Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 46, 12 November 1920 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Solomon Hanohano, Lunahooponopono

Poalima

Ke Kau Kuikawa o Ka

Ahaolelo Kuloko

            Ma ka Poakolu nei i noho ae ai ke kau kuikawa o ka kakou ahaolelo kuloko, i kuilike ai me ke kua Laua a ke Kiaaina. O ka manao nui o ke kaheana i keia kau kuikawa o ka ahaolelo, no ka noonoo ana ae ia i haawina dala, no ka hoonee ana iku i na hana @ na keena oihana o ke Teritore imua.

            Ua makemake mai kela ame keia keena oihana i haawina dala muhuahua e loaa aku, he hana maa@hi loa ke ake ana mai e loaa aku na haawina dala mahuahua no kela ame keia keena oihana o ke Teritore, o ka ninau nui a ko'iko'i, ma ka aoao o ka @heolelo, o ia no kahi e kikoo aku ai e loaa kela i hawina dala mahuahua i makemakeia.

            Ke makemake nei ke keena hoonaauao i kekahi @aawina dala mahuahua o $600,000; pela me ke kahi mau keena oihana e ae, me ia manao hookahi @, @ loaa aku he mau haawina mahuahua, o ka ninau nui, e halawai aku ana me ka ahaolelo, o ia no kahi e hiki ai ke hoolawaia mai ke dala, i make@keia e kela mau keena oihana.

            Aole e apono wale mai ana ka ahaolelo, me ka @ii pono ole, i kela ame keia itamu, i makemakeia mai ai ke dala e loaa aku, no ia kumu e haawi na i @ o ha ahaolelo, i ka lakou nana akahele loa ana, @ e hooholo ma na hana wale no i kupono i'o ai e @ @oliloia aku ke dala, aole hoi ma kekahi mau hana hiki no ke hoomanawanuiia.

            He hookahi no alahele maopopo loa e loaa mai @ @ dala. o ia no ka hoopii hou ana ae i ke ana au @ @ ke kanalua loa nei uae keia pepa, no ka holo pono o kekahi hooponopono ahaolelo o kela ano; oka e hoalaia mai ana he mau ku-e ikaika ana no i a hoopii hou ia ae o ke ana auhau, no ka mea. ua @ekie kahiko ka auhau i keia manawa, meka nui o ua hoohalahala mai ka peo uku auhau mai; o ka @ao ana'e hoomahuahua hou ae i ke ana auhau, a oi aku i ka auhau e ukuia nei i keia wa, aole loa ia @ hana ku i ka naauao.

            He hila kekahi i hoomakaukauia e ke keena o ka @olo kuhina, no ke kau ana i auhau ka'ulele maluna @ na lahui e o $10 auhau kula no ka makahiki; in a @ ha hooholoia o kekahi bila o kela ano, ke lilo ole @ i hooponopono ahaolelo kapakahi, e loaa ana he huina dala mahuahua iloko o ka waihona o ke Teritore, me ke kanalua nae ma ka aoao o keia pepa, @ ka lawa o na dala, e loaa mai ana. ma o keia nu hau la. no ka huina i makemakeia mai e kela ame kei keena  pakahi.

            He hana maalahi loa ka hoolilo ana aku i ke dala me ka nui ole o ka hana; aka nae, he mae paakiki la noonoo ana, i kahi e loaa mai ai ke dala, no ka hoolawa ana aku i na hemahema, o na keena o ke @u@uni ma keia ano iho la i lilo ai i ninau nui a @o'iko'i, na keia kau kuikawa o ko kakou ahaolelo @ noono mai ai; o ka makou wale no e ake aku nei e ike, o ia ka hookmo ole ia aku o ke aupuni iloko o ka pilikia, a pela hoi ka papalua iho'o na auamo @ na inakaainana e hoomanawanui ai.

            He @ula mau i na poo o na keena oihana ka waiho ana mai i na noi no na haawina dala mahuhua no ko lakou mau keena pakahi; mamua o ka aeia ana aku o kela mau noi, he hana kupono loa, i na loa o ka ahaolelo, ka huli pono ana aku 'ame ka noii akahele ana no ke kupono a kupono ole o na noi o kela ano; a e haawiia aku hoi na haawina dala, ma na wahi i kupono i'o e kokuaia aku a e hooneleia na wahi i hiki no ke hoomanawanui ia na hana no kekahi wa okoa aku; in a no ia he mea o pokeia mai ai kekahi mau hana hoonui lil@ waiwai ole.

 

He Haawina a'o maikai loa

 

            Eia no ke mau nei ka mahanahana o na hana ko@o baloka i hala aku nei me ka pau ole no o ke kahaha o koonei poe, no ka lanakila i loaa i ka aoao Repubahika ma Amerika, he hookahi no kumu o ia poluhihi, o ia no ka noho nanea, me ka manao he mea mau ka ohu i ke kau i kahi hookahi.

