Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 30, 23 July 1920 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

OI HOU AE NA DALA I OHIIA I NA MAHINA EONO I HALA.

            'O ka hui@@ nui o, na dala auhau o@@ia no na mahina eono e pau ana ma ka @@ 30 o Iune he $794,880 ka oi ae mamua o ko na mahina eono o ia manawa like i ka makahiki i hala.

            'O ka huina nui o no dala auhau i ohiia Loko o na mahina mua eono o ka makahiki i hala he $1,703,428, i keia makahiki he $2,498,308. No ka auhau waiwai i ohiia i na mahina eono o ka makahiki, $1,138,965; i keia makahiki he $1,662,241. No na loaa makahiki e a oia keia malalo nei:

            Auhau alanui, $148,062 i ka 1919: i ka 1920 nei he $173,603. Auhau kino, $19,905 i ka 1919; a he $17,406 i ka 1920: o ke kumu @emi mai ai kēia mamuli mai o ka oloha@i o na @@@ahana m@hiko.

            Na auhau ilio: $1548 i ka 1919, a @@@@ i ka 1920. Na auhau kula, h@ $38,000 i ka 1919, a he $34,763 i ka 1920.

            Auhau loaa makahiki, $230,423 i ka 1919, a he $308,194 i ka 1920. Na loaa @@@kawa maluna o ua loaa makahiki i oi aku maluna o ka $4000, i ka 1919 he $29,268, a i ka 1920 he $259,662.

            Auhau kuikawa a ke teritore maluna o na hui e lawelawe 'ana i na hana ka@@@a ma ke ano laula maloko o ke Teritora he $28,148 i ka 1919, a he $40,687 i ka 1920.

            Na waihona i hooliloia aku: Waihona kula he $200,139 i ka 1919 a he $395,034 i ka 1920.

            Waihona hoolilo o ke aupuni kulana kauhale ame k@laua no kela ame keia ame na hana hou paa mau he $7742,908 i ka 1919, a he $395,054 i ka 1920; he $135,015 ka oi aku.

            Waihona kuikawa o na kula, no ua h@le na hoolako ana, na kanaka malama hale kula, na hoolilo uo ka malama @na he $77,500 i ka 1919, a he $196,194 i ka 1920 he $118,694 ka oi aku.

            Na hoolilo no ka ohi ana mai i na @@@@@ he $30,075 i ka 1919, a he $55,216 i ka 1920, he $29,141 ka pii hou ae.

            Ma ka hoouluulu ana, ua ikoia ma na hoolilo o ka waihoua kula o ke teritore he $375,645 no ka 1919, a he $625,612 no ka 1920, he $250,367 ka oi hou ae. O ka auhau loaa makahiki, ka auhau loaa makahiki kuikawa ame na loaa kaikawa o ke Teritore e hoike ana ia ke $357,840 no ka 1919 a he $608,643 no ka 1920, he $250,695 ka oi ae.

            Ma na hoopa'i, o ka huina o na loaa makahiki i hoomahuahuaia ae, ua loaa i ke Teritore ka pomaikai o $250,000 a i ke aupuni kalana $132,808.

NA HALE MAEMAE A PALEKANA OLE O KA NOHO ANA.

            Iloko o ka mahina o Ianuari i hala, he hana hui hoeueu ka i hanaia no ka hoonalu ana aku i na hale i ikeia ka @@@o i mau mea hoopoino i ke ola kino o ka buro o ka papa ola me ka hui pu ana me ka alimuku o ka oihana kinaiahi ame ka lunanana kukuluhale o ke kalana. Ahiki mai i keia la he 72 mau @@@@ i wawahiia a he 35 mau hale loloa hoolimalima i hoololiia ae i mau hale @@@@o kukaawale. Oia mau no ke ku o ia hana i nei manawa a ke ha@aia nei @o, he ehiku mau hale hoolimalima lo@a i hoololiia ae ma ke ano hou o keia @u.

            O ka Halema'i Puumaile, kahi o @@paauia mai nei ka poe i loaa i ka ma'i akepau, ua piha i na ma'i a he mea kupono loa ke noi ana aku i ka ahaolelo kuikawa e noho mai ana no kekahi haawina dala paku'i no ke k@k@hi ana aku i mau rumi hou no ia ho@@@.

            Ua palekana ua mokupuni i nei manawa mai na ma ilele mai, koe ka ma'i @aifoid ame ka ma'i eha o ka puu i oko o na mahina eono i hala. Ma na apena o Koloa ame Waimea, Kauai, ma@iia ka taifoid @iva i pahola aku ai, a pela ma na apana o Kohala Hema ame Hamakua, Hawaii. Oa ka hapanui o na ma'i i ikeia ma na apana hope elua maluna o na keiki kula a ua manaoia mamuli o ko lakou hikau mau me na keiki @ ae i nui loa aku ai ka laha ana o ia @nu ma'i mawaena o na keiki.

NUI NA DALA AUHAU I OHIIA MA KA MOKUPUNI O HAWAII.

            Aueanae he $1,000,000 i ohiia mai na auhau mai no ka Mokupuni o Hawaii iloko o na a@hau mai no ka Mokupuni o Hawaii iloko o na mahina mua eono o keia makahiki i pau aku la ma ka la 30 o Iune i hala o ka huina oiaio he $946,561.43. Au@ane hookahi hapalua o ia huina @ ohiia mai na apana mai o Hilo Hema, kono pu me ke kulanakauhale o Hilo, oia hoi he $416,875.07. Mai ka apana mai o Hamakua kekahi hapa o Hawaii Hikina. $134,145.30.

