Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 12, 19 Malaki 1920 — Page 4
| This text was transcribed by: | Maryann Acker |
| This work is dedicated to: | Judie Hyde, much love |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H., POALIMA, MARAKI 19, 1920.
NUPEPA KUOKOA
SOLOMON HANOHANO, LUANHOOPONOPONO HOOPUKAIA I NA KAKAHIAKA POALIMA APAU
POALIMA MARAKI 19, 1920
KA BILA KANAWAI AINA O HAWAII NEI.
No ka pomaikai o ko ke Kuokoa poe heluhelu, ke hoopuka aku nei makou i ke kope o ka bila aina o Hawaii nei. i hookomoia aku e ka Elele Kalanianaole iloko o ka hale o na lunamakaainana o ka ahaolelo lahui. no ka hookuonoono ana aku o na kanaka he koko kekahi o ka lahui Hawaii iloko o lakou.
Ma keia bila kanawai, ua hoakakaia na wahi o na aina aupuni ame ka nui o na eka i makemakeia ai e hookuonoono, ma ke ano mahi, a hanai holoholona. apuni keia Teritore, e hoakaka ana hoi i ka nui o na eka a kela ame keia kanaka e lawe ai i aina hookuonoono nona ma ke ano hoolimalima, pela hoi me na kumu aelike a ka mea hookuonoono e hooko mai ai ma kona aoao.
Ma keia bila kanawai, e kukulu ana ia i kekahi waihona hoaie, no ke kokua ana aku i ka poe hookuonoono me ke dala, no ka hoohana ana aku i ko lakou amu aina, ame na makaukau e ae i pili i ka noho hookuonoono ana; e haawi ana hoi i manawa no ka poe hookuonoono, e hoihoi hou mai ai i na dala a lakou i aie ai, me ka ukupanee kupono iloko o ka waihona hoaie i kela ame keia manawa.
Maloko o keia bila, no ka hookuonoono ana aku o na Hawaii, o na aina o ka papa elua wale no ke haawiia aku ana ia lakou malalo o ka hoolimalima; a o na aina o ka papa ekahi, o ia hoi na aina waiwai loa no ke kanu ko ana. a no kekahi mau hana o ae. e waihoia aku ana ia ma ka hoolimalima ana, i ka mea koho kiekie loa, a mailoko ae o na loaa hoolimalima, e hookaawaleia ae ai i kanakolu pakeneka o kela mau dala. no ka waihona hoaie, no na aina hookuonoono o na Hawaii.
O keia ae la maluna kekahi o na mea ano nui i hoomaopopoia maloko o kela bila; a oiai nae, ua kaokoa ae ka manao maloko o keia bila, me ka manao o ka olelo hooholo a ko kakou ahaolelo i apono ai ma kahi i pili i ke ano o na aina aupuni e hookuonoonoia e na Hawaii, pela hoi ka nui o na aina o ka papa ekahi e hoolimalimaia aku i na mahiko, a poe e ae paha. ke manao nei nae keia pepa, ma ka huli hoi ana mai o ke komisina ahaolelo, mai ka lakou misiona aku nei no Wakinekona, e hoopauia ae ia na poina o ko Hawaii ne poe, no ka lakou mea i hana aku ai.
Ua huli hoi ami nei o Senatoa John Wise, kekahi hoa o kela komisina, a kakauolelo no hoi a ke komisina, oia ka mea nana e hoopau ae i na pohihihi o koonei poe, ke manao oia e hoike mai i ka lakou hana ma Waknekona, a i hoole mai no oia, he kuleana nui kona ma ia mea ahiki i ka wa e akoakoa mai ai ke koena o na hoa o kela komisina, a i ole, i ka manawa paha e noho mai ai ke kau o ka ahaolelo kuloko, kahi a ke komisina e waiho ae ai i kana hoike, no kana mau mea i hana ai ma Wakinekona, ma ke ano pili oihana.
He mea oiaio, ua lilo na hana a ke komisina ahaolelo ma Wakinekona. elike me na meahou kelekalapa i hoikeia mai i Honolulu nei, i mea e hoalaia ae ai na manao oolo-ku iloko o kekahi mahele nui o na makaainana, e lilo auanei i mea maikai, ai hana hoi e hoopauia ai na pohihihi apau, ke loaa na hoakaka ana no ka hana a kela komisina iloko o keia manawa.
E POHO ANA NA MANAOLANA
Eia ka ninau olohani o na limahana Pilipino ame na Kepani o na mahiko o Oahu nei, ke hookokoke mai nei i kona hopena, elike me na mea oiaio loa e hoomaopopoa aku nei iloko o keia mau la; me ka hiki hou ole aku i ka poe olohani ke ku a paio ku e mai i na haku o na mahiko; me ka manao e kaa ka lanakila ma ko lakou aoao, no ka mea ke hoi liilii nei ka poe olohani i ka hana o na mahiko, me ka nana ole ae i na hooweliweli ame na hana hoohilahila a na alakai olohani maluna o lakou.