            O ka mea oiaio loa, ua nanea maoli ka aoao Demokarata ma Amerika i ka paa i ka hanohano i lona ia lakou, me ka hana ana aku o ka poe ia lakou ka mana hookele o ke aupuni elike me ko lakou ka mana hookele o ke aupuni elike me ko lakou makemake a noonoo ole ae he poe kauwa lakou, o hana ana i ka makemake o na makaainana, ko lakou mau haku, nolaila i ka manawa a lakou i m@uhane ole ai, ua kiolaia aku la lakou mailuna ae o na kulana a lakou i paa ai, a hoonohoia ae la no Repubalika malaila.

            Ua piha okoa na makahiki ewalu o ka noho mana ana o na Demokarata ana Amerika; he mau makahiki i nanaia aku ai ke ano o ka lakou mau bana, ma ka hookele ana i ke aupuni, a au ikeia, elike no me na manawa apau i noho mana ai na Demokarata nole loa he holomua iloko o ka hookele ana a kela ana i ke aupuni iloko o na Republika.

            He mea makehewa wale no ia makou ke kuekaa ana aku i na lawelawe hana ana a na poo o ke aupuni, iloko o na makahiki ewalu, ua piha ka uioololo o ka lakou mau hana, me na mea e hoowahawaha maoli ai ka laui Amerika, a kakou ma Hawaii nei i ike maoli iho ai no i ko kakou k@no pu ana aku iloko o na hooinanawanui ana, no kokahimau kulana kupilikii i kau mai maluna o kakou.

            Me ka mana nae o ka hookele aupuni i loko o ka lima o ka Peresidena Republika ame ka ahaolelo lahui Repubalika ke manaoio nei ke Kuokoa e hookauia ae ana ke aupuni ma ke alahele e hoae hou. mai ai i kona klana kahiko, mamua aku o ka wa o ke kaua, a e kukulu hou mai ana hoi ka aoao Repubalika, i na hana i kaulana ai ka aoao kahiko o Aberahama Linekona.

 

Column 2

 

Na hookohu oihana ma hawaii nei

            Aole he mau kanalua ana, no ke paniia ae o na kulana oihana e paaia mai nei e na Demokarata ma Hawaii nei, e na Repubalika, ma ka manawa e pii ae ai o Senatoa Waarren G. Harding ma ke kulana Peresidena no Amerika Huipuia; e haawiia nae na mahalo kiekie ana i ke Kiaaina McCarthy, i ka laula o kona noonoo, ma kona hoike ana ae i kona manao no kona waiho aku i ka hanohauo ana e paa nei he Kiaaina no Hawaii, mamuli o kona manaoio ann, he niea pono e hookohu mai ka Peresident hou i Repubalika ma kona wahi.

            Ua loihi maoli no keia mau makahiki i paa ai na Demokarata i kekahi mau kulana ko'iko'i maanei nei, mamuli o ka holo ana mai o na hookohu oihana maluna o lakou, mai ka Peresidena Wilson mai nolaila he hana pono no i ka wa i kaa aku ai ka mana hookohu iloko ok a Peresidena Repubalika, e hookohu mai oia i poe Repubalika ma na kulana oihana e paaia ana e na Demokarata.

            Oiai nae aia no he mau luna oihana Demokarata maanei nei i kupono maoli ko lakou hooko ana i na hana o ke lakou mau keena pakahi, he mea hiki ole nae la kakou ke kaohi aku ia lakou ma ka lakou mau oihana, no ka mea, iloko o na hana kalaina, a o ke ano maoli no hoi ia o na mea e ike mau ia nei na ka aoao i lanakila e puumauwe i na waiwaipio, nolaila ke kulena ko na Repubalika m@an@.

            I ke kamailio ana ae nae, no ka waiho aku o Kiaa@ McCarthy, i ke kulana Kiaaaina o Hawaii nei he mea na na makaainana o keia Teritore @ m@namina ai, ke kaawale ana aku o keia kanaka @ ai kela kulana aku, no ka mea, iloko o na makahiki o kona paa ana i kela oihana, ua hoike maoli m@i no oia i kona nana ole ana ma kona ano he Demokarata, aka he aknaka e nana ana me ka hoopilimeaai ole, no ka holomua o ke aupuni, a no ka pono hoi o na mea apau e noho ana maanei uei.

            Ua kapae ae oia i ka aoao kalaiaina mahope, a nana aku oia i na Repubalika ame na Demokarata me he mea la he hookahi no imua o kona mau maka@ ma ia ano ua lilo oia i hoaloha no na mea apau.