            O ka huina nui o na auhau i ohiia mai na auhau mai o Hawaii Hikina, mai na apana ohia mai o Hilo, oia hoi o Puna ame Hamakua, $702,222.31; a mai na apana mai o Hawaii Komohana @244,439.42: mai ka apana mai o Kau ka hapanui he $95,297.77. No na auhau i ohiia mai na mahele @@ke ole mai o Hawaii, elike ia me ia i hoakakaia malalo nei:

            Hilo Hema, $416,875.07: Hamakua, $133,433.30: Puna, $83,714.89: Hilo Akau, $67,187.05; huina, $702,222.31.

            Hawaii Komohana—Kau, $95,207.78; Kohala Akau, $81,106.25; Kona Akau, $24,055.80; Kona Hema, $23,117.74; Kohala Hema, $2@,861.55; huina, $244,439.42.

HOOKUU KA HOOMOANA ANA A NA PUALIKOA KIAI LAHUI.

            Ma ka Poalima aku la i hala ka hoomaka ana o ka Pualikoa Kiai Lahui Hawaii e nee no kahi hoomoana no ka hoomaaniaa kiki pu ana ma ke kahua ma Puowaina, a ma ke Sabati nei ka hookuu ana o na hana hoomaamaa ma ka hora 4 p. m. i hoea mai ai i ka halekoa. Ua ku i ka mahaloia ame ka makemake o na aliikoa na hana i lawelaweia eia puali ma kahi hoomoana. Ma ka pule hope o Augate ae nei e malama hou ia ai kekahi hana hoomoana. Ma ka pule hope o Augate ae nei e malama hou ia ai kekahi hana hoomaamaa no ka hoomakaukau ana mamua o ka hiki ana mai o ka manawa hoomoana a hoomaamaa kiki p@ makahiki.

            Ua hoohalaia ke Sabati nei ma ka hoomaamaa kiki pu ana a na koa me ke ku i ka mahaloia no ka makaukau o na koa e ko lakou mau aliikoa, o na koa kahiko ka i hoomaamaa kikipu ma na wahi mamao like ole.

            Ua weheweaeia na halelole mahope iho o ka pau ana o ka aina kakahiaka, a mahope o ka pau ana o ka aina awake i woheweheia ai na halelole ame halekuke, a hoomakaia na hana hoomaemae ia kahua elike ke kul@na maemae me mamua aku. Ma ka hora 3 p. m. ka hoomaka ana o na kaa lawe ukana e hoohikihiki mai i na ukana o na koa a mahope koke iho ua hoakoakoaia ae ia na koa a hoomaka mai la ke ka'i ana no ka halekoa. Mamua o ka haalele ana aku i ke kahua ua haawiia mai kekahi mau kauoha i na koa e ka Mekia Midkiff a e na aliikoa e ae e malama i na wawae ame kekahi mau kumuhana waiwai e ae.

            Ma ia la Sabati ma ke kahua hoomoana ae ka Mekia Kenerala C. G. Morton ame kana wahine no ka nana ana i na hana a ka pualikoa. Ua nanaia eia na wahi apau o ke kahua hoomoana a ua nui kona mahalo i ka maikai o na hooponopono me na alakai hana. O ka Akukana Kenerala Hayward kekahi i makaikai i hoea pu ae malaila me kekahi heluna nui o na makamaka ame na hoaloha lehulehu o na koa kiai lahui.

KA NUI O NA KEPANI AME NA PAKE I KUPONO E KOHO BALOKA

            I kulike me na huahelu a ke Kakauolelo o ke teritore Curtis P. Iaukea o ka waiho ana ae i ke Kiaaina C. J. M@Carthy, ma ka Poakahi nei,  ma ka manawa o ka noho ana o kekahi halawai kuka a na poo o na keena oihana o ke Teritore, eia maloko o Hawaii nei i keia la he 1278 mau Kepani i kupono i ke koho baloka, a mailoko ae o keia huina nui ae la he 278 mau wahine Kepani e loaa aku ana ka mana koho baloka ma Hawaii nei ma keia kau koho in a no ke aponoia mai o ka hoololi kumukanawai koho baloka a loaa ka mana ia mau wahine.

            I kulike me ka hoike a ke Kakauolelo Teritore o ka hoihoi ana ae, ahiki mai i ka Poakahi nei he 10,379 ka muina o @a keiki a na lahui e i hanau ma Hawaii nei, ua pau keia mau hanau i ka hookaulikeia me na palapala hoike no ka hanau ana, a koe hookahi buke a maloko o ia buke he 249 mau hanau, o ka manao ma ia haua ana i mea e maopopo ai ka heluna o ka po i kupono i ke koho baloka.

