Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 30, 23 Iulai 1920 — He Moolelo no TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika. [ARTICLE]

He Moolelo no TAZANA

A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika.

MAHELE 11.

Moakoakoa liou ae la ua poe kahuna nei ia lakou ilio i | kahi hookahi, ke kuhi la na lima i o a ia nei, mc ke pa'i ana ma na umauma, kc leha la hoi na maka iluna, me ka noke ana i ke kamailio, a ma ko lakou mau ano a Tazana e hoomopopo aku la, ua ae no kekahi o. kela ppe kaliuna i K*o Tazana manao, aka ua hoole kekahi poe. me ka hōokikina ana mai o ka- poe i ku-e i kela manao o Tazana i ko lakou mau hoa. i hookahi ko lakou hoole like ana, aole e hoola i ko lakou moiwahine. aka e pepehi aku iaia. pela pu hoi me Tazana, 0 ka mea oi loa aku nae o ka paakiki. oia no kekahi o na kahuna, ka hope ponoi aku o La, oia kela niea iaia ke kuni ana i ka wahie o ke kuahu, o ke kuniu nui o kona paakiki, me ka piha pu no hoi me isa inaina ia La, no ka hoike okoa aua ae o kela wahine, i kona haulehia ana i ke aloha ia Tazana, oiai nae ma ka rula paa iwaena o kela lahui kanaka, o keia kahuna, ka mea i kuleana e lawe mai iaia i wahine nana. No ka lokahi ole o keia poe kanaka i ka lakou mea e hana ai, ia wa i ku okoa ae ai kekahi mea iluna, a kamailio mai la' me ka leo nui: "Auhea oe e La, ko makou moiwahine, a kahunanui hoi, ua paa ka manao o Cadi, kou hope ma ka oihana kahuna, e mohai aku ia-olua a elua imua o ko kakou akua, aka no makou apau, mawaho ae ona hookahi, ua hooholo iho makou, e huli hoi pu aku me oe no Opa." "He nui oukou ma ko oukou aoao, a he hookahi wale no o Cadi. Ua hiki ia oukou ke huli hoi me ko oukou moiwahine 110 Opa, a ina e ku-e rri»i ana O Cadi i ko oukou makemake, alaila e pepehi aku iala a make, me ka nana ole i kona hope kahuna nui ana, a o kona kino, e waiho aku i mohai imua o ko oukou akuaL." 1 ka lohe pono ana aku o Cadi i kela maU hoakaka a lazana. ua pipika wale' iho la 110 oia, no ka mea he niake wale 110 ka hopena e hOokāuia'niai ana maluna ona, ke hoomau oia i ka pakiki afia. ia \Vn i haawi okoa mai ai ua kanaka nei i kona ae e l\6i lakou apau me La no Opa, a ia wa i kamailio hou-aku ai o Tazana:"

"lle nani ia Ua haawi mai īlei ouk'ou i ka ae e hoi pu aku me ko oukou īnoiwahi'ne. iTnua 6 ko oukou lalitii kanaka. e lilo oukou i po'e hoopakele i kona ola ma ka oukou huaka'i. a e hoOpakele pu hoi iaia, mai ka hoopilikia wale ia J mai e ko oukou poe ', Wm&lama'lda o'ukou ia La, aia 110! lio manawa e hoen inUi ana. e liiki hou aku ana īio o Tazana i Opa. inā'aole au e ike ana ia La. o ka hopeiia e kaū ak'u ana maluna o ouk'ou apāu. o ia no ka make. ke lohe mai 1 t anei gukou i ko'ii .m'aiiaō»?'' " [ nolio oe a'maiiao'e helē - hoū ae no Opa. e loaa ana 110 o La ia oenialailāe k£fkali Māi ana ia qe, a oia no aUanei k \ mea nana e hookipa aku ia oe'ine ka tfiaikai, aolie au mea e hopohopo ai," wahi a La i pāne- ae āi. "U, e hoike