            Ua lilo nae ke Kiaaina McCarthy i mea makemake ole na kekahi poe, aole ia malalo o kekahi kumu e ae aka no kona hooko i na hana i ili aku ke ko'iko'i maluna on a, e pili ana i ka poe hookuonoono, a keia pepa e haawi nei i na mahalo kiekie ana nona, no kona ku ana mawaena o ke aupuni ame ka poe hookuonoono, e makaala ana no ka hooko pono ia o na kumu aelike e na aoao a elua.

            O na kanaka o keia ano, he mea minamina ke kaawale ana ae mai ke kulana Kiaaina aku no hawaii nei, aka nae, oiai ua lawa no ka aoao Repubalika me na kanaka kupono i like aku ine Kiiana McCarthy, a oi aku no paha, e kau aku i ko kakou mau manaolana, no ka hoopihaia ae o kona makalua, e kekahi mea a Hawaii nei e haawi aku ai i na mahalo ana, elike me ke kulana o ko kakou kiaaina i keia wa.

 

HE MANAOLANA NO NA MA'I LEPERA

           

            Mamuli o ka hookuu mau ia o ka poe i loohia i ka ma'i lepera mai ka halemai mai o Kalihi ae nei, a mei ke kahua ma'i mai ma Molokai, aia he manaolana nui no ka poe i hookaawaleia mai ko lakou mau ohana aku, no kekahi manawa loihi, e hoohui hou ia ai, elike me ke kaawale loa ana aku o kela ma'i mai ia lakou aku.

            Ma ka pule aku la i hala, i hooholo ae ai ka papa ola, e hookuu loa i kekahi mau ma'i he @nikumamalima mai Molokai mai; i hakalia wale no ka hookuuia mai o kekahi mau ma'i hou aku he iwakaluakumamalima ka nui, i ko lakou waiho ole mai i ka lakou noi i ka papa ola, nolaila ua hala na la i maka'uia ai o Kalihi ame Molokai; o ka ke Kuokoa e a'o aku nei i ka poe i loohia i keia ano ma'i e noho mai nei me ko lakou mau ohana, mai hopohopo ka manao i ka hoi ana ma Kalihi ae nei, kahi e hoaoia mai ai na lapaau ana, e kaawale loa aku ai ka ma'i mai ia lakou aku, elike me ka lanakila ana o kekahi poe ma'i lehulehu, i kaa aku malalo o ka lapaauia mai, me ka aila chaulmoogra.

            O na ma'i kekahi e noho mai nei ma Kalaupapa ame Kalawao mai hoohala i ka waiho ana aku ia oukou, iho malalo'o'ka lapaau ana mai a na kauka me kela laau no ka mea, in a ua hiki ke hoolaia ka poe i loihi maoli ko lakou noho ana ma Kalaupapa, aole loa he kanalua, ka hiki ana ke hoolaia ka hapanui o na ma'i ke malama pono loa i na rula o ka hoohana ana i kela la@u.

            ua hooholo ae ke komite o ka Ahahui Kalepa o Honolulu nei, o Kiaana McCarthy ke kanaka kupono loa e makaala ai i ka pono o Hawaii nei ma Wakinekona, ke ae oia e lawe i kela kulana, a ke apono lokahi hoi na lala apau o kela ahahui, e hookohu aku laia. Ma ke ano he kanaka o Kiaaina McCarthy i kamaaina i ko Hawaii nei mau hemahema a i hoike mai hoi iaia iho, he hoaloha oiaio no Hawaii nei, e lilo ana kona nohopaa ana ma Wakinekona, i mea @ hooiia ae ai ka makaalaia o na hana ahaolelo pili kuloko ke lawe i'o oia i kela hana ma keia mau aku.

            Mamuli o ka pii ana ae la o Senotoa Harding i Peresidena no Amerika Huipuia ua loaa ia Hawaii nei he hoaloha @iaio; a oiai ua kamaaina oia i na ninau ana nui i pili ia Hawaii nei, me ka kanalua ole ke olelo ae ua makaukau mau oia e hana mai no ko kakou mau pono, ke waihoia aku na noi kupono apau imua on a.

 

Column 3

 

Nuhou Kuloko

 

            Ma ka auwiau la o ke Sabati aku nei i hala, i kaa ae ai ka Bana Hawaii o ke kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei, malalo o ke alakai ana a Mekia Kealakai, ke kumu puhiohe hou.

            Oiai he la kulaia aupuni o nehinei ka la i pau ai ke kaua am Europa, a i kapaia hoi ka "La Lanakila", ua pa'i mua ia ke Kukoa nei, ma ka Poakolu, me ka loaa ole o na meahou o ka ahaolelo kuikawa ua keia helu o ke K@ohaua a ka lahui.

