Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 28, 9 Iulai 1920 — HOLO MAKAIKAI NA MAORI E IKE I KA NANI O MOANALUA. [ARTICLE]

HOLO MAKAIKAI NA MAORI E IKE I KA NANI O MOANALUA.

fiolomoa Hanoh&no, Aloha kaua:—E oluolu liou mai oe i kela wahi poomanao e kau ae la maluna, ina lie mra I hiki. Ma k& la eiwa o ka inahina o aku ,Ih, ; ua lawp . aku la aa i- na keonimana Maori, oia-p >Ir. Ciarli ame ilr. Abel, nia'kuu moku kaa, i kahi i kaulana i ke ha'i o'kp aiij 'irt ka hora 10 ia,. oiai ua kaa nei auku nei ka' ihu 'i ka makani, eia •'aū 'ke.kuhikuhi ,nei i na wahi kaulana o k'e a'.anui, a makou e holo'nei, a i ka h\ki ana i Kapalama ty'i lai'ki, o ko'u mea aku la no ia, '■» ka inoa o koia wahi o Kapalama, ua ! puiwa loa laua a olelo mai la ia'u, he | iūSa aa ka lakou o ia o Taparama. | Kia no au ke linhikuhi nei ia laui : ahiki i k? Kula o Kaiwiula, mea mai 1 ia he inoa na ka lakou o ! < tūrfttai ; «irira, am'e /kō'u kuhikuhi ana ; aku i ke Kuīa o Kameaameha: eia uo mākou ke nee nei nomua me ka ultimahiehh, a mea aku l,a au, o ka inoa nui o keia kahua, n kakou e noo nei o Kalihi, mea mai Ja laua ia'n he inoa no ka" lakou o Tarihi. ' I Ke ha'oha'o loa la au ike ano lik-e • maoli o na inoa elike me ko -kakou mau | inoa liilii .a .iho ana makow i k.a ihona ' o Kahauiki hemo. k'a umoki, a mēa aku la au i ka inoa i oleloi aao la, a mea mai la laua ia'u o Tahauwiti ka iakou, a hoola'i ana makou i 'ka papu 0 na koa ame ka holo kaapuni ana i ua j kahua nei, me ko laua i ka nani, | a ho'lu āna na k.ikala 'o makoii i ka lepo | olu o ha'i ke au, ame ka nui o ko iaua mahalo i ka -nani o ke, kula o na kaha nei, ame kuu -olelo aD» aku, o ko'u kulanakauhale koia, me jkona inoa 1 kaulana oia o Moanalpa. tTa nui loa ko lāua kahaha, no ka ■mea, ua like. loa me kekahi 6 ko laua i kaha, oiai 'nae, he ioli uuku wale no o | \Toanarua ia lakou, a ku iho la ūa I nioku kaa noi o makou no ka makaikai ' ana ialoko-'o ka halekula 6 ia kaha, o I no"ho kumuia ana e ka'u aliiwahine me ; ka'u inau "hoolauna ana i- na niiiiihini | nie ia.^ j U-.i aku la malalo na hana e j hoike mai ana i ka makaukau 'o na keii ki liilii, o ia hoi Hawaii piha> hapa HaI NS-aii, Pake piha ame hapa KeI pani, rukiki, mai ka eono makahiki a pii aku, ua nui loa ko na malihini-hau- . oli i k'a 'ike ana o laua ike %. r 6ia ona ' kerki liilii me ka makaukau ame ka i laua mau ninau like Ole apaū, i waiho | aku ai imua o ke kumu āme na hau- : ipana, i paneia mai me kā p'ololei, a hoi I mai la inakou ma kahi e kq nei ko'u ! h'ome, me ka hoomaha liilii ana. me ka j lawe anā ināi 'i na-m'eaāi niama āniē i kahi wāi hu 'ihu ■ i o LŌmi, anie na ho->-: i/kaaū olelo ana, e pili ana - i n'a mea a la,ua i ike māka ai, a maila lau* \ia 'ū i 'ka manao o- iā -ihoa o' Moanalua. j Ua lilo koke ia mea* j mea 'no'u" e S nōonōo "ai-i hama i r mea'e pololei ! āi, a meā aku la au o ka'manao maoii [ 0 &eia in'oa i ai'-,oi& no keia: Moana, o ia no ka moana kai ma kekn- : hi' i ka hoopili ana niai ia' lua, ; alaila e ike iho : olua no olua ; ihō, he paii mamua niai, huli ae i lee ! e leau aheahe mai ana, a eia no hoi ka* ; kou ke ku nei, a nana āku i