Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 34, 20 August 1920 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

@@lele lohe mau ia keia ma ka waha o ka lahui hawaii o ka hana nae e ulu ai aohe ikeia aku.  @@@@ ulu ai?  Heaha ka hana e hiki ai e ulu?  @@@@@ i ke emi hikiwawe loa o ka lahui Hawaii @@@@@ o ka lawe a ka make i ala mai ai keia olelo @@@@@@ i ka lahui he maikai ka manao, o ka hana @@@ aohe ikeia aku.  I ka manawa e makemake ai@k@kahi kanaka mahiai e hooulu i kekahi mea@@@@ o kana hana inua loa ioa ka waele ana a maikai i kahi e kanu aku ai i ka mea i makemake @@@ @@@@@@.  A i ka inanawa e lulu aku ai i ka ano@@ awa me ka hoomaʻu mau i ka way ame ka olao ana i ka nahelehele e ulu aw ana, i ole e lilo ka @@helehele i mea hoopoino i ka mea kanu, aole e @@ hua ka mea i kanuia, a e hauoli ana oia.  no ka @@@@ ua waiwai ka luhi ana, ua loaa ka mea i make makeia.  Sole on a makemake e make kana mea i @anu ai. aka. e nui aku, e ulu aku a mahuahua i @@@ ka pomaikai, a i lehulehu aku hoi na mea ulu @ hela ame keia ano ana e hooulu ai.  O na mea ho@poino apau o kela ame keia ano i na mea ana i hooulu ai oia kana e makaala mau ai e huhuki a @@@@ i ke ahi.

 

Mamua o ko ke kanaka mahiai hioulu ana i @@kahi mea e nana mua ana oia he anoano maikai paha.  a i @@@, he anoano mi@@ino a iʻo ole palia, o ka anoano maikai oia kana e hooulu a o ka ano-ano maikai ole a iʻo ole, kiola.  O kekahi hana mua @@ ana e nana a e huli pono ai oia ke ano o ka lepo.  maikai a maikai ole; in a e ike ana oia aole i kupono ka mea ana i makemake ai e hooulu ma kahi o ka lepo i kupono ole no is mea kanu, o kana hana mua oia ka imi ana i kekahi mea e momona ai ka lepo.  i kupono no kana mea kanu i makemake ai e hooulu.  O kekahi hana ana oia no ka nana ana in a he aina wai ai.  i hiki ai e hoouluia kana mau mea kanu: o kekahi hana ana e nana ai oia ka mai-kai o ke alanui.  i hiki i kana mau mea e hooulu ai ke laweia aku i ka makeke, a i ole i ke awakumoku paha.  O keia kana mau hana makaala mua.

 

Aole i kaawale ae ka hana e hooulu ai i ka lahui mai keia hana ae a ke kanaka mahiai.  O ke kahua lepo momona kahi e hooluia ai ka lahui oia no na kaikamahine Hawaii oiaio o keia la; e hoomomo-maia lakou e pono ai: ka mua, ma ke aʻo maikai ana ia lakou maloko o na home: e malama pono ia lakou me ka pulama loa e komo ole ai kekahi ki-kania i loko o ia mala a kihapai; e hoonaauao mai-kai ia e loaa ai ia lakou ka hoopono oiaio; e hoo-lakoia lakou me na mea hoonaauao; e alakaiia la-kou ma na hana pono: a aʻoia lakou i ka hana ma-loko o ka home, a me kakahi mau hana maikai @ @@ @ hoike ana i ka makee ia lakou, me ke kau aku @@@ manaolana e lilo ana lakou i mau kumulaau nui no ka hookawowo hou ana i ka lahui, a me ia mau noho maemae o lakou a i ka lahui, a me is mau noho maemae o lakoua i ka manawa e hoo-liloia aku ai i ke kane.  i hua koke ana, no ka mea, @@ maikai ka malamaia ana, a in a hookahi kaukani @aikamahine maemae o keia ano.  a hookahi hua @haha e loaa mai ana mailoko mai o kela ame keia o lakou, ua like ia me hookahi kawkani keiki e loaa ana i ka makahiki.  a i ka lua aku o ka makahiki e palua iho ana.  a i ke kolu aku, e pakoluia iho ana.  he haahaa loa keia heluna ae la o hookahi kaukani, @@ ka mea.  i keia la aia ma kahi o na kaukani kaokamahine Hawaii oiaio o ka hanauna hou e pii mai nei.  ua like ia me na kaukani keiki i ka makahiki.  @ ka ulu koke no ia o ka lahui.  pau ka auwe hou ma no ka nalowale loa aku o ka lahui Hawaii. 