            O kekahi o na hooponopono ahaolelo ano nui loa, ma keia kuikawa o ka ahaolelo kuloko o ia no ka hookaawale ano nui loa, ma keia kau kuikawa o ka no ka uku o na kumu@ula, apuni k@ Teriore o Hawaii nei.

            Ua pau na kuleana aina pohihihi o Waialau, Oahu, i ka huliia e KALE HAPAKINI, o ke keena Aina o ke Aupuni. E hui me ia i maopopo pono kou kuleana.

            Ma ka Matsonia o ka Poalua nei i huli hoi mai ai o Senatoa King me Mrs. King, mai ka laaua huakai ma@nikai aku nei no Amerika p@la hoi ka huli hoi pu ana mai nei o na @oho heihei au o Hawaii nei, ma ia mokuahi hookahi.

            Ma ka Poakahi ae nei ka la hope loa e uku ai i ka hapa hope o na auhau waiwai o ka uku ole ana i na auhau ma mua ne o kela mauawa, e kauia @ai ana ho kaki ka @ulele o umi pakeueka.

            Ma ka Poalua iho nei i hoea mai ai ke koena o na hoa o ka ahaolelo kuloko no ka hoohalu ana me ko lakou mau ohana, oiai ke kau kuikawa o ka aha olelo e noho ana i keia mau la.

            Ma@uli o ka lana pu ia o ke alanui ma kamoiliili ae nei o ka wai, i hu ai kekahi k@a uwila, ma ka Poakahi iho nei, o kahi nae o ka laki, aole he poe i poina maluna o ke kaa uwila.

            Ma ua mea i hoikeia mai i keia keena, e huli hoi aku ana ka @inedu hoola nana i lapaau iho nei i kokahi hehuna nui o ko Honolulu nei poe, me ka pule wale no ma keia mua koke iho no Amerika.

            Mawaho ae nei o Kaimuki, ma ka auwina la o ke Sabati aku la i hala i loaa aku ai ke kino make o kekahi kaikamahine Kepani i kaawe iaia iho, mamuli mai o ka nui o na aie o kona makuakaue, i kulike ai me kana leka, i loaa aku, ana o ke kakau ana i kona makuakane.

            O ka oukou mau haina i hoouna mai nei no ka nane a J. W. K. Kakelamaluikaleo e Kukapau o Hookena, Pohakuopele o Hookena no, ka Naita Pahaohao ame L. W. K. halapapa Boy, na hu wale no i kula, hoouna hou ia mai ua haina.

            Ma@uii o na kukakuka maikai ana mawaena o na hoa Repubalika o ka hale o na lunamakaaianna, pela hoi me na hoa oloko o ka aha seuta, i hookau hou ia aku ai ka hanohano o ka noho lunahoomalu ana, maluna o ka Mea Hanohano @. L. Holstein, no ka hale o na lunamakuainana ame ka Mea Hanohano Chillingworth i peresidena no ka aha senate, ma ka wehe ana o ke kau kuikawa o ka ahaolelo ma ka Poakolu nei.

 

E HAAWI WALE IA ANA NA KU MULAAU O KEIA ME KEIA ANO

 

            Ua makaukau na wahi hookawowo kumulaau o ke aupuni i na kawowo kumulaau o na ano like ole i keia manawa no ka haawi ana aku i ka poe makemake me ke kumukuai ole, no ke kanu ana aku ma ka la 19 o Novemaba, a i mea e loaa aku ai ia mau kawowo e pono e loaa mua ae ke kauoha i na wahi hookawowo laau o ke aupuni mauna ae a ma ka la 15 o Novemaba; ma Oahu nei e waiho ae i ke kauoha in David Hughs, ke kanaka nana o malama mai nei ka hale hookawowo laau o ke aupuni ma ke alanui. Moi, a ma na mokupuni e ae ma na wahi i hoikeia malalo nei:

            No ka Mokupuni o Hawaii e loaa no na kawowo kumulaau ma ka hale hookawowo lauau o ke aupuni ma Haik, mai a Jas, Lindsay aku; ko Kauai, e loaa no ma kahi hookawowo kumulaau ma Kalaheo mai a Joe Rita Jr. aku.

            O na kauoha no na kumulaau e kakauia penei: Government Nurser, P. O@ Pahu Leka Helu 207, Honolulu, no ko Oahu nei keia, a no na mokupuni e ae e kakau ae no ma ia mau wahi, a o na kauoha apau e pono e loaa ae ma ka la 15 o Novemaba aole mahope aku. E makaukau ana na kumulaau no ka hoouna ana aku ma ka la 18 o Novemaba. E loaa aku ana i kela ame keia mea noi he iwakalu mau kumulaau, aole e oi aku.

