manawa ae nei i hala, ua waiho mai ka hui kelepona i ka papa auhau hou, e kakiia no na kelepona e laweia ana e ka poe i makemake i mau kelepona no lakou, a i lawe paha i na kelepona i keia manawa; uo kela papa kuhikuhi nae o na auhau hou, ua hoololi ke komisina o na hana e ka lehulehu, ma ka pokepoke ano mai i ka papa auhau hou, me ka oi iki ae nae, mamua o ka auhau kahiko.

Wahi a ka Loio Frear i hoakaka ae ai, ua hookomo aku ka hui kelepona i kana hoohalahala ana, i kulike ai me ka manao o ke kanawai, o ia hoi iloko o na la elima, mahope iho o ka hooholo ana o ke komisina o na haua o ka lehulehu i ka auhau a lakou i manao ai; no ka mea in a aole i hana ka hui kelepona pela, alaila e nele loa ana ka loaa ana he kuleana i ka hui e hoohalahala ai, ke ikeia ke kupono ole o ke ana auhau i kauia e ke komisina.

Mahope nae o ka noonoo akahele ana o ka hui kelepona i ka olelo hooholo i haawiia ae e ke komisina o na hana o ka lehulehu, e pili ana i ka uku auhau hou no na kelepona, ua hooholo iho la ia e hoopau i ka hoohalahala ana, a e kakali aku i ka hopena e ikeia ana, iloko o keia makahiki ae.

Ma ka manaoio o ka hui kelepona, u@ kuhihewa ke komisina, ma ka lakou mea i koho ai, e loaa ana no ka puka i ka hui kelepona, me ka uku auhau hou, i hooholoia; a ipa e ikeia ana ua pololei kela noonoo o ka hui kelepona, alaila ua ae no ke komisina o na hana o ka lehulehu e hoopii hou ia ae ka papa auhau, e kakiia aku ai i ka poe lawe kelepona.

Na Ka Makai I Hookaawale I

Na Kaa Huikau

He kaa kikane, kaa lawe ukana ame ke kaa palala ka i huikau ae ma ka Poalima aku la i hala, ma ke kihi o na alanui Piikoi ame Beritania, a ma ka nana ana aku a kekahi poe no kekahi manawa he hana hiki ole ke hookaawale ae ia lakou.

He Kepani o Okahara ke hele ana maluna o ke alanui me ke kaa palala a o Kimura hoi ke kalaiwa ana i ke kaa lawe ukana, a he Pake o Chun In ke kau ana maluna o ke kaa kikane. Me ka maikai wale no ka hele ana a nei poe maluna o ke alanui Beritania no ke kaona nei ko lakou pahuhopu. Na je kaa kikane i hoomaka e hana i keia pilikia, elike me ka moolelo i loaa ae i ka oihana makai mahope iho. Ma kekahi ano hana i maopopo ole ua komo mai la ka huila o ke kaa kikane i kekahi huila o ke kaa lawe ukana ma ka aoao hema. Mamua o ka hemo ana ae o ka huikau o ia mau kaa ua komo pu keia huikau, a ke nana aku he kupa-naha keia huikau ana, oiai he la okoa loa kela e hiki ole ai ke olelo ihono ka pouli ka mea i hauhihi ai ka ai a Kawele-a.

Elua mau makai i hoea ae ma kela wahi no ka hoopau ana ae i keia pilikia. Me ka hana nui ka laua o ka huki ana ahiki i ke kaawale ana o nei mau kaa huikau, a hoomaka nui mai la ka holo ana no ke kaona nei. He poe maka maikai wale no keia, a he akea loa no hoi ke alanui Beritania e huikau ole ai kekahi mau kea i ke ao, eia nae, o keia iho la ka mea i ikeia.

Ae E Hakoko Pii

Me Ka Moho Mai

Amerika Mai

Apono o Kinjo Ikeda i ka Aa Ha-

koko a Kekahi Haole Kaulana

i ka Hakoko o Amerika

Ma Ianuari Ae Nei Oia E

Hoea Mai Ai Ianei Nei

Ku'i Aku ke Kaulana o ka Moho

Hakoko Hawaii a Lohe Keia

Moho Hakoko Kaulana

No ke kaulana paha hoi o Kinjo Ikeda i ka hakoko, ma Hawaii nei, i hoouna mai ai o Mike Yokel, ka moho hakoko o Wrcester, Makekukeka, i kana palapala i Hawaii nei, e ae mai au@ oia, e hakoko pu me Kinho, no ke ake ana e ike i ke akamai ka ikaika o ka moho o Hawaii nei, a ua aiea aku nei kona manao e hoea mai ai i ka manawa a koonei poe e ike ai i keia mau moho ma ke kahau mokomoko ma keia mua koke iho.

