Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 20, 21 Mei 1920 — KA OLELO HAWAII. [ARTICLE]

KA OLELO HAWAII.

ilr. Liinahooponopono: —Ma kekahi inahaWa o ka mahina i hala aku nei, , ioea oiai k&kahi lede ,maikai i ko'u i ketjna no ka hooniakaukau ana i kekahi l 'palapala i makemakeia o heluhelu jm.ua kekāhi Ahahiii Wahine Hawaii. Ūa | liooko aku au ia uianao. I ka wa i maj kaukaū ai, oiai ua lianaia e a'u ma ka olelh Jfiāwāii, no ana ; hoi i ma ka olelo a i/a leile la—no ka ahahni ; • wahiiie Hawaii —hoouna aku nei iaia. . He niau la mahope mai, hoea Jiou ana a ,ji uiai nei: " E oluolu oe e unuhi i keia, , ma kā olelo haole —n'o. lja mea, aoho aeiā o na paiapala pili moolelo o ka mat kou ahahui e hanaia nw ka olelo Ha;waii." I aku nei ho hoi au: "Kupa'uahā uo—lie poe wahiue Hawaii kou, eia ka ma ka olelo inalihini ilio la i *ka oukou hana o lawelaweia ai. Kup.i>

paha laaoli ka hoi oukou, na makuahiue ilawaii!" ' I' ka ninau pono ana aku iaia, hoike ka hapanui 110 o na lala 0 ko 'lakou Ahahui, he, poe wahine ike olel() ! HawaiU Aka,'o ua iuna uui—he pōo Ike olet-T-he namu waTe 110 ka ia poe. •Nolaila, hooholoia he rula—ma ka olelo haolo na hanae lawelaweia ai. < Mamuli ■0 koia, ua ulu ae ka niauao minami-na uui iloko o'u no keia mau hamr a oa wālime.Hawaii 0 Honolulu uei \o r -kelā aliahuu' Ina' i Uilahila lakou i ki otelo HaWāii, pehea lakou i nianao ai e ]oaa /aufc/i ka lakou raau pua ke aloha me ka mstkee pU; i ko lakou ewo oiwi He 'ku muoli j ka hilahila ke hooloho aku i ks;*ano o ke kamailio 'ana a kekahi 'poe h'apa- i kel«a mau la. He h()okbhu māoli iiO'ke kamailio ma ka olelo namu •jnc ke ano kapulu ke •kamailio Hawaii ht>l—-he hemahema loa nt)'. • •- O ka hapauui o na opio i keia mau la —he hemahemā loa a ike ole loa no ika olelo Hamii/. 1 •A T QW'ai ka hewa? Nawai e pepehi nei i ka kakou olelo pouoi? Ke koho nei ko'n lunaikehala—na ka poe haakei: Na ka poo hilahila i ka oielo Hāwaiū Kela poe hookano elike ae la me kela ; ahahul. ; līe kupaiiaha maoli 110 ko kaua lahui;. ; ev\Mr. Lunahoopoinopono. Ua ike like kaua i keia-,njea. - He kakaikahi loa •iwaepa okokaua lahui—o ka> poe opio--1 pio e pii ae nei—i ike i.ka olelo mq ka | pololei;. $ aho no kuu wahi> keiki uuk.i —rhe:akaniai maoli-oia i ka oleJo ilawaii • a ua'hiki iaia ke unuhi ime ka pololei— i oi ae niamua \0 kekahi poe uuuu i. • ; āpiki no, he hilahilā

| loa ks ; ]}npattin ; a ka pqo ppiopia lie hele j?tnaL ia?u ; e ao uku i.-ka olelo Hawaii. O i-ka* poe liaole, eia lakou ko ao nei. ,Ahij keiA la,viloko o na. makahiki |-loihi t> ko 'u lawelawe, ana i kā,-oihana ja 'o • olelo iliawaii maoli, he hookahi po• inpi' keiki ; nei i ieia wn. Oia .. na haōle a'u i āo ai—aole Hawaii. 0 keia opio wal<s no» : : •. • • ;-iNokeiha la ko lahui i hoohemahema ,a;? O ka 01010 Hawaii. kekahi aielo nani. loa, nia ke kamailio ana. He .no 'ka;:pepeiao' ke hoolohe i- ka .waipahe a ka poe ike, e pahaohao ai ka h.ljolona ; a hoomaopopo ole i ie kaona ka manao. Ua ike kaua ia mea.