            No ua Pake hoi e noho nei maloko Hawaii, he 2519 ka nui o ka poe i kupono i ke koho baloka. Maloko o keia huina ae la he 1882 mau kane a he 636 mau wahine, a ke huiia na Kepani kupono i ke koho baloka i keia la me ko na Pake e hiki aku ana ka huina nui i ka 3797. Ina me keia iho la ka holokiki mau o ka heluna o na Kepani ame na Pake, he mea kanalua ole ka olelo ae ioko o na makahiki elima mai keia la aku e kaa ana ka ikaika o na baloka ma ka aoao o na Kepani ame na Pake, a e emi loa mai ana ko pa Hawaii hoopalaleha i nei pono nui o lakou. Maloko o ka hoike a ke Kakauolelo laukea keia mau h@ahelu ae la i ikeia ai ma ka manawa o ka waihola ana ae o kana hoike imua o ke kiaaina ma ka Poakahi nei. Ahea na Hawaii onioni mai. E hoohemahema loa ia ana anei nei pono ame nei @ana nui i haawiia mai i na Hawaii e ke aupuu makua@

UA OI AE NA LOAA O KA OIHANA WAI MAMUA O NA HOOLILO

            No ka manawa mua loa iloko o ka moolelo o ke aupuni kulanakauhale o na loaa o ka oihana wai ua lawa ia no ka malama ana i na hoolilo no ia oiha@@ elike ma ka hoakaka ma ka hoike a ka Loaanui W. A. Wall o ka oihana wai, no na mahina eono i pau ma ka la 30 o Iune, 1920, o ka waiho ana ae mamua o ka papa o na lunakiai ma ka halawa o ka po Poalua nei.

            Ua ikeia maloko o ka hoike o ka @@ina loaa no na mahina eono i ha@@ he $137,893.99, he $20,377.77 ka oi aku mamua o ko na mahina eono mua o ka 1919. I ka 1918 o na loaa no ia manawa like he $106,443.44.

            E hoike pu ana ka Mr. Wall hoike o na hoolilo no ka malama ana i na hana o ka oihana wai no na malama eono i pau ma ka la 30 o Iune, ua hiki aku ka huina nui i ka $100,477.56, he $37,416.43 ke emi iho malalo o na loaa apau iloko o ia manawa.

            Ua waiho pu ia ae me ka Wall hoike pili dala kekahi papa i hoonohonohoia ma na itamu no na hana i manaoia no ka hoonui ana aku i ka wai ame ka hooloihi ana aku i na paipu lawe mea ino. E haawiia na mahalo i keia oihana @ ke aupuni kulauakauhale.

 

HE HAINA NANE

            Mr. Lunahooponopono o Kuu Kilohana, a i ole ia, o ka Hokuwelowelo hoi o ka Pakipika; Aloha oe:—E ae mai no'u hoi kauwahi keena kaawale ae o kou kino, a maluna auanei hoi o kou oneki e huaiia ae ai ka mea@una a ke keiki o Kona i neki iho ai a manoa ka hoi ua mea he paa; a o ka hoa ana paha ia o ka waa ke hele la a naeiki ka hanu o na olohe kilo lani ame kilo honua, hele paha auanei ka ike o na kakaolelo i "kalo ekeeke," a no ka mea, he hookahi wale mai la no o Hawae, mokaki ana o Kaahuliilii ma, a owau wale no ka i hokoeia mai, @o ka hoike ana aku ia oe e na pali huiia o Keoua. Eia ka mai au a hiki aku. Go ahead! Kaua i ka lae o Kaena!

            Naua mai no e Z. P. K. Waikauinakipoohiwi a ke ao i ka helena aku a ka iki auhau papala o Makuaiki, o na pali o ahi o Aneki, a o ka popo auhuhu holahola p@aii hoi o kuu aina e kunihi mai la i ke ahe a ka makani, he ehu wawae lawe mikioi ka upena e hoi ai:

            Ke olelo nei ka mea u'i a mea hoopehu lolopoo hoi a ua ahikanaua la na pai@ku o Keoua penei:

            He mau kama kana, a ua pokepokeia iho no e ua keiki la a ekolu ka mahele, a hoakaka iho la no ua keiki la penei:

            Mahele mua: Piha ka lewapuu ame ka lewalani i ka maua o ua keiki la o ka wai o Haliilua a nona hoi ka lono i Iriki aku i na welelau o ka honua, ke kau ole nae ke poo o ua oueu la iluna o Kauhikou, ia Walehu ka malama o ke kau, alaila kukulu iho la ua olohe la i ka ninau penei: Owai au? Haina: Wai.

            Wehewehe ana: Ua noho a ua kupa ia mea he wai maloko a mawahe o ka lipolipo o na nouli o ka lani, mai ka lewanuu a ka lewalani, a he keiki kupa a kamaaina no hoi ka wai mamua aku o ke kamanaia ana o ka lani ame ka honua ame ko laua mau mea e piha ai. Sua ea!

            Mahele elua: Aia wale no ka loaa pono o ka inoa o keia kama ana, a kaheaia kela inoa o ka poe eepa o Waolani ma o Molowa, a ke niele hou mai nei no ua keiki la penei: Owai au? Haina: Pi.

            Wehewehe ana: O pi, o au elua laua, o ka miki o ka palu elua laua. O molowa ka mua, o kaaihue ka muli, elua laua, a penei e maopopo ai i ke ao mai keia mea loaa mai mai iaia mai, a ua like no hoi ia me ke pi, a no ka mea, ua nele loa oia ma na ano apau, aka, i ka po ana mai o ka leo o mikiala—hana e hele aku e ai, ua eleu koke no na lima huluhulu o ua keiki la o mikimiki i ka ha'i, a kaa pono iho i ke alo aohe sauana he mauu Hilo. Pehesa keiki o Kona, e hoole mai ana no oe i keia mea maikai i losa ole ia oe!

