Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 34, 20 ʻAukake 1920 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KA MOOLELO O HEMA, KE KOAIE KU PALI O KA MAKANI KAILI ALOHA O KIPAHULU, MAUI.

 

Iaia nei e pii nei iluna, kau ae la oia i na pupuhi i kona waha, a kapi aku la ka @eo o ua pu la, e ko halulu ana iloko @ lipolipo uli o ka moana; a pio-o ae a na mea apau i keia leo hea o Kapu@. I ae la kekahi, he aha lea@ paha na Kauluhaimalama; a i ae la nei kekahi, aumoe hoi ha; in a paha he @ wa i lohe aku ai o Kauluhaimalama i keia leo e oli ana i keia mau @ mele.

A lilo e, a lilo e

A holo e, a holo e

A pee e, a pee e

A pee o Kaliikinopapalua

Hanai a Kaulu, i ke opu

Ahuawa o Hawanawana;

I ka puukolea o Hanamuia

Ke pii nei ke au, koho ka ipo;

O au aku Hina, o au mai Hina;

Na puloku a Kookooku

Lilo i Hiikua e lilo i Hiialo la,

I ke alo no o Kaulu e hele e

I ka loha ana o Kauluhaimalama i @ leo pa heaha manao iho la oia @ paha kana hanai ke puhenehene @. Hina auaku ame Hina-aumai; @ oia e pii nei e lana iluna o ka @ aku la @ i keia moa nui poa @ keia ana e @ au; aole @ oia i @ hanai ia, ke keiki maka@ kona kaikuahine, Hinakaalualu@ ka mea ana e @ nei.

@ i hoea ae ai iluna o ka ilikai, @ la oia i kana pupuaulama ilu@ e pouliuli ana no, holo aku la @ malamalama nei o a maanei o ka ili@; ike aku la i keia kanaka e noho @ iluna o na waa kaulua, ma kahi ma@ mai iaia aku; nana ae ia oia, ke @ la ke alaula o ke ao, ua pua @ kaipuleho a ka lawaia.

Oiai o Kauluhaimalama e nana ana i @ kanaka e lana nei i ka moana le@ naiu wale iho la no oia iloko on a @ la hoi ka hana a kela kanaka ma @ wahi! Na kela puoho o ka @ lima o Kauluhaimalama, e emi lii@ iho ana e pio, oiai ke pualena o ke @ pii ae ana; na ia mea i hoani mai @, ike mai la oia i keia kanaka kino @ loihi, e noho ana iluna o kekahi mea poepoe ololo, e paa ana i @ i ka lima, a e nana mai ana @. La wa pu no hoi i lulumi hou iho @ ka iʻa nui e paa la i kana makau. @ Hema i huli mai ai, ike aku la o Kauluhaimalama i na hiona o keia kei @ uʻi, mahalo iho la oia iloko ona; @ nae oia i hauli mua, o kona hoa ka@ aku ana ia o ka ikaika a o ka hoapa o heleuluulu hoi o ke kai loa.

@ wa i ike aku ai oia i ke ku ana ae @ ua kanaka opio nei iluna a maloʻeloʻe, @ aku la oia iluna o ka piko o Wa@ iwaena o na waa kaulua on a; ma @ kona lima akau i kana aho lawaia, a huli mai la kona alo i ka hope o kona mau waa. Ke hele ae la e ikeia ka ili o ke kanaka i kela manawa, ike mai la oia i keia manu nui e lele papio aku @ i ka aui ale; i wale iho la no @ iloko one--eia ka wau i ka moana @, ke hele mai nei ke kuahiwi o Hawaii Nui Wakea, a kohu manu, aia no nei o Kauluhaimalama ke nana hoomau @ la i ke ku a ke kanaka uʻi, ike mai @ oia e paa ana ka lima akau o ua kanaka nei i ke kaula lino, e moe pololei ana iloko o ke kai; olelo wale iho la no @ Kauluhaimalama iloko ona--he lawaiʻa paumeume puhi iniiniki ili o ka paʻala, e pau ai ka ai i ka manumanu, a kuʻikuʻi iho ai a, haena na ihu; aohe @ hala, he ku na ka laau lola ole o @, ua lula ia e ka ua a oki kanahele; ai ana no i kalo moʻa, i ke kalo Mana ulika ka--kikii o Moeawakea. hele mai la oe i ka moana lewa paʻu hewa ananei paha ua paka kike pua hala o Naue i ke kai, a kunahihi ae ka @ o ka ulu kauheana i Halena, a lena @ lena i kai, ike iaʻu la, puke; a nolu wale iho la no iloko on a ka loloku wehiwa o ka mahalo nui

Me na maka piha hauoli o Hema e nana mai nei ihope o koua mau waa, @ nai la ka haili a loko no kana mea aloha; nolaila, hapai ae la oia i keia mau lalani mele kaukau.

Ka Puke Pahapahe a Hema

Aia la, aia la, aia la

Aia la o Hawaii Nui a Kane

I lele kau mehameha

Ke waha mai la ma ke kua o ka moku;

lele ana ka hauli o ka moku,

Iluna me he manu la.

Aia la ke ohi mai la

I ke alihi o Poloula;

Ka hoku e wela ai ka maka o Koni@

Ua ao e, aia o Hikikaelia iluna;

Aia na maka o Unulau ke haka mai la,

Na maka o hina iluna o Kaumakani;

Eia ka Ahiale o ka papaku, haoa

E Ku e, kohiʻa i paa--ka iʻa a kaua.

