Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 30, 23 July 1920 — HE MOOLELO NO Elese, ka U'i Nohea i Liliia A I OLE Ka Ipo Aloha a ke Kanaka Waiwai [ARTICLE]

HE MOOLELO NO Elese, ka U'i Nohea i Liliia A I OLE Ka Ipo Aloha a ke Kanaka Waiwai

MOKUNA I. "O, aole hiki ia'u ke hoomanawanui hou aku! I.ohe aku la oe?" "E Elese no hoi, aole no hoi anei e hiki ia oe la ke hoomanawanui i pane mai ai o Kete. "O, aole hiki ia'u ke hoomanawanui hou aku, ua hele au a makemake loa e loaa kekahi hana na'u e hana ai; ua oi akii ko'u kupono no ka hana mamua o olua a elua, a eia nae ia'u e kamailio aku ai no ka huli ana i kekahi hana no ke kokua ana mai ia kakou e komo mau mai ana olua e keākea* Aolie maikai iki o ka olua hana i ko'u mano." "E Elese,*e Elese," i pane mai ai o Mrs. Beranadona, ka makuahine, me ka hooki ana iho i kana Immuhumu ana, "aohe oe ,i maopopo i kau mea e kamailio mai la." "Malia paha ua ])ololei kau, e mama," i pane mai ai o Elese, "aole au i maopopo, eia nae e hookauwa kuāpaa ana o£ anie Kete ia olua mai ka la a po ma kekahi ano o ka huniuhumu ana i hiki ole ia'u ke liana, a manao iho la olua e lnki ana ia'u ke hoonana iho i ko'u manao me ko'u noho palaualelo wale aku 110." kau hana e hana ai ma ka home nei, oia ka hoo-pQnopoiio-hale, ke kuke no hoi ame na liaiia liilii e ae e kpkiia mai ai i ko kakou noho ana e loaa ole iho ai ia oe ki molowa a e uhu ole aku ai kou manao e hele e huli i hana nau/' i pane mai ai ka niakuahine. "Ua ike no oe," wahi a Kele o ka pane ana mai 110 ka manawa mua, me ka leo oluolu a nahenahe, "he makemake loa maua ia oe e hana mai i na hana ma ka home nei."

"Na hana o ka hale nei! . Hal" \vahi a Rlcse mc ke ano hoowaliawaha loa, "ua maopopo loa ia oc ua hiki loa na hana oloko nei o ka hale ke hanaia e olua me ko'u noho pu ole aku e hana. Keia mau wahi mmi liilii iho la ka'e hoo- ! maemae ai la oia iho la ka hana e nolio ai i ka hale nei! I Ua hiki loa ia hana ke hanaia e olua, aka no'u, he make- ! make au e loaa kekahi hana hiki ia'u ke hana. a me ia liana |e loaa ana ia'u e loaa ai ko kakou pono a e holopono ai ko kakou ola ana. "No ka hana ma ka home nei, ua ike no oe, e Kete, ua I hoao kakou apau e huli i kekahi mea e hiki ai ia'u ke hana, eia nae, aohe holopoho iki." "Aole 110 paha kakou e holopono mau ana ma,kekahi mea i na manawa apau," i pane mai ai ka makuahine. "0, he holopono no, hookahi no kumu o ka holopono ole, oia keia, 110 ko'u lilo mau no i mea waiwai ole. Eia nae, ua hiki ia'u ke liele aku e noi i hana lia'u maloko o kekahi halekuai e loaa mai ai eono dala i ka pule. E iioonoo pono iho.oe i ka kela mau dala e liana mai ai no kakou- Me kela mau dala e pau ana ko kakou/j)ilikia; e loaa ana kekahi mau mea hemahema o kakou, a e ike ole iho ana kakou in mea he pololi," wahi a Elesc o ka pane ana aku me ka hooko'iko'i ana iho o kon& leo. "D, aole. aole! Paakiki maoli no oe, e l{lese, ine kou maopopo ole i kau mea e kamailio mai nei." i hooho like mai ai ka