Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 27, 2 July 1920 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

HOOPUKAIA I NA KAKAHIAKA POALIMA APAU

NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H., POALIMA IULAI 2, 1920

 

KAUOHA IKAIKA O KUHIO I NA HAWAII E HANA

Hoikeike Oia i ka Manao o ka Bila Hoopulapula ma ka Paina a ke Kalapu Hoeueu

MANAOIO LOA OIA O KELA KEKAHI O NA BILA MAIKAI

No ka Pono ame ke Ola o na Kanaka Hawaii ke Kumu o Kona Hooikaika Ana

 

            @@@@ paina awakea a ke Kalapu @@@@@@@@ na Hawaii, o ka malama ana @@@@@@ awakea o ka I'oalima aku nei @@@@@ haielelo, maluna o ka bila hoo@@@@@ hou i na kanaka Hawaii, e @@@@@ ana ia lakou e hooikaika'ma ka @@@@ no e ikeia ae ai lakou he lahui kanaka.

            Ua @oakaka mai oia i ke kulana o na @@@@@@ paionia o Amerika Huipuia, ka @@@@ haawiia aku na aina no lakou o @@@@ ai, ua hooikaika kela poe kanaka @@@@@@ iho, ahiki i ka ikeia ana o ko @@@@ holomua; aka iwaena nae o na kanaka Hawaii, he heluna nui o lakou i manao, e haawiia aku na aina maikai @@@@ lakou me na kokua ana mai ke @@@@@@ aku, ua keia ano, aole ana e @@@ ke kulana holomua, ke ole e hooikaika maoli ia ka huli ana i na pomaikai.

            Ua hoakaka pu mai oia i ka hoohema@@@@ maoli o na Hawaii i ka lakou mau @@@@ me ke Kalapu Hoeueu, ame ka @@@ko ole@@ na hana, i hoolalaia e @@@@ kalapu ao ka pono a no ka holomua o na Hawaii.

            Ua kamailio ae oia no ka lilo ana o ke Kalapu Hoeueu o na Hawaii he kalapo maikai loa, e nana ana a e hana ana ao ka pono o na kanaka Hawaii, a o la kana i olelo ae ai in a aole e makee @@@ na Hawaii i ko lakou lahui, aole @@@@@ ikeia mai ana; no ka mea elike @@ me ka loaa ole a ka manao nui iloka a na Hawaii no ko lako@ lahui iho pela @@ e loaa ole ai ia manao hookahi iloko @ @@ kanaka Amerika, no na Hawaii.

            Ua minamina loa ola, i ka hoohemahana wale o na Hawaii i na mea ano @@ @@ i pili aku i na @no i maa ia la@@@ ame ko lakou mau moolele, no ka @@@ he nui a lehulehu wale pa mea hiki @@@ kanaka Hawaii ke a'o aku i na kanaka Amerika.

            O ka bila hoopulapula i na Hawaii, @@@ ana, ua hoomakauka'uia ia e ua @@@@ ahaolelo o Amerika, mamuli o @@@@@@ ike, aole mamuli o ka hewa o @@ Hawaii, i lilo aku ai ko lakou aina @@@ @@ lakou have. Ua maopopo ia la@@ @@@ emi nei ka lahui lalo, a no ka @@@@@@@@@@ hou ana i ka lahui, pela iho @@@@@@@@@@@ aku ai kela bila, me ko @@ manaoio, he hana hiki ke hoomahua@@ @@@ ia ae ka lahui, ma o kela bila @@.

            W@hi ana, ua nui ua mea i kamailio-@@@@ka loaa ole ana o na aina maikai @@@ Hawaii; o kana mea i hoakaka aka @@@@@ o ke komite, aole i makemake @@ @@@aka i na aina kauu ko, aka i na aka a hiki ai ia lakou ke hookomoia no @@@@@@ioko o kela bila kekahi mau ma@@@ @@ ke kuhikuhi pono ana mai i na kanaka, i ua mea kupono loa e kanula @@@@@ maluna o ka aina, pela hoi ke @@@maikai o ka hanai ana i ka pipi, ka @@@ ame na holoholona e ae.