E paa e Pupuwaiakola, ka aha puupaa;

Paa o Kekukaipaoa, ka iʻa nui

Eia la ke eku nei i ka pho o @

Lou aku la na makou pukolu

I ka puu o ka Lawakea,

Ua monimoni aleale i na onohi o Kau@;

Ka waunu Pakole a ka lawaiʻa o ke aumoe,

Lilo ka ulumahaloa o ka Paepaenuia@;

E Papa e, e Hoohokukalani,

Na wahine i ka palena

O ka lihilihi la, mahalo e

Ua na, e Haloa e,

Ka lau nioniolo e, kohiʻa i paa.

I ka lohe ana o Kauluhaimalama i ka inoa okana hanaie, ua pii koke mai la kona @ kupouli, kiola aku la i ka huihui piko mai kona lima aku; a @, ua ao loa ae la, ua pau hoi ka a ana o ka wela, elike me ka kakou e ike nei; lehei mai la oia mailuna mai o Kapumaleolani, a ku iho la iluna o ka pupuaulama (piko), hopu aku la kona lima ia Kapumaleolani, a hoonou mai la me kona ikaika ma kahi o na waa o Hema e lana nei, me kona i ana iho iloko on a make oe iaʻu e kena laenui makawela; eia ka he kupua keia keiki uʻi opio aʻu e makahehi nei, malia no paha i hele ai ka lawaiʻa a ka moana lewa, a manae iho la o na maka okaʻu mea i @ ai, a moʻa ka pulehu, oia iho la ka maunu a keia laepaa. Kahea mai la oia ia Kapumaleolani i ka wa ana e hoonou mai ai--E Pupuwaikokoula e, e inu iho i ke kai, a puhi aku iluna o na waa o kahi keiki a piholo. Kahea aku oe ia Elepiame Elepao, e pii awiwi mai iluna nei, i piholo iho ia o na waa o kahi keiki, lana ai ka auwae kahi puku; ai aku a koe ka auhau, hoopae aku i ka honua; i hoi uwe i ke aloha o ka wahine, hoi uhane i ke alo o ka ohana; aole e waiho kona mau auhau i ko kakou wahi, he mu hauna, ho mu hono--a.

(Aole i pau.)

 

O LINK McCANDLESS ANA KEKAHI MOHO ELELE E HOLO ANA.

Ma ka Poalima aku la i ka pule i hala ka hoike ana ae o Link McCandless oia ana kekahi o na moho elele e alualu ana no ke kulana elele i ka ahaolelo lahui i keia kau hoho haloka, a ma ia la pu i hoikeia ae ai ka ka Elele Kalanianaole holo hou no kona koho hou ia mai no ka hoopiha pono ana i ka iwakalua o na makahiki o kona paa ana ia kulana. O ke Kauka J. H. Raymond o Maui kekahi moho e loheloheia aku nei e holo pu ana i keia kau ma ke ana he moho kuokoa, na ka hopena o ke koho haloke e hoike mai i ka mea o lakou e papahi ana i ka lei o ka lauakila. He mau moho e ae paha kekahi e holo ana he ninau paakiki mae ia i nei manawa, oiai nae ua hoopu aia ae no na inoa i kekahi mau moho, aka aohe i maopopo loa.

O ka Lunakanawai Wm. H. Heen kekahi inoa i hauwawaia ae a pela me ka Luuakanawai Kiekie James L. Coke, eia nae ua hoike ae ka Lunakanawai Heen i kona makemake ole e holo no ia kulana, a no ka Lunakanawai Coke hoi ua hoike ae oia aohe ana manawa i haawi ai i kana noonoo ana no ia kulana. Ma ka manawa a McCandless i hoike o na moho e lualu ana no ke kulana elele i Wakinekona o keia ka malalo nei kana mau mea o ka hoakaka ana ae.

"Ma kaʻu noonoo ana noʻu iho hookahi kumu oi aku o ke koʻikoʻi mamua o na kumu e ae e kupono loa ai e hoololi kakou i ka elele a e koho i kanaka hou ma kahi o ke elele mua i Wakinekona i keia kau. Ua koho ka lahui ia Mr. Kalanianaole i elele iloko o na makahiki he 18 i hala, a iloko o ia manawa ua hiki ole nae iaia ke hooiaio aku e loaa ai ka ike i ka ahaolelo lahui he teritore o Hawaii nei no Amerika.

Ua nanaia mai kakou e ko Amerika poe i keia la ma ke ano he lahui e, ho aupuni i kaokoa loa mai a Amerika mai, a he aupuni o Hawaii nei i onaia e kekahi o na aupuni e mawaho aku o Amerika, a i ka manawa e noonooia ai na hola haawina dala o ka ahaolelo lahui, ua poina ia kakou.

"Ua ikeia ma na loaa i ohiia maloko o ka halukuke wa lulu aku kakou i ko kakou haawina piha i ke aupuni makua, a pela no hoi i na loaa o ka haleleka ame ka oihana o na loaa kuloko. Ma ka makahiki i hala aku la he $12,000,000 i ohiia e ka oihana loaa kuloko a i hoounaia aku i ke aupuni federala mai Hawaii nei aku, no ia oihana hookahi wale ao keia mau dala ae la. No keia makahiki ua kohoia e loaa ana ma kahi o ke $40,000,000 i ka oihana loaa kuloko a e haawi ia aku ana ia mau dala apau i ke opuni federala. Nui maoli keia mau dala i ohiia m Hawaii nei e luluia aku nei no ke aupuni federala.