Ua manaoia e hoea mai ana ka moho hakoko Amerika ma kekahi manawa o ka mahina ae nei o Ianuari, a iloko no o kela mahina e malamaia ae ai he hakoko mawaena o na moho a elua, ma kekahi wahi e hooholoia ana e na lunanui o na moho hakoko.

Ma ka huakai aku nei a Kinjo no Kauai, no ke ake ana e ike i kolaila mau keiki akamai ma ka hakoko ua papahiia kana huakai me ka holopono loa, no ka mea aole he hookahi mea i ku mai imua on a i hiki ke kula'i iaia a hina ilalo aka o na mea i ae mai e hakoko pu me ia o laua ka i hina ilalo me ka nui ole o ka hana ma ka aoao o Kinjo.

 Ma Lihue, ua hakoko o Kinjo me Louis Rego, me ka hoohinaia ana o Rego ilalo e Kinjo no elua manawa iloko o na munuke he umikumaona, ame elima.

Ma Waimea hoi, ua hoohinaia o Aukai, kekahi o na kanaka opio ikaika o ka aa ana mai e ku imua o Kinjo iloko o ewalu wale no minuke.

Ua haawi makana ae o Barboza, ka lunanui o Kinjo, in a e hiki ana i kekahi mea ke pakoko pu me Kinjo me ka hina ola iloko o iwakalua minuke, no keia hana hoohoihoi, ua aa hou o Rego o Lihue, me Aukai o Waimea e ku imua o ka moho o Hawaii nei, o ka hopena nae i ikeia, o ia no ko laua hina ana a elua ia Kinjo mamua ae o ka piha ana o na minuke he iwakalua, no laila, ua nele ka loaa ana aku o ka makana i kekahi o laua.

He Oia Mau Ke Kamau Ana O

Ke Ola

I ka nana aku, me ka nee ana o ke au o ka manawa, e hoea mai ana i ka wa e palekana ai o Mrs. Vera Fidler, kela wahine haole i kiia ai i ka pu ma kekahi manawa pokole mamua aku nei, no elua manawa a ku ka poka ma kona poo, ame kona akemama, no ka mea ke pii liilii ae nei kona kulana maikai, me ka loaa o na manaolana i na kauka nona.

Aole he mau hana i hoaoia, no ka wehe ana i na poka mai ke kino mai o kela wahine haole, na manaoia nae ua holo aku na poka no kekahi mau wahi okoa loa, mai kahi mua mai i waiho ai, ma ka manawa o ke kiia ana aku a komo iloko o ke kino.

Ma ka Poakahi iho nei, ua hiki loa i kela wahine ke hoomaopopo mai i ka poe i hoea aku imua on a, me ke kamailio pu ana mai hoi i kekahi mau olelo aole nae i ka nui loa, aka ua lawa nae kela e loaa ai ka manaolana, ma ka aoao o kona ohana, no ke ahee aku o na hora o ka poino, a ke hookokoke mai la hoi ka manaolana, no kona palekana mai ka make mai.

Ua hoea mai nei ka hoahanau o Mrs. Vera Fidler, me kana kane, ame ka laua mau keikikane elua no Honolulu nei, me ka huna loa ia ana nae o ke kumu oiaio o ka poino i loaa ia Mrs. Fidler, koe wale no ka hoikeia ana aku ia lakou, ua hoihoiia aku oia noloko o ka halema'i no kekahi ma'i ko'iko'i loa.

I kela âme keia manawa e hele mau ana no na kaikamahine liilii a Mrs.Fidler no ka ike ana i ko laua makuahine, maloko o ka halema'i, pela no hoi me Mr.Fidler.

Kahuli He Kaa Otomobile

A Pau Ka Poe Maluna I Ka Eha

No ka Holonui Maoli no o Kekahi Poe Koa he Ehi-

ku ka Nui Pela Iho la i Halawai ai me na

Poino Ko'iko'i i Kau Maluna o Lakou

Mawaho ae nei o ke alanui 10, ma Kaimuki, ma ka auwina la o ke Sabati aku la i hala, i halawai ae aikekahi poe koa ehiku ka nui, me ka eha kukonukonu, mamuli o ke kahuli ana o ke kaa otomobile, a lakou e kau ana, no ekolu manawa, i kau a mea o ka holo nui maoli, me ka noonoo olo i ko ha'i pono.

