Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 13, 9 ʻApelila 1920 — He Moolelo no ka MAKAIKIU MAKENEKI a i ole KA OHUA MAI KA PA KAPILIMOKU MAI O SEKOTIA. [ARTICLE]

He Moolelo no ka MAKAIKIU MAKENEKI a i ole KA OHUA MAI KA PA KAPILIMOKU MAI O SEKOTIA.

Alaila alakai aku la ka luuanana ia laua i kahi o ka puka i paa i ka uhiia e pili mai ana me ka rumi helu 21 ma koua aoao aka'u. Haawi aku la oia i ka ihoiho kukui ia Batolomaio a hele aku la e hookaawale aku i ka mea e ku ana maiaila ia nianawa, lie mēa e alai mai ana i kahi e hele aku ai. I ka pau ana o keia hana, kahea mai la oio ia Batolomaio e hele aku e nana i ka paku no ka mea aole i pili loa iho ia paku i ka papahele. Alaila kukwli iho la ka lunanana maluna o kona mau kuli a nōi mai la ia Batoloniaio e haawi aku i ahi. " Aole au i manao he mea la kekahi oia ano ma keia wahi," i pane mai ai o Batolomaio. '•O, he mea no kekahi o ia inea me a 'u, aka nae he inakemake au i ke ano pololei loa —kekahi o kau—ke ahi i hiki ke a no ka manawa loihi me ke poha ole i kou manawa e koe iho ai. Maikai maoli no kou lawe pu ana mai i kekahi o ia ano ahi me oe." "Ae no hoi," i paue mai ai o Batolomaio, aia manawa hookahi lalau iho la a unuhi ae la he hapa kakini inau laau ahikoe .mai kona pakeke ae. Mahope o kona koe ana ae i kekahi ahi a a, i mai la ia Batolomftio," e naua ae paha oe la, ua poina oe i keia lalani lepo puehu aohe i kahiliia. E nana iho no hoi oe i ka meheu wawae e kau nei maluna o kahi o ka lepo puehu. He loa i kekahi maka ke ike iho o ka hele kokeia ana iho nei no ia." "Aia nulhea?" i hoole paakiki loa niai ai o Batolomaio me kona ike iho no nae i ke kakau o ka meheu wawae maluna o ka lepo puehu maluna oka papaheif. la manawa i kikaho moi ai o Gerena ma kekahi aoao mai o ka rumi i ka i ana mai: '' Aohe.waiwai o kou hoole ana aku i ka oiaio o ia mea, e Batolomaio, ua loaa pololei mai la ke akinui i kn lunananii, "Aole au e hoahewa aku ana ia oe no kou hoomaka'uka'u ana mai nei ia maua, ua pololei loa oe, aka nae, o kou hooweliweli ana mai nae hoi ia maua he mau kanaka pepehikanaka, he aihue a he powa, he mau olelo ikaika loa hoi ia au, aole anei ou manao pela?" "Malia paha ua ano ikaika loa i'o ia mau olelo ia olua, aka, i ha'i aku nae au ia olua oia maoli no ka mea oiaio ina e hiki mai aaa i ka manawa e noii pono ia aku ai ka oiaio," a o ko ka luna> nana ku ae la no ia iluna mai kahi a<4 ana o ke kukuli ana iho, a hoi hou aku la uowaenakonu o ka rumi. Iloihoi hou aku la o Batolomaio i ka ihoiho kukui a kau maluua o ka pahuume e kau ana o ka uwaki nui. <4 Me ka huna ole iho i kekahi mea," i pano mai ai o Gerena, no lea mea ua ike iho v la. oia aohe waiwai o ka huna hou ana iho," ua ike akn no' maua ia oe maluna o kekaahi mamua o ka hoomaka ana mai e holo mai Ladana mai. Ina no ko maua holo mai hana aole anei he mea pouo ia maua ke hoao no kekahi mea, me ko maua ike iho no o kekahi o na makaikiu mai Enelani mai kekahi e kau pu ana maluna o ia kaaahi, a o ua ohua la oia no oe " "Aohe i pololei kau i olelo aku Ja," i ku-e mai ai o Batolomaio. maua i holo