Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 39, 24 September 1920 — KA PONO O KUU LAHUI KA MUA [ARTICLE]

KA PONO O KUU LAHUI KA MUA

Mr. 9olomon Hanohano, Welina kaua: E oluolu mai hni i kou hoapaahaha no ka pono o ko kat|a lahtii i keia mau wahi leo kālliiLalo, e kamo }ho ma kaiii koaWale o ka kaua miHthiW7 ke ' E. kh Lafyil:—!• keia mau l/i' alēhe ka titff kn nui o na m&io lauūa OTe mai me kakou i na wa o ae<i ko lakon piha i ke aloha ia kakou. Mea ae no, aloha, o kela aloha wale iho lo no ka i ko lakou waha. Akahi no a ikein aku ka hookokoke mai ia ]fahou. Aka, un oukin n ike iho. Ho mea manmau keia i nn kau Rpau. 1 k.A. wa haōa. bnlQkji, *.aW«T<»li ke.^alpka* ke pa'n k<*^ ; !pha Ahiki'l na kau hou; * » No ka'n mau halia. i "na kau i kaahopo akp:- wa}e ka'u mau med i hahn ai no ka lahui, aka, o ka loa, o. ia no ka hookumu ana i ka molē o ka naauao poo ma Hawaii aei ma o kela Kula Xui la p ku nei ma Wailele, Manoa. Loaa ia'u ka hoomriopopo ana uo knia kumuH«ana i tyuu wa ho 12 makakikl. Na kekahi o ka'u mau kumu mn. WaiVU' ku, oia o Bro. An<lrews (Ohriutian Aqdrews o HHo i keln wa), naaa i olqlō ia'u, he lehulehu o na kula nui nia nn wahi like o?e o Amenka, a maVailfi. P a l o?a ai na keiki a na mea apAii nVa ike oihaaa poo me ka uku 010. i kuu komp ana i ka ahaolelo i ka 1005. he )unnmaka>linaoa mai Maui mai, hqomaka au i ka'u hana uo keio kula. T k« lfyO~ oiai au i ke senate, holo.kuu -kftnawdiy a ; o ke ku no hoi i« o ua kiiln net.* : . He el!tna haUmaßa i kinohi o ko**a hoomaka 1 Hawaii, oio o \Vhita, 1 koiki Pake, 1 ka;kamfl-bino Haole, 2 keiki Haole. Rlua makahiki o Baāi White k)na ka iko anaaina, wafto ako oia i ke kula, n hoomaka e hana pia' ia oihaaa. I kaia. wa ke ma.lama nei oia i koipi mau makua njc kona ohaua lehulehu i lei haaheo ito Pila Aila Āc kana luahipe malkai: Ola ka inoa o ia -makua i kana keiki, a ola no hoi ko ]jakou && lahui. Mahope niai nei, lehulehu loa na keiki HawaH i komo ilaila, a eia ke lawelawe •.mai hei i na hana poo. O Pahau! ko keiki a Robt. Pahau, kela 6aea:Jtini|>&po o ke au kiaohi o Kameha7rteha, i kei-a la he akeakamai oia, a he loea ma ka ike kailka inahiai me hana kopaa. Jfe 'ehemiat kona kulaoa. Hē ike loa& wa!e ole i ka poe hupo. Hanohano ka ohana Pahau i ka lakou keiki. 0 kekahi keiki a Mr. Brash o ke alanui Emma, be Hawaii no, kekahi p ia kulana like me Pahau. Hnnohano kakou ia.lauf. Na'u i hooikaika a loaa kēia pomaikai ia laua. Hō wahine me na keiki lehulehu, aia i ka aina hookuonoono i Hawaii i keia wa. Ka wahioe a W. H. Bra<lle} r , haole kuai aina o līonolulu nei. Ho mau makahiki ko kela wahine me kann kane ame ka lnua mau koilii 1 hoomanawanui ai i ka mahi i k.Q lakou aina, me ka nui q na pilikia like ole, a hoi okoa ke kane i Hohplulu nei e hoomanawanui ai i kana'wahi apana hana i loaa ke kenikeni e malama aku ai i ka ohana. I kela mau makahiki aku nei, hoomakaia he papa kuikawa no ke a'o ana i kaike mahiai i ka poe mawaho ae o na haumana mau. I ka ike ana o keis haqle i keia mea maikai, ua kauoha ola i ka wahine me jia keiki e holo mai i Honolulu nei. >Toho fta keiki me ka makuakaae ma kona keana i ke ao, hele hoi ka Wahine i lto kula a'o ike mahiai. |Te mau mahina ko kela. wahine koomanawanui ana, loaa ka ike. laia i hoi hou ai i ka i Hawaii, hoohaaa altu oia i kel# 4ke pookela i loaa iaia, i