I 3£rthalo,.pilia :a\i i ka hui oiwi o na kano tnc oa, wahine—pela no me ka hui poola -o. tiavkanc me na .wahine—a lie nMWi ahafiui e, no keleahi- aka poe ilihune, eia lakou ke pulama mau nei i ka ik«kQu\olclo.jnaTtua ma' ka lakou mau lAKelawo halawai ana, a ma ko lakou •.lainia anāino. ■ Oia ka nani. Ak'a, ko ahewa ikaika'iiei au i ka ahahui a ka l'poe hanohano e. noho poo alakai nei, ao ko lakou kinai loa i ka olelo makuahiue o lakou i ikeia ae ai i .ke ao nei.

. Pela no m® na klimukola aupuni o j»uk«. mai nei mai ke KulaKuinu mai: K« hoppuka : mai i ka inoa o ua wahi. liko ol&' o Hawaii heiiaahema' ma.oli,

|a" Ue hiki ole loa no-ke,hoomaopopo,ftku [.i- ka ihoa pololei. Pau pu me na kamaJii wahine Hawaii ia; hemahema. No i ke aha i ao-ole ia ai na kumu-knla i ka [ helahelu Hawaii—i pololei ke ao ana 1 a kakou i na inoa o ko lakoa ai'na kulaiwi «noil •

Ēia au ke. hoomakaukau nei i kekalii, -inau. buke auo nui .o'pono ai ka lahui iHawaii- o. keia niua aku maluna o k:i nioau olelo; Haiwaii. He mau makahiki i'loihi i hoomanawanuiia -iho nei kekahi iliuke a pau—o ke pā'i wale aku no koe. f?Eia au keia mau 'la pei. i ka Pili-o)«lo.^Tav!raai— i mea e hiki j ai .ke aoia ua ,j ka olelo Hawaii i me ka pololei. Ua ike a r u i ka'u mea e I kamailio nei no ka olelo' Hawaii, a u; 1 . ■mappopo uo hoi ia'u, he lehulehu wale o | na oi.wi ē noho mai nei i makee pu i ka kakou olelo. v \ ' , Nolaila, ke nonoi nei au ia oe e;JtV- | Lunahooponopoub, a i ko kaua lahui. no: •boi> e lokahi kakou mai keia wa'aku, ahiki i ke aoia ana o ka kakou olelo? maikua nialoko o na',kula kiekie' o lli- . waii- nei. . ' Ina i aeia na haumana o na kula aupuni e ao i ka olelo Palani, Kelemania, Paniolo a pela walo aku—he mau olelo e wale no lakou, pehea Jioi-i. ae ole ia ai | ka kakou poe keiki ponoi e āo i ka olelo I kumu o ko lakou aina ponoi? He kuleana ko kakou, na Hawaii e koi Hc dala auhau, ka kakou e uku mau ne>. Nolaiia, ipai hopoiopo. — j 0 ka wahiue Hawaii hoi he manao kona naaluna o-keia ninau, e- olu-1 olu o hooiina ae i ko kapeua, ia, Mr. • mWhanoi ke Pailika ke Kilokana nei a ka Lahui —-ka kakou Kuokoa. t I *Mai hoohemaheuia kakou—o like aua-

nei me kela Ahahui Wahine Hawaii a hilahila iīei i ka law"elavro i "ka lakotf mau halaWai ma ka olelo Hawaii. Aoln no ka hapanui o na hoahanau o ia aliaka hewa me ka hemahema, aka no na alakai haaheoi ke ao ole ika olelo a ko lakou poe kupuna. Xolaila, e kuu Kapena Hahohaiio, ke haāwi nei au i ka'u kakoo i kau nia'i alakai ana malun o keia niuau no ka lanakila o ka kaua olelo .makua. Aolo no e nele ke ala mai o ko kaua lahui me ke ohohia e kakoo ia oe, ahiki i ke ko ana o ko kakou iini. E o mau ka olelo Hawaii. Me ka haahaa, W. J. COELHO. ♦ .