            Ua hoakaka pu mai no hoi oia, no ka @@@@ ua hoohalahala i hoalaia mai no @@@@wa ole o ka huina o ekolu kaukani @@@@ uo ke kokua ana aku i ke kanaka Hawai no ka hoomaemae ana i kona @@@@ ua hiki no nae i ke komisina na @@@@ e lawelawe ana i na hana no ka @@@@ o keia bila, ke haawi aku i na ko@@@ ma na ano apau, no ka holomua o @@ mea e noho ana iluna o ka aina.

            Ma kona manaoio, o kela kekahi o na @@@ maikai loa, no ka pono laula o @@@ Teritore.

            Mamuli o kana mau mea i ike ai, aole @@@ he manaolo o ka ahaolelo lahui no ka uookuonoonoia aku o ka aina, no ke @@mukuai o $5000 ame $1000 o ka eka, @@@@ mea aole ia o ke kulana Amerika.

 

ELUA MAU LA A NA HOA AHAOLELO E NOHO AI MAANEI

Makaukau na Hana Hookipa ia Lakou ma ka Manawa e Hoea Mai Ai no Honolulu Nei

HE HANERI A OI KA NUI O KEIA MAU MALIHINI

E Holo Aku Ana Lakou no ka Hikina Loa ke e Haalele Iho i Keia Kulanakauhale

 

            He hookahi haneri me kauaha kumamalua ka heluna nui o na hoa o ka  ahaolelo lahui, ke hui pu la me ko lakou ohana, e hoea mai ana no Honolulu nei, a ma ka la 19 o keia mahina, a e hoohala iho ana lakou he elua mau la ma keia kulanakauhale, mamua o ka hoomau ana aku i ka lakou huaka'i no ka Hikina.

            No ka hookipa ana mai i kela mau malihini hanohano, ma ko lakou manawa e kipa mai ai no Honolulu nei, ua hoolala ae ka Pan-Pacific Uniou i kekahi papahana, no ka hooko ana aka e lilo ai na la pokole o ka noho ana iho o kela mau malihini ma Honolulu nei, i mea e hoopihaia ai lakou me ka hauoli. O ke Kalapu Hoolaha o Honolulu nei, ke hoea aku ana no ka uwapo no ka hookipa ana mai i na malihipi, pela hoi me ka puali o na keiki koa, no ka hoohanohano ana i na makahini.

            E hoohalaia ana kekahi mahele nui o ke kakahiaka, o ka la a kela mau malihini e hoea mai ai, ma ka holo makaikai ana maluna o na kaa otomobile, ma na wahi ano nui o Honolulu nei, a i ka hoea ana i ka aina awakea, e hookipaia ae ana lakou, e ke Kalapu Hoolaha, maluna o kaupoku o ka Hokele Iana.

            Ma kela auwina la e lawe hoomakaikai ohu ia ana na malihini ma na wahi aku i koe, me ka hoola ana no hoi i kekai manawa ma ka auaukai ana mawaho ae nei o Waikiki, me ka nana ana i ka poe heenalu, ame ka poe pakakawaa, a ma ia ahiahi, e hookipaia ae ai lakou e ka Pan-Pacific Uniona, ma ka hale o ka hui heihei waa ka Out-rigger.

            Ma ka elua ae o ka la, e lawe hoomakaikaiia aku ana na malihini, malalo o ke Kalapu Otomobile ame ka Ahahui Kalepa o Honolulu nei, ma ka helekaapuni ana i keia mokupuni, a he paina ke haawiia ana no lakou ma ka hokele o Waialua, ma ke awakea o kela la, alaila huli hoi pololei mai no Honolulu nei.

            I ka haalele ana mai i keia kulauakauhale, e hoomau aku ana lakou i ka lakou huakai aumoana no ka Hikina, me ka hoohala ana he hookahi pule ma Manila, a he elua hoi mau la ma Hongkong; Kina. Mai kela wahi aku, e holo pololei aku ai na malihini no Kanahai, malaila e kau ai lakou maluna e kekahi kaaahi o ke aupuni, me ko lakou lilo ana he mau malihini hanohano na ke aupuni o Kina, me ka lawe hoomakaikaiia ma na wahi ano nui apaa o kela kulanakauhale.