"Ma ke kau ahaolelo i hala ua hookaawale ke aupuni federala i kekahi mau haawina dala no na alanui maloko o Amerika iho, a no Hawaii nei ua haaleleia, aohe haawina dala i loaa mai no Hawaii nei, he hoike maopopo ia i ko Hawaii nei poina ia. I keia makahiki ua hookaawale ke aupuni federala he mau haawina dala no ka pomaikai. Nolaila ua manao au o keia ka manawa kupono no na kanaka o Hawaii nei e ula ae ai a koho i kekahi kanaka okkoa no ka holo ana aku i Wahinekona, no ka nana ana i ko lakou mau pono, a no ka hoike ana aku hoi e loaa ai ka ike maopopo i ka ahaolelo lahui, ua koʻikoʻi ka @ i kau ia mai maluna o keia teritore, a ua ai@ nui ke aupuni federala ia Hawaii no na pomaikai nui i loaa aku i ke aupuni federala mai Hawaii aku nei.

"Ina no koʻu kohoia a puka i keia koho baloka laula ae, a in a e hana ole ana au i kekahi mea iloko o na makahiki elua mawaho ae o ka hoike wale ana aku no i ka ahaolelo lahui he mahele o Hawaii nei no Amereika, alaila e uku ponoia ana lakou; o keia kekahi o na hana aʻu e hooikaika aku ana elike me ka hiki iaʻu ke hana."

 

HOIKE OKKOA KA POE POWA I KA PEPEHI AME KA POWA ANA.

Ma ka po o ka Poakahi nei ka hopena o ka huli ana a ka oihana makaikiu no kekahi mau kanaka opio eha, ka poo na lakou i pepehi hoomainoino a i powa i kekahi mau kalaiwa kaa otomobile Kepani ma kekahi mau wahi mehameha iloko iho o ke kulanakauhale, me ke kalaiwa ana i na kaa otomobile a lakou o ke kaili ana mai na kalaiwa mai ahiki i ka haalele ana ia mau kaa, mahope o ka hoole ana o na kalaiwa kaa Kepani i ka hooko aki i na makemake o kela poe kolohe mahope iho o ke aumoe me ke kua i na kauoha, ma ka manawa a Makaikia John Kellet i waiho ae ai o ka hoopii e kue ana ia Kalei Kelson, Albert K. Roberts, Willie Needham ame Sun Mun, no ka hewa powa maluna o na alanui.

Na Kalei Nelso, Sun Mun, ame Willie Needham i powa a i pepehi ia S. Iwasi, he kalaiwa kaa, ma ke alanui Houghtailing, ma ka po o ka Poalua o ka pule i hala aku la. Na Albert Roberts ame Sun Mun ame Needham hoi i pepehi a i powa ia Keiochi Fujita, ke kailaiwa kaa a lakou i hao ai me ka limaikaika mai iaia mai a lilo he $44. Aole oia wala ka lakou hana hoopoino i kela kalaiwa, mahope o ko lakou hao ana i kana dala ua kiolaia oia i ka pali, mai ka puu mai o Makiki. He $25 ka keia mau opio kolohe o ka hao ana mai ke Kepani mai ma ke alanui Houghtailing.

Ua hoike okoa ae o Kelson, Needham ame Mun i ko lakou hewa is Kellet, o Roberts ka mea o lakou i hole loa i kona manawa i ninauia aku ai.

Aole i piha ka makahiki o ko Roberts huikalaia ana e ke Kiaaaina mai ka halepaahao mai. Ua hoopaʻiia oia apau ke ola no ka wahi puupaa, he hewa i hanaia eia ma kela apono o ka mokupuni o Oahu, a ma ka 1911 i hoopaaia aku ai oia i ka halepaahao.

Ma ka la mua i hoikeia mai ai ka powaia ana o ke Kepani i hoomaka aku ai no makaikiu e hanu mahope o ka poe powa, a i ka hoikeia ana au o ka lua o na hihia oia ka powa ame ka pepehiia ana o ke kailaiwa Kepani maluna o ka puu o Makiki, ua palua iho ka hana ame ka hooikaika ana ma ko lakou aoao. He moowini loa ka ike i loaa ae i ka oihana makaikiu no ka huli ana aku, no ka pohihi loa o ka moolelo a na Kepani kalaiwa o ka hoike ana ae e pili ana i na helehelena o na ohua i kau ai maluna o ka laua kaa.

Eia nae, maloko o na hora he 24 o keia powaia ana o ke Kepani ma Mahiki ua paa ae la i na makakiu o Muu ame Needham, a ma ka po o ka Poakahi nei i pau pono ai i ka hopuia na kanaka aku i koe.

