Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 17, 23 ʻApelila 1920 — He Moolelo no ka MAKAIKIU MAKENEKI a i ole KA OHUA MAI KA PA KAPILIMOKU MAI O SEKOTIA. [ARTICLE]

He Moolelo no ka MAKAIKIU MAKENEKI a i ole KA OHUA MAI KA PA KAPILIMOKU MAI O SEKOTIA.

MiiH.»aka ihu la ka lunanana no keia mau olelo a Sānakelea ? i aku la: "Ha. akalii no au a hoomaopopo iho la o. ke kaikamahine no ka ia i huikau pu ai iloko o ka hihia Meiea. ka hihia okijnare a Gcrena, a, maikai! Ke hauoli nei ati ina hui e loaa ana kekahi manawa ia'u e hui aku ai ā ka*r.ailio pu me ia kaikamahine, aka aohe o'u manawa, liiaiia o T<*i»ina ka tnca kupouo e hele aku a kukakuka pu ; me ia. Ina owau oe. e Sanakelea, e kipakuia ana e a'u kela kaikamaliine e hoi i kona wahi, kalii anā i niaa a i kamaaina i kana mau hana epa o na la i hala, no ka mea, o kona ohana he poe i ikeia ka hana i na hana ha'iha'i kanawai mai mua mai."' ' "O kou manaoio m'aoli no anei ia, e ka Lunanana Baida?" j Tiinau mai ai ke kanaka opio me ke kahaha nui iloko ona na olelo a Baida o ka hoike ana aku la iaia. "*<J ko'u manaoīo maoli kēia i hoike aku la ia Y>e. Aohe hana hik; ke hoopii pololei aku iaia a'u i 11 e akamai loa oia no kela hana. Hookuu aku iaia e hana no kekahi ]m.c okoa aku a ma kekahi wahi mamao aku. He kaika maliine kela i uku hoomauia mai e Gcrena a i ole e ko lakou puulu. no ka hakilo ana" i na mea apau a Miss Adela Nole e hana ai. Ma kahi o hookahi aia lie elua, a ua -lilo ka poe uuikai a hoopono i mau pio na kela kaikamahine ame kona l»r«e na lakou i hoolimalima iaia. "He oiaio. he kaikamahine o Lidia Madoka i like nie Wkahi lede ma ke kulana. a i mea e pau pono aku ai ka'u kamailio ana me oe. e oluolu oe e ai pu me a'u i keia kakahiaka. e Mr. Sanakelea. O ka hoea mai koe o ko'u hoahui nia ka hana maanei. a nau hoi ia e hoike aku ia Mrs. Beter.i»na me ke noi pu āku iaia no'u e kala m.ai no ka hiki ole ia'u ke hot»lco aku i karta noi. no ka mea, ua haiki loa ko'u manawa. a ke hoomakaukau nei au no ka hoi aku. Mamua a ko Topina hoea ana mai o Kupuna a i ole o t>eiTĪamina hoi kekāhi inoa t ona. ka mea i hoea mai oiāi laua « noho ana maluna o ke pakaukau aina. He wahi ano eha kona ia komo ana ntai no ka hoolaunā ole ana aku o Mr. i>aida i ke kanaka opio iaia e noho ana ma kona aoao hema. "Malia paha he makemake hoi ko ko hoaloha e noho mai 1a ma ko aoao e launa me keia keonimana elemakule, o kou hoolauna ole ana mai tioi." wahi ana. "He oiaio hoi ia olelo au, aka, mai kāumaha oe no ia mea, e Heniamina.'* i pane aku ai kā lunanana me ka akaaka. Ia manawa unuhi ae lā ua o Beniamina i kekahi wahi huaale uuku mniloko ae o ka pakeke o kona puliki a wa-hi iho la a paa me ka pepa a haawi mai la ia Mr. Bāida me ka i i>u ana mai: "He wahi mea hoomānao keia mai a BatoK»maio mai a mai a*u pu aku no hoi: mai wehe iki oe e nana ahiki i kou kau ana aku maluna o ke kaaahi a i ole maluna paha o ka moku." • "Ina he mau huaale hōonaha keia a i ole he mau huaale i-oopau ma'i maiiiha o ka moku maikai maoii, āka hoi, ina ]ic mea keia no'ū e make ai, e kiolaia aku ana e a'u iloko 0 ke kai." "i(e makana keua ha maua iā oe. a ke noi aku nei au ia v»e e laweaku ia mea me ka manao maikai. A oia ka pono, h«»okomo iho iloko o ko pakeke. Ua maopopo ia oe aole au e haawi ajcu ana i kekahi mea kupouo ole e poino ai oe. 1 'a maopopo oe i ko' uano mai inua mai ,a pela hoi au ia oe, •K'laila ea, aohe au mea t hookāhahaia ai." "Auhea la hoi o Batolomaio i nināu aku ai o Mr. Baida. "Aohe oia i ala. kakahiaka nui loa keia manawa nona e ;.la e ai. Eia nae ua haāwi mai nei no oia i kona aloha ia t .e, o kana nae o ka olelo āna mai nei ia'u aohe i maopopo : kona hoi hou aku -i -Soho no kona Kalikimaka, na ka la apopo ia e nana aku." "I ninau aku la hoi paha au nona no keia manao ina hoi he makemake kona e hoi, hookahi hoi ko maua hoi pu ana keia kakahiaka/' i pane hou aku ai ka lunanana. Aunla hopu māi la o Beniamina i ka lima o Mr. Baida a luhi iho la me ka i pu ana mai me ka hoihoi: t>ono au e h«jikc aku ia oe i keia. o kena makana la ea. a*u ō ka haaw i kiia aku nei ia oe na Batolomaio mai nei .aole na'u, a njai I;n\c }»onoi mai nei no paha oia o ko'u hele hoi keia, pela i«ia i haawi mai nei la'u na'u e lawe mai." "< *. lokumaikai no ka hoi oe. e Bcniamina. Ua uliiia ;:;ici ia mau huaale me ke kopaa?" "O. lokoinaikai no ka hoi oe, e Bcniamina. Ua uhiia anei iu mau huaale me ke kopaa?'' "Ac; a ke nana iho oe me he mea la he waikala ka mea ; uhiia iho. ai o ia mau huaale mawaho. O ke aloha no kou .» hui hou aku." Ma keia manaw;a a Beniamina e makaukau ana e hoi aku ;;.t ku ae ka lunanana iluna a e hahai aku ana mahope. "Ke ;-aa nei kuu manao e halawai hou aku ana no kaua iloko o kekahi manawa kokoke ma keia mua aku, aka nae. ke manao t«ei au ma ia manawa.ana paha a kaua e hālawai hou aku ai ; < »le ia ma ke ano o ka hana a'u i holo mai nei. aka, 'he.ma:i;iiva hoomaha f>aha ia no'u, e Beniamina." "L makaala loa oe nou iho, a e hoao oe e kaaw ale mai ka i»ana mai ma ia manawa a kaua e hui hou ku ai," i pane niai ai o Beuiamina. "Ua nui ko*ti inahalo ia .oe,. e ka hoaloha kahiko, o keia ka mea oiaio ioa a*u e kamailio aku la. E hoehaeha loa ia ana ko'u naau ke lohe mai au ua halawai oe me kekalii ulia i*»ino.*" wahi lioii a Beniamina. "O. mai nooooo wale aku oe no na ulia poino: he manao!ana ko'u aohe māu ulia poino e halawai mai ana vtie a'u, a ke manaolana pu nei aohe no he mau hana i hoolalaia no k«>'u halawai aku me na poiuo o kela ame keia ano,« e niauaoit> mai oe i keia e Beniamina." Hoomaka iki iho la o Beniamina no kekahi manawa alaiia ī hou mai īa; "Mawaena o keia manawa ame ka la wahi ana. me ka pohina o kona mau maka me na waimaka e haale mai ana ma kona mau lihilihi, "k<f ole au e koho hewa e halawai ana oe me na ulia poino. malia e hana mai ana lakou i kekahi mea nou e—Hopu hou mai la oia : ka lima o ka Lunanana Baida a huli aku la hele.- > "I'ololei no ka Beniamina i olelo mai nei. Aole onā makemake e k»he ā i ole e ike mai paha ua eha au," oiai oia e rana akuana niahope o Beniamina e hele la. « • He manawa pokole nia ia hope iho hoea mai ana ka Makaikiu Topina. a ua makaukau no. hoi ka lunanana me na . .lelo a o hope e haawi aku ai iaia He helehelena kaumaha k-> ka Makaikiu Topina o ia hoea aua mai ana. "Heaha keia mea hookauniaha i kou noonoo i haikea ai k"V helehelena. * » ninau okua aku ai ka lunanana. "l'aiia'awai anei oe me kekalii haawiua pakalaki. a i ole ua halawa? aaei oe me kekahi mea hoehaeJia i kou -noiinoo?" "Heaha mai auanei kau: maloko o ka hokele i loaa mai ai ia'u ka ike i kāhi. i noho ai o kela kanaka Anaki, a me ia ike i loaa mai ia*ti i liele polole] aku ai au a ia'u i.ialoko o kona hāle. Ua.hoomaoe wale no ka'u olelo ana &V.u iaialie kanaka kipi ōia, elike me ka lono i loaa mai ia'u n ii ka oihana makai mai, a ua ae mai oia me ka huna ole,