 

Aole i pau ka hana malaila, e like me ka pau ole @ ka hana a ke kanaka Mahiai mahope iho o kona @@@ ana i na hua o kana hana, e makemake ana ioa @ makeke a i awakumoku paha,  kahi o kana may aku i kekahi wahi no ka hoolilo ana aku; pela no waiwai i hooulu ai e hooliloia aku ai.  a i ole lawaia ka pau ole o ka hana mahope o ka @@@@ ana o ke kaikamahine i ke kane a loaa ka laua keiki.  Aole ka @@@@ ana a loaa ke keiki pau iho la no ka hana @alaila. aole; e pono i ke aupuni e haawi mai i @ana paa mau na ke kane i mau ke ola ana me ka maikai; eia hou. e heewi mai ke aupuni i wahi apa@@ aina no laua iho a malaila e hookawowo ai i ka laua mau pua. Ina ekolu kaukani ohana o keia @@ ekolu kaukani keiki ia i ia makahiki a emi @@@ mai paha. a i ka hala ana o umi makahiki, pa @@@ aku i ka ekolu kaukani, ehia ia? O ka ulu no @ o ka lahui. pau ka olelo ana i ke emi o ka lahui @ @ naluwale aku ana.

 

Eia hou in a no ka lahui Hawaii oiaio ka oleloia no ka nalowale loa aku, alaila e pono ka poe kaukanawai e hana mai i kanawai aole e mare na kaikamahine Hawaii na lahui e, i na kanaka Hawaii wale no. aka he hana paakiki loa is. Ke hanaia mai nei anei keia hana hooulu lahui i keia la, a aole anei? Nui na kula keikikane ame na kula kaikamahine maloko o ke Teritore o Hawaii, he mau @@@@@@ maikai aia iloko o ia mau kula no ka hooulu ana i ka lahui; he hana maikai a naauao no ka hooulu lahui ana ka hoohui ana i na keikikani Haawaii ame na kaikamahine Hawaii ma ka berita maemae o ka mare, mahope o ka puka pono ana kana hana paa mau e pono ai ko laua noho ana aku. He hana hiki loa keia e hanaia, in a no ka hookoia aku, e ikeia ana ka hua.

 

Aohe pili o ka huaolelo makaala i ka poe hiki ke hoomaopopo i ka manao, ka hana ame ke ano o ia huaolelo, aka, no ka poe i piha me na manao epa e hoao ana e loaa ko lakou pomaikai ma ia hana, ua hihia a poino kekahi poe mamuli o ia hana kolohe a kekahi poe, a he nui ia poe maluna o ka ili honua e ola mai nei, ua hoikeamaka ae kekahi poe i ka lakou mau hana a ke hoopue mai new kekahi poe me ka ike ole ia aku, a e i aku paha he manawa a hanaia mai kekahi mau hana epa, a mamua o ka @o@a ana mai o ia manawa he pono e makaala mau.

 

Eia ke paaia mai nei kekahi haole Kelemania ma ka inoa o Frederick Franz malalo o ka malu o ka @@amuku Amerika no ka hewa oia kona hana ana i kekahi mau pepa dala apuka.  Ua hala ae nei Haole hana dala apuka e na luna aupuni federala, a pela me na makaikiu pu o ke aupuni kulanakau hale a@e kalana, a ma keia mau la iho la no kona paa ana ae i ka hopuia me ka hoike maoli ana ae no on a i kona hewa, me ka hoakaka ana ae i ke kumu o kona hana ana ia mau @ila dala apuk.  Ua lehulehu na bila dala a new Haole o ka hoolilo ana aku i krkshi poe a ua loaa mai iaia na dala maoli, a me ia mau dala i loaa au kona ola ana i na la lehulehi i hala aku la.  Mawaena o na Paka mea halekuai lehulehu i hoopolokiaia e nei Haole, he mau Kepani kekahi, a me he mea la ke hele mai nei paha kekahi bila dala apuka i ka loa ame ka laula, a ke paaia mai nei paha e kekahi poe, no laila @ ka poe i loaa he manao hoohuoi no kekahi bila. @ keia ka manawa pono e hoike ae ai i ka @@amuku Amerika me ke kali ole.

