Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 10, 5 March 1920 — KAPUKAPU KA HOOLEWA O KA MEIA J. J. FERN Piha ke Alanui i na Makaainana o na Lahui Like Ole no ke Ake e Ike i ka Hoolewa HULIAMAHI NA AHAHUI MA KA HUAKA'I HOOLEWA Komo Pu na Mokulele o ka Oihana Kaua ma ka Hoohanohano Ana i ka Hoolewa o Fern [ARTICLE]

KAPUKAPU KA HOOLEWA O KA MEIA J. J. FERN

Piha ke Alanui i na Makaainana o na Lahui Like Ole no ke Ake e Ike i ka Hoolewa

HULIAMAHI NA AHAHUI MA KA HUAKA'I HOOLEWA

Komo Pu na Mokulele o ka Oihana Kaua ma ka Hoohanohano Ana i ka Hoolewa o Fern

.. v .i t» k;- kulana iiiiilii a k-.ipuk .pu, . i,. niou l:i, o k.'kuhi o na nlii liai'.:.i! . :,:i a o ka inoi pulia innluna t» : i;<-.!io kakuHiu, pe-la iho la ke kiilnnn . ..;i li.ml.'wa o .losfph .!. Fcrn, ka mn'.a i i.i.n l'>a o k.° Kiilanakauhiik' n Kalan:i 11 <>n.>llllll iioi, i malamaia, ma hu ;iuv ii;n la o ko Sahati aku la i hala, ina- . ~ .> ka huki linia ana a na in-ikaai-haneri ka nui. ti Ut»ia keknhi o na hoolowa nui i :; v . ;n. mc ka hHe no hoi o na rtoao o ko v.i«r :ii Moi. a pola me k« kahuā o ka pa .1 piha i na k:\naka o ivx lahui like mai ka poe hanohano ahiki aku i •i haanaa, a mai ka |>oo waiwni hi'iii aku i ka poe ilihune, mfti na ; .i,:l ..ihana ahiki aku i na maka.ai.nan:-. ; ;; hnliamahi maoli na mea apau no ka :-i.- ki 'iiaka ana i ka hoolewa o kekahi H;iunii, i hapaiia rku ina ke knlaua .:.■ kia hanohano loa, iloko o ka moo ti ko kakou hooponopono aupuni kuaaa; a o ka mea pookela oi loa i!. <i ia no ke ktfuia ptt ana mai o na t k..10 o Tta aihana kana o Amerika ii),-i kn hoohanohano aiia i kela hoolewa. A.iie loa, ma ka mooUOo o ua liolewa « ij:i alii aine ua luua oihana kiekie ° ::;i ua aku nei i hahi, i malamaia nia kulanakauhnle, t ikeia ai kc komo I-ii an.t mai ona niokulele m.i ke ka'i).i:aka*i ana, elike me ka ho:iTe\va o ka M. ia .loJC|»h .1. Fem; me he nien la, <» • :t puali a.iela pu o ka lewa kekaūii ilo;.n o ke keulk.iu aaia* mp/ko ka Uonna i!r•; poe, no kekāhi kniiakn i m ikemnke • iii ia, a i mahaloia no hoi e na mea ;:(«an. I'a ku maoli i ka hftnrthatio, ka hoo•wa o ka Meia FerH/ e loaa o!o aku .;i ; alm he kulana r» keia aiio, ma kn hoo- ■ wa <i na kamka haaohano a ko'iko'i :u;t keia mua akii;- a ina ka waha o kela :.me keia mea, e loheia an.i iu ole.lo ■uialialo, uo ua mea i hnuaia aku malui;a o ka Meia Fern. kn mea a ka h patjui ona kanaka i kapa aku ai iaii, ka •makua o ka le-hulehli." A«»le he mea inaa a he mea kamaaina . a malainaia o ka hoolowa o kela ano, ..a ihiihi me ke kapnkapu, i na a!ii -,\ale no, aka nae. ua aku ia luMiohauo nialuua o ka Meia .Joseph .1. IVi ii. ka "moi o na makaainana haaiaa." ka inea a lakou i haj»ai ae ai mai ..<• kulana haahaa mai, a i kekahi ku !:in:i kiokie loa. II.• moi i'o ka Meia .1. Fem t*> na makaainana, no ka mea ma ka l:iV'.on koho nni, i lilo fle ai oia i meia ii<» .1 r aupuni Kulaiiakauhale a Kalana o H.uv'lulu nei, ka rtiea no hoi a lakou ; kajvi aku ai iaia, ka "inoi kn'i o Uawai i iH'i. " ... - Mamu" o ka Hoolewa Ana Ma ka j»o o ka Poalima a ao ae ka 1 'ii.iuno, i hoihoiia ao ai ka pahu ku- : :i|i;i'a o ka Meia Feru noloko o ka ha:.;ilii. a m::Joko o ke keena kalaūnu i aiiiuia iho ai, uia kela wahi liookahi no i waiho ai o ke kino wailua o ka M .iwahine Liliaokalani iloko o ka maliahiki li>l7. Klike ine na liana maa, o ia ke ku ki:ii aaa i na 'lif. i ko lakou wa e m ike :ii, a o waiho aaa hoi ke kino wailui} 111.°.Inko o ka halea'ii, pela iho la no i ku kiai ia ai ke kino jrailua oka Meia F« i m. t> na a'nahui, e hoomaka ana mai a.i hora uini mai o ke kakahiaka Poaahiki wale no i ka laweia āna aku ' koiia kino 110 ka ilina Kakolika, mawaiio ae nei o Koula, ma ka auwina la k<- Sahati mai. Maluna oka pahu kupr»]ia'u oka M.-.a Fern i waihoia iho ai kona ahu'ii:.. koiia kahiko hoi, ina ke ano he Inla ka Ahahui o na Pukaua, a mamua a"i " kc ]»oo o ka pahu, hc mau laau !i.* i kau ke'a ia; a ma ka inauawa i i'.ipaiia ao ai o ka- palm kupapa'u, no laweia no ka ilina, i hapaiia ka ahuula, a hookānia aku la ma'unp o ko koikikaue a ka Meia Fern, :i huoiiina i Kiileaua ina kahi o koua inakuakane. Nui ka Poe i Hele e Ike Mui na hura mai o ke Kakahiaka, ma k<- Sal.ati ae, ahiki wale no i ka wa i iiapaiia ae ai ka pahu o ke kino wai- • iia o ka Meia Fern, mailoko mai o ke kalaunu, ua hele maoli oloko o ' oU; keena a piha i na kanaka, no ke kiiohi hope ana iho i ka heleholena o ka J«fa ii lakou i mahalo nui ai, 8 i aloba aj no hoi; nawai hoi e ole ke alōha 10. •ie kanaka o Jos. J. Pem e maalo anu • waena o ka hui ame ka lehulehu, me -•onii iko ana ia lakou, me he mea la, i:a iike j»u no koaa kulaaa me ko lakou. Malaila ae na luna oihana kiekie o ke «iipnni foierala, pela na luna oihana o ke Teritore ame ke Kulanakauhale, na 'aaa oihana o na aupuni o na aina e, e iMh" n.'i maauei. Uui na Makan» Pua ' n nuī na niakana pua i haawiia mai n<l !;a hoohiwahiwa anii i 'ke kino wai"in o ka Moia Fern, niai na keena mai ' T, a aupnni teritore me kulanakauhale, ll;:i i i'a ahahui niai ao hoi, a mai kela