alaila ike iho la au i ka pololei o ka'u mau mea i hoohuoi ai nona. "Mahope o ko'u ninau ana aku iaia ua hoike mai oia i ka mea oiaio nana i'o no i wawahi i ka pahulole o Mr. Xila, tio kon ike he' kahunapule hoopilikia o Mr. Nila i nā ka- 1 naka hana. Ma kuu huli ana aku ma kekahi niau rumi lii-i lii. maloko o ka pahulole, loaa aku la ia'u he eono mau pohaku daimaiia ua hookomoiā iloko o kekahi mikinilima ilika°. | "Ma kuu hoonoo ana ua manao paha o Mr. Nila e huna i keia mau pohāku a haawi aku ina ke ano he makanā i ka ahahui hoole waiona ana, ma ka olelo mai nei a kela kānaka Aaaki iā'u he nui ka iia puka artiani a ka poe hana gula i' manaoia e wawahi, o kekahi o na halehana mea gula a ua Anaki la i koho ai, aia ma ke Alanui La P.aiza a ma'ke Alanui Paiaisa Koiala." | "Ea, uā hanu no ka hoi oe; a auhea ua mau iX)haku la i loaa ai ia oe?" - "Me he meā la ua haule. lle keu aku a ke kupanaha.'i Aole i maopopo iki ui'u ke kumu o ka nalowale ana. Aole ; i loaā iki ia'u ka hiamoe i ka po i hala ahiki i nei manawa. i l'a hala\vai au me kela hoaloha kahiko oii ma ke ano ulia. a ] ua kamailk» pu me ia." wahi a ka Makaikiu 'l'opina. Ile helehelena ano e i'o no kona i ka nana aku a ka lunanana. ' lna pela ua nanea pāha oe i ka hele ma kekahi wahi a ua palamimo loa ka huliia an.a mai oloko o kou mau pakeke, pela iho la i lilo aku >ai kela mau pohaku mai a oe aku. e ka hoaloha Topina," wahi a Mr. Baida i pane aku ai. "Pela paha, aka nae la ea, aole kanaka Palani aihue e hiki ana e huli mai ialoko o ko'u mau pakeke." i pane mai ai ka Makaikiu Topina me ka piha loa i ka huhu. "M'alia paha na kekahi kanāka Pelekane aihue i lawe mai a'u aku. Eia kekahi poe aihye Pelekane iauei, ua maopopo ia oe ia mea," i pane mai.ai o Topina. "Ae. he liolo i'o mai no lakou ianei, a me he mea la eia i'o no kekahi o.ia.poe ianei. aka he makemake au e ike aku i ke kanaka a i ole laliui e ae paha. O. ke make- j make nei au e ike aku i kekalii kanaka a hopu aku iaia ma kekahi ano." s j Ia manawa huli ae la a lunanana a haalele mai la ia To-1 pina 11,0 ka liele ana aku e hul me Sanakelea. Mahope o ko | īaua haawi ana ae i ke aloha, me ke kamailio ana no kekahi mau minuke no na liana o ia mua aku, hele aku la kela ame keia o laua ma ko laua alahele, a oiai o Topina e nana mai ana i ko laua kamailio me he mea la ua kamaaina wale laua kekahi i kekahi n'o kekahi maoawa loihi mamua aku, a ua lilo ia i mea nalu nui nana. 0 ka manao nui o ka Mr. Baid& mau mea e kamailio ana me Sanakelea no na mea 110 iā e pili ana i ka ahahui hoole waiona a Mr. Nila e lawelawe ma ke ano he mea haielelo no ia ahahui. E pono e makaala loa ia o Mr. Bamebeia, oia ke kanaka a Mx. Baida i kaunui loa ai, 110 kā mea, malia i kekahi la e oki ana oia i kona lauoho a e kāhi aua i kona umiumi loihi. a hooluu i kona mau huluhulu ku-emaka ehuehu a uliuli, hana i mau niho ku'i mamiia ā paā. alaila holo mahuka aku i kekahi w-ahi a huna iaia iho i ole e loaa ke huliia aku. Maiia i kekahi o ila kakahiaka maikai e hoouna mai ana ka oihana makai mia ..Enelani i kekahi kauoha ma ke kelekaiapa ia Topina e hakilo loa nona, a malia ma ia manawa e hoouua mai ai i ka lono i ka Makaikiu Tobinā e hoea Hi'ua aku oia ma ka mānawa e malamaia ,ai o na hana lealea. ma ia ano wale no t pii ae ai ke kanaka mai kekahi kulana a i kekahi. . Ma keia manawa he akena o Batnebeia no ka Ahahui I. O. T. A. ma Parisa, a he kanaka pilia maalea loa oia me ka hiki ke paani i elua a i ekolu mau hana like ole i ka manawa hcn:>kahi. O kekahi mea a ka Lunanana Baida i noonoo'iho' ai he manaoio no anei kona e hiki ana 110 ia Topina ke pii hikiwawe ae mai kekahi kulana a i kekahi iloko o ka manawa pokole ? No kekahi manawa ko ka lunanana ku ana malaila me ka piha noonoo. ua like oia me ke kii pohaku e kau ana maluna e kona pakaukau kakau maloko o konā keeuahana ka oni ole. No ka Makaikiu Topina kana mea nui e noonoo ana ia manawa no kona lioopii koke ia ae ma k'ekahi kulana i oi ae i ko ke kulanā ana e paa ana ia manawa. Eia nae, e ike ana kakou ma keia mua aku i ko Topina hoike ana i kona makaukau ame ka makaala no ka hana. me ka piha eleu a maka'u ole ma kekahi hihia hoopihoihoi 1100noo ana o ka huli ana aole i loihi loa ma ia hope mai. Me ka mea hoi e pili ana i ko Mr. Nila kulana aohe mea a ka Makaikiu Topina e liaawi aku ai i kana 11001100 nui ana maluna ona. He niea pono iaia ke. hoohuli akit i kana noonoo ame kana makaala ana maluna o ka lede opio Lidia Madoka o ke Alanui Makao, a e hakilo loa aku i kana lawelawe hana ana 110 ka lede opio.Miss Nole." Ina e hiki ana iaia ke hookamaaina aku me ia lede opio, e lilo ana ia hana i mea waiwai nona ā no kana hana ma ia hope aku. Aole pono i ka hoaloha Topina e hoohakaliā'wale ia Hana, o kona hui koke aku me ia ame kela kanaka piliwaiwi, me ke komolima hookahi ma kona lima, ke kanaka hiki.ke kamailio wale mai me ke kamailio ole ia aku. oia ka pono loa. 0 keiā ka ka Lunanana Baida o kā nalu nui ana*iho oiai oia e ku ana. 1 ka hui hou ana ae o na makaikiu i aku la ka luilanana: "Eia ka palapala e haawiia aku ai i ka oihana makai ina Enelani a'u o ke kakau āna nou, a ke makemake nei au ia oe e haawi koke aku i ke keena kelekalapa mahope koke iho o ka hoomaka ana aku .o ke kaaahi a'u e kau aku ai e holo; e kaa wale ana kaua maanei m keia manawa, nolaila hoolohe mai, makemake au ia oe e hakilo loa i ka poe e 'kau ae ana 1 ke kaaahi ahiki i kii holo ana." Ma kela manawa e ku ana laua māmua mai o ka hale hoolylu kaaahi, ma ka akau ae o ka puka-pa nui e komo aku .ai mālalo iho o ka uwaki