            Mahele ekolu: Ke olelo hou nei keia kama ana i kona lilo ana i mea nui i na mea apau, ke hoolohe a malama, @ in a kakou e hoomaopopo ole aku ana iaia e pau ana kakou i ka mu ka ia eia, a o ka mea apiki loa aku, o ia no ka hoi mai o nei kama huhu au e moe pu mai me makou, a o ia nae kau e ninau mai nei. Owai au! Haina: O.

            Wehewehe ana: E Z. P. K. Kawaikau e, e kii aku oe e pepehi i kekahi kekako, lawe mai no oe ma na i'o maikai i kupono i ka palai, i ka mo'a ana mai, lalau aku no ko lima i ke o, hou iho i ka apana i'o kekake, a hahao ae ne i ko waha, e kiai oe a malama, o huhu ae auanei ua kama ia au i ko lohelohe, hele loa ua kama ia a kaua i ka naele.

            Ia kaua e momomoe ana iuka o Kahauloa i ike aku ai au i ke kau mai o ke o a ke kauka o oukou ma ko lima akau, a hoomanao ae ia au, e moe pu ana no oe me ua kama ia au iloko o ka huluhulu moe kehau o Milolii. E hoomauao nae, ke pa au ia oe i ke ehukakahiaka, i ka ehu awakea ae nae, owela, oe i ke kai o Hilia: I ka hoohui ana i nei mau kama au a hui i kahi hookahi e loaa no ka inoa piha. Waipio.

Kou no a mau,

J. W. K. KAKELAMALUIKALEO.

Lihiwai o Kuwili, aekai o Kanaueue.

             Ku mai ia no ka ea o ka lepo, i ka helena a ka makani Kona, eia nae, alo wale iho ia no kahi kolohe o ka pali kapu o Keoua i ka io@pakeke, me ka hele a haukeke na lehelehe, i kau a mea o ka maka'u ia oe e ka loea o na loea kuli nane. I nui ke aho e Mr. Kukelamaluikaleo, o keia paha auanei ke kumuniu au e pii ai a kole ka @mauina, e ku ai kaena a ko hoa mokomoko o ke kahua le'ale'a, he hua @ioi iki wale @o ia, e wela ai ko lehelehe. Iliki hou @a mai!—I. H.

LANAKILA HOU NO KA AOAO O REV. J. K. MAIA AME REV. J. E. K. MAIA IMUA O KA AHA HOOKOLOKOLO.

            Ma ka la 29 o Iune iho nei i paka hou mai ai ka olelo hooholo a ka Aha Kaapuni e apono ana i ka papa kahu waiwai a Rev. J. E. K. Maia, a ma keia ke hoikeia aku nei na inoa o na lunanui o ua papa la me ia i hoakakaia malalo iho nei:

            Rev. J. K. Kamana Maia, peresidena; Rev. D. K. Diamond, kakauolelo; A. I. Bright, puuku.

            LONDON, Iulai 19.—Ua loaa ae i ke aupuni Pelekane he palapala mai ke aupuni mai o Rusia e hoakaka ana ua makaukau ia e hana i kekahi aelike no ka hoomaha ana i ke kaua mawaena on a ame Polani, a e hanaia kekahi kuikahi maluhia.

HE MANAO PEPA NO KE ALOHA AINA MAI

            Maloko o ka nupepa Ke Aloha Aina o ka la 17 aku la i ike iho ai au i na koakaka manao o L. L. McCandless, ka moho elele hoi a na Demokarata, ua hoike ae oia me ka hooiaio ana, o ka moho peresidena e puka mai ana no Amerika i keia kau iho, o ia no ka moho a na Demokarata, ame kana mau manao hooiaio, no ka lanakila o Cox i keia kau mai; eia nae ka mea apiki, o McAdoo kana moho o ke koho ana a haule.

            Aia ma ka pauku 4, a ma ka hapa hope, olelo iho la o Likana, elele a na Demokarata, mamuli no o kona ohohia nui ia, ame kona kuokoa, ua waeia oia e ka ahaelele, aia ma keia wahi ke manao nei au, aole i pololei ka manao o ka moho elele a na Demokarata; oiai, pehea la e hiki ai iaia ke hooia mai, ua oho@iaia o Cox, oiai he 41 manawa i noho ai o kela ahaelele e koho, no ka mea e puka ana mawaena o McAdoo, Cox ame Palmer.

            O ka manao o ia me he ohohiaia o ia hoi he hookahi no ia koho ana, o ka puka no ia, o ia ka moho ohohiaia, elike me ka moho peersidena a na Repubalika, Mr. Harding, nui kona ohohiaia, he moho ano ole ia, wahi a ka elele Likana, eia nae, ua lawa loa kona ohohia ia, mamuli o kona puka maoli ana ae i moho peresidena no Amerika i kela ahaelele, ame ke koho nui ana e hiki mai ana iloko o Novemaba.

            Nolaila, aole o na koho ana he 44 he hooia ana mai ia no ko Cox ohohia ia, aole loa; aku ke neenee mai nei ka la, e lilo ai ka mea ano ole i mea ano, a o ka mea ano hei, i mea ano ole, a o ka lua, o ia hoi, aole o ko Cox ku ana ae ma ka aoao e i ana, e hoonoa hou i ka waiona, a he mea ia nona e puka ai; oki loa oia ilaila.