Ua ike na alakai o na limahana Pilipino i ke kuhihewa o ko lakou olohani ana. mahope iho o ka ike ana i ke kulana oiaio maoli o na ona o na mahiko o Oahu nei. pela iho la i konoia mai ai he heluna nui loa o lakou e hoi hou i na hana o na mahiko i keia manawa, aole nae no ke poho wale no o ko lakou mau manaolana, aka. no ko lakou minamina i na ukuhana nunui a lakou e ohi mau ana i na makahiki aku nei i hala; a mamuli wale no o ko lakou alakai hewa ia. e kekahi poe kakaikahi, i nana wale no i ko lakou mau pomaikai nui, mai na la mahana naaupo aku. pela iho la lakou i a mai ai e hoala i ka olohani ma na mahiko o Oahu nie.
O na Kepani limahana kekahi i ike i ka hewa o ko lakou ae ana mai i na alakai ana a ko lakou lahui ponoi. malalo nae o ko lakou mau manao kuhihewa. e hiki ana ia lakou ke pulapu mai i na ona mahiko, ma ka haalele ana aku i na hana; i keia la, ke mihi loa nei lakou, elike me ia a kakou e hoomaopopo aku nei. i ka hoi liilii o na Kepani i ka hana olohani i na mahiko iloko o keia mau la, o ka kai nui ke kakali mau mai la ia lakou ma na hana a lakou i haalele aku ai. me na kumu kupono ole.
Me ka nana ole nae. i ka hoi nui aku o na limahana olohani i na mhiko iloko o keia mau la. o ka makou e a’o hou aku nei i na Hawaii na lakou i lawe ae i na makalua o na limahana olohani. e hoomau aku i ka noho hana ana ma na mhiko. A e paa i na kulana i loaa ia oukou maloko o na halewili, no ka mea i ka wa pono auanei, e hiki ana ia oukou ke pinana ma na anuu o ka makaukau ahiki i ko oukou ohi ana i na ukuhana kiekie. Ka mea a na Kepani olohani i kiola aku ai. no ke ake e kokua aku. i na alakai hewa ana mai a ka poe kakaikahi, no ka lanakla o ka hui uniona o na Kepani ame na Pilipino.
O ka huli hoi hou ana o na Pilipino ame na Kepani olohani i ka hana a lakou ponoi no i haalele aku ai, ua hoike maoli mai na mea oiaio no ka haule pa-hu ana o ka manaolana o kela mau hui uniona; he haawina a’o kupono loa nae e a’o ia ai lakou, aole he hana maalahi ka hoao ana e paonioni aku me kekahi oihana ano nui loa, nana e hoowaiwai ne i ka aina.
Ua ike na alakai a na hui uniona olohani, i ko lakou kuhihewa i keia manawa. ua maopopo loa ia lakou ka hiki ole e hookoia na hana a lakou i ohumuhumu ai, no ka mea o na hoolala ana a na alakai i kinohi, no ka olohani holookoa o na limahana apau i komo iloko o kela mau hui uniona, apuni keia Teritore, aole loa ia e hiki ke hookoia aku, o ili aku auanei kekahi pilikia ame kekahi poino nui maluna o na limahana.
O keia ka hoea ana mai i ko lakou hoohokaia ana ma ka lakou mau mea i kuko ai; a o ka hoi hou ana o kekahi poe o lakou i ka hana, o na hoailona kikumua ia, no ka hoea mai i ka wa e weluwelu liilii ai ka mana ame ka ikaika o ka hui uniona o kela mau limahana ma Hawaii nei.
He haawina a’o maikai nae keia olohani i na ona o na mahiko, a he manawa amikai loa hoi i hoohamamaia ae no ko kakou poe kanaka opio, no ka hoi ana aku maloko o na mahiko, a lawe ae i na kulana maloko o na halewili, a ma na hana ano nui e ae o na mahiko. no ke kokua ana aku, e hoomauia ka holomua o ka oihana kanu ko ma Hawaii nei, a no ka hoopakele ana ae no hoi i kekahi heluna mahuahua o na Hawaii, mai ka noho pilikia ana maloko o keia kulanakauhale; a o ka mea oi loa aku, e komo aku kakou, ikoko o ka ohi like ana i na pomaikai o ka oihana kanu ko, me na ona o na mahiko. e holo pololei iho ai no pomaikai iloko nei o ka aina, aoloe hoi i na limahana o na aina e, e hoouna mau ana i na dala nunui i ko lakou mau aina, no ka pono o ko lakou mau ohana.
HE KEEHINA KU I KA NAAUAO
Ma na lono like ole e hoea mai nei i keia kulanakauhale, aole he wahi maloko nei o keia Teritore, i pakele mai ke kipa ana aku o ka ma’i flu, me ka nui o ka poe i loohia i keia ano ma’i, a ma kekahi mau wahi, ua nui maoli ka make me ke kau aku o na haawina pilihua a hookaumaha, maluna o kahi mau ohana lehulehu.
He mea nae na makou e hoomaikai nei, no ka lawe ana ae o ke Kalana o Kauai i na keehina kupale i kona mau makaainana, ma ka hookapu ana i ka akoakoa nui ana o na kanaka ma kekahi wahi; ke manaoio nei keia pepa, o kekahi ia o na alahele e hoopakeleia ae ai he heluna nui o na kanaka mai ka loaa ana aku i ka ma’i.