mai c Tazana, e hoea hou 'ae ana 110 aiiei oe i Opa?" "Na ke au o ka mauawa e hoike m'ai, aole kakou i maopopo i na mea e'hoea mai' afia," i pane aku ai o Tazana, o kona piiiaua ae lft no ia iluna o kekahi kumulaau. a hoomaka aku la e hele maluna o na llilā. elike me ke keko, aia hoi o La ke nana aku la i kā hele o'Ta'2āna. alaila kulou ilio la kona poo ilalo. m'e'kā pihā i ke kaumalia, no ka hooko ole ia ana o ka iini a konu puiiwai, a elike nle kfekāhi wahiue luahine, i alākai h'ou aku āi oia i kona poe kanaka, ma ke alahele e hoea aku ai no Opa. Ua hoomau o Tazana i ka liele aiia malUna kumulaau me ka hoomaha' ole ahikj wale ito i T ka poeleele ana. akahi no oia a hoofriaha. me ka haule ānā iho nīaluua o kekahi 'mau lala nunui, hiamoe,'aole ka pihoihoi iloko oiia. o kana wale no e noohoo la, o ia ka' oili'mai o ka la ma kekalii kakahiaka aē. a no na hiea e pili āna'ia T.a. Ua maoli kona noōuoo. pelā hoi kona kokoke loa ana e make maluna o ke kuahu i hanaia nona. a i ole i kā clc]>ani paha. Ma kela laweia ana o Jēne KelekOiia mp ka limanui v. Amaka Zeka. o ka noonoo wale no iloko ona, no kona pakkana. aia no ia nialuna ō kana kaiie. ina nei 110 ka huli hoi ae a ike. ua puhiia 'ko lāuā hoifie i' ke ahi, ! 'a*ua haoia hoi kc> laua mau hololjolona, t huli koke aku anae o Tazana mahope oka meheu o kā mea pakaha, a o?āi o Jcne Kelekona e kaū mai aua na maka o ka hoea aku o kona hoopakele. aia ua kane riei ana bc hele olohelohe 1a maloko o n-i ululaau. a ke h'uli la i kana mau meaai, malalo o na pauku laau popopo, aia ka pon'o o ka hala ae o ka la makaponiuniu, nana aku aria ua la. He elua la mai k'ela aihueia a'na'o na pōhaku momi makamae a Tazana, akahi no a haupu iuai la oia no kana waiwai. alaila makemake iho la oia e paani, elike me kana liana mau. ma kela ihanawa a laua o Alakahi Wepa i haalele aka ai i ke kulanākaulieile o Opa, ilōko o lvoiia wa 'niolowa. i haha ilio nae ka hanā. aole ma kalii e waiho mau āi kana eke ili. a iaia nae e au hele anā kona noonoo, no kela mau Ipohaku makamae, oili ad la kekahi ht>omanao ana, no kana wahi i huna ai, o konā liuli' hoi lioU aku la no ia ihope, ma kela walii a lauā o Wepa o ka hianioe ana, ā holo mahuka ai o Wepa niai iaia aku iiie'kela maii pohāku momi. He loa kela wahi ana e huli hoi nei ihppe, h,ē meii ole na<i ia ia Tazana, aia wale no oia maluna (s*'na kumulaau e hel'e la, a iloko o nā hora ekolu wa'le rio, iho ana keia mailuna iho o kekahi kumulaau, a hāule ilalo, ma kana walii i huna ai i kana eke dala iloko o ka lepo. Ua huli mua'iio hōi ōia, aole he loaā o kela ek'e o na pohaku momi mākamae, ua hoomaka hou aku la no oia e huli, me ka noke r ātia i ; kā"o'e i kā lēpo me kana palii, iia nui maoli kana wahi i noke ai i ke kuekaa, aole no he loāa 0 kana mau pohakii momi; ūa hele'maōli 6ia a piha me ka inaina, no ka rriea nāna i aihue kana wāiwai makamae. "Aole he hōoiaio rha kona aoao, no ka mea nāna i aihue 1 kana eke o ria pohaku