            I ka haalele ana iho ia Kina, e holo pololei aku ana na malihini no lapana, me ka lilo ana aku i mau malihini na ke aupuni Kepani; o ka nui o ka manawa a lakou e hoohala ai ma Kina ame Iapana, aia ma kahi o ka iwakalua-kumamalima mau la, alaila huli hoi hou mai no Kpalakiko, ma ke alahele o Honolulu nei, iloko o ka mahina o Sepatemaba, a malia, e hoohala hou ana lakou i kekahi manawa pokole maanei nei, mamua o ka huli hoi pololei ana aku no Amerika.

           

            BELFAST, Irelani, Iune 28--He kenerala ame elua mau konela e noho ana maloko o kekahi halepapai lawai'a ekolu mile mawaho aku ma ke ano he mau pio ma ka la aku la i nehinei, a maluna o ke kaa otomobile a ke kenerala i laweia aku ai. Hookahi o na konela i holo aku a pakele. Ua kiia aka oia e ka poe na lakou i hopu ia lakou mahope aku, a ua ku aku oia ma ke poo a ma ka poohiwi. Ia manawa ua hoo kuuia aku kekahi konela, o ke kenerala ka i laweia aku no kekahi wahi i maopopo ole.

 

KAPAE KA AHA I KE KAUOHA A JULIA AFONG

Lilo ka Palapala Kauoha Hooilina i Hanaia i Mea Ole ma ka Paio Ana i ka Aha

HOONELEIA KEKAHI MAU KEIKI I NA POMAIKAI

Ala Nae na Ku-e Ana Mai Kela Mau Keiki Mai Ahiki i ke Ko Ana o ka Lakou Koi

 

Mahope iho o ka paioia ana me ka hahana e na loio o na aoao a elua ilokoo ka aha kiure, a ka Lunakanawai Kaapuni Franklin, no kekahi mau pule ae nei i hala, i hoihoi ae ai na kiure i ka lakou olelo hooholo, e kapae ana i ka palapala kauoha hooilina i hanaia e Mrs. Julia Afong, eia nae na hoohalahalaia aku la kela olelo hooholo i ka aha maluna ae.

            Ua hookomoia ae ka hoopii e ku-e ana i ka palapala hooilina i hanaia e Mrs. Julia Afong, e kekahi o kana mau keiki, oia o A. Henry Afong ame Mrs. Bessie R. Burns.

            He mau pule aku nei i hala ua hooloheia kela palapala hauoha hooilina mamua o ka aha a ka Lunakanawai Kaapuni James J. Banks, a o ka hopena i oili mai, o ia no ka hoohikiia ana o kela palapala kauoha hooilina, ma ke ano he palapala oiaio a pololei ia i ku i ke kauawai.

            Ua ku-eia nae kela palapala kauoha hooilina, me ke noi ana o na mea hoopii, ma o ko laua mau loio la, o ia ka hui loio o Thompson, Catheart & Lewis me ka hookomoia ana aku o ke noi imua o kekahi aha kiure e hooloheia ai ka hoopii ku-e, ma ia ano, ua waihoia aku ka hihia iloko o ka aha a ka Luna kanawai Kaapuni Franklin. O ua loio ma ka aono o ka palapala kauoha hooilina, o ia no ka hui loio o Robertson, Castle ame Olson.

            Penei ka moolelo e pili ana no kela paiapala kauoha hooilina:

            Ua make o Mrs. Julia II. Afong, ma ka la 14 o ka mahina o Feberuari, 1919, i ke 79 o kona mau makahiki, me ka waiho ana iho i kana mau keiki he 15 mahope nei, me ka hoonele loa ana he eha mau keiki, mai ka loaa aua aku i kekahi o kalou he mahele o kona waiwai.

