Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 10, 5 March 1920 — HAALELEIA AKU HE MAU KEPANI MUUMUU MAHUPE [ARTICLE]

HAALELEIA AKU HE MAU KEPANI MUUMUU MAHUPE

Ma ka manawa i hāa&le ak'u āi na Kepani limahaua o'.ohani i nn mahiko 0 Oahu ma ke kakahiaka Poākolu o ka pule aku ia i hala, he elua ipau Kepani muumuu i haaleieia aku mahope na ka mahiko e malama m.ii ia laua; i ikeia keia i ka inanawa i heleia aku ai na halehana o na Kepani e huli, hookahi o laua ua muumuu ka lima, a hookahi ua inuumuu ka wawae, a he mau Kepani no hoi laua i hana malalo o ka mahiko no kekahi maoawa i hala. lla ninauia aku ka ko laua kumu o ka hele pu ole aoa me na Kepani e a», a ma ka laua i jpane he makemake no laua e uoho hanft t m*iaio o ka mahiko, aohe o laua aeia e j hui po mai aie ka bui uniona a na limaiiana, no ia kumu ua haawiia mai ka haua na laua ē hana aku āi. Aneane ma kahi o ke 21/50 mau kauaka wawahi oiohani i laweia aku no na tnatiiko o Alea ame E%yā i kela ame keia la maluna o ke knaahi mai Honolulu ako nei ma ka hora 5:30 a. m., a koihoi hou ia mai maluna o ke kaaahi ma ka hora 4:30 p. m. o kela ame keia 1», no ka lawe ana i ka hana i haaleleia eku e na Kepani. Va boi hou mai na Pake i ka hana maho|*e o ka pau ana o ko lakou la kulaia. O ka makemake o na mahiko e hoounaia aku i 500 kanaka no kela ame keia mahiko pakahi i kela ame keia la. Hoi Hou he Mau PUipiiio i ka Hana I"a hoi hou aku kekahi heluna uuku o na limahana Pilipino i ka liana ma kekahi mau mahiko o Oahu, a ina ka lono 1 hoikeia ae ma ka Poaha aku la i hala, ua mahnahua loa ka na Pilipino i hoi hou aku i ka hana ma kekahi mau mahiko mai ka manawa mai o ka hoomaka ana o ka olohani. Ma ka mahiko o Waif«abu he Sofl, a mawaena o ka 700 ame ka MK> mau limahana o na lahui like ole e hana mau inai la ma Waialua a 700 ma Ewa, koino pu me kekahi poe wawahi olohani. Ma Kahnku aneane 200 mau Pilipino e hana mau mai la malaila, a ke hoi kakaikahi āku la kekahi mau Pilipino no ku mahiko o Waimanalo. O Waianae hookahi ka mahiko olohani ole o nā limahana. Ma Aiea ua oi aku ka ka nui o ke ko i okiia mamua o ka mea hiki i ka wili ke hoopau koke. Ma ka Poaha o ka pule i hala ua hoohalaia ia la e na luna o ka ahahui uniona a na Kepani ma ka holoke ana ma j ua mahiko like ole, no ke kauoha ana ' aku i na Kepani apau e hookaawale mai kahi- mai o na mahiko, a hoihoi mai ia lakou no Honolulu nei maluna o na kaa kalaka me na hae uiaula e kilepalepa ana ma ka aoao. Ma ka a kekahi nupepa Kepani, "ua lanakila ka olohani maluna o ka poe mahiko, o ka hoike oiaio oia ka loaa ana he hana na na Kepan'i lehnlehu maloko o lie kulapakauhale, a ua holo aku kekahi poe o lakou no na mokupuni okoa a ua k>aa he hana paa mau* na iakou malaila," E hoakaka pu ana ka ia nupepa, "e }ike me ka loihi o ka mau ann aku o ka « lohani pela no ka noho inau o n'a limaliana. olohani me ka elieli kulana maloko o Honolulu, a i ka manawa e pau ai 0 ka olohani, o ka poe e noho. mau iho ana maīoko .o ke kuiānaKuhaie a i ole 1 holo aku paha no na mokupuni e ae, o ko lakou mau wahi ia e noho ai me ka hoi hou ole aku i na mahiko." Mai ke kakahiaka ahiki i ka p«» ana ka hoohikihiki ana o ri*i Kepani i ko lakou mau opeope no ke kaona. a ma ka Poaha ae he 400 poe olohani i'" hoole i ka hoi hou aku i ka hana, a i hcfea mai i ke kaona nei. Ma ia po iho he halawai nui ka na Kepani i malama ai, a ma ia halawai i hooholo ai lakou aole e hoi hou e hana ma na mahiko ahiki i ka liookoia ana o ka'lakou j uian koi. I Ma ia auwina la Poaha pu i hoea mai ai i ke kaona nei he 200 Kepani oloha- i ni mai ka mahiko mni o Kahuku. O na ' Kepani mai Waipahu mai ua hooholo ! lakou e noho ma kekahi wahi mawnho mai o Waipahu ahiki i ka pau ana o ka olohani. Ona Kepani kalaiwa kaa otomokiie ka poe na lakou i kokua i ka poe «•lohani ma ka halihali ana i ko lakou mau ukana ine ka uku 010. Aneane e pau loa na Kepani ame na Pilipino o ka mahiko o Waimanalo i ka haalele uia ka Poaha nei. Ua hoikeia ae i kekahi o ua nupepa Kepani mai Waimanalo mai ke kauoha ana ae o ka Lunanui Chalmers o Waimaualo i ke kabunapul£ Buda, iaia ka inalama ana i ka misiona HongwanJi ,e hookaawale mai kahi mai o ka mahiko mamuli o kona lilo i mea hoohaunaele i na kanaka hana .o ka m^iiko. O k* .olelo hooholo a ka ahahui kaiepa e kakoo ana i kā ahahui a ka poe mahiko ma ka, anwina la Poakolu o ka pule i bt»la, uā nanaia mai ia he hana ma"kajK) e na nupepa Kepani. Ma ka hoakaka a ka Nippu .liji: 6 ka o!§!o hooholo a ka ahahui kalepa e hoakaka ana o ka manao o ka olohaui a ua Kepani o na mahiko o ka hoalaia ana a,e no ka makemake mai no ia o na Kepani e kaa ia lakou ka mana hoomaln i na mahiko apau, Jie hoopunipuni ku i lta akaakaia ia olelo hooholo. M i ka mea maopopo loa ua apono ka ahahui knlepa i ka manao o ka ahahui a ka poe mahiko Hawaii me ke ku * i na koi a na limahana, me ka hoao e hoopau wale i na koi kupono a na limahana me na hooia hoopunipuni. ' * Aohe mau Kepani a i 010 Pilipiuo mawaena o ka poe wawnhi olohani i hoounaia aku e kn poe mahiko o Oahu e hana ma na nialako," wahi a ke kakauolelo a k* ahahui a ka poe mahiko 0 ka hoike aoa ae ma ka Poaha o ka pule aku la i hala. O na Kepani i hoqo ai e hui pu aku me ka p<je wawahi olohani a i ikeia aku lakou, ua pau lakōu 1 ke kipakuia. O ka happnui o ka poe wawahi olohani he mau "Hawaii, Pake anie na Korea wale uo.