nui. O na kaalio i piha me na ohua ame na«paiki o Jj:a poe e kau aku ana ma ke kaaahi ua hoea mai a e kuku' mai ana ma ka aoao henia o ka hale hoolulu kaaahi. a he nalowale nae ko laua ikeia mai e ke-, kahi poe mamuli o ka paa i ka pale mahai o ka puka-pa hui. | Oiai oia e nana aku ana i ka Makaikiu Topina e kamailio aku ana ua hoomaha iki-iho la oia no ka nana aku ia Topina oiai o Topina e nana aku ana i kahi o na kaalio e ku' mai ana. t j Hookahi kaalio i holo mai maliope aku o laua a ku iho la. He kino o kekahi wahine i kahikoia me ka aahu e hoike mai ana oia kekahi o na ohua e kau aku ana maluna o ia kaaahi ka i lele mailuna iho o ia kaa. a ua lilo ia mea o ka lele ana iho i mea kaulono loa na na maka o *ka Makaikiu Topina., "O kela kekahi o na mea i hoohuoiia." wahi ana. "O kekaW o na mea i hoohuoiia nana i aihue i na_daimana, j e holo ana oia," i hooho ae ai oia me ka hoka o koixa hele-, helena i ka nana aku a ka lunanana. . i "E liolo anā oia maluna o keia kaaahi laweleka," i pane aku ai ka lunanana, "alaira. he wahi hoolulu ka paha ko kela poe aia ma kekahi wahi. E hookaawale koke aku oe e Topina. E lawe aku oe i ka leka i ka hak kelekalapa a haawi koke aku i ke kanakā e hana ana malaila. Aole hiki ia kaua ke hopu i kela kanaka no kela hihia pepehi kanāka. āka e ,ihoopiiia aku ana nae kela kauāka e a'u ma kekahi hihia okoa mamua o ko'u ai ana i ko'u aina ahiahi Kalikimaka. i ; MOKUNA XXI" ' Oiai o Baida maluna o ke kaaahi ua wehe ae la oia i kahi uuku i haawiia mai ai iaia e Mr. Binamu, a ia nana ana iho ana i na mēa e waiho ana maloko, o kona ike iho la no ia i na pohaku <Jaimana a ka Makaikiu Topina.i manao ai e

haawi mai ana iaia. Aole hc mau huaale hoonaha, elike me l:ataa i koho wale ai nia ka manawa Binamu o ka haawi ana mai he mau poha'ku eiaimana maemae Ida i opakaia me ka noiau lua he liapa kakini ko lakou ! "U»- . . , ! Ua hoopiha ia kona naau i ka hauoli aole nae oia i hoike se i kona hauoli ma ke ano*e ike wale ia mai ai e kekahi poe ona haa ohua ona e kau pu ana me ia maluna o ia kaa. I , | fcona ike ana ua loaa mai iaia na daimana a pau hookomo j hou iho la oia ileko o kalii pahu a hookomo iho ma kekahi pakeke o kona kuka malo.ko.loa,. kahi.ajia i manao ai . aohe Vima kanaka hiki ke hou aku ia .mau daimana ! mai iaia aku, no ka mea, ma kona noonoo iho ia manawa he makana ano nui loa ia i lōaa mai iaia mai a Mr. Batolomaio'mai: i j Ma oka loaa ana mai o keia mau (laimana ua manao īho i oia o ka pau loa ia o na daimaha a Mr. \V.ilemota i aihueia iai ika loaa. L'a noho iho la oia me ka hauoli iloko ona no s ka liolopoiTo o kana hana o ka huli ana aku niahope oia j waiwai, me kona hoi hope aku i.ka noonoo ana maluna o kana mau hana a pau i lawelawe ai ahiki i ka loaa anii o na daimana a pau, me ka loaa pu o ba ike iaia no ka poe aihue j ame ,ka lakou mau hana. ~ .; . Oiai ka Lunanana Baida e noho ana ke iohe mau aku laoia i ke kamailio mai o kona mau hoa ohua ma na mea e pili ua i ka pepehiia ana o Reminetona maluna o ke kaaahi, a ua lilo ka make ana o ia kanaka i mea nui na lakou e kamailio mai ana me ka hiki ole nae ia lakou ke hoakaka niao*x>;>o ae i ka mea a mau mea paha na laua a na Lakou i pepehi ia kanaka., . Qiai na kanalea e kamailio ana no ka pepehiia ana o Reminetōna ua kuku, like ae la lakou a hele aku la ma kahi o ka puka aniani a kiei aku la iwaho m.a kahi i manaoia malaila i pepehiia ai me he mea la aohe i hanaia ke karaima, a e hoomakaia aku ana nae e hana, a i ole me he mea la ua h?ki ole ia poe ike pale aku i ka noon«oo ana a.e aia piau no ma kela walii kahi o ka mea pow.a kahr i noho ai, ma kekahi wahi mamao loa mai ke alaiiui kaaahi aku, e hiki' ole āi i ka poe maluna o kekahi 'kaaahi e holo ae ana ke i'ke aku iaia. ' Ua kaahope aku la ke kulanakauhale o Kareila i keia manawa a e hoomau aku ana ke kaaahi i ka Itolo ana no ke kulana'kauhale o Amieaa. He la malie loa ia, wahi ana ohua 1 1 o ke kamailio ana ae a ka lunanana o ka lohe ana aku i ka i lakou kamailio mai, no ia kikina o ka makahiki, a aohe no hoi he ua. Ke noho la no ka lunanana me ka noōnoo mamua o ka hoea ana aku o lakou i ke kulanakauhale o Vitoria e uhi mua mai ana na eheu o ka po. Ua hooniakaukau mua oia i kana papahana no ia ahiahi. Aia ma kekahi wahi i ike oleia aku o ke kaaahi kekahi kanaka e noho lioopue mai ana me ka manao kolohe e hele mai e powa iaia ke molehulehu iho, aohe ona kanalua no ia mea. ma o kona ike iho aia me ia na daimana, a no ia waiwai ia kanaka e makemake mai ai e lilo aku iaia. He kanaka ia ana i nianao. ai ina no ko laua noho kokovlua iloko o ke kaa hookahi e lele mai ana oia me ka lima ikaika maluna ona i kona manawa e nanea ai, a i ole lulumi iho pahā kona mau maka i ka hiamoe, a i olq huli aku paha kiona mau maka i kahi e. a i ole me ke kokua mai paha a kekahi kana'ka okoa a'ku e hakiio loa mai.ana iaia ma kahi aole i mamao lpa mai iaia aku me ka haika mau mai o kona mau maka me ke kakali e loaa kekahi manawa kuix>no e hana mai ai i kekahi hana hoopoino iaia, a i ole e hakilo mau mai ana. paha no kana \vahi e hele aku ai a Kahai niai mahope ona ke hoea a'ku i ka hale hoolulu kaaahi, a iaia e lele aku ai mailiina aku o kē kaaahi ia manawa oia e paa mai ai i ka hopuia ma ke kania-i me ka i'kaika. j O keia mau mea apau kana e noonoo ana me ke kanalua 'ole e hanaia mai ana ia mau hana maluna ona, maluna paha 0 ke kaaahi. a i ole ma kekahi wahi mehmeha paha ana e hele aku ai ke hoea aku i ke kulanakauhale o. Vitoria. Aohe ona kaiialua iki 110 hookahi minuke aia maluna o ke kaaahi ia manawa kekahi kanaka a mau kanaka palla e hoohalua it\ai ana iaia. L'a hala hope aku la na kulanakauhale ō Ameniena āme Abevila, Boulona ame Kalaisa, aole i hoololi iki ka lunanana i kona wahi o ka noho ana oiai ke kaaahi" e holo ana me ka mama loa maluna o ka lepo o Palani no ka hoea ana oku i ka liale hoolulu kaaahi ma ke kapakai o Palani. Aia ma ka uwapo o ke kulanakauhale o Kalaisa ka mokuahi o ke Kowa Enelani kahi i ku ai e kali ana o ka hoea aku oke kaaahi. laia i lele aku ai mailuna aku o ke kaaahi o ka mea mua loa i lele ae iloko o kona noonoo e hodkoloia aku ana oia e ka mea pepehi kanaka a aole paha, a ma ia maiiawa ua liooi loa ia ae koua