Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 10, 5 March 1920 — Page 4

Page PDF (1.63 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

 

E WAIHO KA PAANI POLITIKA!

            Ma ka lawe ana ae o ka Meia John H. Wilson i ka noho poo ana no ke aupuni Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei.  ma ka auwina la o kaPoaha aku nei o ka pule i hala.  i hooia aku ai na hoa Repubalika ame Demokarata o ka papa o na lunakiai imua on a, e haawi aku ana lakou i na kakoo ana i ko lakow poo hou o ka papa, e hoopoina ana hoi i ko lakou mau manao ke-ee ame ka paani politika ana, he hookahi mea nui, o ka huki like, no ka holomua o ke au@umi kulanakauhale, a no ka pono hoi o na makaainana. 

            Ina i k@like na olelo i hoopukaia aku ma ka waha, me ka noonoo iloko o na hoa o ka papa lunakiai, he @eu aku mauli a ka mea maikai, e loaa aku ai na mahalo ana a na mana koho o keia kulanakauhale ia lahou.  iloko o ke koena o ko lakou kau, o ekolu makahiki a oi.  Aole he alahele e ae e haawiia aku ai ia lakou o na mahalo ana, o ka hooko wale mai no i na hana i kau aku maluna o ko lakou hokua, a na mana koko i hapai ae ai ia lakou, a kau ma na kulana a @@kou e noho mai nei, i keia la. 

            Mai ka hoomaka ana mai o keia papa lunakiai e noho ahiki i ka hala wale ana aku nei o ka Meia J. J. politika ana. me ha nui o na ku-ee mawaena o na hoa Repubalika ame na Demokarata, me ka uuku oa o na mea a lakou i noonoo ai, no ka holomua o ke aupuni kulanakauhale. 

            Oiai nae, ua hoomaalahi ia mai ka hana, mamuli o ke kohoia ana o John H. Wilson i meia hou no kahou, e kau aku ko kakow @@@ manaolana, no ka wae ana ae o ka hapanui o na hoa o ka papa lunakai iaia ma kela kulana, ua hana aku lakou me ka manaoio, ma on a la e loaa ai ia kakou he hookele aupuni holomua

            Ma ka haiolelo a ka Meia Wilson, imua o na hoa o ka papa, ua hoopaa mai oia iaia iho, e hooko aku ana oia i na hana i pili aku i kona kulana, me ka makaukau apau i loaa iaia, e kapae ana i ke kalaiaina mahope. a mamua na hana o ka lehulehu, ma ke ano he meia oia no ka lehulehu aole no ka aoao Demo@arata. Je manaoio nei keia pepa, e hooko mai ana ka Meia Wilson elike me kana i hooia mai ai; iloko @ae o ia manawa hookahi, aole e hiki iaia hookahi ke koonee aku i na hana o ke kulanakauhale imua me ka holopono, aia wale no a haawi aku ka papa lunakiai i na kokua ana iaia.

            He ekolu makahiki a oi i koe a kakali aku ai, mamua o ka hoea hou ana mai i ka manawa no ka paani politika ana, ua nui a lawa loa kela manawa, no ka hoopoina ana i ka politika, a hoonee aku i na hana ano nui o ke kulanakauhale imua, ma na anuu holomua, me ka hoopau ole i ka manawa, ma na ku-e o ke ano pilikino, ka mea nana i hoala mai i na manao hoihoi ole iloko o na mana koho; iloko o na mahina ewalu aku nei i pau.

            He meia hou nae keia o kakou, he kanaka i kaokoa ae kona kulana mai ka meia mua mai; e kau aku ko kakou mau manaolana, o kahooia a na hoa o ka papa lunakiai i haawi aku ai imua on a, no ko lakou kakoo ana. ma na alahele holomua apau, no ka pono o ke aupuni kulanakauhale, a no ka pomaikai hoi o na makaainana, aole ia maka lehelehe wale no, aka e hookoia aku ana ia mau oleloma ka hana: in a pela e hoea mai ana i ka manawa e holoiia ae ai na mea maikai ole apau, mailoko ae @ ka noonoo o na mana koho, no ka lakou mau hana o ka wa aku la i hala.

            E oni aku imua, no ka hoot hou ana ae i ke kulana hookele aupuni kulanakauhale!

 

HOOLE I KA HOOPONOPONO ANA

            O ka manao e maliu mai ana ka Ahahui o ka Poe Kanu Ko, elike me ia i hoolalaia e ka Rev. Palmer, no ka pono o na haku mahiko ame na limahana @lohani, ua hoole loa ae kela ahahui, i ka noonoo ana i kekahi mea e pili ana i ka ninau olohani, a @e manao new keia pepa ua pololei ka Ahahui o ka @oe Kanu Ko, i ka hoole ana mai, e loaa he hooponoponoia ma kekahi ano

            Ua holalaia ae ka paio, ua hooukaia hoi ke kaua mawaena o na limahana uniona ame na haku mahiko, molaila he hookahi wale no mea i koe e nana i ku ai o ia ka hoea mai i ka la e kaa ai ka lanakila i kekahi aoao, in a paha i na humahana olohani, a i na haku paha o na haku o na mahiko o Oahu nei e ku aku ai a hoouka i keia paio me ka hui uniona i ka poe olohani. o ia hoi aole loa he kuleana o na on a mahiko e hoolohe aku ai i kekahi hui i kuleana ole i ka oihana kanu ko ma Hawaii nei. no ka me he hui uniona keia, i hoalaia ae, @ole mamuli o ka makemake maoli o ke alakai ana a na lunahooponopono o na nupepa Kepani, ame na kumukula olelo Kepani. 