 

Nana Ma ka Aoao Ekolu

AOLE E HOOPII HOU LA AE ANA NA AUHAU

           

            Aohe e hoopli hou ia ae ana na uku auhan i keia makahiki. O keia ka olelo hooholo maopopo loa a ka papa o na lunakiai ma ka halawai o ka po Poalua nei, ma ka manawa i kohoia ai e ho'iho'i hou i ka hoike i ke komite waiwai mamuli o ka hoakaka maopopo ole ia ana o kekahi manao apono maloko o kama hoike.

            Ua waiho aku ka papa luuakiai i kekahi a'o ana i ke komite waiwai e hoakaka maopopo maloko o kana hoike, e hoihoi ae ai i na hoomi ana e ike ana maloko o ka bila haawina, i hiki ai ke hoonohonohoo pono ia na hoolil no ka makahiki e nee aku nei.

            Ua nui na mea i kamailioia maluna o ka hoike a ke komite waiwai, e hoakaka ana elua wale no mau hoolilo i manaoia, oia hoi, e hoemi mai i ka bila haawina e ku ana ia manawa, a i ole hoomahuahua hou ae i na uku auhau. Ua ku-e na hoa apau no ka hoopii hou ia ae o na uku auhau a koe o Ben Hollinger, ma ka lakou olelo ma o ka hoemiia ana mai o ka bila haawina ame ka hoolilo uhaai oleia o na dala o ke aupuni kalana e ikeia aku ai ka holopono o na hana o ke kalana.

            Ma ka hoakaka a Lunakiai Paeheeo i ae wale no oia e holo i lunakiai no keia kumu ma kona manao ua hiki iaia ke paa mau i ka uku auhau ilalo aole e hoopiiia ae.

            "Ke namunamu mai nei ka lahui no ka pii loa o na auhau a he lukeana ko lakou e kuhalahala mai ai. Ua lilo ka pii loa a na auhau i keia mau la i kauia aku i kumu no kekahi poe mea aina e kuai aku ai ia mau waiwai. O ka kakou hana ma ko kakou aoao oia ka hoemi ana iho i na uku auhau, aole o ka hoopii hou ae e palua a i ole e pakolu iho ai ke kaumaha maluna o ka poe hoe kaa auhau," wahi a Pacheco.

 

 

E NOHO MAI ANA KA AHAELELE A NA REPUBALIKA

Hoopuka ke Komite Kuwaena Teritore i ke Kahea i na Kalapu Repubalika Apau

MA HONOLULU NEI KEIA AHAELELE E NOHO MAI AI

O ka Hoomakaukau Ana i ke Kahua Hana Kalaiaiha ka Hana Nui e Noonooia Ana

 

            E ukali aku ana mahope o ka ahaelele lahui, o ka noho ana mai nei ma ke kulanakauhale o Kikako, no ka wae ana ae i na moho peresilena, no keia kau hakoko kalaiaina, ua hoopuka ae nei o Mr. Clarenee L. Crabbe, ka lunahoomalu o ke komite kuwaena teritore i ke kuahaua, no ka noho ana mai o ka ahaelele Kepuhalika o Hawaii nei, ma keia kulauakauhale, ma ka Poakahi, ka la 26 o Iulai nei.

            O ka hana ano nui loa i manaola ma keia ahaelele, o ia no ka hoomakaukau ana i kekahi kahuahaua, no ka hakoko kaluiaiua o keia kau e hoea mai ana, a elike me ka maa i na manawa apau e noho ai o ka ahaelele o keia ano, i ka nana aku o kekahi mea e hookomoia ae ana maloko o kela kahuahana, o ia no ka haawi ana aku i na kakoo ana, no na moho peresitena a ka ahaelele lahui i wae ae ai, pela hoi ka haawipa ana aku i na kakoo ana, i na hana a ka Elele Lahui Kalanianaole, maloko o ka ahaolelo lahui.

            He nui no hoi na mea i kamilioia maluna o ka ninau hoonaauao, i ka nana aku aku, e hookomoia ae ana kekahi pauku iloko o ke kahuahana, e ku-e aku ana i ke kukuluia o na kula, o na olelo e pela hoi kekahi pauku, no ke a'o ana aku i kekahi mau ike hanalima maloko o na kula.