momi, koe wale no ka holo niahuka ana o Alahaki Wepa mal iaiā aku, ia wa i hoomaka aku ki oia e hookolo niahope ō kā meheū o kela kanaka. He elua lā pkoa keia mai ka hblo ināliukā ana o-Wepa mai ia zana aku. aole nafc i lilo k(fela niau la i ktiifru e hiki ole ai ia Tazana ke hookolo pololei mahope o kona meheu. elike no l?oi me ka pōlolēi 6 v kela"hifli hoi Hou'aua niai o ua o Tazaha, ahikii karia'Wahi : i Huū'ā ai i eke ili. Ina nei o kēkahi kirisk3i ili keokeo kfeīa, aole e hiki iaia ke hookolo ri6 iWakāliia'kāf>iiāi! nd ka ritea u'a lialowilē maoli ka mehēu.'a' irtS hoi'he kanika Piele, e hiki anā i&ia kē hookolo rio ka tfiilē hoolfoht, a m'ahope; aku olaila, 'e hūlnnva ana oia i ka riiē ka f)oloh*i ole hele ā'na e loaa ai kii mea kolohe, aka, he ai ia na T3zaiia i liele a . lehia, a he kaw-a hoi nana i lele a opu. aole i lilo kela mau

la elua o ke kaawale atia o Wepa mai laia āku. i kunui v pohihihi ai ka hookolo auu aku mahope o koiui meheu. Ua liiki ia kakou ke honi aku j ke ea o k<**aka*kai 1 akepela me ka waiona, i ka \va e lianu Aiai ai kekahi mea, pe a hoi ka waiala, mai ka hainaka ae o kekalu lede e noho pono ae ana mainua o kakou. a no ke ea o kekahi kanaka. i nele ma kekahi wahi, no na la elua i hala aku. aohe he mea hiki ia kakou ke honi, aka no Tazana naO. ka ike ona holoholona ahiu. o ka ike ia i loaa iaia. pēla iho la i hiki o|c ai ke nalowale ka meheu o kahi a AlabM'r Wep» i hele ai. Ma kaiai o kekahi kapuai wawae e keehi ai wnna o ka lepo. e hiki ana'ke ikeia iho. ina ina kahi ma\aeVac. aka 0 ka naele me ka hihipea i ka nahelehele. he hTrtia pohilnhi loa ia. me ia pohihihi no nae, ua like pu ka :tf£oali kapuai wawae o kekalii mea imua o Tazana. nie kekahi huke hainama, e hiki ai ke heluheluia aku na mea i palapalaia iloko 1 olaila, me ka maalahi loa. Aole i kauka'i wale aku no o Ta*ana no ka liolopom» o kana huakai hele. maluna o kona mau pukaihu. ma ka honi ana aku i ke ea o ka poe apau e maalo ae ana imua o kona alo. o kona mau pepeiao kekahi i hooma:iia a walea maoli. i ka lohe ana i kela ame keia ano nakeke like ole. a i Wa huohana mau ia ana o na mea paahana o kona kino. pela iho la i loaa aku ai īaia na ike pookela loa, i hiki «.ile i ke kanaka ke ukali aku mahope ona. Mamuli nae o ke kahiko lōa o kelA meheu o Wiepa. a hoi iho no hoi. he elua la okoa kona kaawale. ma kei* manawa a Tazana i hoomaka aku ai e huli iaia, ua mamao loa ua kanaka nei mai ia Tazana akb, a he ulolohi nb hoi ka Tazana'hcle ana. no ka powehiwehi maoli no o ka meheu. Me kela niamao loa no nae o Wepa i kahi e, aotc loa he wahi kanalua iki iloko o Taaana, no ka loaa o kela kanaka iaia i kekahi la. aole no ona awiwi i ka liele ana, o kana mea nui waie no. o ia ka ike'mau aku i ka meheu o kela kanaka. a ke pololi oia, e hala ana kekahi manawa nui» ma ka hele ana e huli i mau meaāi nana. a i ka wa poeleele no hoi. e hoomaha ana oia, me ka hoomau ana aku i ka hele ana. ke ao ae ma kekahi la mai. He