            O na ano kumulaau e loaa aku ana oia keia malalo nei: Golden Shower, Pink Shower, Pink ame White Shower, Royal Poineiana, Jacaranda, St. Thomas tree, Pepper tree, Chrietmas Berry, Monkey pod, Silk Oak, Milo, Mahogany, Ironwood, Monterey Cypress, Arizona Cypress, Cook Pine, Australian Red Cedar, Lemon Gum, Swamp Mahogany, Royal Palm.

 

Column 4

 

HALA KA REV. S. W. KEKUEWA

 

            Mahope iho o ka hoomailo ana o ka ma'i nawaliwali maluna on a, no kekahi manawa ae uei i hala, i pahaho mai ai ka Rev. Stephen William Kekuewa i keia ola ana, ma ka home o kana kaikamahine, Mrs. John P. Kapua, ma ke alanui Kula, ma.ka hora eha o ka auwina la, o ka Poakolu, o ka pule aku nei i hala; a ma ka auwina la o ke Sabati nei, i maneleia aku ai kona kino wailua no ka ilima o M@emae.

            Ua hauauia ka Rev. S. W. Kokuewa ma Laukaha, Nuuanu, i ka la 25 o Feburuari, 1842, nolaila ma kona man@wa i make aku la ua piha iaia na makahiki he kanahiku-kumamawalu a oi.

            Iloko o kona mau la opio, ua hoou@ aauaoia oia maloko o ke kula o Lahainaluna, malalo o kana mau kumu, S. E. Bishop ame @. R. Andrews; a no kekahi mau makahiki, kona noho ana ma ka Mokupuni o Maikoniaia ma ke ano he misiona i hoounaia aku malaila e ka Papa Hawaii.

            Mamuli o ka maikai ole o ke ola kino o kana wahine, ua huli hoi mai laua no Hawaii nei, me ka noho kahu ana no ka ekalesia ma lole, Kohala Hawaii no kekahi mau makahiki lehulehu.

            Mamuli o ka palapala kahea a na hoahanau o ka ekalesia o Waianae iaia i kahu no kela ekalesia, ua waiho aku oia i ka ekalesia o Kohala, a hoi ae la a noho ma Waianae; ma ia ekalesia oia i noho hana ai ahiki i ke kaheaia ana mai la e kona Haku, e hoi aku ma ka home mau mao.

            No elua manawa i mare ai ka Rev. S. W. Kekuewa i ka wahine, o kana wahine mua, oia no o Mrs. Miriam Kamali Kekuewa, a mahope o ka make ana aku o ia wahine, na mare hou oia no ka elua o na mauawa ia Mrs. Kuewa Wha-ton o Waialua, Oahu.

            Iaia i haalele mai ai i keia ola ana, ua waiho iho oia mahope nei@he wahine kane make, me kana mau keiki ehiku me ka wahine mua, oia o David Kekuewa. John K. Kekuewa, e noho haua nei me ka hui mokuahi holo pili aina; Charles Kekuewa, e noho hana nei, ma ke ano he hope lunapaahao no ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu, Lily Kekuewa, ke kuumpoo o ke kula o Puuanahulu, ma Kona Akau, Hawaii, Mrs. John P. Kapua ame Mrs. Franco, pela hoi me na moopuna lehulehu.

            Ua malamaia kona anaina hoolewa maloko o ka luakini o Kaumakapili, ma ka auwina la o ke Sabati nei, malalo o na alakai ana a ka Rev. Henry K. Poepoe. a mailaila aku i ka'i aku ai ka huakai, me ka ukali ana o ka ohana ame na hoaloha o ka mea i hala no ka ilina o Maemae a waiho aku la kona kino lepo, elike me ka olelo a ka Palapala Hemolele, e hoi ka lepo i ka lepo.

            O ka Rev. S. W. Kekuewa, kekahi o na kahunapule kahiko loa, ma o koua hala ana aku la ma kela ao, ua waiho hakahaka iho la ka ekalesia o Waianae, e lilo ai i hana paakiki ka hoopiha ana aku i kona makalua.

 

 

KE KALAIANA ME KALEPA HE HOOKAHI NO LA

 

Ke hoomauia aku nei mai ka puka hope ana, e kala mai in a e oluolu ia mai ka meakakau.

            He kanaka e hana ana i no pono lau la no ka holomua o na waiwai au e hookele ana, pela no me na hona kalaiaina @ne ka hoomanawanui ame ka hoolokahi aua e imi ana i mea nou e ikaika ai me ka manao hoopono, aole me ka manao e imi ana no kuna pomaikai iho aole hoi me ka manao hookelakela, i mea e ikeia mai ai, aka e ku aku a hoike i ka mea a ko'u lunaikehala i manao ai, o ia ka anea oiaio.