Ma ka po o ka Poalua o ka pule aku la i hala ua loaa ae la ia Shinizo Iwasi kekahi kaha no ke kaa otomobile e hoea aku no Kapalama, a i ka hoea ana aku o ke kaa he ekolu mau ohua i kau mai mai, a kauoha aku la iaia e holo no ke alanui Kalihi, a i ka hoea ana aku ilaila ua hoike aku la ua poe nei i ke kalaiwa e lawe is lakou nouka o Wailele, mauka loa o ke awawa o Kalihi. I ka hoea ana aku i Wailele ua noi hou aku la lakou e lawe ia lakou a kaa mauka aku o Wailele a ua hoole mai ke Kepani. Wahi ka a lakou o ka olelo ana aku i ke Kepani, e hele ana lakou e nana no kekahi hale piliwaiwai, me ka ae ole nae o ke Kepani, me ka hoi hou ana mai o lakou no ke kaona. I ka hoea ke Kepani i ka lawe hou ana aku ia lakou imua, a noi mai la e haawi aku i ka ukukaa, ana o ka hoike ana mai he $3.50.

Ma kela wahi i lele aku ai o Kulei Kelson a paa i na lima o ke kalaiwa a ha@ aku la iaia ma ke poo me kekahi omole. I ka newa ana aku o ke Kepani no ka on a a e hina aku ana iluna o ka honua oia ka manawa o Needham ame Mun i lele aku ai a hula ialoko o na pakeke o ka lole o ke Kepani la maluna o ke alanui a mamua o ko lakou haalele ana iho ua mahele iho o lakou, a ua loaa ka ia Mun ame Needham he $1.50 pakahi, elike me ka laua hoike, a iawai iho la ke koena aku o na dala, a o ka uwahi hoi ua kiolaia aku iloko o ka wai ma ke kahawai o Nuuanu.

Ma ka po Poaha mai, oiai o Keichi Fujita o kau ana maluna o kona kaa otomobile a e kakali ana ka no kekahi ohua mai kuaaina mai, hoea aku la o Roberts, Needham ame Mun, a olelo aku la e lawe ia lakou ma ke alanui Beritania mai ke alanui Aala aku, a no ka manao o Fujita he pono nei ua ae mai la oia i ka lakou noi a laweaku la ia lakou ma ke alanui Beretania aku, a i ka hoea ana i kekahi hale @ ma ke alanui Alapai, o Roberts ka i kauoha aku iaia e ku iho ke kaa a komo aku la oia iloko o kekahi halekuai e kelepona ai. Ua hoohuoi ke kalaiwa no ia hana a Roberts a no kana mauohua, nolaila hookomo iho la oia i kana mau dala apau iloko o kona mau kamaa.

Ia Roberts i hoi mai ai noluna o ke kaa ua ike mai la oia ia Fujita e hookomo ana i ke dala iloko o ua kamaa, @ olelo mai la ka e waiho no i kana mau dala iloko o kona nakeke. Oiai ke kaa e holo ana ma ke alanui Beritania huli ae la ka o Roberts a kamailio ae la i kona mau hoa, "Ke kakali mai la na wahine ia kakou maluna o ka puu o Makiki," a o kona manawa no ia i kauoha aku ai is Fujita e holo noluna o ia wahi.

Mahope o ke kau ana aku o lakou ma ka puu o Makiki aneane ma kekahi aoao mai o ka hale o Farm, kauoha aku la o Roberts i ke kalaiwa e ku iho ke kaa, a noi aku la e wawahi i kana bila o $20. I ke kalaiwa i hele ae ai mamua o ke kaa ma kahi o ke kukui no ka wawahi ana i ka bila, ua kuʻi ia aku la oia e Roberts, a hina ilalo a laweia ae la kona apo ili a hoopaaia ae la ua lima mahope o ke kua, a hoomaka lakou ekolu e huli i na pakeke o ke Kepani a loua he $44.

Hakaila no a loaa ma dala o ka holo aku la no ia o ua mau kanaka powa la ma ke alanui, mahope iho o ko lakou alokaa ana i ka lakou pio i ka pali. O kahi o ke Kepani i olokaaia mai ai he kuhoho loa, a ua kakaa aku ke kalaiwa ame ka paa o kona mau lima ame na wawae i ka hauhoaia, me ka hoopiha ia hoi o kona waha me ka hainaka ma kahi o ka aneane 60 a 70 paha kapuai ahiki i ka ili ana, a malaila oia i waiho ai no kekahi manawa me ka aneane a maule. Mahope iho ua hooikaika oia a hema kona wawae ame ka lima, ua hoi wawae aku la oia no kona hale, a mailaila ae i hoike ae ai i ka oihana makai no kona powa a pepehiia ana.

Ma kela holo ana aku a na kanaka powa, na Roberts i kalaiwa ke kaa, ua holo mai la lakou ma ke alanui Makiki a holo loa mai la ahiki i ke alanui Pau@, a malaila aku a i ke alanui Nuuanu, ke alanui Kauka, ke alanui Liliha ahiki i ke alanui Buckle, a malaila i haaleleia ai ke kaa, a hele wawae nui aku la ma ia wahi, a malaila lakou i mahele ai i na waiwaipio a lakou.

"He $7 iaʻu, a he $8 ia Sun," wahi a Needham o ka hoike ana ae, a ia Roberts ke koena aku o na dala."