            O ke alahele wale no e hiki ai i na haku o na mahiko ke hoolohe aku i na kukakuka ana me ka poe olohani. a me kekahi komite paha, o ia no ka hui hou ana o ka poe olohani i ka hana. a hoohiolo aku i ka hui uniona. ma ia ano he kuleana ko na haku hana e kukkakuka pu ai me na limahana ina aole pela, alaila e hoohoka mau ia aku na alakai o heia hui uniona e pono ai.

            Aole he kanalua i ka nana aku iloko o keia mau la. eia kela hui uniona o na Pilipino ame na Kepani. ke hookkokoke aku nei i ka weluwelu liilii ana, no ka mea ua huli hoi aku he heluna nui o na limahana Pilipino i ka hana o na mahiko. pela h@i me kekahi poe Kepani; o ka mea wale no nana e kaohi nei i ka hoi hou ana aku o na limahana Kepani i ka hana, mamuli o na hana hooweliweli. a hoomaka‘uka‘u. e hanaia aku nei ia lakou, he mau hana nae e ho@a mai ai ika lalau ana mai o na lima @@le @@@@@@ @@ @@ @@@ aku mamua o ka @@@@ @@ @@@manawanui. 

 

KA HANA A NA KOMISINA HAWAII

            Heaha ana la ka manao o na makaamana o keia Teritore, no ka mea a na komisina ahaolelo i hana aku ai ma Wakinekona,  maaluna o ka ninau hookuonoono i na aina aupuni, elike me ka meahou i hoikeia mai i Honolulu new, e ka meakakau o ka Advertiser? Ma kahi o ko lakou hooko ana aku i ka manao o ka olelo hooholo i aponoia ai e ka ahaolelo kuloko, e hookoe ana i ka hapanui o na aina waiwai i pau na hoolimalima me na mahiko, ua huli ku-e mmai la kela komisina ia olelo hookolo. a ini aku la e hoolimalima hou ia kela mau aina i ka poe koho kiekie loa, aole he poe na lakou e koho mai ana. o ka mahiko wale no ka mea i lako me ke dala. a i makaukau hoi e hoohana aku i ka aina . 

            E manao aku kahou ua hana aku kela mau komisina. mamuli o ko lakou manao ponoi iho, elike me ka lahou i ike ai o ka mea oi loa aku ia o ka pono aka nae e hoomanao iho lakou ua huli ku-e mai lakou i na makaainana i keia Teritire, ma ko lakou hooko ole ana aku i ka olelo hooholo a ka ahaolelo huloko i apono ai ma ke kau aku nei i hala.

            Maloko o kela olelo hooholo, e noi ana ia i ka ahaolelo lahui, e hoololi mai i ke kanawai aina o ke Teritore ma kahi e pili ana i ka hookouonoono ana, o ia hoi, aole e oi aku mamua o hookahi hapalima o na aina waiwai i pau na hoolimalima me na mahiko, ke hoolimalima hou ia kau a o ke koena iho e hookuonoonoia; ua aponoia kela olelo hooholo, makope iho o na paio hahana ana maloko o ka ahaolelo kuloko malalo o na kumu kupono loa pela wale no e hoea mai ai kekahi mau hopena maikai

            O kekahi o na kumu o ka hooko ole ana aku o na Komisina, i ka makemake o na makaainana o keia Teritore, e pili ana i kela olelo hooholo, o ia no ka manao ana o Senatoa Shingle, aole he mau pomaikai nui e loaa mai ana i ke aupinu: ua oi aku ka pomaikai o ka hoolimalima hou ana i na aina waiwai  nui i na mahiko, no na uku hoolinalima e laweia ae ai kekahi hapa no ka Waihona Hoaie: e kokuaia aku ai ka poe e lawe ana i mau home hookuonoono no lakou.  He manao maikai no kela i ka nana aku, aka nae heaha ihoh la nae ka pono o ka hana ana aku pela, in a he okoa loa ka mea a na makaainana o Hawaii nei i makemake ai e hanaia; oiai ua hooholo maopopoia ka hana a kela komisina e hooko aku ai a he kauwa wale no lakou na ka lehulehu, e hooko ana i ka makemake o ka lehulehu, aole i ko lakou makemake iho?