mai no kekahi hana, aka, ua holo mai maua no ka manao e loaa kekahi manawa hoohauoli a e loaa ai hoi kekahi manawa maikai, a eia nae, ma ia holo ana mai eia ka hoi e halawai ana me kekahi ulia e owili pu ia aku ai maua. Aka ua maopopo no ia maua aole oe he keonimana e alakai hewaia ana mamuli 0 na mea wale ia; o ka inea oiaio, i lohe mai oe, he makemake maua e kaawale loa mai na hana lapuwale mi a pau a loli ae maua 1 mau kanaka uiaikai; aole anei ou manao pela e Batolomaiof" "Oia maoli no ko kaua manao," i pane mai ai o Batolomaio. "A nolaila, ua niaopopo aku nei ia oe ke kumu o ka loaa ana mai o kela waiwai ia maua, a \ia hoike ku nei n(| hoi maua i ka pololei o kau mau mea i hoakaka mai nei, a ua hoohiki nei no hoi oe aole e haa-wi aku ana ia maua iloko o na lima o na makai o nei, mamuli o ko maua hoike ana aku. i ka mea oiaio ia oe, nialaila pflu iho la ke kamailio hou ana, aole anei ou manao pela? Eia ko'u manao e hoopakele ae ana anei oe ia. maua mai ko maua huikau p* ana aku iloko o ka hihia pepehikaiiaka, he hihia a maua e kau nei ka weli ina no ka hookoia mai o ia liana maluna o maua." "0, mai maka'u olua no ia hihia, no ka mea, aole ia o ka'u hana i holo mai nei no nei," i pane aku ai ka Lunanana Baida. "I ka loaa ana iho la o keia waiwai ua pau iho la ka'u hana o ka holo ana mai; no ka hihia pepehikanaka o na makai Palani ke kuleana hali aku ma ia hihia. E maopopo ae ana no ka inoa o kela kanaka limakoko mahope o ka hanu ana aku o kuu hoahui, a no ke kino hoi o ke kanaka i make ai e hookaawaleia aku ana mai kela hale waiho kino aku, no ke kanuia aku maanei, a i oie ina Ladana paha. "Me ke kanalua ole ke olelo ae na na pilikoko o ke kanaka make e uku akn ana i na hoolilo o kona hoolewa a e mai ana kekahi pahu kupapau ianei; no ka lawe ana aku i kona kino. No ka mea hoi e pili ana me kela-kanaka nana i pepehi i ke kanaka Pelekane na na makai Palani no ia e huli mai i ke kanaka limakoko oiaio. "Ua loaa mai 110 ia'u kekahi ike e pili aua no ia kanaka nana i pepehi, a oiai he hana. ia na na makai Palani, aohe pili o ia hana ia'u, aka nae, ina no ko'u makemakeia e komo pu aku e hana ia hihia he wahi ike oiaio no kekahi i loaa. inai ia'u e hiki ai ke hoakaka aku imua o ke kiure." "A pehea kela kanaka e noho nei maloko o ka rumi helu 21, ke kanaka mai iaia i loaa mai ai keia?" i ninau mai ai o Gerena me ka hulili o na maka. " Kela kanaka hoole waiona, e Mr. Baida,' kela kanaka haiolelo hoopunipuni, a i loaa aku ai iaia na elaimana mahope iho " "0 Mr. Nila anei kau £ manao la a nona hoi oe i kamailio mai la?" i ninau aku ai ka Lunanana Bairla me ka malie loa. "Ua ike au me ka maopopo loa aole o Mr. Nila ka mea nana i pepehi i Jce kanaka Pelekane, he kanaka okoa no, o kona inoa nae he mea ; hiki ole ia ia 'u ke hoike aku ia olua i nei manawa." Alaila laka ae la oia i ka puka. "Eia ko'u manao h,ope loa ia olua, ina he makemake ko olua e hoi pu aku me a'u ika la apopo i Enelani, hoike mai pela! E hana aku ana au i kekahi hana maikai i na keiki i hoike mai i ko laua mau manao maikai. Pehea kou manao, e Batolomaio? Aohe