mama ame ke kaikuaana. "Ua inaopopo ia'u ka'u mea e kamailio aku uei; aole anei o olua noonoo iho.me kela mau dala eono e loaa mai āna, e hiki ai e kii aku i kekahi kauka 110 ka hele ana mai e lapaau ia Kete, a malia e hiki ana no ia kauka ke hoola ia Kete aliiki hou *iaia ke 'hele, a loaa hou hoi ka ikaika elike me a'u nei i nei manawa," i pane aku ai o Elese. "E Elese, he oi aku ko'u pono aole e ku hou maluna o ko u mau- wawae mamua o kuu ike ana aku ua hoopoinoia oe," i pane mai ai o Ivete me ka helehelena kaumaha 110 ka ike mai i ka paakiki o ke kaikaina. "Heaha ia pilikia e kau mai ana maluna o'u? Aole kaikamahine maikai e ae u ke ola kiuo ame.ka : ikaikii. ;E'nana mai no lioi olua la!" alaila ku ae la oia a 1 }iololei iluna a hoonioni ae la i kona mau poohiwi me ka hoonanai aku i kona umauma lahalaha imua, he hana a, ua o Elese a na maka o ka makuahine ame ke kaikuaana e mahalo mai ana i kona u'i at\ie ka hiehie o kona kulana ia *naanwa e hiki ole ai ke uumi iho i ka aka. Aka, 110 kela kuiana hiehie a u'i ona, me ka ikaika a nani o kona oiwi kino i loaa iho ai ka maka'u ame ka hopohopo nui iloko o ka ame ke kaikuaana. a oia ko o ka pane ana mai: "E Elese, -aole.no ka maikai o kou ola kino niaua e hopohopo nui nei n.ou, aka no kou helehelena u;i ina e ike mai ana na kanaka ia oe e pupule ana lakou i ka makemake, a e hoao mai ana lako'u e lioowalewale ia oe aHiki i' kou hihia ana. Lohe oe?" "O, he noonoo koho hewa wale no kena ou! He oiaio, ua ike iho 110 au i ko'u u'i, he u'i wale iho no paha ia i'ko'u manao a i ko olua', aka i kekahi poe e aku aole paha lakou e hoohihi mai ana elike me kou aloha au e noonoo ihoJa. Eia hou. aole halekuai maloko o Nu loka i nele i na kaikamahine i oi ae ko'lakou u'i mamua o'u, he mau kakini mau kaikamahine oi aku o ka u'i maloko o ia mau hale mamua o ko'u, a ma pela heaha iho la ka olua niea o ka hopohopo ana no'u?" : . . Eia nae, ina e .hiki ana i ua o Ele«e ke ike, iho i kona hele,hclena ia manawa oiai ka ula ohelohelo ī lamalama ana ma

kona mau papalina, ka pala o kona lauoho kiliikiia 0 kona oiwi, e apono koke iho ana oia i k,"i mea o ka olelo ana mai iaia, a e ike pu xho ana oia he kakaikahi loa na kaikatnahine nia ke ao apuni i like ka u i me ia. . ..... Ua mamao loa'ka ike mai iaia aku e hiki.ai īaia ke hooiaio iho, i ka manawa ana e hele aku ai maluna e» na al,inui. a i ka wa e ike mai ai o na,wahine iaia e hookaliahaja aku an.i ko lakou mau naau no kona u'i a lakou,,i ike aj,e ai i kekahi .u'i elike me ia, a e, kv>moj>ja āna ka lili ame ka huahfjvva ia lakou nona, oiai e natn mai ana iaia e lephiohia aku ana ka hoohihihj ame V,a makemake iloko o lakou, a e hoao niai ana lakou e hP9>valewaK* O keia ka pilikia nui a ka makuahine anie kona kaikuaana o ka hopohopo nui ana nona, eia nae, aohe hoolohe aku o*Elesc i ka Jaua kaohi ame ka laua a'o mai iaia. Ua ike kona makuahine ame kona kaikuaana i keia pili kia, ano ko laua ike, pela laua i maka'u ai nona. L'a noi mai