 

KOʻIKOʻI NA KULUPAKAUA MA AIEA AME WAIMANALO

Ua hala aku na la auauwe i ka papaala a ke hele aku nei i na la e manaoana mau aku ai e hoohaniniia mai ana na kulupakaua mai na kiowai mai o Kulanihakoi. Ma ka po o ka Poalima aku la o ka pule i hala he mau kuaua koʻikoʻi ka i nininiia iho maluna o na aina mahiko o Waimanalo, a maluna o na aina mahiko o Honolulu; ma Waimanalo he .23 iniha ka mea i ikeia ma ke ana wai, a ma na mahiko hope he .17 iniho ke ana wai.

Ma na mahiko apau o Oahu he 10,699 mai limahana , a no na limahana noho paa ma na mahiko oia na Kepani he 3362 mawaho ae o na limahana e ae, he heluna oi iki aku mamua o ko ka Poalima o kela pule aku no na mahiko apau eono maluna o Oahu, elike me ia e hoikeia ae ai ka huina i kela ame keia la i ka ahahai a ka poe mahiko.

Ma ka hoike o ka Poaono iho nei no ka heluna o na limahana ma na lahui mai ka poe hoopiha kaa, ka nui o na tona @opaa i loaa i kela ame keia la ame na hora i hanaia e na halewili, elike ia me ia malalo nei.

Mahiko o Honolulu--045 Pilipino, ua lahui like ole, 40; Kepani, 00; na limahana noho paa mau ole, 266; na wahine noho paa ole, 75; huina, 1963; 358 mau kaa i hoopihaia, he 93 mau tona kopaa a he 20 mau hora i hanaia.

Oahu Sugar Co--704 Pilipino, 324 Pake, 194 Korea, 289 lahui e ae, 1004 Kepani, 135 mau limahana noho paa ole, 28 mau wahine noho paa ole, huina 2778; 634 mau kaa i hoopihaia; 217 mau tona kopaa i hanaia.

Ewa Plantation Co., 724 Pilipino, 469 mau lahui like ole, 602 Kepani, 192 mau kane noho paa ole, 55 mau wahine noho paa ole, huina, 2152; 427 mau kaa i hoopihia, he 23 mau hora i hanaia e ka wili, a he 173 mau tona kopaa i hanaia.

Waialua Agri. Co., 942 Pilipino, 823 mau lahui e ae, 798 Kepani, huina 2558; na tona kopaa i hanaia, 132; he 22 mau hora i hanaia e ka wili.

Waimanalo, 161 Pilipino, 105 mau limahana lahui like ole, 187 Kepani, huina, 453; 12 tona kopaa i hanaia; 46 mau kaa i hoopihaia.

Mahiko o Kahuku, 511 Pilipino, 256 mau lahui like ole, 62 Kepani kane, 34 Kepani wahine , 42 mau keiki oo ole, huina, 785, 26 tona kopaa i hanaia. E hoea hou ole mai na olohani a na limahana ma na mahiko ma nei mua aku e pono ai.

 

UA HALA NA LA KUKAHAOA O HAWAII UA HAULE MAI KA UA

I kulike me ka lono he mau kuaua koʻikoʻi ka hanini iho ma ka Mokupuni o Keawe i kela mau la kakaikahi aku la i hala, o na moku o Hawaii i auwe ai i ka papaala i na la i hala aku ua hoohauoliia, a no ka apana ka o Hamakua, ua kukele hina ka lau akolea i ka ua mea o ke koʻikoʻi o na kuaua i haule iho malaila, ekolu iniha wai ma Paauhau a ma Kukuihaele, a he 4 iniha ma Honokaa. O ka huli Koolau ka o Hawaii na wahi koʻikoʻi loa o na kuaua i haule iho, oia hoi mai Hilo a hoea i Kohala. Ma na camp like ole ka o ka mahiko o Olaa he 1.60 iniha ke ana wai. Ma Maui hoi i na wahi koʻikoʻi loa o ka ua o ka haule ana iho aia ma na Koolau, a maluna o ke kuahiwi a ma ka hana luna o Kula, a kilihuna mai ma na wahi haahaa.

 

MOOLELO O KA HOIKE HUI O NA KULA SABATI AME NA C. E. MAUI HIKINA

Mr. Lunahooponopono  o ka Nupepa Kuokoa, Aloha oe:--E oluolu mai kou ahonui i kekahi runi kaawale o ka hiwahiwa a ka lahui, no kela poomanao e kau ae la maluna, a nau ia e uwila aku apuni na moku.

Ma ka la 8 o Augate iho nei i malamaia ai ka hoike hui o na Kula Sabati ame na Ahahui C. E. o Mui Hikina ma ka luakini o Wananalua, hana.

O na Kula Sabati ame na C. E. i akoakoa mai ma keia hoike hui, eia no keia malalo iho nei penei:

K. S. âme C. E. o Wahinepee; K. S. ame C. F. o Keanae; K. S. ame C. E o Wananalua.

Mamua o ka hooloaa mua ana aku i ka ike i na makamaka heluhelu o ka Nupepa Koukoa, no na mea e pili ana i na hana hoike Kula Sabati ame C. E., he mea pono no i ka meakakau e hooloaa mua aku i na hana i lawelawe mua ia e na K. S. ame C. E.

Ma ka Poaono mamua iho o ka la e malamaia ai na hana hoike, oia ka la 7 o Augate, ma ia po i malamaia ai he anaina ahamele. He anaina nui ka i akoakoa ae ma keia ahamele, mai na K. S., no lakou no na inoa i hoikeia ae nei maluna, mai ia lakou no na himeni ahamele i mele ia mai ai.