Ma ka hoomaopopo ana, he ma’i lele keia mai kekahi a i kekahi, elike me na mea oiaio loa e ikeia nei; e lilo ai ka hookapu ame ka papa ana i ka hoakoakoa ana o na kanaka i kahi hookahi, i hana hoopakele, a i hana pono loa; no ka mea i ka loaa ana o kekahi mea iloko o ka ohana i ka ma’i, a komo aku ana kekahi e kokua no ka pono o ka mea ma’i, ua loaa pu mai la oia i ka ma’i, a ma ka moolelo o kekahi mau make lehulehu maloko o keia kulanakauhale, a ma na apana kuaaina, pela iho la i lilo aku ai ke ola o kekahi poe lehulehu.
O ke kumu e papa a e hookapu ole ia nei na hale kii onioni, na kula, na halepule ame kekahi mau wahi akoakoa nui o na kanaka, aole makou i ike; oiai nae i ka manawa i ikeia ai keia ano ma’i, he makahiki a oi i kaahope aku nei, ma keia kulanakauhale, ua laweia ae na keehina makaala apau, ma ka hookapuia ana o na wahi i hoikeia ae nei maluna.
Oiai nae he kuleana keia i kau aku maluna o ko kakou papa ola, a kela papa nae e hana ole mai nei i kekahi mau hana hoopakele. a hoemi mai i ka laha ana o ka ma’i, o ka makou no e a’o hou aku nei ia kakou na Hawaii, e ao kanaka mai kakou i keia manawa, mai kauka’i a loaa maoli i ka ma’i, alaila hana aku i kekahi mea, aka e hoomaka aku ka hoomaemae ana i ke kino, e hoao e hookaawale aku i na mea pelapela apau o ka noho ohana ana, a maluna ae o na mea apau, e maka’u aku i ke Akua; he mau mea kokua mai keia i ka hoopakele ana ae i ke kanaka mailoko mai o ka poino.
Ua kamailio mai kekahi mea ia makou, o ko ke Akua lima, kekahi iloko o keia ma’i e pahola nei, a e luku nei i kekahi heluna nui o na kanaka; o ka pololei nae, ame ka pololei ole o ia manao, aohe mea a keia pepa e kamailio ai, koe wale no keia, e hoao kakou e ola aku ma ke ano maemae, aole ma ke kino wale no, aka ma ka uhane kekahi; no ka mea aole kaklu i ike i ka hora e hoea mai ai ka anela o ka make, aohe hewa o ka hoomakaukau i ka wa pono.
MAI HOOHAKALIA WALE
E kkali ana anei na mana koho o keia kulanakauhale a kokoke mai i ka wa o ke koho baloka wae moho iloko o ka mahine ae nei o Septemaba, alaila o ka manawa iho la ia e hele ae ai e hoopaa i na inoa? Aohe he wa hou aku no ke kakali ana, malia e kaheaia ana i kau kuikawa o ko kakou ahaolelo kuloko i kekahi manawa o keia mahina ae, a iloko aku paha o ka mahina o Mei; a malia e malama aku ana kakou i kekahi koho baloka kuikawa, no ka hoopiha ana aku i kekahi mau hakahaka iloko o na hoa o ka ahaolelo, ina pela, alaila o ka poe i hoopaa ole i ko lakou mau inoa, e nele ana lakou i ka pono koho baloka.
I mea e nele ole ai i kela pono, ke hoeueu hou aku nei ke Kuokoa, e hele koke ae i keia manawa ano, e hoopaa i ko oukou mau inoa e na mana koho, aole no ia he hana nui, aka i ka wa no e maalo ae ai mawaho o ke keena o ke kakauolelo kalana e komo aku e hoopau i kela pilikia, o lilo auanei i hana nui a hoopilikia no hoi i ka noonoo, ke waiho ahiki i ka lohi loa ana, e nele ai i kela pono.
Nuhou Kuwaho
LONDON, Mar. 17—Ua haalele o vou Kapp i kona noho peresidena ana no ka pono o ka Peresidena Ebert, wahi a ka lono mai ka mea kakau meahou mai o ka Nupepa Times o Berlin, a wahi hou ana, o na hooikaika ana a von Kapp e wae i aha kuhina nona ua hoopau loa ia.
WASHINGTON, Mar. 17.—He elua mahina i haawiia aku i ke Kenerala Leonard Wood, ka mea nana e hoomalu ana i ka oihana koa ma Kikako. Iloko o ia manawa e hele aku ai oia e haiolelo hooikaika paloka no kona waeia mai i moho Peresidena ma ka aoao Repubalika.
STUTTGART, Mar. 17.—Ua hooleia e ka ahakuka a ka aha kuhina a Peresidena Ebert ma ke koho ana ma ka la aku la i nehinei ka hui ana aku a kukakuka me ke aupuni a von Kapp, ma ka halawai a ka aha kuhina i noho ai maanei i nehinei. E hoomaka hou ana ka noho ana o ka ahaolelo lahui maloko o keia kulanakauhale ma keia la.
PEKING, Mar. 17.—O Dr. A. L. Shelton, he kumu mikanele no ka hoomana Na Haumana a Kristo, i hopuia ai e na Pake powa ma kahi kokoke i Ynnanfu iloko o Ianuari, ua hookuuia mamuli o na hooikaika ana a ke kanikela Amerika. He kumu mikanele, o Metcalfe ka inoa, ka i hui pu me ka misiona China Inland, ka i hopuia e ia poe powa like no.