mea keakea i kou hoi pu ana aku me a'u i keia manawa, pela ko'u manaoio; e ae mai ana anei oe e hoi pu aku me a'u i ka la apopo?" "O, e Mr. Baida, e kala mai oe ia'u, aole au e hoi pu aku ana, a ke haawi aku nei au i ko'u mahalo ia oe." "O, e ae mai oe e hoi pu me a'u," i koi hou aku ai ka lunanana. "O, aole; e kala mai oe ia'u. E noonoo iho oe, heaha la ka na kanaka mea e kamailio mai ana ina e ike mai ana lakou ia'u e hoi pu aku ana me oe? E 01010 koke mai ana\ lakou he lawehala au i hoe oe, a e hoihoi pu aku ana oe ia'u no ka hoopaa na aku i ka halepaahao. "He hana hoohilahila maoli kela ia'u iloko ona la apau o ko'u ola ana, a e lilo pu aku ana ko'u ma-u ano maikai apau, e hiki ole ai ke holoi ia ae mailuna aku o'u. Aole owau ke hoi pu aku ana me oe, o i nei ae pa"ha, ke makemake nae oia!" ' "A pehea hoi oe, e Gerena? E oluolu ana anei oe e hoi pu me a'u i ka la apopo? E haalele iho ana k«« kaaahi i ka hora 8:20 a. m. e ku mai. ana ma ka hora 5:20 a. m. ia nei, a he kaaahi kupono loa kela nou e kau ai. Oia ke kaaahi laweleka o ke kakahiaka mai Pariaa aku. / "He makemake no au e hoi pu me oe, ma ka la apopo, e Mr. Balda, aka, i loaa ai hoi i nianawa hoomaha kupono nou e noho iho ai maanei, e ae mai oe e noho iki iho no au a mahope aku e hoi ai, e makaikai iki ae hoi i ka nani o Parisa nei no kekuhi man la mamua oka hoi ana aku i ke one hanau. Aole oia wle, ke makemake pu nei au e holo aku no ka hema, nolaila la ea, aole hiki ia'u-ke hoi pu aku me oe, a He haawi aku nei no hoi au i ka mahalo i kou lokomaikai e ka Luaanana Baida." "Ua pau ae la ka'u mea i makemake ai me olua; ua hoomaka kakou i ka hana ma keia ahiahi, a ua pau iho ka holopono; eia ka'u kauoha ia olua, mai hoao olua e hele ae mamua o kuu alahele ma nei mua aku. Ina he makemake ko olua e hana i kekahi mea hoo~ kaawale loa olua mai kahi aku a'u e ike ole aku ai ia olua.'' Ia pau ana no o kana kamailio ana oili aku la oia iwaho a pani hou mai la i kapuka. I ka Lunanana Baida i oili loa aku ai iwaho o ka holeu e kali mai ana no ka Makaikiu Topina iaia a hookahi ko laua iho uke ana aku uo ka hale malalo, a oiai laua e u iho like ana kamailio mai la ka Makaikiu Topina no kona hoonoho ana aku i kekahi kanaka Palani e kiai ia Mr. Nila ma ka hale malalo, i kona manawa i kaawale mai ai mailaila mai. Ia laua i u oili loa aku ai iwaho ike aku la ka Makaikiu Tt>pina 1 ke kanaka ana o ka hoonoho ana aku e kiei ia JVIr. Nila e holoholo mai ana ma ke alanui, a ia manawa hookahi no nae ana e holoholo mai ana e hakilo mau ae ana ia Mr. Nila. "Ea, e Topijia, ua haalele mai anei o Mr. Nila ia oe?" i ninau ae ai ka lunanana me ke ano kahaha, me kona nana ole iho ualoaa mai la no iaia na mea oiaio e pili ana i ka hihia holookoa, aohe hana hou aku i koe o kona huli hoi wale aku no no Enelani ma kekahi la ae. "Ae, ua haalele mai oia ia lakou, aka nae, ua hoohiki mai no oia e hoi hou mai ana no e kamailio pu me Mr. Baida ma -kn manawa e noho iho. ai o Baida e ai i ka aiua hialū. " He 4ie)ehelepa haikea maoli kou, e Mr. Baida, "i pane ae ai ka Makaikiu Topina me ke ano kaliaha.