Na hana hoike K. S., ma ke Sabati ae, Augate 8, i malamaia ai na hana hoike. Hoomakaia ka malama ana i na hana hoike ma ka hora 10 am, malalo o ke alakai ana a ke K. K. S. Nui a komite @ o na C. E. J. W. Kawaakoa.

Na ke K. S. ame C. E. o Wahinepee, i kakele mua ae i ke kahua o na hana hoike; he 4 haumana o keia papa; elua makuakane ame elua mau makuahine. He poe haumana wale no keia i hele a ulu ko-kea. O ka lakou haawina ma ka Hoaloha, ka haawina o ka mahina o Ianuari o keia makahiki. He nui ka paanaau o ka lakou haawina. Ua like ka paanaau o ka lakou haawina o ka lakou haawina ma ka poe e mele ana i na mele hooaeae o ka wa kahiko. O na mele himeni he ku i ka uʻi; hoomauia aku.

Ke K.S. ame C.E. mai o Kawaikau o Keanae; he 12 haumana o keia papa; aole no he hoohewahewa ana no keia kula, oiai ma na hoike o na haawina ame na himeni i meleia mai, he ku i ka nani ame ka ilihia. Aia iloko o keia paap kekahi wahi opio wahine uuku, a o kona wahi leo ma ka himeni he u’i maoli ame ke ku no hoi i ka nani. Ma ka hoomaopopo aku a kou mea kakau nei i keia moolelo ua like loa ka leo o keia wahi kaikamahine uuku me ka leo o kekahi canary bird.

Ke K. S. ame C. E. mai o ka malu hekuawaawa o Nahiku; heekolu no haumana o keia kula. He makuahine, he kaikamahine ame ka makuakane; a o keia poe apau no ka home hookahi no ia; o ka lakou haawina ma ka Hoaloha, mahina o Maraki, pela no me na mane o ke K. S. ame C. E.

Ke K. S. mai o Wananalua, Hana, kahi hoi o ke kahua o ka hana o na K. S. ame C. E. i akoakoa mai ai; he 12 ka nui o na haumana o keia kula; ka ka lakou haawina ma ka Hoaloha, o ka mahina o Aperila.

He mea pahaohao no ke hoike aku, aole papa K. S. o na pokii mai keia kula mai, oiai n hoi o ke kikowaena keia o na Kula Sabati o Maui Hikina, a pela pu no hoi me na C. E.

Eia nae ka mea i ikeia e ka lehulehu i akoakoa ae ma keia hoike hui, aole loa he papa o na pokii i ikeia. Nolaila ke ninau nei ka mea e kakau nei i keia moolelo, nowai la keia hemahema ame keia pilikia. He minamina nui ka mea e kakau nei i keia moolelo, a pela pu no paha ka poe e ae i ikemaka i na hana ma keia la. Eia pu ke pii ae nei ke kulana i keia kulanakauhale o Hana ma ke kulana piha i na hale hou. Eia ke kukulu ia nei kekahihale nui iloko o ka pa luakini o Wananalua, he Mission Hall, nona ka nui he 60 kapuai loa a he 40 kapuai laula.

Heaha ke kohu ke olelo ae no keia hale in a aole iho la na pokii Kula Sabati; makia nae paha ua loaa iʻo n ohe mau haumana o ka papa o na pokii ma keia K. S.; a ke aʻoia nei no paha. Nokeaha hoi ka hoike ole ia ana ae hoi o ia me maikai i ka la i malamaia ai na hana hoike hui o na Kula Sabati.

Ke K. S. âme C. E. o Kaupo, o keia uo ka hopena o na kula i hoikeia. He 13 haumana o keia Kula Sabati, a o ka akou haawina ma ka Hoaoha, ka haawina hoihope o ka mahina o Iune o keia makahiki; paanlaau na haawina.

Mahope iho o keia Kula Sabati i hapaiia ai na hana lulu dala; o ka huina o na loaa ma ka lulu ia ana he $90; na loaa o ka ahamele o ka po Poaono he $101; huina nui, $191.

O keia iho la ka panina hope o na hana hoike Kula Sabati, a oiaia he wa ia no na manao paipai, ua hoolauna ia mai ka akena o na Kula Sabati, Miss Hill, o keia no hoi kekahi malihini hanohano o keia la. Ua noi ia aku ka oluolu o ka lunakanawai o ka apana o Hana, Howard Palakiko, i maheleolelo. Mai keia @ mai na olelo aʻo maikai, e paipai mai ana i na makua mea keiki e hookuu mai i na keiki loko o na hana Kula Sabati.

Mahope o keia makuahine, he mau olelo paipai mai ka lunakanawai mai, Rev. J. P. Inaina mai, a i ke K. K. S. Nui na manao paipai hope loa, a hookuuia ke anaina.

Ua hoi aku na mea apau ma ke keena mahope o ka luakini, aia malaila na mea i hoomakaukauia no ke kino e oluolu ai. Ua ai a lawa i na mea i hoomakaukauia e ke Kula Sabati o Wananalua.

Ma ka hora 1:30 pm i noho ae ai ka halawai hana hui o na K. S. ame na C. E. o Maui Hikina, no ka noonoo ana i kahi ame ka manawa e hoike hui hou ai.