            Me ke kanalua ole ke olelo ae, ua hoalaia aku na manao ku-e iloko o na hoa o ko kakou ahaolelo huloko, i hooikaika no ka hooholoia o ka olelo hooholo, i pili i ka hookuonono ana i na aina aupini, mamuli o kela hoi hope ana o na komisina, a hana aku la he mea kaokoa loa na keia mua aku nae e hoike mai, i ka mea e hanaia aku ana maluna o lakou ke hili hoi mai no Hawaii uei: ame ka lakou mau kumupale, no ko lakou ku-e ana i ka makemake o ko lakou mau haku. 

 

I BURO NO NA LIMAHANA

            Ma kekahi manawa mamua koke aku nei, ua hoeueu aku keia pepa, no ke kupono loa e kukuluia @e i buro no na limahana; ua pili keia no na kana ka Hawaii; a iloko o keia manawa olohani, i oi loa ai ke kupono o ka buro o keia ano e hoalaia ae me ke ku o kekahi keena maopopo loa e hiki ai i na kanaka Hawaii ke hele aku ilaila no ke noi ana i hana na lakou.

            I keia manawa, eia na mahiko o Oahu nei, na mahiko i hoalaia ae ai ka olohani e na Pilipino ame na Kepani, ke kau mai nei na maka maluna o na Hawaii, o ka oi loa aku ka poe he mau hana ike ka lakou, maloko o na halewili, no ka hoi ana aku e noho hana ma na mahiko; ma ke ku ana auanei o ka buro o keia ano, e hiki ai i ka poe he mau hana ike ka lakou ke hele ae i kela keena a mailaila aku no na wahi i makemake ia lakou, o ka loaa iho la no ia o na hana kupono me ka uku maikai.

            Ua ike na haku o na mahiko i keia manawa i ko lakou kuhihewa o ke kauka‘i ana aku maluna o ha kepani ame na Pilipino, i poe limahana mana hana akamai, iloko o keia wa o ka olohani ana, no ka mea, me na kumu maikai ole i haalele aku ai i ka lakou mau hana, aka no ka pono wale no o ko lakou hoa lahui, ua waiho aku la kela poe i ka hana a ko lakou mau haku hana me ka nana ile aku i ke poho ame ka pilikia maluna o na haku hana.

            Ua loaa he haawina a‘o kupono loa i na haku mahiko i keia manawa, no ia ike i loaa ia lakou, ke kau mai nei na maka maluna o na Hawaii, nolaila e pono i na lala o ke Kalapu Makaainana i na Hawaii, ke hooikaika aku ma ke kokua ana i na Hawaii, ma o ke kukulu ana ae i keena o keia ano: aole loa o makou kanalua iki. no ka mui o na Haawina akamai i na hana like ole e noho nei na keia kulanakauhale i makaikau e hoi aku a noho hana malalo o na mahiko, in a e maopopo ana ia lakou he keena kekahi i kukuluia no kela hana. 

            Mamuli o ka oi loa mai o ka pahola ana a ka ma‘i flu iloko o keia mau la, me ka nui pu o na make iwaena o na lahui like ole ma keia kulanakauhale, ke manao nei keia pepa ua hoea mai i ka manawa e paniia ai na wahi e akoakoa nui ai na kanaka.  Me ka nana ole aku nae i ka hana mai o ka papa ola i na keehina hoopakele, o ka ke Kuokoa e a‘o hou aku nei i na Hawaii e makaala no ko@@@@@ ola, ma ka hoo@@@@@@ m@@ ana i ke kino i na wa apau!

 

Nuhou Kuwaho

 

WAKINEHONA Feb. 26 -Ua @oiia aku e ka Peresilena Wilson ma ka la aku la i nehinoi ka ahaolelo o Oklahoma e apono i ka hoololi kumukanawai federala non ka pono koho o na wahine.  O Nu Mekiko ke 32 o na mokuanina i apono i ka hoololi ma ka pule aku la i hala.  He 36 mau mokuaina i makema keia alaila mana ka hoololi. 

 

WAKINEKONA, Feb. 26.--Aole e laweia mai ana na kino make o na koa Amerika mai kahi mai o lakou i kanuia ai maloko o Palani aia wale no ma ke noi a na pilikoko, koe na kina i kanuia ma na wahi maman a i ole mahina o ka aina kuleana.  O keia mau kino o kanuia ana no ka manawa mau loa ma ka aina e.

 

PARIS, Feb. 26.--Hookahi haneri ame iwakalua kumamawalu kanaka i hopuia maloko o rusia iloko o ekolu makahiki a he 9641 o lakou i kiia a make, elike me ka hoike a ke komite e ku-e ana i ka hookahuli aupuni hou ana, i hoakakaia maloko o ka ono kelekalapa mai Warsaw mai.

 

SAN DIEGO.  Feb.  27.--Ua hoololiia ka la e holo aku ai na mokukaua he 40 mai San diego aku nei no Honolulu.  E haalele iho ana ua mokukaua ia nei ma ka la 26 o Maraki a e ku aku ana i Honolulu ma ka la 3 o aperila.  E holo loa aku ana lakou no na mokununi Pilinine maho@e o ka pau ana o ka la kulaia o ke kenekulia o ka Misiona Hawaii. 