            Ko makou ike a kamaaina i ke ano hoonee haua ana, a na Demokarata, aole loa e hiki ia lakou iho ke wawahi i ke kahua mua a lakou i kukulu iho ai, koe wale no he mea okoa ka mea nana e kii aku a olepe ae, aole o lakou iho no.

            I na manawa apau i noho mana ia ai ke aupuni o Amerika e na Peresidena Demokarata, aole loa e nele ke komo mai o na kanawai hoohaiki i ka pono pili laula o na makaainana Amerika, elike me neia mea iho nei o ka ninau waiona.

            Na ka Peresidena Wilson ia i hookapu, kuahaua a kakauinoa maoli, oiai nae he pono pili laula ia no na makaainana Amerika, a iaia nae, panikuia iho, a eia hoi keia peresidena ke hoopunipuni mai nei, in a ka oia e puka ana, hoonoa oia i ka waiona; aole loa e hiki.

            Nolaila, o ke kohokoho ana i kela ano keia ano, he hana maikai no ia, aole nae o ka hookomo ana mai i na manao hoopunipuni ana oia, a e manao ae paha e hana au me ia, i manao aku na kanaka he oiaio ia, alaila koho aku iaia i elele, mai Hawaii aku nei no Wakinekona, he manaolana poho loa ia.

            Nolaila, me nei kiloi ka pule iluna ia Alahe, no ke kakoo ana mai i kanaka pono, elike me Harding, i moho peresidena no Amerika Huipuia, ka mea hoi a ke Akua i huki ae ai mailoko ae o ka ahaelele a na Repubalika a puka, a o puka loa aku ana iloko o Novemaba e hiki mai ana, no ka pono ame ka oiaio.

C. K. KEALOHA.

O KA POE MA'I OLE WALE NO KE LAWEIA AKU ANA

            O na o@na, mai ua koa a ua makaaipana e haalele iho ana ia Honolulu nei maluna o kekahi o na moku lawekoa he mea pono o loaa mua mai ia lakou kekahi palapala e hoike ana i ka maikai o ko lakou mau ola kino me ka loaa ole i kekahi ma'i kau a ma'ilele paha, mai kekahi mai o na luuanaua o ke keena kauka Hawaii o ka oihana kaua. He @ula hou keia ia Hawaii nei, aka uae no kekahi mau makahiki lehulehu i koahope aku ka hoohana mau ia ana ma Kapalakiko.

            He rula maikai loa keia i kauia maluna o na ohua ame ka poe apau e kau ana maluna o na moku aole mai nei aku, a i ole mai na aina e wale mai no, aku mawacua iho kekahi o keia mau mokupuni, no ka mea, ua ikeia ka pilikia o keia hana hemahema ma ka makahiki i hala, mamuli o ke komo ana aku o ka poe i loohia i ka ma'i flu iloko o na mokupuni i laha ole ia ma'i a laha aku la analaila:

            Ma keia rula hou e pono e loaa mua @a palapala hoike no ke ole kino i ka @@ua e manao ana e holo a e kau aku maluna o kekahi o na moku maloko na hora he @@ mai kekahi mau kauka ma o ka oihana koa, a i ole, mai ke keena mai o ka lunahana helu 35 ma ka papahele elua o ka Hokele Iana. No na ohua keia e holo aku ana i Kapalakiko.

            BERLIN, Iula 19. —Ua lawe ae ke Kei@@alii Kelemania Joachim i kona ola penei ma o ke ki ana ae iaia iho me ka pu panapana ma Potsdam ma ka @@aone. Ma ka lono i hoi@eia mai na @ui kona aie hiki ole iaia ke hookaa a ka nele kaumaha. Ma kekahi manawa koke aku nei no kona oki ana i kana wa@ine. Hookahi a laua keikikane e ola nei.

            O ka Rev. O. P. Emerson ka haiolelo maloko o ka Luakini o Kawaiahao ma ke kakahiaka o keia Sabati ae.

I KA WA OPIOPIO O KE KEIKI HANA OLA I NA HANA OPIOPIO.

(Hooma@ia mai.)

            Heaha na mea i hookoia! Ekahi,, ua moni mai i na hoopa'i e kau mai ana maluna o'u no ka malama ole i na mea i a'oia mai ai.

            Heaha ia mea? E hana oe i na mea au e hana ai me ka hoopono ame ka maiau me ke aloha i ka mea a kou lima ponoi e hana ai.

            Hooko elua, o ia ka lawe ana mai i na olelo naauao e puka mai ana mai kou makua a i ole, mai kou kahuhanai e malama i na mea liilii, e malama i ka maemae, o kou makua iho la no ia o keia mua aku.

            Ekolu, o ia ke komo ana o na olelo e a oia mai ana imua ou i kou wa opiopio, e malama i kou noho kuokoa ana, a e kuokoa oe maluna o ka lepo o kou mau kupuna, o hana aku oe i na mea i a'oia mai ai ia oe, i lilo ai ia mau olelo kuokoa i mea nou e kau ai iluna, mai na mea liilii au i hoiliili ai a lilo i mea nui.

            Eha, o ka piha ana keia o kauna, ma ka heiu Hawaii, ma keia a'o hope ana, e lilo ai ke kulana opiopio i kulana kanakamakua, a hana i na hana kauakamakua, o ia ke komo ana o na mea i a'oia mai ai, a ku i kahi hookahi, a lilo i hookahi kino, o ka mea nui wale no o ka hoohana aku i keia kino, i lilo i hookahi, i mea nui, a i mea mana ma kau alakai ana.