makaala iaia iho. a o kela 110 hoi ka- manawa ana e ike ai, elike me 'kana i manao ai. e hahaiia aku ana oia. Hc oiaio, elike 110 me ia ana i koho wale ai pela 110 kana mea i rke ai. laia i lele- aku ai ilalo a nana mai la 1 ka nui o na ohua e lele mai ana mai ke kaaahi inai i[a ike aku la oia i kdcahi kanaka aha i hoohuoi ai o ka hele ana ae me ke kulou o kona poo ilalo me ka awiw r i a komo ae la mawaena o ka nui o na ohua. Ua ike pu aku la oia i kekahi wahine kino loihi ana 110 o ke koho ana a'ku o kekahi ia o na mea e hoao mai ana e hoopoino i kona ola. a ke lohe pu aku la oia i ka ninau ae o kekahi ohua i-kekahi: "Ea. he wahine anei kela, a i ole he kane 110 paha i hoano-e iaia iho a kohu w£hine ke nana ) ā'ku?" I ka manawa keia o na ohua e hookdkoke aku ana • 1 ke alanuipii o ka nioku. O ia mau ke kulou o na poo o ke kank ame ka wahine. me ka awiwi wale no .0 kā laua hele ' ana, o ke kane manuia a o ka waliine mahope aku. aole o j laua kamailio wale aku i kekahi poe. E ikeia ana ka'hana j a keia mau mea malu'na o «ka lunananā nia keia mua koke ' iho.* I Ma ke kulanakauhale o Dova, oiai ka lunanana e hele aku atVa mailuna aku o kahi kiekie i hoomakaukauia'no na ohua e lele ak uai 110 ka.hi o na ohua e ku ai no ka ee ana 1 aku iluna o ke kaaahi, halawai aku la oia me elua mau ka-» j n'aka iloko o ko laua. mau paalole makaainana. me ko laua nana pono mai iaia aohe nae he kaniailio mai, a i ole, kunou mai paha iāia, a'no ko laua iiana pono loa mai nana pono aku la no hoi keia 110 kekahi manawa. me ka hakilo loa aku i'i ko laua mau ano,me kotia kamailio aku'no hoi a i'ole ! kunou aku pahā. Uā li'ke a like ke kiekie ame ka pu'ipu'i o na kino ō ia mau kanāka. me na'umiumi loloa aine na papale kaleponi laulau nnnui, a he mau laau ke paa ana «ia ko laua mau liina a ka lunanana e koho aku ana he tnau pahikaua kookoo ia no laua. i inau mea hoopakele ia laua i ko laua manawa e hoopoinoia <aku ai. 1 i Ua maopopo ia Mr. Baida keia mau kanāka a elua, āua ' maopopō no hoi 'ka Lunanana Baida ia laua, eia nae; me he • mea la ia manawa he mau malihini loa'lakou kekahi i ke- ; kahi ma oko lakou rke ole aku a ike mai ia lakou-iho. Huli, ae la ka lunanana e ninavy ke kanaka mahope loa o laua i j kekahi ninau e pili ana rio ike i ke Kakiana Bele , ame ;ka ole, aoh£ nae he pane i loaa mai iaia. J Oiai cr Mr. Baida e* ku ana iluna o ka holopapa o na ohua e ku ai no ke ee ana aku iluna o ke kaaaWi ma Dova. ua li>o ,Qia i nai?a nui ia mai e na 'kanaka e kuku mai . ana maleahi kol*dke aku. Xo kekahi manāwa kona , ' ma kahi kokoke aku i ke kaaahi ana e manao an'a-e ee aku , r ahiki i ka minnke mamua iho o ka hoomaka ana aku o ke , kaaahi e iiolo me ka nana ana ma o a maanei no ka makaala j mnu ana nona iho. , laia 1 pii ak uai iluna oke kaa ana i manao ai mālaila pia \ e- noho ai, ua hiki ole iaia ke ike aku aia ke4cahi mau maka - ke nana mau mai la iaia. aole i mamao'loa mai kana.kaa

i. kau a&u ai, oia nae ka mea oiaio. 110 Ka niea l\c makemake ka mea e hoohalua mai ana i konii ola e maopopo kpna kavi aku ma ia ka?rahi ame ka ole. - 4 - * I I Ma kela holo ana aku o ke kaaahi 110 V itoria ua lehulehu na-ohua ri\aluna ona kaa apau ma ia holo ana. I ke ahiahi manuia iho o ia la ua kamailio aku ka Lunanaian i>atda ia Sa J\eoni a o Gerena hoi ke'kahi iiioa ona, o kahi ana e kipa aku ai ma ke Alanui Tudora Komohana ,oia o \ itoria, a i kii 'manawa i ku aku ai o ke kaaahi ilaila. ua hala kekahi manawa iara ma ika nana ana ma o a maanei i na mea nani ana e ana, ma na wahi i hoomalamalamaia e na kukui uwita. Hookahi ohua e ae i -lele aku malāila, aole elua; o .ke kanaka i hoaflo-e iaia iho a wahine ke nana aku iu nalowale iho la, a me he mea la ma kekahi wahi okoa aku oia kalii i pee mai ai ,aole nae tna kahi o ka malamalama, aka ma kahi pouliuli aku aohe nae he ike aku o ka lunanana. ! He manawa ia no na kupakako e hoi ai. Aole lakou e hoea hou marana ma kahi o ka lal<ou mau keena hana ahiki i-kekahi la ae, a e hele mai ana lakou me ka awiwi 110 ka.li i o ke kaaahi nō ka hoi ana aku no ko lakou mau home, 110laila no ka nui loa o na kana'ka e hi-o ana ua hiki ole ke hoomaopopo aku i ka mea e hakito mai ana ia»a. Malia paha e ninau mai ana kekahi, no keaha la ko ka lunanana, mea o ka hoolalau wale anā iho no malaila aohe hele pololei no ke keena o ka oihana makai 110 ka hoike ana aku iaia iho, ua hoi aku-oia? He ninau ia i hiki ole ia oe e ka mea. heluhelu ame a'u ke pane ae. aka o ka lunanana no ka i maopopo i kana papahana. oiai aia iloko ona ka manaopaa ua ho?ke mua ia aku-i ke keena o ka oihana makai e ka Makaikiu Topina e hoi oia ma ia la, nolaila. malia ua loaa muaika ike iaia e hiki mai anā kekahi mea leokua iaia. No ke kanaka e hoohalua mai ana i ka lunanana ke haawina laki loa keia hooulolohi ana o ka lunanana iaia iho ma kei'a wahi, a haia kekahi manawa kahea aku la ka lunanana i kdkahi kahūkaalio e kii mai iaia a lawe aku i ka hale 0 ka oihana makai ,aole nae e holo pololei loa aku 110 laiia, aka e holo aku ma na alanui liilii ahiki i ka hoea ana aku i ka Hokeie Girideotia. he liale i maa mau ka piha ia e na kanaka kolohe o na ano like ole. I ke ;kaa o ka Lunanaiia Baida i hoomaka aku ai e holo he kaalio okoa kekahi i hahai aku mahope o ia kaalio. Aia ma ka aoao alkau o ke alanui Okefoda e ku ana ka hale kalapu i kapaia Goladona, he hale i 'inaopopo i ka oihana makai malaila e. hanaia ai na āno karaima'like ole. O kahi piha mau ia ia e na wahine ame na kane piliwaiwav, ona ame na hana ha'iha'i kanawai like ole. laia i lele iho ai a komo aku lā iloko p la hale ua pfhi • mua oloko i na'kanaka ame na wahine i hiki ole k6 okloia ae he poe hoopono a mai'kai. Aia malo'ko o kekahi rumi e ku ana kekahi pakaukau loihi, a mahai o fa pakaukau ua piha i na kane ame na wahin(sa e mokaki ana no hoi ka lakou mau dala pili maluna pakāukau me ka huna- ole iho. mea kau i ko lā'kou ikemiai i ka lunanana la a maka'u iho, aole. Ua ,maa mau oia i ka ikeia mamua aku ke lioea oiā ia hafe he makemake oia' e paani pepa hahau hailo uiki, a ua kamaainaia no hoi oia e na lālā apau o ia kalapu, keia hoea ana akū na'e aitā uā hoole oia i ke nōi a. kekahi poe e papa lealea me lakuu. o T<a mea hooikaika īoā