            O ka pono koho haloka o na wahine kekahi mea ano nui loa pela hoi me ka bila hoopulapula hou i na Hawaii, i hookomoia aku maloko o ka ahaolelo lahui ame kekahi mau ninau lehulehu e ae i pili ia Hawaii nei, o keia mau mea apau, e hookomoia mai ana ia iloko o ko kahuahaua, i kahua no ua hakoko kalaiaina e hoonee aku ai imua ma keia kau.

            No na kalapu Republika apau ma Oahu nei, ua kauohaia lakou maloko o kela kuahaua, ma ke ahiahi o keia Poalima, e wae ae ai lakou i na inoa o na elele, a ma ka Poalime o keia pule ae e koho baloka ai lakou, in a he mau ku-e kekahi.

            No na kalapu Republike hoi, ma na mokupuni e ae, ma ke ahiahi o ka la 7 o Iulai nei e wae ae ai i na inoa o na elele, a ma ka la 14 aku e koho baloka ai.

 

PAA HE LUINA I KA HOPUIA NO KA HOOPAE WAIONA

            He luina noluna o kekahi mokuahi lawe ukana o ke ku ana mai i keia awa ma ka Poakahi mai ka Hikina mai, ka i paa i ka hopuia, iaia i lawe mai ai ekolu mau omole waiseke no ka haawi ana ae i kona mau hoaloha; ka poe na lakou i malama maikai laia ma o ka hoihoi ana aku i ko lakou home ma kona manawa i loaa ai i kekahi ma'i ku lipolipo loa he makahiki a oi aku nei i hala O kana hana aloha ia i manao ai ma kona aoao ma ke ano he makana i kela ohana, eia nae, aole i hoea pono ae ia mau omole i kahi ana i manao ai, paa e i ka hopuia, iaia i haalele aku ai i ka moku, a laweia ae imua o ka aha hookolokolo a ka Lunakanawai Poindexter, a hoopa'iia he $50.

            He kanaka e iho no kekahi o ka iho pu ana mai me keia luina mailuna mai o ka moku i paa pu i ka hopuia, he mau omole waiseke pu kekahi i loaa aku ma kona kino ma ka manawa i huliia aku ai e na kanaka o ka halekuke, oia pu kekahi i kauia mai ka hoopa'i o $50.

 

HAALELE I KONA KULANA ME KA AHAHUI PUKAUA

Waiho ke Kamaliiwahine Kawananakoa i ka Peresidena Hoohanohano no ka Ahahui.

WAIHO PU KE KAIKAINA ME KANA MAU KEIKI APAU

Mamuli Mai Keia o ke Ake Ana e Loaa ka Noho Maikai Ana lloko o ka Ahahui

 

            No kekahi mau kumu pilikino ua haalele aku la ke Kamaliiwahine Kawananakoa i ka Ahahui Pukaua, a pela me kana mau kaikamahine ma ke ano he mau hoa hanohano no ia ahahui, ame kona kaikaina o Mrs. Muriel Shiagle, ka puuku o ia ahahui.

            Ma ka noho ana o ka halawai a ia ahahui ma ka Poaha aku nei o ka pulo i hala ua noiia mai ka lakou e noonoo pono hou no ko lakou haalele ana aku la ahahui, eia nae, ua hoole aku lakou, elike me ia a ke kamaliiwahine o ka hoike ana ae.

            Ua hoakaka ae ke kamaliiwahine i kona minamina no ka haalele ana aku ia ahahui, aka, mamuli o kekahi mau kumu kupono no ana o ka ike ana i manao ai oia he oi aku ka pono o ka haalele ana aku mamua o ka noho mau ana me ia ahahui, malia, ei hou aku no he manawa e ala @@@@mai ai o kekahi mo kuahana hou a lilo hou no i mea maikai ole. Aole oia i hoakaka ae i na kumu o kona haalele ana aku la i kela ahahui, o kaua wale no o ka hoopu a iki ana ae la he mea pilikino, a nolaila aohe maikai o ka hoike ana ae la mea. Naauao ia manao.