 

Ma kekahi mau la aku nei ua paa kekahi mea imi pomaikai ma ke ano epa ma ka inoa o Harry Ah Fong, no kona hele ana e hoopunipuni i kekahi poe he akena oia na ka Hui Piano a Thayer, a au noi aku i kekahi poe no ka waiho mai i kekahi mau kauoha no kekahi mau piano, a ua lawe mai i kekahi mau dala mai kauoha no kekahi mau piano, a ua lawe mai i kekahi mau dala mai kekahi poe mai ma Molokai; aole ma Molokai walu no oia i hana ai ia imi pomaikai ma ke ano epa, aka ma Kauai kekahi, a he kanaka no hoi oia i paa mua i loko o ka halepaahao no keia hana epa hookahi no.  E makaala loa e ka lehulehu no keia poe ano kolohe, i ka manawa e maalo aku ai na kanaka o keia ano ma na ipukahale e pono e imi mua i ka oiaio he akena oia no ka hui ana e hana ana, a mai wikiwiki i ke kuai i kekahi mea mai iaia aku me ka maopopo mua ole.

 

He mau makahiki lehulehu i hala aku nei ua punihei kekahi poe i kekahi kanaka o ka hele ana aku a olelo he komite oia i hookohuia no ke noi dala ana no kekahi halepule, aohe nae he oiaio o ia mau olelo, o ke dala i loaa mai ka poe mai i puni i kana mau olelo, ua pua iaia no na hooliloo o kona noho hemahema, ana o ka hope o ia mea epa oia kona paa ana i ka halepaahao.

 

Ua paa kekahi kanaka i loko o ka halepaahao no ka imi pomaikai ma ke ano epa, oia kona hoopunipuni ana he makai oia a ua hopuia kekahi poe, a mamuli o ko lakou uku ana mai i kekahi huina dala nui pela i hookuuia aku ai, eia nae ua ikeia ia hana mahope mai, a o ka hopena at la kela o ka mea i epa i kekahi poe.

 

Ma keia mau la koke iho la no elua mau Kepani kalaiwa ia puhiia e kekahi mau kanaka opio kolohe, a lilo he $25 a kekahi a he 44 a kekahi, a ke paaia mai nei ua mau kanaka opio kolohe a powa la maloko o ka halepaahao. 

 

He nui aku na hana epa a kolohe inoino o keia ano i hoikeia ae la, aka, ua lawa keia no ka hoike-ike ana aku i ka lehulehu, o keia mau hana ino i hanaia aole i pau, e i hou aku ana no imua, a nolaila keia aʻo mua aku i ka lehulehu, a o ka oi aku i kekahi mau kalaiwa.  mai puni wale aku i ke koi mai a kekahi mau koa a mau kanaka paha e lawe i kekahi wahi loihi mahope aku o ka poeleele ana, o like anei ka hopena e loaa ana me ko na Kepani kalaiwa i powaia ai ma ke alanui Houghtailing a ma ka puu o Makiki i kekahi mau la o ka pule @ hala aku la. 

 

A oiai he nui na aihue e hanaia mai nei maloko o na home o kekahi poe, o ka poe he mau kenikeni ka lakou e pono e hoahu maloko o na banako, kahi maluhia, aole i ikeia aku ka manawa a ke kolohe e komo mai ai a loaa ka hoaa, a i ole, poino pu pha me ke ola.  O kekahi keia o na hana e koi aku ana i ka lehulehu e makaala.  E makaala no kou epaia mai e kahi hoakanaka, e makaala no kou mau pomaikai.  e makaala no kou kelana, a e makaala no kou ola.

 

E loaa ana i na wahine o Honolulu nei he manawa kupono e holo balota ai ma ke koho balota laula e malamaia ana maloko at nei i ka mahina o Novemaba e hiki mai ana in a no ke aponoia mai o ka hoololi kumukanawai e ka ahaolelo o ka mokuaina e manaolanaia aku nei e apono mai ana i ka hoololi kumukanawai, i loaa ai ka mana koho balota like i na wahine elike me ko na kane.  Ina e loaa iʻo mai ana ia pono i na wahine, pehea ne kane e hoohemahema mai nei ia pono nui?  Ano ka manawa pono, hele ai e hoopaa i na inoa i loaa ka mana koho i Oktoba ae nei.

 

Uahoopaneeia ha hoolohe a@a i ka @@@@@ o ka Loio MeBride ahiki i ka hoi ana mai o ka Lunakanawai De Bolt mai Wailuku mai.

 

E nana ae e ka poe koho balota i ka @@@laha e pili ana i ua mahele kono i loli na palena o na mahele koho a@e na wahi koho ma kekahi wahi o keia pepa.

 

O Mr. J. K. Mokumaia ana kekahi moho lunamakaainana e holo mai ana ma ka paa batola Demokarata mai ka Apana Elima mai, elike me ia ana o ka hoike ana ae.

 

Ina no ka holopono mai o ka hoololi kumukanawai pili koho balota o na wahine, elike me ia e loheeloheia aku nei e loaa ana ka mana koho oalota i na wahine o koho ai i ka Peresidena. 