nfai hae i ke noi iaia oia ke Kauna o Alavamia. He wahine keia i okiia inai kāna'kane mai ewalu maliina niamua mamuli o ka hoopii ana a kana īeane. L~a hāla okoā kel<ahi manawā loihi iaia malokō o keia hale. e hele ana māi kekahi pa'kaU'kau a i kekalii, a 'lnai kekahi puulu a i kekahi, me 'ka hoomaii no o na kāiiaka 1 ka lakou kamailio ana oiai oia t hookokoke a£u ana ia ' . Ua hala paha he hora a oi ma ia hope iho Kopinakaāku la nā kanaka e hoi-a haalele liilii mai la ia/hale, ano kupanaha loa, i'ka ka lunanana noonoo iJio. Ma ka noonoo iho a na kanaka me he mea la : ua hoea aku ka lunananā no ia liāle no ka nana ana i kekahi niea ana i makeniake ai. a owai'nāe Ia ia mea? L T a haalele liilii mai la na kanaka ahiki ike koē kakaika'hi loa ana me ka hikiwawe loa. me maopopo ole oke kuniu. Ua.lohe āku ka lunanana i ke ana ae a kekahi poe aole o Mr. Baida wale 110 ka i hioea aku ilaila, aka he mau mea e ae kekahi mawaho at ona. aiaila, nooiioo iho la oia oia ka paha ke kumu o ka.puhee hikiwawe loa o nā kanaka. no ko lalkou maka'u o hopuia lakou. Aole i liuliu loa ma ia.hope iho ike rho la ka lunanana aohe ona mau hoalauna lehulelm malaila pia wale no ame kelkahi koonimana kulana maemae, e hele o-i ana, me elua mau lede e lioloholo ana iuka a i kai me ka 'paa o ko laua mau lima. e apo aku ana a apo mai ma ka.puhaka o kela ame keia palkahi o laua. Q ke 'keoiiiniana a ka Lunanana Baida e ike aku ana a e hele mai ana h6i me ka o-i o kona mau wawae, he kanaka opio oia i hookukeia mai ke kula kit4cie mai mamua o ka loaa ana o kekahi palapala hoomaikai noiiL Oke kumu <• ka loaa ana iaia o ka poino hia kona wawae ua hkule oia mailuna iho o ka ljo oiai oia e holpnui ana ma kekahi la me ka maka u ole a haki .kona he li*(ki hoi e mau loa aku ana me ia'ahiki i kona mau la hope. Aole 110 kela haule ana oiia mailuna mai o ka lio ke kumu o kona hookukeia ana mai ke kula mai, ākā, he |nau kuuui okoa e ae. O na mea e pono ai kona ola ana ua hiki ole ke ike mappopoia, oiai aohe ana hana paa *tiau e hiki ai e 1 manao aku no iā hana mai kona ola. I Ma 11 a wahi a pau e ikeia a!ku āi keia kanaka opio e ike la aku ana ka lede loihi o na ledē elua e holoholo mai ?na, oia o Mabela Sanale, a ma kela ame keia wahi lioi e īkeia aku ai o Mabela Sanale e ike pu ia aku ana o Alafonise Moirau. he kaikamahine na keleahi kāuka Palani hana ma'ka maloko o ke alanui Malehona. Oiai no'ka Lunanana Baida e ku ana ua hoorhikileleia ae oia 1 ka lohe ana aku i ka uwi ana mai o kekāhi panipuka e ku mai ana mahope aku ona a weheia mai la. Ia hufi ana aku ana o kona ike aku la no ia elua mau kanaka e ku mai ana ma ka puka. Hookahi o laua i komo mai. a pani houia aku la ka puka e kekahi o laua. 0> keia kanaka i l' "' c hc mca «a ona oia, no ka mea. i fca nana aku a ka lunanana e h.-oana i o a ianei kana hele ana. oia mea, i ka nana aku kadpa mfdlu Clh{wyp slirdl pupji oia no °e o _ka niea i huiluu ,ka hoomalule kino /o Fv=, V r, ai -° Mabela rae wa o 3 * . "O. eki Porofesa \ alenataine, ka mea nana i hooU n.ai ■a n.akou mailoko niai o na po|>iliki.->, -, j | l u n) ( 1 na hale nan, la mafkon," i ae ai hbi te Ln ,T mana op.o Pehea kela liana inAii au. « Valena*ainc k, hoomau nei no anei oe ia hanaT «"enaiaine. kt Ia manawa oka hoomaka mai la n 0 « 0 ke kanaka i komo ma, a, e hana , kana hana n.ai.a „ ra^na oke fcl„ ak a op,o. He hana-mana .a ike kauaka h( . nae īa Ika nana aku aka lunauana. Ika hāb\vai o i oke kanaka hou i komo mai ai ke k a ,u,k a aku la o*a i kekahi inea mai ka poahiwi niai n S U " f opio a hoikeike aku la. eiā ka h? hapaha mila Peieif a n iā hone koke iho me ka hoopuka keLhi ua h,ibioli,a ae la ua hapaha la i komolhna truU a° Ko° ikeike ak„ la mamna Q.na n.aka o k<- k, ln , ika £

ikai'ka i puhi aku ai ua kanaka 1a i ke komolima a k.au inaj luna o ka poohiwi lienia o 'ke kanaka opio a ia kau ana aku , ua loli ae la i puuwai elala. | Ia liuki mai la ua kanak.a la i nii pulinia o kona lole me he mea la e hoomakaukau ana no ka hoikeike ana aku i kekahi mau hana mana hou an.a. .), e Peti," i kahea mai ai o Mahela, kekahi o na l'ede elua e ku mai ana me ka piha i ke pahaohao no kana mau mea oka ikemaka ana mai la. • „ — I 1010 aku la ha lede a ku ma kekahi puka ma k.i aoao o ka mmi a i ke kanaka opio lioi i ani niai ai i i ka hinanana me he mea la e haawi mai ana i ktona alolīa, a oiai no oia e hele aku ana me ka o-i ua hui aku la 6ia me na lede ma kahi o ka puka. Ua piha loa o Mahela Sanale i ka maka'u. Pale ino aku la laua i ka puka a ia hemo ana o ko laua oili aku la no ia iwaho o kekahi rumi aku; na laua hoi ka hele hookahi ka hahai ana.aku o ke kanaka opio mahope o laua, a elike me ka wehe ino fa ana mai o ka puka mua, y>ela y no me ka | puka nui maloko aku o kekahi rumi a ka hmanana o ka ! lohe ana aku. ! "A-ha —a-ha, eka hoaloha Rafaela," wahi aka Lunanana i P>aida o ka namunamu ana iho, iaia i hoi mai ai mai kekalii pakaukau mai. "A-ha—, a-ha, me kela ike i loaa ift o.e he kanaka'aihue ku oe ika weliweliia. KJawe koke aku i ka'u a'o i nei manawa, e hele oe ma 'ke ala¥uiL"o k;i pololei a e hana ma ka pono a ma ka pololei, a i ole,ptla. e ! ana oe me ka pilikia ma keia niua aku." | Haawi mai la ka Lunanana Baida i kona mau lima no kq aloha ana iaia i kamailio mai ai, a i ka nana akii iaia ia nawa mq he mea la.ua hoakoakoa mai la oia i kona mai,i I noonoo maikai apau me ia ia manawa. | Ua ike mai nei anei oe i ka'u hana mana, e Mr.-JBhida?" i pane aku ai o Rafaela me ka akaaka ana $ku. - "Ae," wahi a Baida, "aka, e makaala loa oe i kau hana ana o lilo auanei ia hana mana au i niea hoopoino mai ia oe." "Mai kanalua oe a mai hopohopo," i aku ai ke kanaka hana mana. Alaila ia hoop;i a;ia aku a Rafaela i kekahi poohiwi o ka lunanana a ia kaili ana mai i kona" lima hoikeike aku la i kekahi puuwai "dala i ka lunanana, a he manawa pokole ma ia hope iho ua loli ae la ua puuwai la ! i peahi Kepani. 1 "E nana mai paha oe i keia la," i pane aku ai o Rafaela, me ke ani ana ae i ka peahi i ka lewa inamua o na maka o Jca lunanana. Ja manawa ua lele mai la kekahi manu a kau iho la maluna o ka peahi kekahi wahl mai a ka lunanana i maopopo ole akti ai o ka poe wale no i ike ia ano liana ke maopopo.