            O ka pukaua kekahi o na ahahui hou loa i kukuluia ae maloko o Honolulu, o Mrs. Manuel Reis ka mea nana i hookumu ia ahahui aneane eha makahiki i hala aku nei. Hookahi haneri ame kanalima mau lala o ia ahahui, ua kaupale wale a no a na mamo a na Pukaua Hawaii. He lala ke Kamaliiwahine Kawananakoa no ia ahahui no elua makahiki a oi i hala aku nei, a oiai oia kona peresidena hoohanohano no na la apau o kona ola ana, aole mea o ae i hiki ke hoonohoia aku ma ia kulana ahiki i kona make ana, a i ole waiho ana mai paha, elike iho la me ia waiho ana aku la.

 

MAKE MA'UWALE IA OPIO HAWAII MA KE ANO ULIA

 

            I kulike me kekahi lono i hoikeia mai i hiki ke hilinaiia aku he oiaio, ua make kekahi o na keiki a Kahalewai Ke, o Kapahulu, ma kekahi mau la i hala mamuli o kekahi ulia, a maloko o ka Halema'i Moiwahine i haalele mai ai kona aho hope loa iaia.

            Elike me ka moolelo i hoikeia mai ma kekahi la ka o ka pule aku nei i hala, e hapai ana kela opio i kekahi pahu nona na paona kaumaha ma kahi o ka aneane i ke kanawalu, a mamuli o kekahi ano ulia ua hook'i aku la kona wawae i kekahi pauku hao e waiho ana ma kahi ana e hele aku ana me kona ike ole iho, ua hina aku la oia imua me ka pahu kaumaha ana e hapai ana, a ma kela wahi ka ana i hina aku ai he hao winiwini ke ku ana; ua ku ae la oia malalo pono o kahi kokoke i ka opea a komo pu ka hao @ioko.

            Ma kela eha aua ka on a aole oia i hoike ae no ia pilikia i loaa iaia, ua hele aku la ka oia noloko o ka hale lua liilii a malaila kahi i wili ai i ka eha, a ua ma-u wale ia noho ana ma ia hope mai, i ka hele ana aku o kekahi o na kauaka o ka hale haua hao e waiho mai ana oia iloko a e wili ana i ka eha. Ua hoihoi koke ia aku oia no ka Halema'i Moiwahine, a no elua wale no ka la kona waiho ana malaila, ua haalele mai la oia i keia ola ana.

            He limahana oia no ka Honolulu Iron Works no kekahi manawa i hala aku, a ma ka oleloia ua nui kona minaminala e kona mau hoahauau o ia halehana, mamuli o ka eleu ame ka hoolohe, eia nae, i ka la o ka make lilo ia mau ano maikai apau on a i mea ole.

            Ma ka oleloia he wahine ka ka keia opio me kekahi bebe e kauka'i mai ana i ko laua ola o ka noho ana maluna on a, eia nae, lawe aku la hoi ka make. E hahai mau ana ka make mahope o kela ame keia mea i na manawa apau.

 

 

MAKAUKAU NA MAHIKO E APO I NA LIMAHANA

Ina no ka Hoi Hou o na Kepani Olohani i ka Hana e Loaa Ana ka Hana ia Lakou

HOOLE KA HUI UNIONA I KA HOI HOU O NA KEPANI

Ke Hoolala Nei na Kepani o na Mahiko ma na Kuaaina e Olohani ma Keia Mua Aku

 

           

            Oiai ke hele nei keia i ka eeuo o na mahina o ka olohani ana o na limahana Kepani i na hana o na mahiko o Oahu nei, ua hoike ae ka Ahahui o ka Poe Kanu Ko, ma o Royal D. Mead la, ke kakauolelo o kela ahahui, ua makaukau loa na haku mahiko e hookipa aku i na Kepani, e makemake ana e hoi hou i ka hana, ke loaa he mau hale kaawale no lakou e noho ai.

            Mai ka manawa mai o ka olohani ana o na Kepani ahiki i keia wa, na lawe ae na haku o na mahiko i na alahele apau a lakou i ike ai, e kau ole ai he poino malama o na mahiko, ma ka hoolimalima ana aku i ka poe apau e makemake ana i na hana mahiko, me ka haawi ana i na ukuhana maikai ia lakou, in a paha ma ka hana la, ka hana ukupau, a ma ka noho paa ana ma na mahiko e hana ai.