 

PANAMA.  Mar.  1.--O no kino make o na Lukanela Foreman ame R. L. Vaughan, na kanaka i make ai ma Agua Dulee, ma ka Peakolu i hala, i ka manawa a ka mokuea a laua e kau ana i haule mei ai mai ka lewa mai. ua hoihoiia mai i@nei ma ka Poaono e kekahi moku hahai topido. 

 

NU IOKA. Feb.  29.--Imua o kekahi haiawai e malama ana i ka pule kupaa m@@nei ma ka no nei i haiolelo aku ai o Bainbridge Colby i hookohuia aku ai ma ka pule i hala e ka Peresidena Wilson i kakauolelo no ke aupuni.  Wahi ana o ka m@@ao o ka ahakanaka e ku@@@ ana ia Amerika oia ke kupaa i kana mau kauwa i kohoia mai ka Peresidena a hala i‘alo.  O ke Kenerala Pershing kekaho i haiolelo ma ia halawai. 

 

LONDON.  Mar. 1.--Ua loaa mai he lono i hiki ke hoopiaioia no ka hoaoia aua mai la i ka Haku Aerion, ka Pelekane kuhina i Finalana, ma Helsingfors, e pepehi, aohe @e i holopono ia hana. 

 

WARSAW.  Mar.  1.--Ua hoikeia mai ianei ka @@@@hiio ana a make o Harris, he kanaka Amerika i hoolimalimaia ma ke uno he kumua ‘o paikau iloko o kekahi kaua kipi ma Kovno.  Lithuanian.  Ke mau mai la no ka liaunaele.  Ua kukalaia ae ke kauawai koa aohe aiea o na alanui mahope aku o ka hora 8 o ka po. 

 

FORT MEYERS,  Mar. @.--Ua aia e ke ahi a make ke Kapena R. C. M. Page, ka mea i hoohauohanoia me ke Ke‘a a ka Oihana Kawa ame ke Ke‘a Hoohanohano Palani, me elua mau luna auhau i ka manawa o ka mokuea-a lakou e kau ana a e lele ana maluna ae o ka aina no ka nana ame ke kau ana i na auhan maluna o na a@@nui i haule iho ai a lalapaia ae la e ke ahi. 

 

TRENTON, Mar. @,--Ua kakauinoaia e ke Kiaaina Edwards @.  Edwards ka @ila i hooholoia ai e ka ahaolelo o Nu @erese e ne ana i ka hana ana @@e ke kuai ana i ka waiona i oi ole aku mamua 0 3 1/2 pakene@a alekohola mahope o ke kukalaia ana ae o ka maluhia me Kelemania.

 

HE LEO PAIPAI I NA HAWAII

 

         E ua kauaka Hawaii e he manawa kupono loa keia uo kakou e oni ai ku iluna a hele i ka hana me ka hoohakalia ole. 

         Ina he aloha oe ia oe iho ame kou ohana maikai alaila e pono oe e hele i ka hana i mea e loaa ai ke @ala ame na kokua e ae e pono ai ka noho ana.

         Mai ka manawa mai i olohani ai na Kepani o na mahiko ahiki i keia manawa ua ike nui ia ka hele o na kanaka Hawaii ame kekahi mau lahui e ae i ka hana a o ka mea e hoomaopopoia nei eia lakou ke ohi mau nei he ekolu dala pakahi i kela ame keia la mahope iho o ka pau ana o ka lakou hana ma na mahiko.  ea, aole anei ke@a he pomaikai nui?  Ae.

         Ma ka aoao o na kanaka Hawaii, ua hooholo iho nei ka Hui Mikiala o na Hawaii (Hawaiian Civic Club) e wehe i keena hoolako hana no na Hawaii iloko nei o ke kulanakauhale; a o ka poe apau e makemake ana e loaa ka hana, e pono e launa ae me ka Lunakiai Eben P. Low, Frank Archer (Keliinohopono), ame Rudolph duncan (Tazana), ke komite.  Ua manao wale ia no na James H. Hakuole aua e hooko i keia haua ano nui, ke loaa ke keena.

         Ma ka hoike a ke komite ua makemake loa na lunahoohana nui o na mahiko i na kanaka Hawaii e hele aku i ka hana.  He maikai ka uku.  He manawa kupono loa keia no na Hawaii e ku ae ai iluna a hele i ka hana.  Hana, hana, oi kau ka la!

                                                                                             MAKEE HAWAII.

 

AOLE NO I KANA MAI KA HANAU O NA KEPANI.

 

         I kulike me ka hoike a ke keena kanikela Kepani o ka hoopuka ana ae iloko o ka mahina o Feberuari i hala iho la he eha haneri ame kanaono mau keiki Kepani i hanauia mai maluna o na mokupuni, a ia manawa like he 99 wale no mau make, ua oi aku na hanau mamua o na make. 

         No keia mau hanau ae la he 245 man kane a he 215 mau wahine, a no na make hoi he 99 he 63 mau kane a he 36 mau wahine.  Iloko o ia manawa like he 26 mau pa@mare a he elima mau o@i mare.  Pii mau no ka heluna o na Ke pani, i na Hawaii hoi emi mau aku.