Ke haka pono loa mai la ka lunanana ia manawa, me kona hoolohe pu'i na olelo a Rafaela. Aia kona mau iima ke. lewalewa la ma kona mau. aoao me ka puupuu ole. Emoele owaka ae la kona mau lehelehe alaila pii ae la koua mau lima i ka lewa. ''Ua ike mai la anei oe i kuu hana mana me ka hainaka?" i ninau mai ai ke kanaka, me ka paa ana ae i kekahi mea niamua o kona mau maka a hoikeike aku la i ka lunanana. "Aohe o'u ike aku la," i pane aku ai ka luuanana. Ma kela njanawa aohe i akaaka loa ae ke kino o ka- hainaka e hiki ai i ka lunanana ke ike pono aku, he aka wale no nae kana e ike aku ana e oni ana i ka lewa me he uwahi la.hila.hi loa la, ke mau la no nae ka Porofesa V T alenataine i ka paa ana aole i hapai ae iluna. Ua hoomaka iho la ka Lunanana Baida e hikaka ia manawa, a no elua a ekolu paha minuke ka oni ana ae o kekahi mea keokeo mamua o kona mau maka, me he mea la ua loaa mai i ka makani a e paialewaia ana i o a ianei i ka lewa. Eia nae, a.ole i nēe iki mai ka Porofesa Rafaela imua, ke ku la no oia ma kahi hookahi, me ka haka pono aku o kona mau maka i kalii o ke aka ana e ike aku ana i ka lewa i ka akau a i ka hema, a ke hookalaneo wale no ka lunanana i kana ku ana oiai nae kona kino me he mea la ua ona oia a I aneane loa ana e hio aku i kekahi aoao. Oiai ka e ku ana, me kela.ano e o kona kino ua kiolaia mai la ka hainaka maluna ona mahope mai o kona kua. Hookahi lima i hopu mai a paa i kona waha ame kona pukaihu; o keka.hi lima ua paa mai la mahope o kona poo, a me ke kanalua ole ke olelo ae anpane hiki ole iaia ke hanu ae ia manawa ona e paa ia mai aiia.

! Ta manawa aneane hiki ole iaia ke hanu ae, alaila pulikn aku la oia i ka lima e paa mai ana mamua ona a no k'ona ?no ona ilio.la ia manawa hoomaka iho la oia e hikaka. ,C) ka mea i hahauia mai mahope o kona poo ka mea nana i I hoopouli ae i kona ike, a i ka manawa ana i hikaka ae ai ua hemo aku 1a ka lima e paa mai ana mahope o kona poo. | "Ea, e.na keiki P' wahi a ka lunanana o ka uwa ana" ae me ka leo nui ana e lohe maopopo loa ana, a kekahi mau pepeiao okoa. aku nae i lohe ole mai ai i kana, kahea. Ta t manawa ua hanu ae la oia, no ka mea, ua loaa iaia he mai nawa, a me kona mau lima a elua, hopu aku la oia i ka lima [ mamua ona. a iloko o ka manawa pokole o ke aumeume aiīa l ine ka ikaika. ua hanu ae 1a oia, a ua hanu hou me ka ikaika i aia ka pono a loaa iaia ka maha, i Taia e kupaka ana ua hemo ae 1a ka hainaka i hooleiia , mai ai niahnne ona. he hainaka i hanaia me kekahi laaui make. a ma ka manawa e paa ana o kela hianaka ma kona mau pukaihu a ma kona waha ua komo loa ka ikaika o ke

ea o ka laaumake iloko o kona mau akemama a iloko paha o i kona mau aakoko, a oia ke kumu o kona hooikaika mau , ana e hanu ae i loaa iaia ke ea maikai e hanu ae ai. a i hookaawaleia aku hoi kekahi ea laau mailoko aku ona. ! A'kahi no oia a ike iho i kona poino. Kahea ae la oia nie ka leo nui. "e a'u keiki, auhea oukou?" E kahea ana <>ia no na makai 110 ka hele ana mai e kokua iaia, ama keia manawa ana o ke kahea ana ua oi ae ka nui o kona leo i ko ka manawa mua. Ua hooikaika ae la no hoi kona enemi e hemo oia mai ka paa ana aku a ka lunanana iaia aohe nae he henio aku, ia manawa ua like na lima o ka lunanana me kekahi kupeehaokila, ( Mamuli o ka nui o ka leo o ka lunanana o ia kahea ana ae, ua holokiki mai la lia lala o ke kalapu o kela hale hui a kuku ma na puka a ua paa na puka ia lakou e hiki ole ai i kekahi ke komo mai. O ke kuku wale mai no nae ka lakou aohe he!e mai hoi e kokua i ka mea poino.-aohe no hoi he puaileo, a me he mea la aohe no o lakou make- j make e hoopakele i ka lunanana. " J Kaualako hele aku la ? ke kanaka a ka Lunanana B&kla ; e paa ana ahiki i ko laua hoea ana ma kahi kokoke aku i ka puka me ka manao paha e hemo aku ana oia, a o kona ; holo koke aku no ia nia ka puka. | Aja keia maija<\ r a e aunieunie nei'o'ka lilnanana me koua i enemi, hoilo la.ka Porofesa Ra f faela a 'ōili aku' la iwaho| ma/kekahi-puka ma ka aoao o ka nnni. Ma keiā irt£riara i kiola iho Ia o (ierena i ka hainaka ana o.ka hoolei ana mgpj ma na maka o ka Lunanana Baida a hoomaka ae la e uwa I elike me ke kuwo ana a kekahi holoho4ona ahiu; ua hele! kona helehelena a haikea oiai i>ia e Jiooikaika ana e hemo | mai na lima aku n ka lunanana. eia nae. ua lohi loa, no ka I njea, ua lilo kana mau hooikaika ana apau i mea ole i nei manawa, ua paa oia. a ua ike iho la hoi i*kona hōpena poino. 