nim 1 kt'ia ini-a inai i loaa ii ■ nnnan a!o--hu no ka nu'.i i hala, a i Ua nana ai;n, liowa ua iiii>a lio pua, mriloi;o o kc keona kainiiiiu. Olai o neo ac ana ka ?:.ait;nva imua. 110 ka mnlam:t ana aku i na lian i nminna o kn haalole nn.i ihf> n ki 1 kinn \vftihia ialoko o k;* kc?na kal.iunu, u:i liaawiia he hapalu.i hom, ik> ka ohana 0 ka Moia l'oni e iko l»o|u> iho ai, i kn holeiiolena o kn lakou moa aloha, o hoopulu ana i ko lakou mau lihililii nuna kuhi waimnka, o ka niinamina amo ka ohaelui, oiai lakou e pohai ana ma lia'i o ka palui kupapau. a o ka j»oe npuu maloko keena, ua hoopu.iu pu ia aku ko lakou uiau lihilihi, e na kulu waimaka, o ke aloha no ka hioa i hala. La.welaweia. na Hana Haipule Ma ka linpalua o ka hora olua o ka auwina la i hooa mai ai ka Hoi>e Kiaaina lau'kea, ka Meia .lohn H. \Vilson, iia hoa o ka papa lunakiai, na haku haim o ka Moia Fern, i kona wn e noho bana ana no ka Hui Mokualii Holo Pili Aina auio kokahi j>oo o ao he nui, a ku ae la ma kekahi aoao niai o ka pahu kupapa'u, alaila lawelaweia .aku, la na hana haipu!t', o na kahunapule Kakolika mo ko eehia. He hapalua hora o'koa kela kakali ana, o- ka j>au o ka hana haipule, ia wa 1 konio mai ai ka j>uali makai, a hapai aku la i ka pahu kupapa'u nolalo o kahi o ko kaa kupaj>a'u e kiaiia ana no o kekahi poo makai, oiai hoi na makaainana, e laa na limahana o ke Kulanakauhale me Kalana, am> ka poe aole lakou he niau limahnna no ke kulanakauhalo, e ku makaukau nna me na ka,ula no ka huki ana aku i ke kaa.,' me ko lakou mau lima j>onoi. Ke Ka'i Ana o ka Huaka'i I ka ma'kaukau pono ana o na mea apau, ia wa i hoomaku ai ka huaka 'i e nee, mnlalo o ka noho ilamuku aua a J. ī£. Mokumaia; me ke alakai ana a ka puali o na makai kaa mokokaika'la niamua loa.o ke poo o k'i huaka'i, no ke a'.anui Moi, a liuli Wāikiki ae la, no ka ilina Kakolika ma Koula, Mahōpe pono aku o na makai kaa mokokaikala l ukali aku ai na makal kuhuina, me ka Bana Hawaii aku maliope o lakou, a mahape aku hoi o kn bana na'puali'koa kifti E ukali pono aku »na mahope o «a punlikoa kiai lahui na lula o nn hui uplona o ka poe haua oioko o na hale hanahao a olua o Honolulu noi i ukaliia aku ho'i, e 'ka' hui uniona o k-x-poe knniana; o keia mau hui uniona, kekahi mahele nui o ka huaka'i, mo ko komo o na lahui like ole. 'ka poe i kulef\na iloko o kela mau hui. Nrahoi>o aku o kela mnhe!e o ka hua kai ka Bana o Sana Lui i ukaliia aku e na ahahui Kakoiika, iloko o ko lakou mau aahu 'makalike; alaila ukali mai