 

He mau kumukula ka hele e ike i ka Pali o Kalalau a nalowale iloko o ka hihipe ame ka nahele o ia hapa komohana o ia mokupuni a ua nui ke haʻohaʻoia a ua huli nui ia aku a loaa.

 

O George Kekoa Ah Nee o Waipahu ka i hoike ae ioa ana kekahi noho lunamakaainana e holo anaʻma ka paa balota Demokarata, a ua hoike pu ae oia i kona kue i ka @ila hoopulapula i na Hawaii.

 

Aole i aponoita e ka papa ka palapala hoihoi aihana a John Hodges, ka lunahoohana o na makeke teritore ame kulanakauhale, ua loaa ae ka leka.  Ua heluheluia a ua wahioia ma kahi o na pelapala.

 

He ehiku mai paa@are i aponoia mai e ka aha kaapuni a ka lunakanawai J. J. Banks e hookaawale ma ka Poalua nei no na kumu maikai, oia ka malama ole i ke ola, ka pepehi mau ia ame ka haalele wahi moe.

 

Ma ka la hope o ka @@hina aku la o @ulai i hala i hookuuia mai ai o James Pohina, Billy Aylett ame ko laua mau hoa e ae elua o ke noi ana e uku hoomauia mai ka Bana Hawaiia mai, a e uku hoomauia ana.

 

Ua waiho aku o R. A. Kinney i kona kulana kapena no ka puali kinaiahi o Makiki ma hope o kona paa ana ia kulana no na makahiki he 12, a he papaaina ka i haawiia no kona hanohano ma ke ahiahi Sabati iho nei.

 

Ma ka hoike a ka Makai Nui C. H. Rose o ka waiho ana ae mamua o ka papa lunakiai ma ka halawai o ka po Poalua nei, he $3602.85 na loaa i ka mahina o Iulai mai na hoopaʻi ame me koina mai i na ana apena. 

 

E hoakaka ana ka Hilo Tribune, elike me ka lono i hoikeia aku ia nupepa e ka poe, i holo ae e makakai ia Kohala, ke @@@@@@ia mai la ka halehana halakahiki o Kohala me ka awiwi i ka makaukau mamua ae o keia kikina halakahiki ae.

 

Lehulehu na olelo hooholo i aponoia e ka Meia J. H. Wilson i hoike ia ae i ka papa ma ka halawai o ka po Poalua aei e pili ana i na haua hou ame na ukuhana i hoomahuahua hou ia ae o kekahi mau luna o ke aupuni kulanakauhale.

 

O kahi mokukuna Annie E. i loaa aku ai i ka mokuahi Kukui o ka oiahana halaipukukui, no ka hiki ole ke kolo mai a hoea o Kauai no ka piha i ke kai. ua puhiia ia i ke ahi i ole e lilo i mea hoopoino i na moku e holo ana ma ka moana.

 

Oiai o Morikawa, he Kepani kalaiwa kaa no Hamakua, Hawaii, e holo an no Hilo me kekahi mau ohua maluna o kana kaa, a i ka hiki ana ma kekahi wahi ua hu ke kaa a haule i ka pali he 20 kapuai ke kiekie a make loa ioa, a pakele no na ohua.

 

Ua hoihoi hou ia aku ka Loio Kalana E. R. Bivens o Maui ma kona kulana mua e ka Lunakanawai De Bolt ma ka manawa o ka noho ana o ua lunakanawai e malama i ka aha aapuni ma Wailuku ma kahi o ka Lunakanawai L. L. Burr i hala aku no Amerika. 

 

O ke ahí kupanaha me ka maopopo ole o ke kumu o ka ana ae ma ka mahiko o Ewa ma kekahi la o ka pule aku la i hala us manaoia he ahi puhi maoliia i loaa ia manao koho mamuli o ka hoopauia ana mai o kekahi o na alakai o ka hui uniona o na limahana mai ka hana mai.

 

E hoakaka ana ka Nupepa Maui News i ka hooholo ana o ka oihana kalepa o ia kalana e auhauia na waiwai apau e komo aky ana ma Maui i 10 kekeka no ke tona i loaa kekahi waihona dala no ka hakaka ana me na maʻilele o oili ae ana i waena o na kanaka ma ia kalana mamuli o ke noi a na kauka o Maui no ka hakaka ana me ka maʻi @@@ ina nei mua aku.

 

BELFAST, Aug. 17-O ka haunaele e hoomaka ai maanei ma ke Sabati, ua ala hou ae ma ka la i nehinei ma ka manawa a ka ahakanaka i komo pu mai ai a hailuku aku la i na makai me na pohaku.