0 keia no ke kanaka i hahai mai ai i ka lunanana mai Parisa mai ahiki ilu» la i keia wahi.me ka niranao e lilo hou ana na Uaimana iaia, oia nae ke lilo ana i moepu'u no na« elaimana ana i kuko palaualelo ai. Ua loaa loa ae la ka maha i ka lunanana.i keia manawa mamuli o ka loaa ana he manawa nui a lawa loa /iiona e lianu ae ai, nolaila elike me kona ikaika i na manawa lehulelm mamua aku i hakoko ai me na enemi lehulehu, a me keia Gerena 110 hoi 110 'hookahi <nanawa, pela oia e hoike nei o (ierena i nei manawa. No ka ike o Gerena i kona pilikia nonoi ae la oia e hooknuia ae. a, kahea pu ae la e kokna aku kekahi mea iaia, eia nae aohe mea hookahi i haawi mai i kekahi kokua iaia, no ka mea, maloko o kela hale aohe ona mau makamaka, aohe ona mau hoaloha, aohe no hoi he mea kokua iaia. No ka haawi ole ia mai o kekahi kokua ua hooikaika ae la o Gerena e hemo kona lima mai ka paa ana a ka Lunanana Baida, a he oiaio, hookahi ona lima i kaawale ma ia hooikaika ana ana, a i ka loaa ana o kana pu panapana ua ki mai la oia a ku ma ka poohiwi o ka Lunanana Baida, a i kh elua b kana maiiawa o ke ki ana mai ua ku mai la ka lima hema o ka l.unanana Baida. Ma kela manawa elua mau.leanaka i holokiki mai kekahi puka niai oka rumi a # paa mai la i ua o Gerena. No kekahi maniiwa ka lioao ana o ua o Gerena e henio mai kela mau kanaka niai, eia nae, he hana hiki ole ia iaia ke hana, no ka mea, ia manavVa hookahi ona lima e paaia ana e ka Lunanana Baida, a he eha hoi 'niau lima o na kanaka elua i holo mai ai a paa ia-ia. "L 'lawe aku iaia!" i kauoha aku ai ka Lunanana Baida i na kanaka e paa ana ia Gerena, oiai ka lunanana e hehee iho ana ilalo a kukuli ilio la maluna o kona mau kuli, no ka mea. ia nianawa ua hui kona ona i ka laaiimake me kona ku ana mai i na poka i mea hooiiawaliwali iaia ia manawa e hiki jx»no ole ai iaia ke ku pololei iluna maluna o kona mau wawae. "" ' 1 ka manawa'i kauolia aku ai. ka/ lunanana i na kanaka elua e lawe aku ia Gerena ua kau koke ae ia o Geren4 i kana pu panapana i na kanaka, a-no ko laua ike ana mai i ke kauia aku okapu ia laua ua ano kuhau iho la laua. Kahea aku l'a laua i kekahi mau kanaka e kuku mai ana ma ka puka e liele niai _e kokua ,aohe nae he wahi mea a ueeu mai o ia mai! kanaka. o ka uana wale mai jio me ka hoopinana ana ae iko laua mau poohiwi iluna. Ma ka mea oiaio, ona makai aohe o lak<»u ī'ian 'Kin'oh:» ma-oko <• lep'n ano hale. no ka me'a, he poe ha'iha'i kanawai wale no na kanaka maloko o ia hale. ♦

"E laweakn iaia. hē kanaka pepehikanaka oia !" wnhi hon a ka Lunanana o ke kauoha ana aku i na kanaka elua eku ana. Aole laua he n>an mea e, aka, he mau makai iloko o ko laua mau aahu makaainana. "Lawe koke aku iaia. he kanaka pepehikanaka oia!" wahi hou a ka lunanana me ka leō nawaliwali loa. Me na olelo ino, a me ka luliluli ana o ke poo. ua poha ae la ka pu panapana ia maiiawa. Ua ki ae la o Gerena iaia ilio a ku ma kona lae a-hina aku la oia ilalo me ka puka poka ma kona lae. •'Aoie o'u makemake e laweia aku e hookolokoloia mai e kekahi alia hookolokolo o keia ao ,aka, ma kela ao," wahi a ua o Gereiia o ka hoopuka āna ae me ka leo nawali, me ka liooikaika pu wale no oia o ia kamailio ana ae oiai kekahi 0 na makai e kulou ilio ana e hoolohe i kana mea e kamailio ae ana, a hapai ae la i ua o (ierena a noho iluna. () ka lua o na makai ia Baida oia kahi i paa ai me.ka hooikaika e kukuhi niau ae iaia iluna, a i ke ku ana ae paa mai la iaia i ole e hina iho ilalo. "He makemake au ia oe," wahi a ka Lunanana Baida i namunamu iho ai, oiai oia e nana pono aku ana i ka Porofesa Valenataine e ku mai ana ma kekahi wahi kokoke i ka puka. maopopo ia oe na mea apau i hana ia, 110 ka mea, aole oe i ona," wahi hou a ka lunanana o ka pane ana aku me ka nawali o kalii leo. "Ua ona au—aole au i ona! Owai -ka* mea i olelo mai nei ūa ona au? Ua ona anei au? Ke makemake nei au e ike' i ke kanaka i olelo mai nei ua dfta au !" i hooho ae ai ka porofesa me ke kukahalake. Me he mea la ia manawa ua loaa oia i kekahi olai ikaika loa, ka naka, me he mea la e hooluliluliia ana i o a ianei. "E na kanaka, e makaala lo& olua iaia o mahuka aku auanei," i kauoha aku ai ka lunanana i na makai no ka inakaala ana i-ka Porofesa A"alenataine. "K makemake ana ka l kou iaia niahope aku. Ua ikemaka iho nei oia i na mea apau i hanaia maanei. nolaila e lilo ana oia i haike." Ma kela manawa kc hiolo,awai la ke koko mai na wahi iho o ka lunanana i ku ai i na poka a I<e lana la .malalo iho a kona mau wawae. Ke lewalewa la kona lima hema ilalo ma ka aoao me ka ula pu o na manamanalima i ke koko. Kalele aku la oia maluna o kekahi o na makai e paa mai ana iaia, a he haikea wale no kona helehelena ke nanaia mai ia manawa. "Pehea, ua kukonukonu loa anei kou eha?" i ninau mai ai ka( makai e paa ana iaia. "Aole p'u manaolana e lilo ana kena eha ou i mea nou e poino ai, pela. anei ?" j. "Aole'o'u manao pela. Elua o'u.mau wahi i kii i ka 1 poka," i pane ka lunanana me ka leo nawali; "oia kuu poohiwi;ame kuu lima hema. Aohe o'u manao e ana I keia mau wahi i ku i ka poka i niea no'u e poino ai.'o ka | maeele iiae oia ka'u mea e ike nei. E oluolu e paa mai ia'u. a e ka.'i aku ia'u i kahi o kela kanaka e waiho mai la f ' i . pane ae ai ka Lunanapa Baida. j No kana noi ka'i aku la kekāhi o.na makai e paa ana iaia no kahi ( e waiho mai ana o Gerena. Ua pili na maka o Ge- , rena a o Sa Keoni hoi kēkahi inoa kapakapa ōna. a e nunulu' ana no hoi no ka nui o ka eha anie ka hooikaika wale no oia-e'hanu ae ana a-e mai.