            E lawe i ka hpepa e hoike ana i na mea oiaio ia oe, a e lawe mai a kaupaona elike me ka mea au i manao pi, ua kulike me kau i noonoo ai alaila e lawe ae a kukulu aku imua o ke lahui,, na mea au i oonoo a i ike kupono a i ole imua paha o na lala o ka hui au e hooikaika ana, e loaa ka holomua.

            Aia nae i ka loaa o ka lokahi alaila e loaa auanei ka mea i makemakeia ai, o ia ka lona ana i na lela e naa ana i ko lakou mahele waiwai mai ka mea i loaa mai ai, pela no hoi me ke ka@aka a ka lehulehu i hoohanohano aku ai, no ka mea, ua loaa ka lokahi i mea nona e puka ai, a manao iho oia ua puka oia maluna o ka hilinai ana o ka lehulehu maluna on a.

            Ma kona aoao ka hoomaikai mai ame ka hana aku i na mea i makemake ia ai oia o haua aku, no ka pono o ka lehulehu ame ke aupuni, no ka mea e hana ana oia me ka makaukau ame ka mikiala i na ninau ano nui o ka la e hiki mai ana, me kona makaukau mau me na kokua mai ka poe i oi ae ko la kou ike maumau ou, e maliu oku, olai i kekahi manawa, e a'o hewa ia mai ana eo, aka e lilo mua oe i mea kilo aku i na honee ana hai a ka mea au i hilinai ai, oiai i kekahi manawa e ike mua ana oe i kahi o ka puka liu e komo mai ai ke kai, na makaukau n@ua oe i ka okomo a ke kila, a ka hamare e noke iho ai i ke kakia ahiki i ka paa ana o ia puka liu, pela auanei ka lehulehu e ike aku ai he kanaka makaala maoli oe no ka mea ua loaa pono.

                                                                                    (Aole i pau)

 

Column 5

HE MOOLELO NO HE MA, KE KOAIE KU PALI O KA MAKANI KAILI ALOHA O KIPAHULU, MAUI.

                                                                                    (Hoomauia.)

            I ka ike ana mai o Ku@amahunuiakea i ke kulana kaumaha o kana kaikamahine hookama, hele mai la oia a noho iho la ma ka aoao, hopu aku la i kona umauma me ka pa'ipa'i ana iho maluna o ka poohiwi me ka olelo pu aku i keia mau @uaolelo hoonana:

            Mai kumakena oe i ke kane, aia no ko kane ke hele la i ke kai a hoi mai uo; noonoo iho oe o ka hua iloko ou, a puka ae Iwaho pau ka pilikia; a i hoi e mai no hoi ko kane mamua o ka hanau ana o kena opu ou, aole hoi he olelo ana. Hookahi paha mea e loihi ai o ko kane, o ka i@i i ka maunu; in a no kona noonoo pae iuka aina o Hawaii, he aina kanaka nui, pokole loa ka maunu.

            I hakalia iaia a lewa aku iwaho meana, ke kuu oia i ka mauuu me ka mekau, ua paa ka i'' o ka hana nui wale no, o ka hookiwikiwi ana i hala he anahulu la me na po, i nawaliwali mai @ i'a, make koke; in a aole, e hala ana he mau anahulu la me na po. Nolaila, holoi ka waimake e kuu kama, aia no ke kane ke kii la i ka ono, a nana aku hoi kaua i ka hoike a ka po.

            Mamuli o keia mau olelo kaukau a hoonana a kona makua, ua hoopau ae la o Hina i kona uwe uamama ana, uumi iho la i ke aloha o ke kane e loku la i kona koupo; holoi ae la i ka waimaka e kiheahea ana i kona mau pa palina, a pane mai la i kona makau @ keia mau olelo:

            E kali pahu auanei kaua a poohina aole e hoike mai ana keia mau elemakule maka huila, he ane ua palolei ka haili i loaa la oe, ua epa ia au ame kuu kane e keia mau elemakule ku'in@kek@, a he pomaikai paha auanei ka hoi mai o kuu kahe.

            I mai la kona makua, uu@i ka waimaka, hoopau i ka uwe; noho aku kaua nana i keia mau la, aia hoi a po, nana aku au i ka hoike a Lonokaipo (@oeuhane) la'u@ a ike au, alaila hoike aku au ia oe e k@u kamu i kahi a ko kane e hele la; @olaila, ua ahiahi, e hele ne au o ho'a ahi pulehu i'a na kana a me'a hanai oe i ka moomoo a maona, e kii au i ko'u wahi paepae (kuinakapa a hoi mai.