            Ina kaua e ka mea heluhelu e lawe mai i na hui i kukuluia ai, aole mai ka puapuahulu mai, a i ole mai ka nui a lehulehu mai, aka, mai ka uuku e hoomaka ai a i ka neemalie ana imua, mo ka iini o ka poe na lakou e pailaka ana e lanakila maluna o na kai kupikipikio o ka moana, oiai e opiopio ana no, elike me ke poomanao o kau ae lae maluna, a i ka ike ana o ka poe na lakou e hoopulapula ana i keia mea maikai ua ikaika kona ulu ana, me ka ikeia o na pomaikai e nee mai ana mamua, o ia ka manawa e lilo ai ke kulana opiopio i kulana aku i na kulana e onipaa ai, e ku makaukau mau ana i na manawa apau, e mikiala i na poino e hiki mai ana ma na ano apau e hoopakele ana i ka hui mai ka poino ana o ka hui ame kou home ponoi hookahi no o laua kulana ma ka manao o ka meakakau, aole loa laua i kue i kekahi, o ia keia:

            Ina ua hoohemahema oe i hou noho home ana ame kou ohana, alaila ua hoohemahema oe i na mea apau a ka Makua Lani i waiho iho ai i keia lepo, mau ame a'u e hoohana aku ma na mea pili hui, o na ano apau e pomaikai ai oe.

            E mea mai ana paha na makamaka heaha iho la ka like o ka home me ka pili hui? O ka'u hoohalike hoi o ia keia: Ma ka pili home, makuakane maikai, oia no ka puuku, makahiapo, keiki mua, oia no ke kakauolelo ame na pokii kaikaina, oia no ka papa alakai, o keia ka hookahua ana o kela kulana opiopio, aia iloko o keia noho home ana e lilo maoli neia mea i mea oiaio, o ia hoi, ka makua i ke keiki, ke keiki i ka makua; ma ka nana aku i kela au i o loa, he ohumuhumu no na makua i ka pono o ka laua mau leialoha no ko lakou pono omua aku, pela no me na kahuhanai e ohumuhumu ana no, no ka pono o ka laua hanai, pela no na kupuna e ohumuhumu ana no ka laua moopuna no.

LEHULEHU NA KEIKI I KOMO I KA HALEMA'I O KALIHI

            Ma ka la 11 o Iulai i hala he 115 mau ma'i lepera maloko o ka hale hookaawale ma'i o Kalihi, a ma ia la no he 30 mau ma'i i hookuuia aku malalo o ka hoomalu a koe he 85. Ke komo mau ae nei he heluna nui o na keiki iloko o ia halema'i a he mea pono e loaa kekahi wahi kupono no keia papa o na ma'i e hookaawaleia aku ai.

            "O ke ano o ka lapaauia ana o na ma'i ma Kalihi me ka aila Chaulmoogra i hoohuihuiia e ke Kahuka A. I. Dean, ka peresidena o ke Kula Kiekie o Hawaii, ua hooiaioia ka lilo o ia aila i mea hoohoihoi mai i ka noonoo, a he manaoio ko makou ina ka poe akahi no a hoomaka e loaa i keia ano ma'i e hoihoi kokela ae ana ma Kalihi a lapaauia me keia aila, e loaa koke ana ke ola ia poe.

            "Ua hookuuia aku malalo o ka hoomalu ana mai ka halcma'i aku o Kalihi he 59 mau ma'i. Lehulehu o keia poe i hoi aku i ko lakou mau home a hoike aku i ka maikai a ke Teritore i hana aku ai no lakou, a pela hoi i kekahi poe e noho nei maloko o ka hale ma'i o Kalihi iloko o ka hakaka ana no ke kinai loa ana aku i ka ma'i lepera. O ka hui i ikeia mamuli o ka hoikeia ana aku o ka inaikai a ke Teritore e hana nei a e hana aku ana no ka poe i loohia i ka ma'i lepera, oia ka hoounaia ana ae o kekahi he@una nui na keiki no ka halema'i ma Kalihi, a ua hoikeia aku ma ke akea kekahi manao i ka poe i hoohhuolia ua loaa i k@ ma'i lepera e hele ae no ka nanala ana mai e kekahi kauka.

            "Me ka manao kuio ka papa e hoolala nui e hookomo aku i keia ano laa@ ma ke kahua ma'i ma Molokai no ka iapaau anai na ma'i malalia, a i mea e hiki ai ia ha@@ ke lawelaweia me ka holopono, he mea pono e nui mai ka loaa ana o ka laau, a o ke kumu e loaa nui mai ai oia no ka loaa o kekahi haawina dala mai ke aupuni mai.

O MRS. LONO KAALOUAHI UA HALA

            Mr. Sol. Hanohano, Lunahooponopono o ka nunu a@ailono o ka Pakipika, ka Nupepa Kuokoa, Aloha oe:—E oluolu mai kou ahonui i wahi kolamu kaawale o kau elele wahaolelo, e hookomo iho i keia puolo o ka luuluu i hoikeia aku hoi ka lohe i na hoaloha ame na ohana apau apuni na moku, mai Hawaii o Keawe a Kauai o Mano, no kuu mama aloha ua hala, Mrs. Lono Kaalouahi.