«Aohe o'o ike iho ia ano o'u, aka nae o ka'u e makemake lo.i nei e loaa ia'u i nei manawa oia kekahi mau meaa. maika., o.a ho, ka i'olnpi palupalu i palaiia me kekalu kiaha waina maikai loa 1 wai hoia iloka o kā pahuhau a hu'ihu'i. "'Aole eloaa i* mau mea ia oe ma keia wahi oia ka pilikia, 1 pane aku ii ka Makaikiu Topina. "Oia hoi ka pilikia, aka e loaa ana nae ia mau meaai maikai ia'u ma keia manawa no ma ka la apopo ia'u e hiki aku ai i Enelaui, a e inu ae ana au i ke kiaha maikai loa no kou ola, e kuu hoaloha Topioa maloko o ka haleaiu ma ka Hokele, a e ai pu ana hoi i kekahi 'man meaai maikai loa maloko o ia hokele, & i ole maloko u ka Hokele Ka Ipuka Gula," kahi o na meaai o kela ame keia an.i i hoomakaukauia i na. manawa apau, a e loaa pu ana no hoi nialoko olaila na meainu o kela ame keia ano e īnakemake ae ni kekahi moa." "Alaila ma ka la apopo ana anei oe e hoi aku ai, e ka Lunana.m Baida? E hoi i'o aku ana oe i ka la apapa la!" "Ae; ma ke kaaahi o ka hora 8:20 a. m. mai ka hale hoolulu kaaahi aku ma ka hapa akau loa o keia kulanakauhale.'' "A pehea ana ka hoi ka hihia?" i ninau mai ai o Topina. "Aohe au bopqJiopo hou ana i koe no ia hihia, e hauoli iho oe, i» kuu keiki. O na rlaimana inaikai loa a'u i holo mai ai no ka huii ana niahope o ia waiwai ua loaa mai a eia me -a'« i keia manawa, a hoihoi pu aki/ ana au ia waiwai me a'u i Enelani nta ka la apopo, a maloko o na ia ekolu nia fa hope aku e loaa mai ana ia oe kekalii palapala hoomaikai no kau mea i hana ai mai ka oihana makai niai iua Enelani." 4< E loaa i'o ana anei ia palapala hoomaikai ia 'u E waiho aku ana anei oe i kekahi hoike —!" "O, mai poina oe i ka'u e hoike aku nei ia oe e h&na aku anu au ia mea, no ka mea, mamuli o kau kokua ana i loaa ia'u kein waiwai, a e loaa pu ana ia'u ka hoomaikaiia mai e ko'u mau poo maluna ae; aohe au kuniu e hoahewa iho ai no ka'u hoike e waiho aku ana imua o na luna aupuni. Aole au i poina i kau mau kokiia ia'u a hiki i ka holopono ana o keia hana." "0,..e Mr. Baida, nou na hoomaikai ana he nui," i pano mai ai kona hoamakai ma ke ano ua piha oia i ke aloha ia manawa. "O, mai noonoo nui oe no ia mea, e hana aki\ ana au i kekalii mea apau e ikeia mai ai, a mai poina oe i keia meJTa'u e hoike aku nei ia oe. Ke hooiaio aku nei au imua ou, oia haaa a'u e hana aku ai, he hana ia e haawi hou mai ai ia oe i ka ikaika ame ka makaala no ka hana, a malia, e lilo pu ana ia i mea e hookiekieia ae ai oe ina ,nei mua aku. oka hnna pono wale no e hanaia mai nou oia ka haawi ana mai i kekahi mea e hoomahuahua hou ia ae "h-i kou ikaika, oiu wale no." "O, mahalo i kela manao ou," i pane mai ai o Topina; "ua pn lolei kau i olelo mai la he mea pono e loaa ia'u kekahi mau mea nana e hoomahuahua hou ae i ko'u ikaika hana, a pela hoi me ka makaukau no ka ha^a." Ia laua i hooki īho ai i keia inau olelo mawaena iho o laua hopu aku la i ke anuu olalo loa o ke alanuipii. "Eia kekahi hapa o ka hana au e ninaninau aku ai no'u " i hoomau hou aku ai ka lunanana i kana olelo ana. "O na elaimana a Wilemota eia mea'ui nei