mau nianawa lehulehu i ike ai oia i ka maalo Jie o kekahi poe kanaka Paele me ka lakou niau meakaiia, aohe no nae oia nei hoopilikia wale aku ia lakou. a i ole uhai aku mahope o ko lakou meheu, no ka mta aole oia i ike i ka waiwai o ka hookolo ana mhope o kela poe kanaka. aka e hookolo ana no oia mahope o ke kanaka ana i manaoio loa ai, oia ka liiea nana i aihue aku i kana mau pohaku makamae. O keia poe kanaka Paele a ua o Tazana e ike nei. o kona po'e kanaka ponoi no ia. ua haawi o Bastili i ke kauolm ia lakou e hele kakaawale. 110 ka huli ana i ka nui o kela lahui kanaka, alaila i hookahi ko lakou hele like ana ae. e hoikoakoa ma kahi e kokoke ana i ke kahua hooniōana o Amaka Zeka, no ka lele kaua ana aku maluna o kela moi <» na kanaka Arabia. Iloko nae o ka 11001100 o Tazana. he enemi wale no kela poe kanaka 'Paele apau noila. mamuli mai keia*o ka poina ioa, me ka palaka ptt 0 kona noonoo no lakou, piela hoi k.i noonoo pu ana ae 110 kana wahine, ame kona home. a oki loa aku hoi kona kulana. ma ke ano oia ka Haku Kelekoiia o Laelana. Ua liele no hoi a alīiahi loa nla kekahi la, h'oea aku la ua o Tazana mawaho o ka pa e hoopuni ana i ke kahua hoonioana o Amaka Zeka. a hoomanao ae la keia, aia maloko o kela pa kalii i noho ai o ke kanaka ana o ka huli ana mai, no ka mea ua moe pololei kona meheu noloko o kela wahi. o kahi nae e hiki ai e miopopo iaia, kana kanaka, mai ki nui mai o ka poe ina kela tfahi, he ninān pohihihi no ia iai.i. Aia ua o Tazana maluna' o kekahi kunnilaau nui. kahi i kau ai, e hiki ai no iaia ke nana niai Ālok.o o ka Ua maopopo iaia, ka nui o kona ikaika, aka iloko o ia manawa hookahi. ua ike oia. ua oi aku ka nui o ka pōe ma kekahi aoao mai e paio mai ana me ia. iiia nei 110 kona hoaano aku imua 0 lakou he alo a he alo. O kahi wale no e kaa ai ka lanakila ma kona aoao, o ia iio ka hoohana ana i na kalena o ka piha maalea me ke akamai, ka hana i maa i na holoholona ahiu, ana hoi i hele ai a ailolo. Oiai oia e noho maliē la nialuna o ke' kumulaau, nana ifoko o ka pa o na kanaka Arabia, ke noke la oia i ke uaii 1 kekahi iwi o ka puaa. ana o ka paa pu ana mai i meaai nana, o kana' mea e ike la, o : ia na kanaka i kahikoia me na lole loloa, me na pulo'ulo'u keokeo maluna o ko lakou niau poo, a ke ike pu la no hoi oia i kekahi poe kauaka Paele. aole nae (3na ike aku i ke kanaka ana e huli nei. ka mea nana i ailme i kaha eke ili. Ke kakali la no oia me ka hoomanawanui maluna o ke kumulaau, ahiki i ka pau ana o ka holohoK» o na kauaka ma na alaiiui. koe wale no na kanaka kiai i hoonohom m.i ka puka-pa, o kona iho niai 1a no ia mailiina mai o ke kumiilaau. me ke kaapuni ana ae mawaho o ka pa, aliiki i kekahi wahi mehameha'. aohe ike ia fnai o ka holohnlo n na kanaka. o kon awehe ae la no i'a i kana'kaula ili. me ka hana ana iho i kipuka a waiho aku la mamua o kona a!>», heaha la ia kiola ana aku i ke kipuka. o ka lele aku 1a iio ri a paa ana i kekahi pou oioi o ka pa laau.