            Ua hanauia oia ma Knaehiki, Koae, Puna, Hawaii, mai ka puhaka mai o Mr. ame Mrs. Honuakaha Keahi, kona mau makua i ka 1868, a mamuli o ka lawe hanaiia ana e kona mau kahuhanai, ola hoi o Naelewalu ame Mrs. Aholo, i noho ai oia ma kahi i kapaia ka niu moe o Kalapana.

            Ua hoohuiia oia me J. Kaalouahi ma ka berita o ka mare i ka 1880, e ke kahu, Rev. J. N. Kamoku, a nolaila ua piha ke 40 makahiki o ko laua noho mare ana ahiki i ke kii ana mai la o na lima weliweli o ka make, e aha'i aku iaia mai ia makou aku, ma ka la 26 o Iune i hala aku la, ma Halawa, Molokai, kahi hoi a laua e lawelawe ana i ka ke Ak@a mau hana.

            Minamina wale a aloha wale kona waiho ana iho mahope nei he kane, na keiki, na moopuna ame na pilikoko ame ka lehulehu o na hoaloha, e noho kanikau kumakena nona i na la o keia noho ana.

            Ua kau kona luhi, ua pau kana hana a ke hoi nei i kahi mau i hoomakaukauia no ka poe apau e hana ana i kona makemake. Me ka minamina nui makou e u nei nona!

            He makuahine puuwai hamama i kona mau la, a i aloha nui ia e kona mau hoaloha, a o kona home, ua lilo i home no kela ame keia makamaka e kipa ai.

            Nolaila, ke pule nei makou i ka Makua mana loa, e hoomama ae i ka naau luuluu i piha i ke kumakena no ko makou mama aloha i haalele mai i keia ola ana, a nana hoi e holoi mai i ko makou mau waimaka o ke kaumaha luuluu i ka aila o ka manaoio, o ka hauoli ame ka olioli mau loa, e nana aku ana imua i ka mea nana i hali ko makou mau luhi ame na kaumaha.

            Owau iho no me ka luuluu,

SAM KAALOUAHI

O KA UKU MANUAHI NO KA MALAMA O IULAI HE 444 PAKENETA

            I kulike me ka hoike e pili ana i ke kumukuai o ke kopaa o ka averike ku mukuai no ka manawa mai Iune 15 ahiki i Iulai 15 he 18.939, aka nae ua haawi ka ahahui a ka poe mahiko i na limahana i ka pomaikai o ka hakina a na hoopihaia aku a loaa ka 19 keneka. Nolaila o ka uku manuahi no ka mahina he 444 pakeneka, a he 335 pakeneka o ia e haawiia aku ana i na limahana a o ke koena e haawiia aku ana ia lakou i ka manawa e uku piha ai ko lakou mau ukuhana ma ka pau ana o ka makahiki, elike me ia i hoomaopopoia ai ka uku ana aku pela mamua.

            O keia uku manuahi e loaa aku ana i na limahana na ka mahina na emi iho ia i ko ka mahina o Mei i hala, o na pakeneka ma ia mahina he 511.05, he mau pakeuena i hookahuaia maluna o ke kumukuai o ke kopaa ia manawa o 21.305, aka nae, i ka nana iho no i kela uku manuahi he kiekie no, aole no i emi loa.

            Ua hoikeia aku keia uku manuahi i na mahinko apau o ka paeaina ma ka Poaono aku loa i hala, ma ke kelekalapa umeaole.

LUAU MA MARCONI

            Mr. Lunahooponopono o ka lehulehu na hoonioni o na misini hoonohonohonua kepau i pomaikai no kona poe heluhelu o ke Kuokoa, Aloha nui:—He paina pua rose ka i malamaia ma ka a. m. Sabati awakea ana ae, e na kahuhanai o ka bebe, Mr. Hale, ka lunahoohana o na apahu hooleleleo o Kahuku e naue nei ame kana Mrs. Keakaokawai, i ka piha makahiki ana ae o ka laua hanai i hoouluia ma na kiaha kanupua rose o ke kihapai pua o Elenalo, mai ka puhaka ae o Mrs. Happy Haupu ame Ponon@i Haupu, o ka aina hanau o Laieikawai me Laielohelohe.

            He kupa, he koko, he kahuakua, ke aa, he mole honua, he poipoi lonoakua, mailoko mai o Manuahi i kana keiki a Kohikohia, ka welo olohe a kahu akua o Malaekahana, nana i luku hala ole aku i na koa o Kamehameha I ma o Kahalaia la, kona pukaua mai Hamohamo i Waikiki mai, mai ke ohiuhiu mea ae a ke kahuna Kapihe, a hamau iho la ke anaina maluno o ke pakaukauaina no na onooho o ka puu.

            Ua kiheluia a papanipaa ma ka olou'a olo a i hoopihapiha a papanipaa ka leinahaku o na kamahele a na liiwahine hanau o ka aina lewa i ke kai, nona ke kupa pua rose i popohe i na apahu hooleleleo no ka hikina o Tahikiku ka wahine i Tahitimoe ke kane, o ke kane ia moe ia.

            No ke anaina meli momona e pipili hala ole ana i ka pua mai Laie a Malaekahana, a Keana i Kawela Bay, i Waialee he aiwaiwa na ono a ka Hawaii poina ole, ma ka a. m. Poano i p@ha ai ka makahiki, he paiua maluhia, anoano ka la o ka Haku, meha la'i p@ ke a@aina, a no ka la o ke kama pua rose. He mau la i heluia no ka mau loa, ka pono ame ka olalo o na makahiki o na makahiki pua a hooponopono hou ka honua.