Ua noho lunahoomaluia keia halawai e ke K. K. S. Nui, Hon. J. W. Kawaakoa. Ma ke noi a D. W. Napihaa o Keanae, e hoike hui hou na Kula Sabati ma Nahiku, ua hooholo loa ia elike me ke noi, a iloko o ka mahina o Dekemaba o keia makahiki e hoike ai. O ka la nae e hoike ai, ua waiho ia aku ia na ke Kahu Kula Sabati Nui e hoolaha ae.

O key no hoi ka panina hope o na hana ma keia la. Hooholo pu ia e lilo ke kakauolelo o na hana o ka la, L. A. Kanae, i komite paʻi; nana e hookomo i ka hooloha ma ka Nupepa Kuokoa ame ka haawi pu ana i ka hoomaikai a na Kula Sabati i ke Kula Sabati ame ke C. E. ame ka Ekalesia o Wananalua.

Me oe e Mr. Lunahooponopono ka hookaikai a nui, ame na kaiki o kou papapaʻi ka welina mau

Me ka haahaa,

L. A. KANAE

Kaupo, Maui, Aug. 9, 1920.

 

HOOMANAO ALOHA NO KUU PAPA KALAWAIA AOLA

Solomon Hanohano, Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa, ke Kilohana hoi na ka Lahui Hawaii ame na keiki hooui hua kepau o kou keena, Aloha nui kakou:--E oluolu mai hoi oe, in a he wahi kolamu kaawale kekahi, no kaʻu wahi puolo hoi, i ike mai ai ka ohana, na makamaka ame na hoaloha o kuu papa, Kalawaia Aola, e noho ana ma na kihi eha o ko kakou mau paemoku Hawaii aloha nei.

Oiai, ua oluolu i ka Makua Lani ka lawe ana aku i ka hanu hope loa o kuu makuakane, Kalawaia Aola, ma kona home noho ma Kaamola, Molokai, a noho iho la makou ka ohana me na makamaka ame na hoaloha, me ka hoomanao nona. Auwe, aloha ino:

A, oiai ma ke kakahiaka Poalima, Maraki 19, 1920, ua hiki mai la ka Anela o ka make a hooko aku la i kana o ke kii ana mai oia ka hanu ola o kuu papa, Kalawaia Aola, a waiho iho la i ke kino puanuanu na ka ohana e paiauma aku ma keia ao malulelule. Auwe, aloha ino!

Ua hanauia kuu papa Kalawaia Aola i ka la 22 o Maraki, 1838, mai ka puhaka mai o Kunaka (w) ame Aola (k), ma Moanui, Molokai, a nolaila, he mau la helu wale no koe alaila o ka piha no ia o kona mau makahiki i ke kauawalukumamalua.

Ua hoonaauoia oai ma na kula no o Molokai, a i ka piha ana o kona mau makahiki i ka 19 noho oia me Alapai i ke kua laauala, iuka o Maunahui, aia keia wahi iuka o Kaunakakai, a mahope iho oia manawa, ua hoi mai oia a noho me Kauka Hipalani, i Honolulu nei, a oia no hoi ke kuke, a mahope o kona noho kuke ana na Kauka Hipalani, ua kepa aku oia i ke okohola, a i ke okohola oia i hele ai ahiki i ke kikina hope loa; a ma keia mau manawa ana o ka holo ana, u lehulehu kau manawa o ke kaalo ana ae ma Lae Hao, a ma keia wahi i hu mai ai ke aloha no ka aina hanau, a haku iho la ka mea kakau maluna o ke oneki o ka makou e holo ae ana mawaho o na ale hanupanupa o ka moana no Puakailima, oia keia malalo iho nei:

Makemake au e ike ia Puakailima,

Aina a ka nani me ka maikai,

Maikai ke kaona o Hukekona,

He oi aku o Kaliana me Lae Hao,

He home aloha ia no na keiki aukai,

Ike i ka nani o ka Lae Hao.

Uha palaoa o ka wahine hiʻu iʻa,

Nana i kono mai iaʻu,

Au ana i ke kai o Puakailima;

Ua ike iho i ka nani o ka aina,

A o Hawaii no ka oi.

Ua lehulehu pu kana manawa o ke kaalo ana ae ma na Aina Lepo Manu ame Puakialima ame kekahi mau aina e ae: a i ke au ia Kalakaua, ua waiho oia i ka hana holomoku a hoi o ka aina hanau, a noho me Ekimana, he @ wahie, ame ia hana no ua hookoho ia i wiliki no ka halepaahao o Pukoo,

Molokai, a he mau makahiki kona o ka paa ana ia kulana, a hana kuu ko, a me hanai hipi, a hala wale aku la no i ke ala hoi ole mai. Auwe, aloha ino!

He makua aloha, he heahea, he hookipa a he piha me ka makaala ma na mea apau e oluolu ai o ka home; he aloha ia makou na keiki a kona mau kaikuahine a he makua oiaia no ka home, a ua waiho iho oia he wahine kane make ame na keiki makua ole, e uwe kumakena aku nona ma keia ae. Auwe, aloha ino!

Ke haawi nei au i kaʻu hoomaikaʻi i na poe hoaloha ame na makamaka i hiki mai i kona mai hora hope ame kona huakaʻi hoolewa, a na ka Haku ka Makua ke Keiki ame ka Uhane Hemolele e kiai a e kokua ia kakou, ma keia ao a ma kela ao.