            Mo kela hoakaka nae ihai ka Ahahui ne o ka Poe Hanu Ko, no ka makukau o na mahiko, e hookipa aku i na Kepani olohani e makemake ana e hoi hou i ka hana, ua hoole ae kekahi o na kakauolelo o ka hui uniona o na Kepani, aole loa he wahi manao iki o na Kepani olohani, e hoi hou i ka hana, aka e ku ana no lakou pela, no ka manawa i maopopo ole.

            Wahi a kela kakauolelo o ka hui uniona, i hoakaka ae ai, e kaheaia aku ana kekahi halawai, no ka akoakoa aua mai o na elele mai na wahi like ole mai, no ke kukukuka ana no kekahi mau alahele i manaoia e hoala ma keia mua aku.

            Wahi ana eia no ka hui uniona o na Kepani ke hoolala mai nei, no ke kahea ana i kekahi olohaui nui, o na limahana ma na mahiko o na mokupuni e ae, a i wahi e holopono ai kela manao, eia ko Honolulu mei hui uniona ke hoomakaukau nei, ma ke kukulu ana ae i mau hale hou, i wahi no na limahana Kepani o na kuaaina e noho ai, i ko lakou wa e haalele aku ai i na hana o na mahiko.

            Ua hoole loa ae o Mr. Mead, ke kakauolelo o ka Ahahui o ka Poe Kanu Ko, i ko lakou wahi lihi kuleana iki, e kakakuka pu ai me ka hui unioua, maluna o ka ninau limahaua, koe wale no, o kela ame keia Kepani e makemake ana i ka hana, a e hole ae ana e noi, no ka hoi hou i na mahiko, ua makukau na haku o na mahiko e hookipa aku ia lakou.

            Ua hoike pu ae no hoi kela kakauolelo o ka hui uniona, ke loaa mau mai nei no na kokua ana i na Kepani e noho nei me ka hana ole, mai na limahana mai e hana nei no na mahiko, eia nae ma kekahi aoao, ke olelo mai nei, ke uuku loa mai nei na kokua maiwaho mai, a no keia kumu, i ake okoa ai kekahi poe e hoi hou i ka hana o na mahiko, o ke kumu wale no nana i kaohi aku ia lakou, no ka maka'u i na alakai o ka hui unioua.

            Malalo ae nei o Puuloa, he pule koke aku la no i hala, ua haalele okoa kekahi mau Kepani eha i ka noho ana me ka poe olohani, a ua hele lakou i ka hana, me ka nana ole i na mea e hanaia aku ana, a e noonooia aku ana paha no lakou e na alakai o ka hui uniona.

            I keia manawa, he heluna nui o na kanaka Hawaii i hoi aku a noho paa mea na mahiko a eia no hoi kekahi poe ke hele mau nei i ka hana, mai keia kulanakauhale aku, mamuli paha o keia ike o na Kepani olohani, aole he wa e pilikia ai na mahiko, a ke paa ae nei ko lakou mau wahi, i ka poe wawahi olohani, pela iho la i ala mai ai ka manao iloko o kekahi poe o lakou e hoi hou ka hana.

 

            No ka piha loa o ka pepa i keia pule, ua hoopaneeia ka hoopuka ana aku i kekahi mau palapala a na makamaka a keia pule ae.

 

 

KU-E KA HEALANI I NA HANA HOKAI A KA HUI UNIONA

Hooholo ka Papa Hooko o Kela Hui Heihei Waapa i ke Kuleana Ole o ka Hui Uniona

IKEIA NA LIMA O KA HUI UNIONA MA NA LEALEA

Kauohaia Nae na Keiki o ka Hui Uniona e Ae Ole Ana e Hoe e Noho Aku Mawaho

 

            Oiai he kuleana ko ka hui uniona e komo ae ai ake'akea' i na mea a kekahi lala o ka hui uniona e hana ana, ma kana hana ponoi ino, ua hooie loa ae ka papa hooko o ka hui heihei waapa Healani, i ke kuleana o ka hui uniona, e komo hokai wale mai ai no i na hana apau a kela hui heihei waapa, elike me ka mea i hooholoia ae, ma ka halawai a ka papa hooko o ka hui waapa, i noho ae ai ma ke ahiahi o ka Poalua iho nei.