MISS MILIAMA HAUPU

KE NUI KA WELA E PAINA ANA KE EA

E loaa ana ka olu ia oe, in a oe e komo ana i kekahi o ka makou lole lahilahi o ke Kau. Ua kapaeia na pale kupono ole me ka hanaia no nae ma ke ano e minomino ole ai. He mama, oluolu, hauli, kahakaha a waihooluu e ae. Paalole o na Kane, $15 a $65

The Model Clothiers

1139—Alanui Papu—1141

"Ka Halekuai Hoemi Hoolilo."

MAKE KA LUNA AUHAU FARLEY O KAUAI.

            Ma Koloa, Kauai, ma ka hora @@@@ o ke kakahiaka o ka Poalima aku nei @ hala, i pauaho mai ai o J. K. Farley i keia ola ana, ka luna auhau o Kauai mahope o ka wili mau ana o ka nawai wali iaia no kekahi mau makahiki loihi.

            No na makahiki he kanakolu ae n@@ @ hala i paa ai o Mr. J. K. Farley i ke kulana lunahelu me luna ohi auhau nui no ka Mokupuni o Kauai, me kona @@ naia aku ma ke ano, oia kekahi o na luna oihana makaukau loa, me ka h@@ pono ma kana oihana, a i kona hala ana aku la me kela ao, ua lilo ia i mea minamina nui ia, e ka poe i ike a i kamaaina i kana mau hana.

            Ma ka Poakahi o ka pule aku nei i hala, i hoea mai ai ka palapala waihe oihana a Mr. J. K. Farley i ke Kiaaina e hoakaka ana, no kona waiho i ka oihana luna auhau no Kauai, a i ka wa loaa mai ai o kela palapala i ke Kiaina na kanalua loa oia i ke apono ana aka me kona manao, malia paha ua makemake o Mr. Farley e hele hoomaha kekahi mau mahina, no ka hoolanalana ma'i, ma ia ano, ua hiki no iaia ke ho@e a hoi mai, me ka hoomau aku i kona noho ana, ma kona kulana oihana mua.

            I ka manawa nae i hoea mai ai o ka lono ma ke kelekalapa uwea ole no koua haalele ana mai i keia ola ana. @@ lilo ia i mea hookaumaha aku i ka manao o Kiaaina McCarthy.

            No ka lawe ana ae nae i ke ku@@@ lunahelu me ohi auhau no Kauai. @@ hoounaia aku o A. V. Gear, ka hope @@ nahooia o ke Teritore no Kauai, ahik@ ka hookohuia ana aku o ka mea ma@ kulana.

            Ma ka olelo a Kiaaina McCarthy ma ke ano he luna auhau o Mr. Farley @@ kahi ka mea makaukau loa ma kela @ hana, me ka paanaau loa iaia o na aina apau ma Kauai, a oia kekahi o na la@@ auhau hooko i ke kanawai, me ka @@@@ loa o ka poe hoomehameha, ma ka @@ ana i ko lakou mau auhau.

            Ua waiho iho o Mr. Farley he wahine kanemake ma Koloa, he mau kaikoa hine elua ma Makekukeka, a he ka k@i na ma Amerika Hema.

WAIWAI HOOILINA

            Ke kau nei au i keia Iulai 19, 1@@@.

            I ka Lunahooponopono o ke Kuokoa Mr. Solomon Hanohano: Aloha kaua: E oluolu mai hoi oe no'u kauwahi k@ na iki o ka oneki, ka ahailono mama @ kapena hoi nana e hookele nei i k@ ipukukui malamalama apuni ka h@@@.

            Ke hoomaikai nui loa ae nei au @@@ Akua, ka mea nana i hana i ka @@@ ame ka honua, a i hooloihi mai i @@@@ ola ana, a luahine a ulu no hoi ko@@@ iluna i na hoopomaikai a ke Akua @ haawi mai nei ia'u iloko o keia m@@ la iho la, a oia iho keia:

            Owau o Kaaiohelo Kawaikau na @@@ iho nei au me ka Hu Union Oil @@@ ko'u wahi pepeiao aina ma Iwilei @@@ no $10,000.

            Eia ko'u mau hooilina a'u i hoo@@@@@ i ko'u wa noonoo maikai, aole hoi o ka waiho a nawaiwali, o ia iho la ka @@@ e hana ai me ka pupuahulu:

            I ko'u kahu malama waiwai p@@@ Mr. Henry Smith, $2000: I ka'u ka@@@ mahine Kahihiolani Thompson, $1@@@ @a Wm. Kawaikau, $1000; ia Miss K@@aiohelo Akana, $500; Mrs. Freitas A@@na $100; Miss Emma Poaha. $1@@ i ka Hale Laa o Laie. $100: i ka H@@ Manawalea o na Wahine o Auwaio@@@ o ka Ekalesia o Iesu Kristo o ka @@ Hoano o na La Hope Nei, $100: I @@ maua keiki hookama Kaaloanu Ma@@@ ala, $100.

            O keia ka palena pau o k'u mau @@nao, a ke pule nei au i ke Akua. Na@@ no e hoopomaikai mai ia kakou apau ma ka inoa o Iesu Kristo, Amene.

Me ka mahalo,

MRS. KAAIOHELO KAWAIKA