manaw iloko o kuu pakeke, o lakou apau loa, e manao iho kaua pela, a i ole, he ekolu, a i 010, eha paha i koe a ua hunaia aku paha ma kekahi wahi. Ke manaoio nei au i koi.i manawa aia keia mau puupuu <laimana i hunaia uialoko o kekaln. wahi o ka rumi helu 21, a ua hunaia aku paha iloko o kekahi wahi paa loa. E kii aku oe i kela kanaka ia Mr. jfila a lawe aku iaia nie oe i ka hale iluna a e koi aku iaia e hoike mai, a i ole huli pu aku no oe ialoko o kona rumi. '/He manao koho wale no ko'u ua huna oia i kekahi mau puupuu elaimaaa ma kekahi wahi nalo loa maloko o kona rumi, e ninau aku oe iaia me ka maalea loa, a i hoole paakiki loa mai oia ia oe ea, huli aku oe ma na wahi apau o ka rumi„ a ke manaolana nei au »' loaa anA kekahi mau daimana maloko o kona rumi." I ka manawa i koi aku ai ka Makaikiu Topina i ua o Mr Nilu e pii like laua iluna. o kona rumi ua kukahalake mai la ua o Mr Nila «manawa me na olelo pikanana, aohe nae he hoolohe aku o k:i Makaikiu Topina ia mau olelo aua, hoomau aku la no <tia i ke k<»i ana ahiki i ka ae ana mai o ua o >Mr. Nila me ka hoihoi ole. Nana aku la ka lunanana maluna ona ia manawa me he mea la he kanaka o Mr. Nila i hana i kekahi karaima ino loa ka hailepo n kona helehelena me ka uJa « na maka, a no ka ike o ka lunanana e u a "f "°- * a f akaikiu Topina ika mea i kauohaia aku iaia, haalele aku la oia la laua, a hele aku la oia i ka haleaina oia wahno, no ka mea la manawa ke ike iho la oia i kona pololi ,a ua hala ho - Wa maho P e mni niamua oko ka Makaikiu Topina hui ana aieu me ia. "Aohe mea i loaa mai nei la," wahi a Topina o ka pano ann aku i ka Lunanana Baida, i kona manawa i hui aku ai me ia " o ka mea wale no a'u oka ike ana mai nei oia ka wawahiia ana o'ka laka o ka pahulole o ua o Mr. Nila, a i kuu manawa i ike aku ai i ka waWahiia. ana ua hooho koke ae la au ia manawa 'na kela kanaka Anaki ī wawahi ika pahu!' " Ua hoi hou mai o Kupuna i ka hokele a e kamailio ana me ka , e peresidena o ka buro, a ma ka laua nana aku he kohu maoli ka laua, la. kamaiho ana me he mea la he mau ipo ka lo'ulo'u o ka laua akaaka aoa. R.;r Elen,akule pil ?u ko - lohe 1 T mao,i no ke,a '" wahi aka Lunanana Baida. ī naiminaimi īho ai. 4 He paamaie kohu maoli laua ina no ko laua mare aei Eia nae, aole i maopopo i ka lunanana ka kela mau mea'e kamaE " 00ū ° 0 ««« o Kupuna i kana mea e hana aku ai u pela no hoi me ka wahine. ; "He wahine piha noonoo oe, a ua maopopo hoi ia oe na ano apan 0 keia ola ana, nolnila he mea pono ia oe e noonoo iho no kau nT<"< pono e hana aku ni. Ua hiki ia oe ke hana i kekahi hana nui "a waiho mai iloko o ko makou mau lima a na makou e hoohana aleu he hana e hpokaawaleia aku ai ka lunanana Baida mai keia ao aku! He hana hiiu loa ia ia oe ke hana mai i m<?a nonn e poino ai a wailm mai iloko o ko makou mau lima, aia ka pono a nalowale loa aku oia mai keia ao aku alaila holopono ka kakou mau mea e hana aku ni ■No keia mau olelo a Kupuna o ka pane ana aku i ka wahine i noonoo īho ai ka wah.ne no kana mea e hana aku ai. " Alaila ke maka'uOionua ala anei oe no