Owau no,

MRS. HOA INAINA,

Keiki i hoonele ia i ka makua.

 

E ALA

e nana i ka mea oiaio eia @ maloko o ka makou halekuai e @ ai ia oe na paaloleo maikai no na dala liilii elike me ia ma na wahi ae o keia aupuni, ua hanaia na paa lole o ke kau e na kelalole akama mai na materia maikai mai, ua @ ma na kaila hou loa no na kane ame na kanaka opio ma ka $17.50 a i @ $65. Na lole huluhulu o na ano @ ole.

E wehe i heluna aie maanei.

He laweia na Bona Kuokoa.

The Model Clothiers

1139--Alanui Papu--1141

"Ka Halekuai Hoemi Hoolilo."

 

HOOPKELEIA KEKAHI MAU KUMUKULA.

I kulike me ka hoakaka a ka nupepa Garden Island o ka pule i hala he @ mau kumukula wahine, he mau me i kamaaina ole i na ala kikeekee hihipe @ o ka naele o kela huli komohana o Ka ai, i makemake hele ma ke ala o hoea aku ai i ka Pali o Kalalau me kekala mea ole nana e alakai ia laua, a o ka hopena ua lalau laua a hoaa iloko o ka nahelehele. Ua kuhikuhiia aku no @ ia laua ke alalnui a laua i manao iho ae he moakaka wale no ia laua ke alanui me ka huhewa ole, eia nae @ nui ko laua @ me ka hoauwanaia ana iloko o ka nahelehele.

Ma ka hora 9 o ke kakahiaka ko laua hoomaka ana e hele me ka manao e @ mai mamua o ka poeleele ana. I ka po eleele ana nae ua nui ko laua @ no ka hoi ole ana mai e ko laua mau hoaloha, a ua hele ae la kekahi o lakou e hoike ia nalowale ana o kela mau wahina ia C. A. iRee ame E. A. Knudsen.

I ka lohe ana o keia mau keoniana o ko laua hoomaka koke no ia i ka huli a ia laua ka i hoea aku ai i ka Pali o Kalalau aohe wahi hoailona a laua ike, nolaila ua hoi hou mai la laua ihope a hoomaka aku la ka huli aua ma ke ala ma Milolii, a ilaila i loaa aku ai kela mau wahine, ua huhewa ma ke alanui okoa, e hiki ole ai laua i ka @ o Kalalau.

Ua nui ko laua pololi, ka makewai ame ka luhi. O kahi meaai wale no me laua he mau hua pama ame kekahi mau meono. Ia ike ana mai ka a laua i ua keonimana ia hoea ana aku aole i kaua mau ko laua hauoli no ko laua hoopake leia ana.

Ua hookauia mai ua kumukula la maluna o na lio, a ma ka hora 2 o ka wanaao ko lakou hoea ana mai i ka hale. O kahi i palekana ai kela mau wahine oia ke kamaaina o na keonimana i ke alanui o kela mahele o Milolii, in a he alihini, in a ua like me kela mau wahine ke auwana iloko o ka naele.

 

HALA IA KAMAAINA KAHIKO O HONOLULU NEI

Ma ka hora 7 o ke kakahiaka Sabati nei i aili ae ai ka hanu hope loa Mrs. Emma L. Dillingham maloko o kona home ma na alanui Kapuna@ ame Beretania. Ma ke ahiahi Poaono aku i ka holo kaa no oia me kekahi mau hoa o kona ohana. He anaina hai pule na ka ohana ka i malamaia maloko o ka home ma ka auwina la Sabati nei. O ke anaina haipule hoolewa us hoopau neeia mai a ka hora 4 o ka auwina la Poalua nei maloko o ka halepule o @ Ua puhiia kona kino a o ka @ me kona mau lehu e kanuia aku ana maloko o ka pa ilina o ka ohana Dillingham ma Nuuanu.

He kaikamahine o Mrs. Dillingham na Kauka ame Mrs. Lowell Kamik@ kekahi o na kumu mikanele mua loa hoea mai ai i Hawaii nei. Ua hanau oia ma Honolulu nei ma ka la 4 o Iune 1844, a iaia i moe aku la ua piha ia na makahiki he 76, elua mahina ame la. Ua hoohuiia oia ma ka berita laahia o ka mre me Mr. Dillingham ma Honolulu nei ma ka la 26 o Aperila, 186@ Ua make mua o Mr. Dillingham ma Honolulu nei ma ka la 26 o Aperil 186@ eia nae, ua lilo kaua mau hana i kukula ai, oia ka hui kaaahi o Oahu, he mau mahiko lehulehu maluna o ka Mokupuni o Oahu, ka hui kopaa o Olaa ame ka hui kaaahi Hawaii ma Hawaii. @ mau kiahoomanao e o mau ia ai kona inoa. O Mrs. Dillingham i hala aku ua lilo kana mau hana maikai, na hana kokua, na hana hoonaauao, he hoaloha oiaio hoi no ka pe apau i kamaaina iaia i mau mea nona e hoomanaoai ai.

Ua haalele iho oia ma keia ao eha mau keiki, oia o Mrs. W. F. Frear, Waiter F. Dillingham, Harold G. Dillingham ame Mrs. Erdman, a mawaho ae o lakou na ohana lehulehu ame na hoaloha he nui.