DAYTON, Ohio, Mar. 17.—Mamuli o ka hooiaio ana ae ua mare ia o Margaret ia laua a elua, a he 22 ana mau kane i mare ai, aole i okiia, ua noi ae o Tifle Sallie o Kinakinati ame James Nick o Dayton i na makai e huli aku i kahi i noho ai o ka wahine a e hopu aku iaia.
WASHINGTON, Mar. 17.—E hui ana na mokukaua o ka Atelanika ame ko ka Pakipika no ka hookahakaha ana ma ke Kaikuono o Panama iloko o Ianuari o ka 1921, oia ka mea i hoikeia ae e ke keena o ka oihana kaua moana ma ka la i nehinei.
HAAWI KA OHANA ATHERTON I KAHUA NO KA HOME HOU.
Ma ke ano he memoriala no Miss Kate Atherton i make ai i kela makahiki aku nei ua haawiia ae e Mrs. Juliette M. Atherton ame kana mau keiki ekolu, F. C. Atherton, C. H. Atherton ame Mrs. Theo. Richards, i ka Ahahui a na Wahine Kristiano Opio, elua eka aina, o kela apana aina e waiho nei ma ke kihi o na alanui Moi me Alapai, i kahua no kekahi home no lakou e kukuluia aku ana no na kaikamahine hana o keia kulanakauhale. Ua komo pu ma keia haawi ana he makana o $50,000 no ke kukulu ana ia home hou.
O kela hale e kukulia aku ana no ka hoolako ana no ia i home no na kaikamahine hana e imi ana i ko lakou pono o ke ola ana ma keia ao, a e lilo pu no hoi ia home i kiahoomanao e o mau ia ai ka inoa o Miss Atherton, kekahi wahine opio i haawi i kona ohohia ame ka makemake nui no ka pono o na wahine opio.
Aia ka hana o ka hoomakaukau ana no ia home iloko o na lima o kekahi komite i noho pooia e Mrs. Albert Judd, oia ka haua e pili ana i ke kii o ka hale ame ke ano o ka hana ana, a o ka nui o ka hale i manao ia e loaa i mau rumi akea kupono no 60 mau kaikamahine e noho ai maloko olaila i ka manawa hookahi me ka loaa pu i mau rumi kaawale no lakou e hoohauoli ai.
NUI KA PILIKIA NO KA MAAUAUWA I KA OKOLEHAO.
Ma ka po o ka Poalima aku la i hala he Kepani kalaiwa kaa otomobile, nona ka inoa o K. Moroshige, ka i hakiloia a i paa i ka hopuia e na luna o ka oihana ohi loaa kuloko a ke Konela Howard Hathaway, no ka loaa pono ana aku o ka okolehao maluna o ke kaa oto ana e kalaiwa ana, a noho i ke puhi.
O ke kaa otomobile nui ana e kalaiwa ana ua laweia ae malalo o ka hoomalu ana a ka Ilamuku Amerika Smiddy, i kulike keia me ka hoakaka a ke kanawai hookapu waiona hou, a, ina no ko Moroshige hoopa’iia e waihoia ae ana ia kaa ma kekahi o na makeke kuai kaa a kuaiia aku me ke kudala.
I loaa keia ike i na kanaka o ka oihana ohi loaa kuloko mamuli o ka hoike ia ana ae oia kekahi hana a Moroshige he maauauwa okolehao, a maluna o kana kaa oia e lawe ai a kuai aku i ka poe e makemake mai ana. No keia hopena i hana ai na kanaka o ka oihana ohi loa kuloko me ke akahele loa ahiki i ka paa ana iho la o keia Kepani, a mamuli o ka paa ana o ka okolehao maluna o kona kaa, ka hoike oiaio hoi no kona hewa, i laweia ae ai ke kaa malalo o ka hoomalu ana a ke aupuni federala.
HAALELE KA KOKUKAUA KEPANI I KE AWALAU O PUULOA.
Ma ke kakahiaka Poalua nei i haalele iho ai ka mokukaua Kepani Yakumo i ke awalau o Puuloa a holo aku la no Iapana, mahope o kona ku ana maloko o ke awa o Puuloa no kekahi mau la no ka hoopiha ana i ka lanahu ame kekahi mau lako e ae e pono ai kana holo ana aku ma ke alahele moana, ma kona manawa o ka hoi ana mai san Diego mai a ku ae ma Puuloa.
Ma ke kakahiaka Poalua nei ka lele ana mai o ke Kapena T. Usagawa no ka hele ana ae e ike i ka Hope Kiaaina Iaukea ame ke Kenerala Morton, ke aliikoa kiekie nana e hoomalu mai nei i ka oihana koa ma Puuloa. Mahope mai na kipa aku oia e ike i ke kanikela Kepani ma kona home a malaila oia i halawai ai me ka poe kakau meahou no na nupepa, a ma kana o ka hoike ana mai ia lakou, ua minamina nui loa oia no ka hiki ole ana i kona mau kanaka ke lele mai iuka nei o ka aina, a no ka hiki ole hoi iaia ke kipa ae ma na wahi e konoia aku ana mamuli o ka ma’i flu e pahola nei maloko o keia kulanakauhale. he $150 kana o ka haawi makana ana ae i ka halema’i o na Kepani ma ke alanui Kuakini.