 

 

Nuhou Kuloko

 

 

         He hoikeike no na lilo, na popoki ame na iole rabaki ke malamaia ae ana maloko o ka hale holohau, ma keia ahiahi, ame ke ahiahi o ka la apopo. 

 

         No ka piha loa o ka nupepa i keia pule i hoopaneeia ai ka hoopuka anaa aku i na palapala a na makamaka a kekahi wa okoa aku.

 

         I kulike ai me ka hoike a ka Makai Nui Rose, ua hiki aku ma kahi o ka 403 ka nui o ka poe i hopuia no ka mahina aku nei o lanuari i hala, ma na hihia like ole.

 

         Ma ka hike no na make o ka mahina aku la o Feberuari i hala, ka mahina oi loa o na make i ikeia, malalo o na ma‘i like ole.

 

         Iloko o ka mahina aku la o Feberuari, ma na mea i hoomaopopoia, ua hiki aku ka nui o na hanau iwaena o na Kepani, i ka eha haneri me kanaono; a o ka nui o na make he kanaiwa wale no. 

 

         Ma keia Sabati iho e ku mai ai he mokukaua Kepani, nona ka inoa o Yakumo me ka hoohala ana he eono mau la maanei, momua o ka huli hoi ana aku no Yokohama, Iapana.

 

         Ma ka Poalua iho nei i huli hoi aaku ai ka Mea Hanohano E. K. Kaaua no kona home ma hookena, Kona, Hawaii, mahope iho o kona hoea ana mai no keia kulanakauhale, mamuli o ka make ana o kona kaikuahine, Mrs. Annie Kekuewa, ma ka pule aku nei i hala.

 

         No ka hooko ole ana aku o ke komisina ahaolelo i ka lakou hana i hoounaia aku ai i Wakinekona, i hoike aae ai ka Lunakiai Pacheco i ke ku-e maoli o kela komisina i ka hilinai i hookauia aku maluna o lakou, e ka ahaolelo kuloko.

 

         He heihei pahu loa o umi mile ame ha heihei hele, ke malamaia ae ana mawaho o Kapiolani Paka, ma ka auwina la o keia Poaonoiho, a ma na mea i hoomaopopoia, he nui na moho i komo ae ma kela mau heihei a elua.

 

         No ke ku-e ana aku i na hana a ke komisina ahaolelo, ma Wakinekona, o ia ka hana ana aku mawaho ae o na mea i makemakeia ai e ka ahaolelo kuloko, i aeia mai ai ke noi a ka Lunakiai Kumalae, e malama aku i halawai makaainana malalo ae nei o Aala Paka, ma ke ahiahi o keia Poaonoiho, Maraki 6.  E hoea pu ae ana ka hana puhiohe ma ia halawai.

 

         Ua loaa mai nei ka lohe i keia kulanakauhale no ka ae ana mai la o ke aupuni federala i na hale ame ka aina ma Kalaupapa e lilo i waiwai no ke Teritore, e hoihoiia aku ai kekahi mai ma‘i lelera maloko o kela mau kauhale e noho ai ma keia mua aku, ke pau na mea e pili ana i kela hana hoolilo i ka hooponoponoia. 

 

         He o ia mau no ke kulana o ka nina@ olohani ma Oahu nei i keia manawa, me ka hoi hou nae o kekahi poe Kepani i ka hana, ma ka mahiko o Kahuku, a i ka nana aku, ke nawaliwali mai nei ke kulana o ka poe olohaui i keia manawa.  O ka mahiko wale no o Waianae ka mahiko i olohani ole ai na Pilipino me na Kepani. 

 

         I kulike ai me ka lono i hoikeia mei i ke Kanikela Pelekaue Boyds ma Honolulu nei, e hoea mai ana ka mokukaua Pelekane renown me ke Keikialii o Wale ma ka la 6 o ka mahina ae nei o Aperila, a ma ka la 7 ae no e haalele iho ai ia Honolulu nei, aka nae, eia k@kahi mau hoolala ana no ka au a i kela keikialii, e noho iki maaneei nei no ke komo pu ana mai iloko o na hoomanao kenekulia.

 

LILO HE KEIKI OPIO I KE KAI.

 

         E hoakaka ana ka nuepa Post-Herald o Hilo, o ka Poalima aku nei o ka pule i hala, no ke po‘iia ana o kekahi keiki liilii o umi-kumamakolu makahiki e ke kai, a laweia aku iloko o kahi hohonu, me ka loaa ole o kona kin@ make ma ka manawa i heleia aku ai e huli. 

         Ma ka Poalua ka loaa ana o kela ulia poino i ke keiki opio, i kona manawa i hele ai i ka lawai‘a me kekahi mau keiki e ae.

         Maluna o kekahi wahi kahi i noho ai o kela poe keiki lawai‘a, ia wa i pa mai ai kekahi nalu nui, a po'i ae la i kela poe keki, ua pakele no nae ke ola o ka nui o lakou, a he hookahi i lilo i ke kai.