Ma kahi nae o ka ulia laki, ua kukonukonu maoli ka poino i loaa i kela poe koa, me ka poino ole o ko lakou mau ola, a he hookahi nae o lakou i palekana mai ka poino mai.

Ma ka olelo a ka poe i hoea ae, a ike i ka poino i loaa i kela poe koa, ua olelo ae lakou, ua inu kela poe koa, mamua aku o ka loaa ana o kela ulia, a ma kekahi olelo ana ae hoi, o ke kumu no ia o ka halawai ana me ka poino, no ke kahi'ohi'o mai o kela poe koa.

O ke kaa otomobile a kela poe koa e kau ana, mai kahi hoolulu kaa mai no ia, ma ke alanui Moi, e kokoke la i ke alanui Bihopa, me ka hele ana o kela poe koa, i ka holoholo, ma ka lakou mau wahi i makemake ai.

Ma ka oleloia, e holo nui ana kela poe koa, i ke kaa a lakou o ka hoolimalima ana, ma ke alanui 10, ma Kaimuki, a e holo mai ana hoi, ma kela alanui hookahi no, kekahi o na kaa halihali waiu o Bellina, a oiai aohe he manawa, e alo ae ai mai ka hooku'i ana o na kaa elua i kahi hookahi, o ka wa no ia i hookui akuai o ka otomobile, i ke kaa kalaka, ma ka aoao mahope a kuwalawala, me ka nui hoi o ka poino i kau aku maluna o ke kaa.

Ua hoike koko ia mai ka lohe no ka poino ana o kela poe koa i ka halewai no ka hoouna ana aku i ke kaa maikai, eia nae, ua hoihoi mua ia mai ka poe i eha, no ka halema'i o na ulia poino, e na kaa otomobile, o ke kaalo ana ae ma kela wahi, me ke kakali ole, a hoea aku ke kua makai.

Ua oleloia ae, he mau minuke ka, mamua aku o ka halawai ana me keia ulia poino, ua koi aku kela poe koa, i kekahi keiki, e kau mai iluna o ke kaa otomobile, no ka holo lealea ana, na hoole mai nae kela keiki in a paha no ka ae mai i ke koi a kela mau koa, in a ua halawai pu oia me ka poino.

Hoea Mai Ka Mokuahi Hou No Hawwaii Nei

Ma ka Poalua nei i ku mai ai ka mokuahi Kulanakauhale o Topeka, ka mokuahi hou o ka hui mokuahi holo piliaina, e lilo ai keia mokuahi i moku e holoholo aku ai ma na kai o Hawaii nei.

Aole i kapaia ka inoa hou o kela mokuahi i keia manawa, ua manaoia nae e kapaia aku ana ia me kekahi inoa hawaii, elike me ka nui o na mokuahi e e ae o ka hui mokuahi holo pili aina.

O Kapena Freeman o ka Mauna Kea ka mea nana i lawe mai nei i keia mokuahi hou, a wahi ana, he nui ka ino o ka moana, ma keia kelepa a kela mokuahi no Honolulu nei, eia nae iloko o kela ino, ua ike oia he maikai maoli ke kulana o kela mokuahi, aole he rola ino elike me kekahi mau mokuahi nunui.

O na kanaka hana no apau oluna o kela mokuahi ma ka manawa i lilo mai ai i ka hui mokuahi holo pili aina, o lakou no na kanaka oluna o keia mokuahi ma ka manawa o ke ku ana mai no kela awa, a e huli hoi aku ana no lakou no Kapalakiko, aka no kekahi mau aliimoku e ae, ua manaoia e noho iho ana lakou no Hawaii nei, me ka hana ana no maluna o kela mokuahi.

No ka ike ana i ke kulana maoli o kela mokuahi, ua hoohala na lunanui o ka hui mokuahi holo piliaina, i kekahi manawa o ka Poalua nei, ma ka nana ana i kela mokuahi, me ko lakou olelo ana ae i ka maikai maoli o kela moku, a ua kupono loa hoi no na hana i makemakeia ai ma Hawaii nei.

He mokuahi keia i kuaiia no ke kuamukuai i oleloia ae, aia ma kahi o ka $150,000 a o ka hana i manaoia ai no keia mokuahi, o ia no ke pani ana aku i na wahi o na mokuahi i pilikia, ma o kekahi mau poino la, a i ole, hana hou ia paha.