Nuhou Kuloko
Ma ka Poalua iho nei i huli hoi mai ai o Senatoa John Wise mai Amrika mai, me ka haalele aku no i kona mau hoa komisina mahope no lakou e huli hoie mai ai.
Ma ka Mikahala o ka Poalua iho nei, mahope iho o ka hoohala ana i kekahi mau la ma keia kulanakauhale, i huli hoi aku ai ka Lunakiai Jos. N. Uahinui o Molokai no kona home ma Kaunakakai.
Eia o Mr. J. K. Mokumaia ke hoolilo nui mai nei i kona manawa ma ka hoolala ana, no ka holomua o na hana holo pa-u, i manaoia no na hana hoomanao kenekulia e hoea mai ana i keia mahina ae.
Ma ka manao kanawai o ka Loio Kalana Heen, ua hoakaka ae oia. aole he kuleana o na lala o ke kiure kiekie e koi ai i ko lakou ukuhana o ekolu dala o ka la, no na hana a lakou i lawelawe ai iloko o ke komite.
Ma ke ahiahi o ka Poakolu nei i hoohuiia ae ai o Mr. Simeon K. Nawaa ma ka berita o ka mare me Mrs. Lucy Kunihea. Na ka Rev. Robert Ahuna o ka Hoomana Naauao i hoolilo ae ia laua i hookahi.
O kekahi poe Kepani olohani o Oahu nei i makemake ole i ko lakou noho hana ole. ua holo okoa aku no Hawaii. a noho hana aku la maloko o kekahi mau mahiko malaila.
Ua makemakeia na Hawaii apau e komo ana iloko o na hana hoikeike kenekulia ma Punahou e akoakoa ae ma ke Kula o Punahou. ma ka hapalua o ka hora ewalu o ke kakahiaka Sabati ae nei. Maraki 21, 1920.
Ma ka halawai a ka papa o na lunakiai o ka noho ana ae ma ka po o ka Poalua nei i kauohaia aku ai ke kakauolelo o ka papa, e wehe i na koho no ka hana ana aku i uwapo paa a maikai no ke kahawai o Hnahulu, ma Waialua ae nei.
Eia mau no na alakai o ka ahahui uniona o na Kepani, ke a’o ikaika nei i na Kepani olohani. aole e haawipio ma ka hoi hou ana i ka hana o na mahiko, aka e kupaa lakou ahiki i ka hooko ana aku o na ona mahiko i ka lakou mau kumi koi hoomahuahua ukuhana.
No ka hoeha ana o kekahi koa i ke kiakaa otomobile, em ka aihue ana i kana mau dala ame ke kaa otomobile pu i kau mai ai ka oihana koa i ka hoopa’i, e noho oia maloko o ka halepaahao no na makahiki he umi, me kona hoonele pu ia i na pono ame na pomaikai i pili aku i na koa.
I kulike ai me na mea i hoomaopopoia ia keia manawa, aia mawaena o ke kanaha ame ke kanalima, ka nui o ka papa himeni o Molokai e hoea mai ana no na hana hookuku himeni iloko ae nei o ka mahine o Aperila; a ma kahi hoi o na haneri ka nui o ka poe e hol@makaikai mai ana e ike i na hana hoomanao kenekulia misionari e malamai ana ma Honolulu nei.
Ma ka manawa e ku mai ai ka mokukaua Pelekane. me kana malihini hanohano ke Keikialii o Wale, ma ka la 13 ae nei o aperila, ua hooholo ae na komite hookipa, e lilo ana na mokulele o ka oihana koa o Amerika maanei i mea hoohanohano aku iaia, am ka wa e hookomo mai ai ka mokukaua noloko nei o ke awa.
HE 100 MAU MAKE ILOKO O KA PULE I HALA.
Mai ka la 1 mai o Maraki a i ka la 7 he 87 ka nui o na make i hoikeia ae i ka “flu,” a he 13 i ka numonia, huina 100. Mai ka la 1 mai o Inauari he 19 mau make i ka flu a he 26 i ka numonia, huina 45. Iloko o Feberuari, 182 poe i make i ka flu a he 16 i ka numonia, huina 198. Huina o na make mai Ianuari 1 mai a Feb. 29 343. O ka pule mua o Maraki i hala aku la ke kiekie loa o ka heluna o na ma’i i hoikeia ae. Maraki 1, 112; 2, 130; 3, 124; 4, 114; 5, 98; 6, 133; 7, 27. Huina o na ma’i, 7:30; averike no ka la 112 a oi. Huina nui o na ma’i flu mai Ianuari 1 mai 2962.
Ua emi loa mai ka heluna o na ma’i i hoikeia ae i ka papa ola ma ka la Sabati iho nei, he 27 wale no ka nui, o ke kumu mai paha o keia ua hoihoi ae na kauka i ka lakou hoike ma ke ahiahi Poano a o ka hoike no ke Sabati ua waihoia mai i ka Poakahi. O ka averika heluna o na ma’i no ka pule i hala no ka la 112. O ka pule i hala ka oi aku o ka heluna o na ma’i i like ole me ko na manawa mamua aku mai ka hoomaka ana mai e laha ka flu.