ka waiho I mai o ka aina e ikē iho ana olua, piauka he pali, "ma Ewa he pali, ma, Waikiki h« j pali, a i ko olua liuli unā a nana ak.it i ka moanā-kai, a e ike iho olūa -ua pihi j pono maoli kona inoa, elike ; ih'e kā mpi I e kaheaia nei;. a i maa i na 'Ui' i hala ; aku, ame ka'u mau olelō, o keia wahi kahi nui o na kanaka ame āa nlii e ! ai, ame na hale'hulia,'he niii ka ike ma ia hana, a o ka noho ana o ia au, o ia no kā law-ai'a ame ka mahiai ' uala, he'piha kanaka wale' no keia mau | kūla e waiho mai nei,'a i keia manāwa, j ua.pau loa aku nei ia mau wāhi i kh i.haole, a e ike olua, ua- nalo. aku ia 1 mau mea, a ke o-a wale nei no na H'awāii piha maoIL ! ... Eia makou ke 'huli hoi nei me na ō pili pono āna i ko 3aūa kulana I ame ko'u kulana, aole he kaawale ae *raai ko lakou-niau kupuna mai ame ka i.laua mau olelo, ua like no ko lakou 'ano ma ka- puni lealea, ame' ka" ohlōla, e haawi 'ana ka akāu a&e ka. heniu, h«V puni lealea ame ka inu wāiona ana, ua' lik-e maoli no ko- kakou anō : me ka ha- ; awi wale i na.'mea e loaa ana, oiui nae 0 maua he hapa haole māua, o oe ho Ilawaii piha maoli oe ma ka nana akii, [ iia nui no na hapa, ma io -oukou aina nei, pelā no makou; o ka'u hoi i olclj aku ai o la ka pilikia o ko fnakou oolio lahui ana i ka hemahemā o .na keiki i ka lAwelawe ana i na a ua k ipuna, i kamhaina ai, ua kaawale lda aku iSf" mau \ ano ō nā Hawa)i, a e ike ōlūa nO olua iho, aole lōa -ka'u lie olelo o-hākuepa ai imua q -olua, ; ī keia manawa e ike ōlua ua kanwale' loa aku ia giau mea a eia makou m.l- j lalo o ka hanai aiia mai a iia 'lahūi e, u i meūemene loa ka lima -o. kt?lki o keia.au hou e nēe nei, i ka hāna'ana i na meaai i niaa i keia lahui,' a' ua olelo mai no laua, ua like nct me ko lakoa kulana kekahi, ua kaawale akn ia mau ano mai keia au bou mai e nee nei, aka 1 keia mau makahiki ehiku i nee mai nei, ua loli loa ae ka noho ana o ka lahui jraori,mai kela kulana uhauha u i hoomakaulii, a i ke kuonoono, e hō/ Hpū aim i ka; mahiai • āmō ka hanai holoholona. 0 maua *he hanai hipa ka ia nei, ōii o JKalalcā; o ka 'u hoi h6 hanai pipi, oia ō Apola; ua kuono>no maoli ma ia hana, 0 ka-mea oi loa āku, 6 lakou, oia ke kēonimana me ka umiulni nui ma ka auwae, a ua olelo aku au oia ke keoniitianā;a/u i honi ai ma ke ano honi Maori,*e haawiiā ana k-ela ahā ike, ua ho'iii. lae maua ma ke ano'nul kē aloha o tauK/ oia keōnimana kā mea kuōnoono o lakou, a oia no hoi kā* ; lieKi. ekahi ma ka ik6 ltūlar • r i - . ' • rl ktt» ;hiki ana y o >T ßa hana pono ,i ko makōu aina, ūa .-waiho aku ia ano hana, o ia ka hula, na lealea o na ano liko 'ole apau, puhipaka ame k'a iau waiona, a nolaila, ua ulu hou mai ka lahui Maori mai ka elima kaukani mai, ua. pii hou ae i ka umikumamalima a oi ae iloko o nā makahiki ehiku e. nei. fa piha no hoi keia hūakāi a makou me ka hauōli, ame ko'u hoihoi ana ia laua no ka home o ko laua kat&aaina, o ia kahi a 3fr. ame Mrj. aine ua lululima pumehana ana me īaua mo ' ka laua olelo mai, ua nūi ma£{ kāi a ka lahui Hawaii i aku ai no' lakou, a lakou e poina eiie āi. -■■ - 1 3le oe e kuu Kapenp ko 'u I wilina pau ole. Kou lmi||iaa, ' -> J. K. MO^UMAIA.