He mokuahi keia nona ka loa he 190 kapuai, he 35 kapuai ka laula, a he 18 kapuai ka hohonu, a nona hoi na tona ma kahi o ka 1057, a ua kapiliia hoi me ka hao.

Ua kapiliia keia mokuahi iloko o ka makahiki 1884, me kona kaa ana aku malalo o na on a lehulehu, ahiki wale no i ka lilo ana mai la i ka hui mokuahi holo pili aina, me kona hooliloia ana hoi he mokuahi halihali ohua ame halihali ukana, e holo ana ma na kai like ole o Amerika ame Mekiko

Kuaiia Ke Kahua Kahiko O Ka

Halepaahao O Kawa

Ma kahi o ka 22 mau apana pahale hoahu ukana maluna o ke kahua kahiko o ka halepaahao ma Kawa i kuaiia aku ma ka hora 10 o ke kakahiaka Poakahi nei. O ka nui o ka apana he 40 omua a he 80 kapuai ka hohonu, a o ke kuai o ka apana hookahi mai ka $1 a ke $1.75 o ke kapuai kuea. O na apana keia e holu mai la i ke alanui kokoke i na uwapo.

Ala Ka Haunaele I Ka Hala-

Wai A Na Kepani

Maloko o ka halawai o ka malamala ana ma ka Halekeaka Asahi, ma ka po o ke Sabati aku la i hala, i ala ae a@ kekahi hana hoohaunaele mamuli o kekahi mau olelo kupono ole i kamailio ae e ka mea haiolelo, eia nae, mamuli o ka ikaika o ka hoomalu ana i kela halawai, pela iho la i hoike ole ia ae ai ka manao hoohaunaele iloko o kekahi poe Kepani i hoea ae ma ia halawai.

He halawai kela i kaheaia no ka hoopau ana aku i ka Ahahui Kokua o na Kepani, ka ahahui i komo aku ai e kokua i na Kepani limahana o na mahiko, ma ka manawa i olohani iho nei na kimahana o na mahiko, ma Oahu nei no ka mea e hana aku ai me ka hui@@ o $800 i koe iloko o ka ahahui i hoolilo ole ia.

Ma ka oleloia, ua hoea okoa mai na Kepani limahana o na mahiko mai Waimanalo mai, Waipahu, Aiea ame Ewa, maluna o na kaa kalaka nunui me na makaukau apau no ka hoala ana ae i kekahi haunaele, ua ko ole nae ia manao o lakou.

Wahi a Fred Makino, ka lunahooponopono o ka nupepa Kepani, i hoopukaia ai ka hoolaha no kela halawai, ua hopohopo loa kela mau Kepani limahena o na mahiko no ka hoea aku o na lunanui o ka Ahahui Kokua o na Kepani a hoike aku i ke kulana o@aio e ku nui i keia manawa, i na limahana pela iho la lakou i hoea okoa mai ai ma kela halawai, no ka manao ana e hoala i kekahi haunaele.

Ma ka haiolelo a Fred Makino i hoakaka aku ai imua o na Kepani ma kela po, ua hoahewa aku oia i kekahi mau alakai o na Kepani olohani, e ahewa pu ana hoi i kekahi o na nupepa Kepani, no ka hoike ole i na mea oiaio imua o na Kepani, me kona kuhikuhi pu ana aku, o kekahi poe alakai iwaena o kela halawai, o lakou kekahi kumu o ka pilikia.

Ua olelo pu ae no hoi o Fred Makino, mahope o ka hookuu ana o ka halawai ma kela po, ua malama kela mau alakai he mau halawai, me ka hoole ana i ka oiaio o na kumu hoahewa, i hooiliia aku maluna o lakou, a e hoole pu ana hoi i ko lakou kapaia ana aku he mau elelu.

Nui Na Dala Auhau I Ohiia O

Maui.

Nui na dala auhau i ohiia no ka mahina o Novemaba i hala e ke Kalana o Maui, ua oi aku mamua o ka hapa miliona i ohiia maloko o na la he kanakolu, e like me ka hoakaka a ka Nupepa Wailuku Times o ka Poaha aku la o ke pule i hala.

No na dala i ohiia iloko o la manawa mai na apana like ole mai e ikeia ana malalo nei: Wailuku $237,400.80; Makawao, $143,765.91; Lahaina, $105,978.26; Hana, $46,480.29; Molokai, $6,437.54; huina nui $540,063.30