         Ua piha loa ua keiki iho i koe i ka maka‘u, no kela make ana o ko lakou hoa, nolaila ua huna loa lakou i kela poino aole i kamailio iki, a i ka wa i hoi aku ai ke kaikuaana o ka mea @ make, a ninauia mai la kona kaikaina, ua hooie aku la oia, aole he mea i maopopo iki iaia nona.

         Ma kekahi la ae nae i kona hele ana aku i ke kula akahi no oia a hoike aku i ka mea oiaio loa i kana kumukula, no ka make ana o kona kaikaiwa i ke kai me ka olelo pu ana aku, ua huna oia aole i kamailio i ka mea pololei i kona mau makua, no ka maka‘u o pepehiia mai awanei oia. 

         I ka lohe ana o ke kumukula i ke kumu oialio o ka nalowale ana o ka opio, ua hoike ae la oia i ka poe e noho kokoke ana ma kela wahi a hoomaka aku la au kanaka e hele e huli, eia nae aole he mea i ikeia, oiai ua kaulana ua wahi o Paauilo, Hamakua, i ka piha i ka mano, nolaila ua manaoia, ua pau ke kino make o kela keiki i ka aiia e ka mano. 

 

NA LEKA KII OLE IA MAI AHIKI I FEB. 28, 1920.

 

Ai@, Mrs. Jos@phine                     Keawehaku, Mrs.

Katiopa, John                                 Konohelehele, Miss

Kaalele,  Joseph                                          Mary

Kalilikane, Moses                           Kua, Mrs. Mileka

Kaleimakalii, Sam                           Meheula, Mrs. Paul

Kalani, Joseph                                Meheula, E P

Kamakea, Mrs. An-                        Meheula, Paul

     nie                                           Meheula, Mrs. E P

Kawi, Mrs. Hana                            Nakooka, Miss

Kekoanui, John                                    Mary

Kenala, Elizabeth                           Piianaia, a St. C

Kekuewa, Rev. Rog-                      Paneilu, Miss Hazel

   ers                                                        P@oka, Mr.

Kekuewa, Miss                               Lani, Mrs. Lili@@

    Daisy                                        Nahola, Gregory

 

 

         @@@ @@ @@@@@@ @@@@@ @ @@ HOPUIA

         Elike me ka palamimo o ka popoki, pela iho la i kailiia mai ai ka eke dala a kekahi kanaka mailoko mai o kona pakeke, ma ka po o ka Poaono aku la i hala, maloko o kahi hoikeike o ka hapeland, ma ka uwapo ae mei; aka nae, ua oi aku ka makaala ame ka @le@ o ka oihana makaikiu, no ka mea ua paa aku la ka mea aihue i ka hopuia, he Pllipino.  me ka loaa pono ana aku o ke eke dala ana o ka aihue ana, maloko o kona palule.

         He Pilipino keia i komo i na lole o ka poe nui o ka lakou dala, ke nana aku iaia, oia kekahi o ua Pilipino lalawai o keia kulanakauhale, oiai nae he Pilipino limahana oia no ka mahiko, a oia kahi o ka poe olohani, e noho hana ole nei i keia mau la.

         elike me ke ano hana mau a ka poe kolohe, ka poe i maa na lima i ka lawe ana i na eke dala me ka palamimo loa; ma na hana e akoakoa nui loa ai na kanaka i kahi hookahi, o ka lakou wahi makemake loa ia e hele ai e nana, nolaila, ua hoea aku keia Pilipino ma kela po Poaono, aka nae iloko o ia manawa hookahi, aia ka Makaikiu McDuff@e ame Apana malaila kahi i hakilo pono mai ai i ka poe kolohe.

         I ka Makaikiu McDiff@e i ike aku ai i ke komo ana mai o kela Pilipino, hawi koke aku la oia i ke kauohe ia Apana, e hakilo loa i kela kolohe, a no McDuff@e hoi, ke hoolalau wale la no oia, i ole ai e hoohuoi mai ka Pilipino kolohe, e hakiloia aku ana oia, e na kanaka o ke aupuni.

         Ke hookokoke aku la kela Pilipino ma kekahi wahi hoikeike, aia hoi kekahi piilu kanaka malaila kahi i piha ai a iloko o kona nanea, ike aku la oia i ka wehe ana ae o kekahi kanaka i kana eke dala, me ka wehe ana ae he @ila a haawi aku la i ke kanaka nana kela mau mea hoikeike, uo ko@@ makemake e hoao i kona laki, me ka hookomo hou ana iho i ke eke dala iloko o kona pakeke

         Ua pili loa aku la ka Pilipino ma ka aoao o kela mea a me ka palamimo loa, o ka iho koke aku la no ia o kona lima a oili mai la me ke eke dala, me ka hoomaopopo ole o ka mea nana kela eke dala, i ka pa ana mai o kona pakeke i kekahi mea.

         Elike no me kela palamimo o ka aihueia ana mai, pela no ka palamimo o ke hookomoia ana ae iloko o kona palule: o ka hele aku la no ia o ua Pilipino nei i ka holoholo, eia nae ua paa aku la na lima o ke kanaka o ke aupuni maluna o kona poohiwi, a ma ka huliia ana aku o kona kino, e waiho mai ana ke eke dala, o ka paa iho la no ia o ke kolohe, a laweia mai no ka hoopaa ana maloko o kahi hoopaa lawehala o ke aupuni.