            I mai la o Hina i kona makua, ei ae no ke kapa iloko oka hale, ua kuku no au a nui, ua lawa kaua e ka makua ia mea he kapa; mai hooluhi oe i ke kii ia mea, waiho no kouka lako, ua makaukau no kau kaikamahine i na mea apau; o ke kane wale no ka mea i hemahema, au e ike mai la'e ka makua i ka piliaiku o kuu @oupo.

            I ka ike ana o Kukama@unuiakea he pololei na olelo a kana lei hookama, i mai la oia: Ua pololei no oe, aka, i kumu no kana e ike ai i ka hoike a ke Akua ame kona makemake, pela au e kii ai i ko'u ahu ponoi, a mai hookaumaha i kou manao no ia mea.

            I ka pau ana o keia mau olelo, lalau aku la kona mau lima i ka auneki ame ka aulima, hi'a iho la a ko ahi, kau ka wahie; a lanahu, kii aku la o Hina i ka i'a haawi mai la i kona makua, pulehu iho la a mo'a, haawi aku la i ke kama ana: E hoi oe e ai me ke noonoo, e kii ae au i kuu wahi paepae a hoi mai; o kkona eu ae la no ia ku iluna, kaha aku la hele me ka paa pu ana i kuna oo.

            Iaia i hiki aku ai i kona wahi pupupu hale, komo aku la iloko, opiopi iho la i ke kuina kapa me kona wahi moena makalii, nakiikii a paa i ke kaula, puka aku la iwaho, a waiho iho la i kahi puolo ma kipaepae lalau aku la i ka oolapa, hele aku la iwaena ohulu(uwala) e kilo ai, a loaa na uwala, hookomo iloko o ke koko, lalau aku la i ke kumu ulei maloo ame ka Puakawa'u ana i hoahu ai, hookomo iloko o ke koko, hoi mai la a  loaa kahi puolo, huli mai la hi i ka hale o kana hanau kama.

            Iaia i hiki mai ai i ka hale, ke ano iho la e poeleele, e a mai ana ke kukui, ! e noho mai ana no ke kaikamahine e kali iaia a hoi aku kamau kahi ai. Ia Kukamahhuaiakea i hoea aku ai a hookuu iho i kana ukana, ninau aku la oia ia Hina, e kuu lei hookama ua paina iho nei olua. Hoole mai la o Hina me me ka i ana mai, o kahi moo wale no ka'u i hanai iho nei a maoua, hiamoe iho nei; kakali aku nei hoi au a hoi mai oe alaila kaua paina.

            Apiki no oe e ke kikamahine, heaha kou mea o ke kali ana o ka pololi i ka mea hele, na ka poe hele paha ka loaa; nolaila, e ai oe, aole au e ai ana, oiai, aole i pau ko'u mona; nolaila, hoomakaukau iho la o Hina e ai. I ka maona ana, hoihoi aku la i ke aipu apau, ala wale aku la no laua a loihi; olelo aku la ka makua, e hooluolu kaua, ua aumoe keia a kaua e ala nei.

            Lalau aku la oia i kona wahi opeope a wehe ae la; olelo aku la i ke kaikamahine, ma ka ikuwai nei no au e moe ai, i kau aku no ko'u poo i ke kihipuka, aole i ikeia aku ka a lua-luapo, he po moe ko kaua, he po ala ko ke akua, loaa hoi ka hoa kamail@o owau, o ka mea kokoke i ka puka; o oe @o hoi me ka hapuu, maluna mai o ka nu'a moena.

            O kona hohola iho la no ia i ka moena, waiho kahi uluna, wehe ae la i.

           

Column 6

 

            Nuhou Kuwaho

 

            NU LOKA, Nov. 6 - ua hoomaka ka Loio Apaua Swann i ka noii an@ kekahi hana kolohe i lawelaweia u@ na @aloka he 26 i kahaia o na Dea@ rata, maloko o ke pa@pu lawe me@. He mau hana kolohe e ae kekahi @ i ke koho baloka e noiiia aku ana.

            BURNS, Oregona, Nov. 6 - Oiai: kona inoa i paa maluna o ka baloka, kohoia nae o Mrs. Grace Lampshi@ meia no Burns ma ke koho baloka @. Poalua nei. Ua kakau maoli ia kona inea e ka poe i koho iaia.

            COLUMBUS, Ohio, Nov. 6 - Ua ike ae o Kiaaina James M. Cox, ka ho Peresidena Demokarata i haule, @ o ia mau no kona manao ohohia, @ no me kela manawa mua, o kona k@ aina.

            WAKINEKONA, Nov. 7 - Ua @ mai he hooike i na luna oihana ma ne@ nei mai Tampieo, Mekiko mai, @ @ pepohiia ana a make o ArthurMose@ ame Gus Salazar, he mau makaaina@ Amerika e ka poe powa, oiai lakou e hoao ana e aihue i kekahi kaa i wai@ ai na dala no ka uku ana i na limaha@.