Ke liuki la oia. no ka nana ana, iiia paha ua paa puno kana katila, a aole hoi e haki mai ana kela pou, iaia nc k:i maopopo o ka paa. o kona pinaha 'akn la no ia, 'rtia ka liuki ana i kana kaula ahiki i kona kau ana iluna o ka pa. Ke alaalawa la kana na.na ana ma o a maanei, he hemahemn pu wale 110, o kpiia lele aku la no iaSloko o ka pa. a oiai ua peiuliuli lon i kela manawa, aole ana hopohopo no koiu ikeia m'ai, o ka'ilio wale no kana mea maka'u o ka lohe mai i ka nak(ike, alualu mai e nahu iaia. Aia mamua pouo māi o fconā ; alo, e ku ana he muu halelole lehulehu, pela 110 hoi na halemauu. o kona. liookukoko ana aku i kela mau hale, e noke ai i ka hakilo i ke kanak \ ana e huli nei, aole no ia he haiiā niaalahi. aka nae ua nia i no oia i ka alo ana i na poino ame na pilikia, i kela ame keia la o kona ola aha. āole i IHq na pilikia e halawai inai ana me ia i kumu nona e liopo iho ai, aka e ku aku ana n«> oia imua o ia mau pilikiā, me ka hoohana ana i kona ikaika. elike me kana i ku aku ;u a paio imua o kekahi heluna kanaka nui j na wa i kaahope aku. Ma kahT o ko'iā iiei tioao āna e koiiio pakahi malol<u '» kelā mau kāuhale, ua hoohanuhanu wale āku 110 oia i kona mau pukaihu. il<ona wa e kaalo ae ai mā kekahi wahi hakaliaka, he nui kana mau liale o ka hana ana pela. aole on.t wahi niea a honi ikf. aku i kē ea o Alahaki Wepā, aka nae mamuli o kona hoomānawaiiui ana, i hoea ma» ai oiā 'i kekahi hale lole, me kona honi ana aku i ke ea o ke kanaki aihue. Ku iho la 6ia mawaho o kela hale lole, me ka hoopili ana o kona mau pepeiao i kahi o ke kapolena me ka hoolohe ana, inā paha he mea kekahi malpko o kela hale lote, he meha pii \vaic 110. āole ona lohe aku i kckafil. haimumu, 1 waltiaij| pālia. ' " J ī wahi nae nona ē ike pono ai. aia ka mea aihue maloko o ka hale lole, oki okoa iho la oia i kekahi kaula o ka hale lole i hoopāaia at i kekahi pine lāau. me ka hapai ana ae kela walii o ka, tii*le lōle, iluna, Hookonlo niaj la hoi i kona poo ilokō, he poiiliuli pu wale 110.'ke hooloiro 1a oia. aole iio walii inea a nakeke 'inai, a i ole hoi ia, lohe aku palra i ki hahu o kekalli mea e hiānioe atfā. a hoomanao iho la keia. aole he kanaka mālōkb o kēlā hale lole. . ' Kbrn6 loā aku la oia ifokb o' kā halē lolē', e halia'ana hoi kVnā tjiau linia, iiiā o a maanei, he paila hliluKulii ka i loaa āku iaia ina kekahi kihi o kā Hāte lole, a he njafu ukiha e ae no lioi kekahi, nae hfc wahi hnnilona, ka \Vaihoia »» ke eke iti, i waiho ai o kana mau pohaku nikarhae. (Aole i piu.) ' ' v j