kou hahaiia aku e kekahi kanaka a kanaka paha oiai oe e hoi ar.a no Enelani?" i ninau mai aj ka Makaikiu Topina me ke nui iloko on no na olelo a ka Lunanana Baida o ka olelo ana aku iaia e hele pu ae oi! me īa a ka hale hoolu u kaaahi no ka hakilo ana i ka poe e hoohalu i aku ana inia Alaila manao anei oe e lioao hou mai ana no kela P oe « kaili aku ī kena waiwai mai ia oe* aku?" "Pela kuu mauaolana, no ka mea, aole e moe ana ka mika o kanaka nana ī aihue i keia mau daimana. a-hiki ika hoi hou ana aku īaia, ,1 pane aleu ai ka lunanana. "Eia kekahi ua honm . kaukau au i pahele no lakou e hei ai a ina nn kl hoom :' hana, e paa «na lakou ika hopuia ma keia n.au l a aku " ° ' <l MOKUNA XX. — Ua lehulehu na mea no nui a ka Lunanana Bai<la i hoomakaukau ni ke kukakuka ana me ka Makaikiu Topina, no ka manawa nokolima kekah. la ma, mamua okona haal.lo ana' iho ia ™ , » »" "" »• k;oiT« im i ? r «pina a e hoea mai ana no oia ika wa kaki hora e Ltkakuka a al aUil ' b00h< " 0 a 0 l< " la »"* i» '»»» he hapalua iS kUmU " a . al ? kakahiaka nui loa ae la oia mamua o ka m,v nawa 1 maa mau īaiai ke ala mamua aku. l a ia i ala ae ai ua hoea l a , nae v^ a , -ma ke,a raanawa ; h e manawa ana i manan ho malihmi ke hiki mua mai ana ia kakiiaka. 1 na K la ana ae , D ° ia , mai ka koomaha ana i kona luhi oka la haia J.« P*> a ana no kona kapa moe po, a lohe ana oia i ke kikikl L n - B t-JT ma ?" a puka ' oka hora 6iao ke kakahiaka O keia mea 1 kikeke mai la ma kona puka o kekahi ia o na kauwa o ka hokele, he kauwa 1 ala kakahiaka loa no ka halawai ana aku me ka im Bna Jf, kaaahi iaweleka mai Enelani mai. Owai kela mawaho?" i uinau mai ai ka Lunanana Baida "O He kanaka malihini )oa oia ia'u aolp nn ; SVo • • kaifwa. me kona POiki ~ »ka hele ana mai nei/^^ahi B a^ke ak uZVr°Bama Wa ' C "° "" P " ha ka 5 I,ooa ' mai 1 »"»» n,lvl'i Ae; W i le - ' l kO ' U h ° olohe aku nei i kaßa olelo he make loa oia e hm koke me oe, a pela i hoouna koke mai nei i keia jjepa e lawe mai au a haawi aku ia oe," wahi a ke kauwa. Ina hoi ha pela e lawe mai hoi oe i ihoiho kukui, no ka mea kt> Pouli nei no keia manawa aoJe i malamalama." ' "O, pololei kela, e ka moniaua," a nalo hou akM la ke kauwa a he manawa ole oih hou mai ana nie ka ihoiho kukui. Ja o Baida?ka a^ o ria k&UWa 7 ,eJsa iboiho kukui ' heluhelu iho Ja o ±>aida i ka moa oka mea nana ka pepa hoolauna o ka lawe anu mai ake kauwa a e kau ana ka inoa o Mr. A. W. Sakakelea O keia ka moa o ke kanaka opio i paa ai i ka hopuia ma ke ku anakauha e * a : k l a ri ka Lunanana Baida i holo mai a?mai Enelaiu mai ma ke kaaahi, ke kakauolelo mua>a Mr Wilemota i hoohuoua ai nana j aihu e j na dlilllllllll a wilemoia, a i 'hookolokoloia ma. ai a hookuu.a inai no ka pili „l e o ka hewa aihwiaia I ka maopopo ana i ka lunanana o Banakelea ka malihini a ke k ai ! hoala iaia - a0 ka ''«i i mkemake loa e Ik' laia, olelo wale īho la no oia iaia iho i ke kupaanaha o ka oihana makai ma Enelani mvka hoike ole ana mai iaia i Sahi P loi, no ka hookuuia ana mai o Sanakelea ma ke kelekalapa. (Aole i pau.) - .