 

NA MARE

 

         Andrew Parvieh ia Maggie Bray, Feb. 16.

         Frank O. Zerbe ia Lainaala V. Arnold, Feb 24.

 

NA HANAU

 

         Na Edward K. Wongham ame Maria P. Moore, he kaikamahine, Feb. 10.

         Na George Smith ame Lizzie Tam You, he kaikamahine, Feb. 16.

         Na Smith L. White ame Emma Kerr, he kaikikane, Feb. 18.

         Na E. R. Hobron ame Elizabeth Kekahio, he kaikamahine, Feb. 21.

         Na James B. Moad ame Elizabeth Moad, he kaikamahine, Feb. 22.

         Na C. J. Kanahele ame Mary Stuart, he kaikamahine, Feb. 23.

         Na Kwan Cho See ame Julian Manuel, he kaikamahine, Feb. 2.

         Na Robt. Levy Jr. ame Clara Spencer, he kaikamahine, Feb. 22.

         Na Wm. H. Haknole ame Maggie Hale, he kaikikane, Feb. 27.

         Na Alex. Avitz ame Hattie Cannaeho, he kaikikane, Feb. 28.

         Na Ed. C. Burns ame Maryann Pelekaluhi, he kaikamahine, Feb. 29.

         Na Mr. Lau ame Louise Lui, he keikikane, Mar. 1.

 

NA MAKE

 

         Remes Kukapu, ma ke alanui Cooke, Feb. 24.

         J. A. Victor, ma ke alanui Buckle, Feb. 25.

         Maryann N. Chong, ma ke alanui Austin, Feb. 26.

         Clive Kalani Peter, ma ke kihi o alanui Hema me Beritania, Feb. 26.

         L. P. Seabury, ma ka Halema‘i Moiwahine, Feb. 26.

         Jos. M. Kekahu, ma ke alanui kamakee, Feb. 26.

         Elizabeth W. Yap, ma ke alanui Moiwahine, Feb 27.

         William Wong Jr, ma ke alanui colburn, Feb. 27.

         Elizabeth Manners Kaholoa, ma Honolulu, Feb. 27.

         M. A. E. Mitchell, ma ka Halema‘i Moiwahine, Feb. 27.

         Haloa Pulehu, ma ke alanui Morris Feb. 28.

         Emma Moniz, ma ke alanui Mililani, Feb. 29.

         E. Kalei Kahaikupuna, ma ke alanui Artesian, Feb. 28.

         Julia K. Kauhi, ma ke alanui San Antonio, Feb. 28.

         Abraham Kaulana, Jr., ma ke alanui Pua, Feb. 28.

         Mary Kakina, ma ka Halema‘i Pa Ola, Feb. 28.

         Emma Valpoon, ma ke alanui Pua, Feb. 28.

         Mary Kahui, ma ka Halema‘i Pa Ola, Feb. 29.

         Keokilele Pokipala, ma ka Halema‘i Pa Ola, Feb. 29.

         Mele K. Kaanaana, ma ke alanui Kapahulu, Feb. 29.

         W.P. Manunui, ma ke alanui Corkscrew, Feb. 29.

         M. Kaikaina, ma ke alanui Kamehameha IV, Feb. 29.

         Sunny Pauila, ma ke alanui Colburn, Feb. 29.

         Paulo Pili, ma ka Halema‘i Moiwahine, Mar. 1.

         F. Lau, ma ke Alanui Nakuina, Mar. 1.

         Ed. Peter Kaaloa ma ke alanui 12th, Kaimaki, Mar. 1.

         Paul W. Wahea, ma ka Halema‘i Pa Ole, Mar. 1.

         David L. Kaili Jr., ma ka hoomalu ma‘i, Mar. 1.

         Emma Kauhi, ma ke alanui Puowaina, Feb. 1.

         Mary @likalani, ma ke alanui Kauluwela, Feb. 1.

         John Smith, ma ke alanui San Antonio, Mar. 2

         @@@@, Kahaka@@a, ma, ke, alanui Young, Mar. 2.

 

EIA MAI NO NA WAHI OPA@@ O KE KOOLAU

 

         Mr. Lunahooponopono:--Aoh@ @@@@ @@ he mea hewa ka hooma‘uma @@@@@@ mamau aku.  Nui maoli ka mai @@@ @@@ Kahuku nei, 3 a 4 o ka hale h@@@@@@@ @@ ka hoopaeia ana mai a ka ma‘i @@@ @@ maalea o oukou no o Honolulu ka @@@@@ a he paola wale no ko na kuaa@@@ @@lo‘ulo‘u no ame hoo@aha, hana @@@@@@@ o ke ola ae la no ia, a pehea o Honolulu?  Pehea oe e hiki ai ke @@@ @@@ iho aia oukou malalo o na @@@@@@@ mau no oe e na ma‘i me he ili @@@@ @@@ la.  Ua holo ka mama i ke @@@@ @@@ia, a eha ka omaka waiu; aloha @@@@@@ Honolulu noho ana!