' • Oia mau no ke ku niai o na lala o k« kalapu o ka HaU Goledona me ke kamailio a hele ole mai e haawi i kekahi kokua i ka mea i elia. oia nana wale mai no. • Ma ka mtx)lelo e pili atia i na lala o keia kalapu o lakou kekahi poe ha'iha'i kanawai kiekie lpa iloko o ka aina, aia iwaeua o lakou he poe pepehikanaka. he poe powa, na hana alunu a pakaha wale a pela aku, a o keia kanaka i ki ae ai iaia iho i k;i pu, o kekahi no ia o ko lakou pohai, eia nae. aole hookahi o ia poe i makemake e haawi Hiai i kekahi kokua i ko lakou hoa ha'iha'i kanawai—me he mea la he mea ole wale no fa ia lakou. Ala keia manawa a ka lunanana e hele aku ana me kona paaia e kekahi o na ke hiolo la ke koko mai kona mau wahi iho i ku ai i ka pu, a me ka malie loa ko laua hele ana aku no kahi o ke kanaka e w r aiho oni ole mai ana, a ma kana wahi e waiho ana he ula pu wale la no i ke koko mai kahi iho o kona lae i ku ai i ka poka. 'ina i hiki ia kakou ke hoopakele ae iaia mai kona ki ana ae iaia iho nie ka pu, ina i|a lilo keia hihia i mea ano nui a i mea hoi e hoike aku i ke ao i ke ko'iko'i o ka keia kanaka i hana ai ame ka poe apau i hui pu me ia ma keia hana e pau loa aj lakou i ka hopuia. aka, ua hiki ole. O, heaha ana la ka mea hiki ia u ke hana aku oiai e make ana keia kanaka, ka hoike ano nui a'u i manao ai e pau loa ai kekahi poe eaei ka hopuia! Ke make akn keia kanaka e nalowale pu aku ana me ia na mea apau i hanaia ame ka ka poe apau i hui pu nie ia ma keia hana aihue a powa." i namunamu iho ai ka lunanana. "He mea oiaio ia au i olelo iho la, ita ike mua oia i ka hopena a pela oia i ki mua ae ai iaia iho i ka pu i mea e nafo ai kana hana hewa ame ka poe i hui pu me ia." i pane ae ai ka makai e paa ana iaia. "Aka nou iho, pehea kou ano i nei ni-anawa; pehea kou ike iho ia oe; ua nui maoli ke koko la e kahe la ; aole anei ou ano maule iho?" "Ke ike nei au Lko'u ano nawaliwali mai, aka, he maule wale no paha, pela ko'u manao. - Elua o'u mau wahi i ku i ka poka, hookahi ma kuu poohiwi a o kekahl ma kuu lima hema. K olelo aku oe ia Masi* paa mai ike poo oke kanaka iluna. he makemake au e ninau aku iaia i kekahi mau ninau, eia nae, aohe liiki ia'u ke kainailio aku a nui ka leo." Ma kela manawa hookahi o na makai i komo mai ai i kukuli iho ma ka aoao o Sa Keoni a e wehewehe ae ana i ke pilii o ka lole ma kahi o ka a-i o ke kanaka e moe ana ilalo. No ka .hooko ana mai i ke kauoha a ka lunanana, hapai malie ae la oia i ke poo o ke kanaka e make aku ana iluna. Ma ia manawa e hapai pu wale ae ana no ka hann ana a ua kanaka la, me he mea la e aneane aku ana i kona aho hope loa. ke pinapin.ai mau la kana hanu ana, a i ka wa i hapaiia mai ai kona poo iluna, kakaa ae la kona mau maka. "R (ieiena, ke ike mai la no nae oe ia'u?" i ninau aku ai ka lunanana me kahi leo nawali, me kona hoao pii ia manawa e hooikaika ae iaia iho. No kela lohe ana mai a ke kanaka e make aku ana i ka ninau a ka lunanana, kona enemi. huli mai la kona mau maka a nana mai h\ ma kahi oka leo oka pa-e ana aku. Ona maka o ka lunanana kana o ka ike ana mai a haka pono loa mai la kana nana ana maluna o na maka o ka lunanana me ka paweo a i ole wiwo ole iho, elike me ke ano o ka poe hewa. "K Gerena." i palua aku ai ka ka lunanana kahea ana, me ka oi iki ae'uae o ka nui o kona leo i nei manawa mamua o l'o ka manawa niamua aku. ,"lna e ninau aku ana ,911 ia oe i kekahi ninau, e hiki ana 110 anei ia oe ke pane mai?" Ma kela manawa ua kulou iho la o Masi a kokoke loa i kahi o ka waha o Gerena, i hiki ai iaia ke lohe iho i na ohelo a pau a ( ierena e pane ae ana. Ma ka manawa i pane a« ai o (ierena ua kahe mai la ke koko mai ka puka mai ma kona helehelena. "Ae," wahi ana oka pane ana ae. "Ma kana mea o-ka hawanawana ana ae la a'u o ka \ohe ana iho la, e hele ana ka oia ma kela ao no kona hookolokoloia mai ina o," i pane mai ai ka Makai Masi, oiai no oia 1- kulou iho ana e hoolohe i na mea apau a (ierena e kamailio ae ana. Alaila ninau hou aku la ka lunanana: "K hopu anei makou ia Batolomaio no ka hewa pepehikanaka i hanaia maluna o ke kaaahi, a i make ai hoi o Reminetona?" i uinau aku ai ka lunanana. "H lawe anei makou iaia ma ke auo l.e kanaka pepehikanak^? K pan.e mai." "Aole," wahi a kana pane i hoike ae la," i pane mai ai ka Makai Masi. "Ua kukonukonu loa ka eha i loaa ia oe," i pane hou aku ai ka lunanana. "Me ke kanalua ole au e olelo ae ai e make aku ana oe no kena eha. K pane mai— owai ka niea nana i ki ia Remonetona a inake a holo aku me na daimana i lilo aku ai iaia mailoko aku o ke kuka o Reminetona?" Me kahi leo nawali loa ua o Gerena o ka pane ana ae a ka Makai Masi o ka lohe ana iho oiai no na maka o ua o Gerena o ka pane ana ae a ka Makai Masi o ka lohe ana iho oiai 110 na maka o ua p Gerena e nana po.llo mai ana i ka Lunanana Baida. Na ka makāi i hoike mai i kana mau olelo o ka lohe ana iho, i ka i ana, mai:

ae nei na ka aha hookolokolo ka maluna e hookolokolo mai iaia." hoololie hou mai, e Gfercna," i kauo.ba aku ai ka Lunanana Baida, me kahi leo nawaii, no ka mea, ma ia mauawa aneane loa oia e maule iho 110 ka hele awni loa o.ke. koko mav kona matTwahi iho ikuai i na poka.' Ua hewa anei oe a aole paha—lohe oe—ua hewa anei o<j no ka pepehi ana ia Remitietona a aole paha?" "U-a he-wa." i hawanawana ae ai ua o Gereiia. a ia manawa loli ae la kana nana ana mai ka lunanana a ia Makai Masi e paa ana iaia, a o ke kanaka hoi nana i kāili aku i ka pu panapana mai ka lima aku o ua o Gerena, a i ka manawa i poha mai ai ka malamalama mai ka hale mai maluna a l:au pono loa ilio la maluna o na maka alohilohi o ua o Gerena. leha mai la kana nana ana malun,a o ka pu panapana a ka Makai Masi e paa ana, alaila haule aku la kona jm»o ilalo a pili iho la kona mau maka. *'Ua hewa au ; na'u i ki ia Reminetona--a me ke akamai loa au i hana ai ahiki i ka holopono ana, e ala ana no oia ma kuu manawa i komo aku ai a ki ai iaia—owau hookahi ke kauia mai na ahewa ana no kona make ana, aole kekahi mea e ae —mai —" Aohe i pau pono mai kana mau olelo i m»kemake ai e kamailio mai. no ka mea, ua puka mai la ke koko mai kona waha mai. a ia manawa ua kahe pu mai la rna ka puka i ka poka ma kona lae. I ka ike ana mai o ka poe e kuku mai ana ma ka 0 ka rumi i ka haule ana iho o ke poo o Gferena iluna o ka papahele, hoomaka ae la lakou e nune mawaena iho o lakou, aohe nae he nee mai imua no kahi o ke kanaka make e waiho ana. Ua ikeia aku ia manawa kekahi mau peahi e ani ia ae ana mamtoa o kekahi mau helehelena o na lede e kuku mai ana. a o ka poe i inaina i ka lunanana mamua aku ua ikēia aku ko lakou menemene no ka Lunanana Baida, no ko lakou ike mai i ka heleawai o ke koko mai kona mau wahi iho i eha, e lana ana maluna o ka papahele malalo iho o kona mau wawae. Ua hoike ae kekahi o na lede e kuku mai ana oia ke kumu o kela hana hookahekoko maloko o kela rumi ia manawa i ala mai ai. a o ia'lede i hoike ae ai pela. ua hiki ole iaia ke hoomanawanui i ka ehaeha o na mea ana e ikemaka mal ana. "Ua lele loa ae la kona aho!" i hoike mai ai ka Makai Masi, me ka hoomoe pono ana mai i ke kino o Gerena maluna o ka papahele a pau kona loa. "Ua oia, elike me kana i olelo ae njei, no ka hookolokoloia mai ma kela ao!" I ; _ (Aole i pau. 4 : 4 ...^-