            WAKINEKONA, Nov. 5. - Mahope o ka nalo ana o na maka no ka makahiki a oi aku, i hoea mai ai ka Peresidena Wilson imua o ke akea ma neh@ nei, i kona manawa i hapaiia ae ai @: kona noho huila mai, no ka aoao h@ ua o ka Hale Keokeo, oiai hoi na ha neri o ka poe kahoo iaia i akoakoa a@ neri o ka poe kahoo iaia i akoakoa a@ ai in a ke kahua me ka haawi ana mai i n leo huro. Ma nehinei i weheia a@ ai na puka o ka Hale Keokeo no ka manawa imua loa, mahope mai o ka kaua.

            TOKIO, Nov. 7 - E noho ana ka ahaolelo 43 o ke aupuni imeperiela o lapau ma ka la 25 o Deke@naba ma@ nei nei, pela i hoikeia ae ai in a ke an@ pili oihana ma nehinei.

            TOKIO, Nov. 7 - He hookahi han@ me eono mau hoa o ka ahahui o na waihue Korea i paa i ka hopuia ma Heijo Korea, malalo o ke kumu hoopii, o ia no ko lakou hoelako ana aku i ke aupuni o Korea me ke dala, no ke kokua ana i ka poe kipi. Maloko o ka hale pule Kristiano ma Heijo ke keona poe o na wahine Korea no ka noho kuokoa ana.

            WAKINEKONA, Nov. 7 - O ka helu na oi o na Repubalika maloko o ka hale o na lunamakaainana, elike me ia I hoikeia ae ai ma ka po uei, he 172 o keia ka heluna kiekie loa i ikeia ma ka moolelo o na hana kalaiaiua. Ma ka hoike koho haloka apuni e ho@ ana ia, he 203 ka nui o na hoa Repubalika, a he 138 Demokarata.

            DUBLIN, Nov. 8 - He ehiku ma@ hoa o ka puali koa Ailiki i hoikeia ae ua pepehiia a make, ma kekahi hakaka i hooukaia me na makai, ame na ka naka o ka oihana koa, e kokoke ana ma Tralee, ma ka Poalima nei. Hu@ kanahiku-kumamaha poe i paa i ka @ puia, no ko lakou aia kue ana mai i ke aupuni.

            Ma ka Mauna Kea o ka Poalua @ nei i hoea mai ai ka Loio Kalan@ B@ ame ka Lunahoola Spencer no ke kalanakauhale nei.

            Mamuli o ka piha loa o ke Kuekoa i keia pule, ua hoepaneeia ka hoopu@ ana aku i kekani mau palapala a a@ makamaka a loaa kahi kaawale.

            Kona wahi kuina kapa pa'ikukui i @ a pouli ka eleele o ke kilohana o @ @ kapa, hau iho la hiamoe.

            I ke kau ana no o ke poo o keia @ maka i ka puka, pulou a paa ke pou, ka lilo aku la no ia. Iaia e moe @ ke hoolono la oia i ka hanu o Hina iaia no paha ka ike ua kaia e ka @ moe, o kona ala ae la no ia, a we@ i kona kuina kapa, haha aku la oia i @ auneki ame ka aulima ma ka paia, loaa, o kona oili aku la no ia iw@ hele aku la ma kahi o ke kumuk@ ulei ame I'uakawa'u i waiho ai, @ aku la i ka pupu pili, anaanai @ h@ aeae, hi'a iho la a a ke ahi, pu'upule hoa iho la i ke ahi me ke kau ana ka wahie a nui; hoi hou aku ia oia hi moe. Ia ala hou ana mai ana e @ ana o Hikukaueli'a (Hokuloa), pua ae la oia, ua ao ka; hoopuopu ae k@ i kona kapa iluna, hookomo aku la i uluna ma ka paepae puka me ka ana iho i ke kapa maluna puka aka oia iwaho i kahi o ke ahi ana i ho@ ai, ua hele a no'a; uhi aku la a paa ka lepo, hookomo aku la i ka uwhi iloko o ia lepo; o kona kaha aku la ia hele no ke kuahiwi.

            I ka malamalama loa ana ae, aia keke i ka mala lehua, o kona pal@ha aku ke no ia i ka laau me ka hahaki ana i ke nui o ka pua lehua, a koe kakaikahi @ pali ke kepau; pelu aku ana ua @ lehua, Ua kapaia keia kapili ma@ ana ke kahekahe, a o ka wa kakahia ka nui wale no ka wa o keia lawaii manu a awakea ae, aole manu, pau ka pili nui ana i ka lehua.