He 16 ka nui o na make i hoikeia ae ma ka Poano i hala, he 12 i ka ma’i flu, elua i ka numonia, a elua he mau kumu e ae. He eha mau make i ka ma’i flu i hoikeia ma ke Sabati iho nei. Iloko o na la mu ehiku o Maraki he 126 mau make i hoikeia ae i ka papa ola noloko wale iho no o Honolulu, he 87 i ka plu a he 13 i ka numonia, a he 26 i na kumu e ae. Iloko o ka pule i hala he 100 poe i make i ka flu wale no.
Iloko o ka malama o Ianuari he 19 mau make i ka flu a he 26 i ka numonia, iloko o Feberuari mai 182 mau make i ka flu a he 16 i ka numonia. O ka huina o na make i na ma’i a elua maoloko o Honolulu he 343; i ka flu he 288 a i ka numonia he 55. He heluna kiekie loa keia o na make iloko o elua mahina wale no Iloko o ka 1919, mai ka la 1 o Ianuari a Dekemaba 31 he 243 wale no ka heluna o na make, a i ka 1918 aku he 212 wale no. Ina he ma’i lele ka flu aole anei he mea pono e hookapuia ka hoakoakoa ana o na kanaka ma na hale kiionoioni, na hale halawai, na halekula ame na halepule?
HE HOIKEIKE HANA MANA.
No ka pomaikai o ke kalapu o na keikikane Kauluwela, e hoikeike ae ana o Sam Kahoe, he keiki Hawaii, i kekahi mau hana mana kupaianaha maloko o ka Hale Kiionioni o ke Alanui Muliwai, ma ka po o keia Poakolu ae e hoea mai ana, e makepono ai ka poe i ike mua ole i kana mau hana mana, ke hele ae e ikemaka i kana mau hana ma kela po.
Ua hiki loa i keia keiki Hawaii ke hana mai i na hana e hiki ole ai i na Hawaii a i kekahi mau lahui kanaka e ae ke lawelawe, a o ka poe i ike iaia, ua kapa aku lakou, he mana maoli no oia, no ka mea ua hiki iaia ke hele maluna o ke ahi, ke ai i ke aniani nahaha, ame kekahi mau hana aiwaiwa e ae, e hookahahaia ai ka manao.
Oia nei ka mea nana kekahi mau hana mana i hoikeike ia i ka wa e malama ana ka hui ma-lu i ka lakou mau hana lealea iloko aku nei o ka mahina o Feberuari i hala, makai ae nie o ka uwapo, a ua kaahele no hoi oia ma na wahi like ole o Hawaii nei, me ka nui o kona mahaloia e na Hawaii.
Oiai he mea malihini loa ka ikeia o kekahi keiki Hawaii e hoikeike mai ana i na hana kupaianaha, o na lahui e ka poe i maa i ka ikeia ma ia ano hana, aole ana e nele ka hoohauoliia aku o na Hawaii i ko lakou i’o ponoi iho, ke hele ae e ike iaia ma kela po Poakolu, ka la 24 o Maraki nei, a o ka mea oi loa aku. e holo aku ana na pomaikai mamuli o kana mau hoikaika ana, no ke kokua ana aku i ke Kalapu o na Keiki o Kauluwela.
NA MARE.
Joaquin De Rego ia Carrie Grace, Mar. 11.
NA HANAU.
Na Allen P. O’Brien ame Jennie James, he kaikamahine, Mar. 8.
Na James I. Kaai ame Helen Pakualana, he kaikamahine, Mar. 4.
Na Geo. Schutte ame Mary Lopez, he keikikane, Mar. 10.
Na Jos. K. Kapaona ame rosalie Kealoha, he kaikamahine, mar. 10.
Na Dan W. Keliipuleole ame Lucy Kanilehua, he kaikamahine, Mar. 11.
Na Samuel L. Johnaon ame Elizabeth L. Kauiopio, he keikikane, Mar. 11.
Na John K. Naiwi ame Agnes Taylor, he kaikamahine, Mar. 12.
Na Sam K. Kahaloa ame Cecilia Akana, he kaikamahine, Mar. 12.
Na Henry Aki ame Ela Akea, he keikikane, Mar. 12.
Na Kahope Mahiai ame Naiwi Namilimili, he kaaikamahine, Dec. 12
Na E. K. Lazarus ame Cecilia K. Laanui, ke kaikamahine, Mar. 13.
Na Wah Sam ame Elizabeth T. Suey, ke keikikane, Mar. 14.
Na Hong Yong ame Eunice Akiona, he keikikane, Mar. 15.
Na Alex. D. Toomey ame Ululani M. Ua, he keikikane, Mar. 15.
Na Andrew Pavich ame Maggie Bray, he kaikamahine, Mar. 16.
NA MAKE
Geo. Opulauoho, ma ke alanui Ward, Mar. 9.
Kalani Neula, ma ka Halema’i o Kalihi, Mar. 9.
Hannah Kalama, ma ke alanui Desha, Mar. 10.
Kimo Kiki, ma ka Home Lunalilo, Mar. 10.
Kaaialii, ma pa Ola, Mar. 10.