laua a noi mai me na waimaka aole pono iaia ke hele. e lilo ana kona u*i i mea hoopilikia iaia, he ole uae ka hooloheia o ia mau leo- No ko keia ike mua o laua «» 1 Kete ka mea i pane mai i ka i ana: ! "Auhea oe, e F.lese dear, e maliu mai hoi; aohe oe i mao i popo i kau mea e kamailio mai nei a e noonoo pu la hoi n«. kou hopena; me kena helehelena u'i ou aole loa e.hiki an.i ia oe ke kupaa ke hoaoia mai oe, aole e hiki ana ia oe ko pale aku me ka ikaika ke hoo\\»alewaleJa mai oe, no ia kumu maua i ae ole aku nei ia oe e hele a e hana maloko o kekah» halekuai i mea e loaa mai ai ke dala ia oe." Ma keia manawa a Elese e makemake nei e hele i ka han«» he umi-kumamaono wale 110 ona man makahiki, aole i lil » kona olelo ia ana aku i ka u'i ame kona hoowalewaleia mai i mau inea hoopihoihoi a hopohopo nana, aka ua iioomahuahuaia aku kona hauoli no kona oleloia aku i ka u'i a pel.i aku,. Oka mea wale no i ikeia aku oia kona hapai ana ae i ! kona mau poohiwi iluna, me he mea la he mau mea ole wale no ia iaia. "No keaha la kou mea i maka'u ai no'u, e Kete? Ina hr u'i i'o ko'u helehelena elike me ia au i olelo mai nei. heah.i iho la ka pilfkia malaila? Aole anei ou manao iho he alahele hikiwawe loa ia e loaa mai ai o ka'u hana, a e loaa pu mai ai ia'u ka ukuhana maikai? Maka'u honua wale iho ia no oe, aole ka hoi olua i hoao ia'u a ikeia ka hookoia an.i oka olua mea e hopohopo nei. Ile noonoo maikai ko'u iha awiia mai e ka Mea Nana an i hana e hiki ai ia'u ke ike i ka pono ame ka hewa." No keia pane a Elese huli aku la ke alo.o ke kaikuaana 1 kahi e me ka halo'ilo'i o na waimaka ma kona mau liliilihi i piha me ka minamina ame ka hopohop.o pu no ka hopena o kona kaikaiila an~a e kanalua ole la iloko ona ia manawa o ka hua o ka hoopaakiki he halawai me.ka pilikia. No ka makuahine hoi, i kona lohe pono ana mai i nei mau olelo a Elese, haule iho la kana mau mea humuhumu maluna o kona u-ha, a hoomaka mai la e kamailio me ka len .» kekahi mea i hōoholomua, ua hiki mai ka manawa nona ikamailio aku ai i kona manao me ka liuna ole hou iho. <4 E kuu Elese clear," wahi ana me ka leo ku(V> a kui'o. h.,* opiopio loa oe e lohe aku ai i keia mau mea» aka nae, he mea pono ia'u ke hoike aku ia mau mea ia oe, a he mau mea moakaka loa uo hoi e hiki ole ilio ai ia oe kekoho hewa i k.i ma'nao. ka manawa o kekahi kaikamahine e waiwai, ai a he u'i pu no hoi he liilii loa ka loaa o ka manao hopohopo nc»na. koe wale no e haakei ae ana kona naau, no kona paiiaaku : kau u'i ame ka waiwai, aka, i ka inanawa o kekahi kaikaiHahine e ilihune ai me ka u'i pu, aole o kona poo ke pehu ae ana, aka o4<ona inoa.maākai, ke. haUwai awa me ka pilikia. Ke hoomaopopo mai la anei oe» rkeia e Elese?" Ke ike aku la ka makuahine i ka pii o ka ula ma na papalina o Elese ia manawa, no ka mea ke noho mai la o Ele.s .* mamua pono aku ona me he kulana moiwahine la kona ia manawa, ke kau maikai la kona po<i iluna, a ke haka pono mai'la kana nana ana me ka hulili o na maka.