 

LONDON, Aug. 16.-Ua komo loa mai iloko o ua laina a na koa Polani ka pualikoa kaualoa Rukini a kaua ana ma kehua kaua ma ka hapa akau no ke komo aku iloko o Warsaw.  Ua komo mai lakou ahiki i ke kulauakauhale o Prega.

 

RALEIGH N. C. Aug. 13.- O ke apono ana i ka hoololi o ke kumukanawai federala no ke koho balota o na wahine ua hoolalaia maloko o kekahi olelo hooholo i waihoia aky iloko o ka ahaolelo mokyaina e kekahi alakai Repubalike i keia la.

 

WASHINGTON, Aug. 13.- Mamuli o ke noi pinepineia no ko Amerika kokua aky ia Polani, ua hooniia ae ka noonoo o ke kakauoliulo o ka oihana kaua a ke noonoo nei no ia noi a ke Keikialii Lubor@@@ski, ke kuhina o Polani, no ka ae ana aku e kaia i mau lako kana ame na poka mai Amerika aku.

 

Aohe oiaio iloko o ka moolelo e noakaka ana he papainoa no ua auatoe kekahi i hoolalaia mailoko mai o ke komite kuwaena Repubalike o ke Teritore, e like me ia a Lorrin Andrews, ka lunahoomalu o ke komite kuwaena, i ka hoike ana ae in a ka Poaha aku la o ka p@@e i hala.  O ka moolelo i hoopukaia ae e ka nipepa ahiahi aohe kahua o ka meakalaau meahou nana i kakau ia manao aohe i kipa aku e ike ia Mr. Andrews, a loaa mai ai kekahi hoike aiaio mai iaia mai, a wahi ka a ka mwakakau meahou no ka nupepa ahiahi o ka hokik oiaiao mai iaia mai a wahi ka aka ana aku iaia he mwahou maikai ka ia. 

 

Aole i hoohui kai ke moniate kuwaena iaia iho me ua hana hakoko no je komo baloka wau moho a ole no ia kono e hoano iki ana e haua hakoko no ke komo iki ana e kaua pela, elike me ka loihi o koʻu noho aua ma ke poo o keia komite.  wahi a Mr. Andrews.  Ma hope aku o ka pau ana o ke koho baloka no ke koho ana i na moho, aole ka holo ana ma kekahi aoao mamua ae  hoakaka ana ka Nupepa Maui News i ka hooholo ana o ka oihana kalepa o ia kalana e auhauia na waiwai apau e komo aky ana ma Maui i 10 kekeka no ke tona i loaa kekahi waihona dala no ka hakaka ana me na. 

 

Mamuli ko lakou uku ana mai i kekahi huina dala nui pela i hookuuia aku ai, eia nae ua ikeia ia hana mahope mai, a o ka hopena at la kela o ka mea i epa i kekahi oia ka imi ana i kekahi mea e momona ai ka lepo i kaawale ae ka hana e hooulu ai i ka lahui mai keia hana ae a ke kanaka mahiai.  O ke kahua lepo momona kahi e hooluia ai ka lahui oia no na kaikamahine Hawaii oiaio o keia la; e hoomomo-maia lakou e pono ai: ka mua, ma ke aʻo maikai ana ia lakou maloko o na home: e malama pono ia lakou me ka pulama loa e komo ole ai kekahi ki-kania i loko o ia mala a kihapai. 

 

Eia hou in a no ka lahui Hawaii oiaio ka oleloia no ka nalowale loa aku, alaila e pono ka poe kaukanawai e hana mai i kanawai aole e mare na kaikamahine Hawaii na lahui e i kekahi mau pepa dala apuka.  Ua hala ae nei Haole hana dala apuka e na luna aupuni federala, a pela me na makaikiu pu o ke aupuni kulanakau hale na mea hoonaauao; e alakaiia la-kou ma na hana pono: a aʻoia lakou i ka hana ma-loko o ka home, a me kakahi mau i hoopukaia ae e ka nipepa ahiahi aohe kahua o ka meakalaau meahou nana i kakau ia manao aohe i kipa aku e ike a wahi ka a ka mwakakau meahou no ka nupepa ahiahi o ka hokik oiaiao mai iaia mai a wahi ka aka ana aku iaia he mwahou maikai ka ia makaala loa e ka lehulehu no keia poe ano kolohe, i ka manawa e maalo aku ai na kanaka o keia ano ma na ipukahale e pono e imi mua i ka oiaio he akena oia e ola mai nei, ua hoikeamaka ae kekahi poe i ka lakou mau hana a ke hoopue mai new kekahi poe me ka ike ole ia aku.