John Frank Jr., ma ek alanui Dowsett, Mar. 10.
He bebe na Annie Kaai, ma Kaimuki, Mar. 10.
Pekelo Lono, ma ka Home Lunalilo, Mar. 10.
Emma Ah Boo, ma ke alanui Pua, Mar. 11.
Helen K. Parker, ma ke alanui Papu, Mar. 11.
Mrs. Henry Saffery, ma ke alanui Claudine, Mar. 12.
Philip Kanekoa, ma Kapahulu, Mar. 12.
Piikanoa, ma ka Home Lunalilo, Mar. 12.
Moses Kalama, ma ke alanui Kuakini, Mar. 12.
Keoaloha Kaupe, ma ke alanui Kamanuwai, Mr. 12.
N. K. Kealoha, ma ka Magoon Block, Mar. 12.
Hazel A. Kalama, ma ke alanui Buekle, Mar. 13.
Anna Ayau, am ke alanui Waiakamilo, Mar. 12.
Kealoha Chong, ma ka Halema’i o Kalihi, Mar. 13.
Simeon Kaihewalu, ma ke alanui Pua, Mar. 14.
Thomas H. S. Lii, ma ke alanui Dowsett, Mar. 14.
Louis Kamaha, ma Pa Ola, Mar. 14.
Wm. K. Kaalomakani, ma Pa Ola, Mar. 15.
He bebe na A. A. toomey, ma ke alanui Kapahulu, Mar. 15.
Lui K. Poka, ma ke alanui Mokauea, Mar. 15.
Rebecca Kakalia, ma Kalihi-kai, Mar. 16.
Rose P. Anahu, ma Pa Ola, Mar. 16.
Jos. A. Akina, ma ke alanui Mokauea, Mar. 16.
Mealani Kaaipa, ma ke alanui Buekle, Mar. 16.
LULU MANAWALEA, HELU 32.
Ke kauohaia aku nei na lala apau o ka Hui Kokua a Hookuonoono o na Oiwi Hawaii, e uku koke mai i ka lulu manawale’a no ka Hoahanau W. P. Manunui i haalele mai i keia ola ana, maloko o na la he 30 mai a mahope iho o ka la 1 o Maraki, 1920.
B. N. KAHALEPUNA,
Kakauolelo.
Hanaia ma Honolulu, Maraki 10, 1920. 6391—Mar. 12, 19, 26.
OLELO HOOLAHA.
Ua makemakeia na lala apau o ka AHAHUI KOKUA A MANAWALEA O NA POOLA, e hiki ae ma kahi o Manuel E. Silva, Alanui Nuuanu ame Kukui, ma kei Sabati ae e hiki mai ana, Maraki 21, 1920, hora 2 p.m., no ka hele ana aku i ka hoolewa o Hoahanau L. K. Poka, i haalele mai i keia ola honua ana. E hele mai e na laia apau!
Me ka haahaa,
GEO. K. KANE,
Kakauolelo o ka Ahahui kokua ame Manawelea o na Poola.
6392—Mar. 19.
KUU KEIKI ALOHA SAMUEL KAAUKUU UA HALA.
E Mr. Solomon Hanohano o ka Nupepa pa Kuokoa, Aloha kaua:--E oluolu makou ahonui ia’u no ka’u wahi puono kau ae la maluna, e hookipa aku home kekahi rumi kaawale o ka kaua hiwahiwa, nana hoi ia e aha’i maua aku ma na kaiaulu o ko kaua aina aloha, mai ka la hiki ma Kumukahi a ka la i Lehua, i ike mai ai hoi ka lehulehu, na makamaka ame na hoaloha no kuu keiki aloha i wehe mai i ka @ aloha ia makou ame kaua wahine @ aku nona ma keia aoao o ka muliwai eleele o ka make.
Ua haalele mai oia ia makou ame kana wahine, oia hoi ka’u kaikamahine i ka hora 6 o ke ahiahi Poakahi, la 16 o Feberuari, a waiho iho la i ke ana puanuanu ua makou e paiauma aku na keia ao. Auwe kuu keiki, ka hoa o kuu kaikamahine.
Ua hanauia kuu keike aloha mai ka puhaka mai o kona mama Mrs. @ ame Kaaukuu, kona makuakane, @ o Koholaloa, ia ka la 12 o Okatoba, 1886 a ua piha iaia no makahiki he 33 ano na mahina eha o kona hanu ana kela ea o keia ola honua ana.
He mau wahi la wale no kona ana ma’i ana, me ka maikai wale no aohe makou i manao mua e haalele mai ana oia ia makou ame kana wahine. ka nahoa ohumuhumu hoi; ua imiia keena aohe no nae i loaa ka maha, no ka mea ua oluolu no i ka Haku Mana Loa ke kii ana mai i Kana a lawe aku, no ka mea, no ka lepo mai no oe, a e hoi no oe i ka lepo, o ka uhane me ka @ no ia.
Ua mare mua no oia i ka wahine a ua loaa mai ko laua puhaka he ekolu keiki, elua i hala mua, a he 1 e oia nei; kaawale laua, noho me ka’u ka kamahine, oia hoi o Sarah Howard, no 1 makahiki a oi, a haalele mai la iaia o noho u aku, ma keia ao inea, a i paha i na popilikia he nui. Auwe kuu keiki kuu keiki leo ole mai ia’u, a pela hoi kona mau pokii, a pela no me kana wahine!