la, ua holomu-a }oa kēla wahne ma kdua mou hapa, a ua like no k&na. makaukau me na haole a na mahiko» Hanohano hou no kakou ,6i loa akn hoi, oiikou na wahine Hawaii ka oi loa a!?u o ka haaheo i wahine, no lea mea, he maamau ka oleloia, he hemnh.ema loa na wahine Hawaii, a he hoopalaleha ma ka huli i ka naauao e kuokoa ai. He' wāhi wahine uuku wale no keia Mrs. Ba«lie7, a he Hawaii pjha. O ke pookela )oa o kuu hauoli no keia kula nui, o ia no ke ko ana o ka'u i olelo al i ka ma Kaldupāpa, ifolokai, i kuu holo ana. I aku au i kuu mau haku: Ē hoōiiaika ana nu, raa na anō ap.au e ioaa ka holomua i ka'n kumuhaha pili i ko hoonnauao ān,i i na keikl lioomauawauui ako ike me' ka uku Otai, ala iloko p ka āaauao, ka iiianaolana no palekana 0 ko keia ?tiua aku noho ana. He manaolana ikaika 'e hiki mai ana k'a la', e loan no ka lahakila maluna o ka ma'i 'iiaua % Koomhinolao ilei i ko hui. Maiia hoi, in'iii o iia op\<i e v o kela khla e ioaa ai na lcaiiVa akama/ ē Toāa ai keulaan h6ola i ka niH'l lepera. Keu no a )iala ! Xo kekahi niau mahiiia loihi i hooikaikā pauaho 010 ai na kumu o ket& kula ntii, ahiki i ka loaa ana o ka liau nana 1 hoola ihrt nei ia poe oiwi o kkon, kn poe i hooknuia iho nei i keia mau māhina iinHn no. 0 Mtā. Rosalia BfitiB- - io'ō kakoo a ho"oia no keia mert. Ma kela kula i hanala ai ka laau i o':a ai o Bosalid Blaisd*U me ia poe *hakamoka aloha 0 kakou. 4«ole ō ja xrale, i keia makahiki, hooke a'o ana i ka kiuka

! maloko olaila., kekahi o na mea a'u i I iini nui loa ai. | E kuu lahni e hoohewahewa anei j oukou i ko kakou e ola aif I ka oukon kauwa pauāho ole? TT kāa- ' lele oiikou ia'u? | Aole o ia wale no ka'n i hana ai 110 ko kakou iahui. I ke kau o 19011, kono | āu ia O T»fvy e hele pu me a'u i k > Na Chas. Kalāki i hoolanna au ia &auk.i Q'Day nb! ' ka nana ana i ka poe ma'i a'u' i hoomappopo ai. :iolp ha ma'i io. Ua leka aku ke ano malu ia C. M. Wainui, kekahi o ko'u mau kakoo ikai|ca ma ke kahua mā'i, I ka hiki ana i KrilaUpapa, oiai owau ka lunahoomaln o ko komite hui o na hale elua, ua.kaa ua : hooponopono ana o na hnna ia'u. Kau- j oha au i kuW ia T. R. j uft niō nei, e ukali ia Kauka . s'r>ay, a e kakau i na mea apau a ke | e olelo ai iaia. O Ohaa. Clark I kekahi e kokua pu. Aneane HO a oi poe" a o'Day i nana ai. O ka nma loa no 0 Chas. M. Wāinui; Ma ia nana ana a o'Day, ua loāa iaia ka hoomaopppo ani, ua kupono loa ke)a poe ana i nana ni e • hoihai hou ia i Honolulu nei e nana hon ia e kekahi poe kauka kupqno. j Ia Kauka o'Day ma e nana nei i . poe ma'i lohe o F. B. Harvey \ ke kamailio o o'Day no ka ma'i.ole o k'eln poe. Ulu no hoi kona manao e hana 1 kahi hana e lanakila ni kela poe. Aole nae oia i ike i ka m<% e hāna ai, oiai aole oia he mea i lnwa ka makaukan elike me ko'u. Iluna o ka mokn mokou i huli hoi mai ai, oiai ke kauka nie kuu kakauolelo e hoike mai ana ia 'u i na i hanaia e laua, komo ana o īfarvey t ko'a ritmi a knmailio moi i kona manao ia'u. pane aku āu iaia? Mai walaan oe i keia mea a'u i hana 1 iho nei mo ke kauka. F. kali oe a ko kakahiaka Ppakahi, ma'kaukan kun ole■o hooholo. Nau e hookomo i nla hoi kou Trahi inoa. Ua ola no hoj ko'u i »a mea lehulehu a'n i hann ai. T ka Poakahi.mai, haawi au i ka oielo hooholii. iaia, a hookomo no hoi kela. Paio kā-e mai o W. O. Smith lana me C. F. Ohil-ling-worth, aka, ua pilipu laua