j "E kuu' mama iilolia. aole loa e hoopoiuoia ana- ko'u ino.i maikai, e like me ia au e hopohopo la. E pouo oe e hoomaopopo loa iho ia mea i nei manawa. Aole o'u.wanao he mea maikai nau ame Kete kn mnnao ana iho me ke kana)u.t loa no ka hoopoinoia o ko'u inoa maikai; ua nui kupono an e hiki ai ia'u ke hooinaopopo 110 ka'u mea e haua ai ( a e pa'e aku ai hoi i na hoowalewale ina e halawai niai-ana au me ia inau mea-" Me ka nahenahe ko Klese leo o ia pane ana mai. ei:i nae. ma ka hoomaopopo aku a ka makuahine anie ke kaikuaana ita piha oia i ka huhu, eia nae, iaia i kamailio mai ai ua lo.i aiio e ae la kona helehelena ia manawa, a he ike wale ia aku no ka haalulu o kona lehelehe, a o kela hulili o kona mau maka mamua iho ua Hoopohinaia ae la e na wnimaka e haale ana ma kona mau lihilihi. - . . "E Elese, kuu milimili," wahi a ka makuahine,o ka hooli.» ana ae, me kona ku okoa ana ae a hele aku la a »i<Mio ma ka aoao o Elese, a hoopili mai la ia Elese ma kona umauniu. "Me ke kanalua ole au e olelo aku nei ia oe ua ho©kaumah. , loa ia kou 11001100 110 ko maua kaohi ia oe aole-e hele e liuli hana, 'aka, e ike mai no oe, he oi aku ko maua ike mamun ou; aia mamua aku o kou alahele he lehulehu.na mea 1 io<hihia mai ia oe, he lehulehu na kanaka hoowaJewale me ka piha maalea a maikai o na olelo e. punihei ai oe aue ke kanalua ole, a mawaho ae o lakou aia ma ke ao akea he nui na wahine lili a huahuwa, a o lakou auanei ka poe e imi nu.i ana i mau mea nou e poino ai. I.ohe oer" "O, heaha ka niea hiki i na kanaka ke liana mai maluna o'u ina he kupaa au ma ka oiaio ame ka hoopono?" wahi a Elese. "E Elese, he lehulehu wale na kaikamahine hoopono a ku paa me ka oiaio mamua i hoopoinoia," wahi a ka makuahine o ka pane ana aku me ka leo kaumaha o ka mea i pih.i i ka minamina. "I ka manawa e lilo aku ai ka nauu o kekahi kaikamahine i kekahi kanaka hewa he liilii loa ka met nana e paku ae mawaena o ia kaikamahine me kona poin«». aole ina ke kino waie no, aka ma kona inoa maikai pu ke Ke hoomaopopo inai la anei oe i keia mau olelo ak i la a'u?" • • ~ . ~. . līuli ino aku ki ko Elese alo i kahi e a'uwe iho la me ka haalo'ulo'u ke ano. o ka mea i pepehiia 11 eha. a oiai oia • uwe ana pane mai la i kekahi mau olelo auwaha me ka uwe: "E mama. ina i aloha au i kekahi kanaka me ka ikaik.i apau iloko o ko'u naau, e lilo ana ia aloha i mea lolr ae a hoowahawaha ia aku i ka nianawa mua e ike iho.ai au h-? hana hewa loa ia. li lilo ana ia aloha i mea hoowahawahaia mahope aku." "•Pela paha'; malia e hala ana ka manawa kupono, a e lohi loa ana kou ike ana iho he.hana hewa ia mamua o kou hihia ana i ka upena ā ka nananana," , i komoniai. ai .a Kete e 'pane ma keia wahi. "Hai - Aole >liiki ke koho aku i na ano iiio apau a kekahi kanaka e hana mai- ana maluna oti. Malia paha oke kanaka au i aloha kuhihewa aku ai he kanaka wale no ia e hoao mai anā e hoohihia i Jcou kino, a i kou poino ana, me ia nui no o kou aloha iaia, haalele mai la oia ia oe." "O. e .Kete, aole loa o'u maka'u i kekahi kauaka," i pano aku ai o Etese, me ka oioi o kona mau lehelehe. "Eia hou, aole o'u makemake e hoopaa mau ia au i ka hale nei, a e pau mau ka lole epani ia'u iloko o na la apau o'ko-n.'ola ana; ma kekahi la e hiki mai ana e huli aku ana au J hana na'u e pono ai ke ola ana," a nee ae la oia i ka akaaka odai rio nae na waimaka e kiheahea mai ana ma kona mau -lihUihi, "koo wale no a.loaa kekahi ipo ona miliona ia-'u a mare.au me ia" . (Aole i pau.) u