Ua hoihoiia kona kino ma kahi hana pahu o Silva, a ma ka Poalua i ike ai ka ohana i kona kino wailua, a Poakolu ae i manaeleia aku ai iuka o Makiki malalo o ke alakai ana a ka hoomana Bihopa, a hoopiliia aku me kona mama i hala mua, a pela no hoi me kona papa.
Nolaila, ke haawi aku nei makou na ohana ame kana wahine i na hoomaikai i ka hui o Kilinahama, oiai na lakou na mea apau loa, mai ka pahu a na kaa hoolewa, ame na makana pua, a pela no hoi me na makamaka ame na hoaloha i makana mai i ka lakou pua, a na ka Haku no e kokua a e kiai mai ia kakoa, amene.
Ua noho hana oia no ka hui a Kalinahama no 9 makahiki, a ua lilo no hoi oia he mea nui i kona kapena, oia o Henry Ilae, a pela no hoi me Henry Vitor. I kela makahiki aku nei i hala aku ai ke kao i Kahului, oia no kakahi me kona oma’ima’i no, a iloko o Novemaba i hoi mai ai lakou, me ke ola kino maikai. Aloha no ia wahi a kakou i noho ai, i ka la welawela ame ke kai holuholu o Kahului.
Ua pau kou kipehi hou ana i kou mau hunakai ma na papalina o kuu keiki hele loa. Auwe kuu keiki e!
E Kou e, ua pau kou ike hou ana i kuu keiki i ka maalo ma kou mau hanakai, ua pau no ka wa mau loa. Kuu keiki i ka huikau o ke kaona, aloha no ia wahi au e hele ai, a pela hoi me na hale kiionioni.
Me keia mau waimaka o ka luuluu, ke haawi aku nei makou i ka makou hoomaikai i ka ohana ame na hoaloha i kiai pu me makou me ka makou mea aloha i haalele mai i keia ola honua ana ame na keiki hoonohohua ko’u welina pau ole.
O makou iho no me ka luuluu,
MISS SARAH S. HOWARD,
MRS. S. HOWARD,
MRS. SAM CHONG,
Ame ka Ohana
NA HUNAHUNA HOANO E I KA NOONOO O KO KOOLAU NOHO ANA.
Mr. Lunahooponopono, aloha nui: Poai apuni, auhea oe e Hawaii lahai, auhea pu o Hawaii aina, au e olelo kupinai iho ai, e nalo emoole loa aku ana i keia la ano?
I kinohi hookomoia mai ka moku ma’i flu, ke olopapaia nei na Koolau, pela ana no apuni, a auhea iho la oe apopo, a no ka mea, aole ana oe ia pule aku, a ma na ano apau lakou, hookomo moku mai, pau loa oe pi mai, no m@ koho balota, Hawaii kanaka teritore.
Kupaianaha o na kupaianaha, paa loa i ke kupaianaha, nui ke akamai; kou aina hanau e, kona mau kualono @ e pa ahe malie ana, ka lono o na ka@ ua ikeia ka wi nui mai o a o, ka pii o na mea kuai, e hiki aku ana i ke dala ke pii ae i kona kumukuai, ma keia hope aku, ka ma’i ahulau e pulumi @ auhea ka mana kupale aku o na kan@ i kinohi, a ia a laulaha, ilaila e holo kuai, nui ka ike; aloha no!
Pehea apuni na kula? Ahea hoopauana halekula, oiai ua puka mai kela ano keia keiki mailoko mai o kona mau makua i loaa i ke flu. E kula huikahi o na haumana, a nokeaha keia?
E nana i keia, he nui ka flu ma Kahuku nei, eia no ka hele huikau mai nei na haumana, ke make nei mawaho a ma ka kaukipila; ahea ka lahui Hawaii Iseraela hoi ae i ka mihi? Mat. xx@, 11, 14, 21, 20, 21, 31, 33, 39, 43, 44.
E heluhelu i keia e ka poe laweana pepa, ekolu na ninau, ekolu ana haumana, keia mokuna holookoa, na hana o na ninau, au e hoomaopopo iho aina ka ka hopena e imi a loaa i kona ekalesia, e loaa no ma ka honua nei, aoia he wa i koe i imi e loaa no, ko’u keia ua piha kekahi elua-hapakolu o Honolulu i na lealea, manao Akua olelo ka hewa haumia o Sodoma ame Gomora hana ai, a hiki mai kona hoopa’i.
J. A. KAHIONA.
MAKEMAKEIA NA WAHINE HOLO PA-U.
Ua makemakeia na wahine holo pa a i hoopaa mai me a’u i ko lakou inoa e hui mai ma ke kihi o ke alanui Kekaulike ame Moi ma kahi e ku mau nei ko’u kaa i na hora 8 a.m. ahiki i ka hora 12 m. o na la apau e hiki ana, no ka hoomakaukau ana no kela la ano nui e hiki mai ana o Aperila 15, 1920; hoomaka mai ka Poakahi aku la 15 o keia mahina.
Me ka oiaio, kou komite.
J. K. MOKUMAIA.
Market Auto Stand.