ia'u Ho j 10 kā olelo hooholo | Eia akn ia apiki: Hoao aku nei o Kamika laua me Chillingworth e ke?a- -! ke'a i ko ka papa ola kauoha i kela poe ■ e hoihoiia mai. Eia nae, i knu olelo 1 ana ia Mark P. Bobinson, ka peresidena ' o ka pnpa ola i kela' wa, " Ina āole ka ' papa ola ē. hoihoi mai ana i kela poo a ka ahno.'elo e makemnke nei e nana hon ia. alaila, aole e holo ana kekahi ljaawina dala no ka papa ola, koe wale 1 no ka haawina malama ola o ka poe 'ma'i" Hookahi hora mahope iho, kele- ! pona mai oia ia'u, na knuohaia ka mo- | ku o Niihau e holo i Kalaupapa iā la, a e ku mai awa me na ma'i i kē k«.kahi-. ! aka o kahi la ae. \' I He oiaio, i kahi la ae, hiki mai o Chas. Wainui, me kahi mo | Naiwi. O nā kauka a nrākoff i IWoholo J ai, o ma ka aoaō.o Wainui ma, 1 o MrDonald mn ka aoao o ka papa ola, : a o Brinckerhott ma ka aoao o Amerika. 0 o'Day ame aole laua i | hookae i keia poe. l'a lawelawe laua i ' keia poe me ko laua mau lima me ka • wikiliina »le. O Brißckerhoff hoi, pāa » kona mau pukaihu i ka pulupulu, pela | hoi kona mau lima me ka ipikilima loloa a ku i ka poohiwi. Aole ona hookokoke aku i ka poe ma'i. Ma ka pukaaniati e ku ai. No koaa hookae, hoopa'i ke Akua iaia, make oia mahope } koke mai no, ma Makekuke no ka mn'i | lepe^a. | Hookahi pule mai o ka nana- ! ia ana o leela poe apau, hookuuia lakou 1 pie ka malaelae. Na'u i hana ka hana. 1 Eia ko 'u mau hoike ma keia kulanakau- • hale i keia wa, o Dr. o'Day, o Cha*. ! Clark e hana alanui nei, o Wainui e noho nei ma ke alanui Papu, me kekahi | poe lehulehu. He wahine kekahi nia ; i Laie i keia wa. J 0 keia mau mea apau, ho mau mea i na'u i hoike mua i ko I£alaupapa poe mē ko Maui no hoi, i ko'u mau la o hele haiolelo ana. Ua pau i ke ko np ka pono o ka lahui. Aole o ia wale: Eia ka halekula o na keikikane a na ma'i i loaa ole i ka | mn 'i. He keiki o John Kiha ko kumu o ko'u ike ana no ka nui o na keiki ma'i olē ma Kalanpapa. Haiolelo au ma Kalaupapa i ka holo ana i ka i kA 190;5, ma Waikolu. i lele ni. Ninau aku au i na ma'i, e han» ka i i home no ka lāalama a a»ā» , i nft keikikano ma'i ole ma Honolulu, ; o ae anei na makua o ia poe keiki e liookuuia poe keiki ē laweia i Hono- ' lulu e malama ai?" Ua ae mai lakon. i īftoi mai niakxiu a hopikaika a loaa ke | «lala, ku np hoi.na home la, ma J£alihi- ' 5a1." "Na'u ia. Ua malama maikai kn : papa ola ia lakou, a lehulehu na keiki . p. ooho nei ma na hana maikai i kpia | wa, 0 ua iyāh j .keiki nei o Johh I ua kanaka makuā 1 ieia wa, a he hana j maikai kana, pelā ko 'u lohe niai. Hau--011 an ina keia poē keiki ē koh'<i āna | ia'u. • Aka, n.o lakpu no ia kuleaua. j | Noīaila, p kuu lahui, 0 ko pukou pOno 0 ko kakjou pono like uo ia. 0 na mea ] maikai e hapaiia mai ana e kekāhi nO ka' pono 0 ka lehnlehu, e )ia.awl no au i ko'u ikaika n6.ke kakoo atia i holomua, mē ka nana ole i ka aoao ka^aiaina. Hē mau hoakāka keia ae la no ka'u 1 hāna ai. No nā mea a 'u e ake nei e hanaia, e olāolu mai. a keiā pule ae. Ua haiki mai kahi kuleana. Pomaikai kakou apau i ka lokomaikai 0 ke i keia mftu kolaniu, no JcO

kakou pono. Aka he la e hiki mai ana, no Solomon Hanohano, ko kakou alakai noeau, ko kakou kakoa ana no kekahi kulapā alāk«i:jpā ka oihana; Na kft Akua e Aiai, malaina a e hoomalu ia kakpu apam Me ke aloha, Ka oukou kauwa, W. J. COELHO (KUELO). Sēpt. lō, 1&20.