            Ma ka manawa a ka Mauua Koa o ka haalele ana i ho ia Honolulu nei, ma ka Poaono aku la i hala, me ka poe na lakou e hoe i na waapa o ka Makahi ame ka Healani, na hoonohoia iho o William Rowat mahope nei, mumuli e ke ku-e i hoalaia ae e kekahi mau ke iki o ka Healani, he mau lala no ka hui uniona e ka poe hana mikini e ka halehanahao Honolulu, no ke kumu o ko laua hoe pu ana me Rowat ma Ka waapa hookahi, a holo like paha no Hilo maluna o ka makuahi hookahi, e hookauia mai ana he hoopa'i maluna e laua, ne ke ku-e ana i na @ula@@ ka hui uniona, no ka mea he lala o Rowat no ka hui uniona e ka poe hana uwila, eia nae i ka wa i olohani ni o na limahana uniona e ka hui kelepona, ua hoi hou oia i ka hana.

            Mamuli o na kumu hoohalahala a kela mau keiki o ka llealani, ua manaoia ua kupono i'o, e hoonohoia e Rowat mahope nei, aka nae, ma ka huli pono ana aku a ka papa hooko o ka hui heihei waapa, i ka mea oinio maoli, eia ka aole mamuli mai o kekahi pilikia pilikino, aka mamuli mai no ia e kekahi leka i hoounaia mai e Mr. M. @. Greenly, ke kakauolelo o ka Hui Uniona o Honolulu nei, e ku-e ana i ke komo pu ana o Rowat, iolko o na heihei waapa e malamaia ana ma Hilo.

            I ka wa i maopopo ai i ka papa hooko keia mea, ua kakau hoke ia iho la kekahi leka, a hoounaia aku la ia Paul Jarrett, ka mea nana e makaala ana i ka pono e na keiki e ka Healani, e hoike aku ana, i na mea a ka papa hooko i hooholo ai, me ka hoakaka pu a@@ aku, e hoea aku ana o Mr. Rowat ao Hilo, no ke komo pu ana iloko o ka heihei.

            O ka mea a ka papa hooko o kela hui heihei waapa i kauoha aku ai i ko lakou kanaka nui ma Hilo, o ia no ka hookomo ana aku ia Mr. Rowat ma ka heihei waapa o ka papa ekahi, a in a aole e ae mai ana na keiki na laua i hookomo ae i na ku-e ana, no ko laua hoe pu me Rowat ma kela heihei, alaila e hoouna koke mai ia laua no Honolulu nei, maluna o kekahi mokuahi mua loa e haalele aku ana ia Hilo.

            E huli aku oia i maa pani ma kahi o na hoa o kela hui heihei waapa i makemake ole e komo i ka heihei, a in a aole e loaa ana kekahi poe kupono, alaila aole e komo pu ka waapa o ka Healani ma na heihei e malamala ana ma Hilo.

 

EHA KEKAHI POE WAHINE HANA O KA MAHIKO

 

            Oiai e kau ana maluna i ke kaa ko, ma ka Poalima aku nei i hala, ma ka mahiko o Waipahu, i halawai ae ai kekahi mau wahine limahana me ka eha, mamuli o ka lele e ana mailuna aku o ke kaa, mamua o ka hu ana o ke kaa mai ke alahao ae.

            O kahi nae o ka laki, aole i kukonukonu ka eha i loaa aku i kela poe, a o ka poe no i hoomau ka noho malio ana maluna o ke kaa, aole he mau poino i loaa ia lakou.

            He nui na ulia liilii i loaa i na kaaahi e hoohikihiki ana i na limahana no ka lakou mau wahi o ka hana, eia nae he mau ulia i loaa nui ole na poino maluna o na limahana.