ka [io," ajiau e liana ana nuilo.ka o na keona oiiiina like ole o ke kulanakauhale, pola ine ka j»oe aole lakou he ma>i lim.ihniiH no ke kulanakauhaio»; alai'n, kii Hana Kakolikn mai, e ukaliia ni..i ana e ka Ahahui l'iuiwai o lo.su, he ahahui nui koia; a o ka Aha'.iui' Luu.alilo mai nio ko la'kon ki'.hiko, o ka nhahui. Mahope aku o kela niahe'e o ka huakai, 'ke poo nui o ka oihaaa kinaiahi o Honolulu nei, mo na kaa kinaiahi; ka Hui Manawale'a aku o na Wahino. o ku Hoomana o.lenu K:'isto o na La lloj>e Xei, ka Ilui Oiwi aku o na Wahine amo na Kane; alaila ka llale aku o na 'Lii, me ko lnkou mau ahuulii, a malioT>o aku o lakou ka bana o na kaikamahine o ka Puali Hoola. K pili koko'ke aku aua i kela mahele o ka huaka 'i, Ua Ahaluii o na Manio a na Pukaua, iloko o ko lakou mau aahu makalike o ka ahahui, me na ahuula ma ko lakou mau poohiwi, a ko nana aku, hefku maoli no i ka nani me ka hiehie ke kulana o nn mea apau. He elua ,mahelp o keia nhn.hu!, o ka mahele o kamalii, me ko lakou mau loie makalike, me na nhuula ma na poohiw], mē na lei hoi maluna o ko hikou niau poo, a o ka ahahui o kn poe nuuui, iwaena o koia inahele hope, o ka wahine a ka Moia Wilson. no ka īnea he lala oia no kola ahahūi. E pili aku ana i ka Ahaliui o na Mamo a na Pukaua, na kahunapule Kakoiika, me ko 'lakou mau ukuli; alaila ka l>ahu kupapa'u aku, e huki lima ia ana o na makaaiuann; aia hoi ma kela ame keia aoao o ka pahu kupapa'u na luua oihana o be teritore anie ke kulunakauhale kahi i hele ai, me ke komo pa 0 ka meia hou iwaena o lakou. Maliope pono akū o ka pahu kupnpa'u na kaa e luwo ana i ria ohnna o ka mea 1 inake, mne ka poe e a? i komo iloko o kela hoolewa. He Hoolewa Nui Mawaho ae o na hoolewa o ua 'lii o keia kekahi o na hoolewa nui, no ka men, i kn hooa ana o ka makamua o ka huaka'i no ka ilina, aia no ka hapa hope o ka huaka'i ma'loko o ka pa 'lii; a ina paha no »ka pau pouo o na ahahui l:fawaii, i ke komo i lwJa huaka'i, a pela no hol ka pau pono ae o na lala o na ahahui i ka hele i ka lioolewa, plaila, un hiki »o ko oleloia ae, e anoaup like aku ann no ka hoolewa o ka Mein Forn mo ka hoolewa o na nlii o Hawaii nei. iloko o keia maimwa o ka huuka'l e nee nei ma ke nlauui Moi, ain na mokuiele iluna o ka lewa. kahi i hodkikahakaha ai, ine ka hooheleie 'i aua iho i ua pūa ila'lo; aole i haalele iki ke-la mau mokulele ialuna o'kd lewa ahiki i ka hookuuia ana o ka pahu iloko o ka lua ,alaiia luili hoi akti la lakou nolalo o Puuloa, kahi o ko lakou kahua hoolulu.