         Ma ka hora 11:30 p.m. o ka @@@ kahi i hanau aku ai o Mrs. @@@@@ @@@ Ai. he hehe nui momona kane ma ka la 16 o Brberuari nei ma keia Poa @@@@@@ ha pono kona 8 la e hoopomaikaiia @@@@ keia Hoomana a @@@@ Kristo i @@@@@@@@ iho ai maluna o ka pohaku o Ho@@@@@@, imua o ke alo o kana poe haumana ponoi.

          Ua lawa no ka mahiko o Kahuku i na Pilipino ame ka Hawaii. a Pukiki ame Pokoliko, a kow okoa no.  He @@@@ @@@ kai nunui wale no keia i ohiia @@@ nei ho Kahuku nei; maikai, kohu@@@ @@ @ihana i ka poe kino nunui a loloa @@ le paha pela ko na mahiko e ae he helu elua a ekolu paha ka nui. @@@@@ na no ke Koolau!

                                                                 J. A. KAHIONA

 

HAINA NANE

 

         Mr. Solomon Hanohano, Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa, aloha oe: ---E oluolu mai kou lokomaikai @@@@ ke kauwahi rumi kaawale no ka@@@@ haina o ka nane a ke keiki hoopapa o ke ka hua ahele aama o @omis@@@@i i ke kai o Kona, i paha iho ai penei:

         Owai ka inoa o kuu mea la@@@ @ @@ mai la i ke ao makani? Haina: Ao Puaa, hoa kakele o ke ao @@@@ o ke ao opua, a he lau hoi a lau o @@ @@@@ ke hiki mai a hiki mai.

         Wai hoi ka pili o na mea lau la a i hoonohoia iho ilalo nei!  Haina: @@aa; holoholona ame na kino lau no o Kamapuaa, pe‘u a luau, nukunaka humuhuapuaa, he mea lau ole hoi ia la a ke kanaka makua.  No ka mea na ka oioi mua no ka loaa: me ka Lunahooponopono ame na keiki o ka papa hoonohohua ko‘u adios.

                            D. K. K. LAUHUNEHUNEOKEKIAWE

                   Kalihi Hospital

 

         O ka hana ana ia a ke akamai aohe pahuna hala a Kama@akele, ke hele la a hananee ke kiala i ko Hilo kini: @a kupono mai la @ ka pika. Aia a loaa mai ko makana i ke keena nei, @@@@@@ aku ia oe.  Hoouna mai i ka inoa @olei.----L. H.

 

HE HOALOHALOHA NO KELEMENEKE K. KAMAHELE

 

         Mr. Lunahooponopono o ke Kuokoa, Aloha oe:--E oluolu kou ahonui e @@@@@ aku ma ka puka ana a ka la, ma K@@@@kahi a ka welona a ka la i ka mole@@@@@ o Lehua.

         Ua haalele mai i keia ola ana @@@ papa a‘u i aloha nui ai:  na haa@@@@ mai oia ia‘u kaha leialoha he kaikama hime ama kana poe moopuna i ike ole i kona hanu hope loa.

         Kuu papa hele loa, hele aku la oe i ke ala hoi ole mai, noho aku mak@@ mahope nei me na hoomanao mau ana nou, kuu papa hoomanawanui o kea ola ana kuu makuakane i luhi wahine ola ia‘u: ua like kou malama ana ia‘u me he mama la no‘u.

         Eia no au ke noho u nei nou i na wa apau oiai aole au i ike i kou haaa hope loa, aole au i manao mua peia iho la ke ano e like ole ai ia oe, kuu papa e aloha wale kane, a ua hoomauawanui @@ hoi kaua, e imi i ke ola i kahuna aole lana mai i ka haukipila hoi o P@@@@@@@@ ua nele iho la no kaua malaila.

         No olua na makua ko‘u hoomaikai umi ame o‘u kaikuaana no ko oukou @@ lama ana i kona kino wailua ame kona hoolewa i ana.

         Ua lawe aku la no ka Haku i Kaaa o ka uhane, a malaila aku ana na mea apau; me ka Lunahooponopono @@@ hoomaikai nui.

         O makou iho no me ka luuluu.

                            MRS. MARAEA KELA.

                                               Me ka Ohana

 

HOKOOHULA O F. @HRT I ENEKINIA KULANAKAUHALE

 

         O Frederick Ohrt. ka enekinia @@@@@@nolulu mai i keia manawa ma @@@@@ Joan H. Wilson i hookiekieia ae @@@@@ no Honolulu e ka papa luuakiai.

         Ma ka halawai a ka Papa @@@@@@@@ o ka noho ana ma ka po Poalua nei i hoike ae ai ka Meia Wilson ua hooko@@@@ i a aku eia ma ke ano i pani m@@@@@@ wahi o Mr. Ohrt.  Ua aponoia ka @@@@koho ana a na hooholoia ke Ohrt @@@@ hana he $3@0 o ka mahin@.

         O Fred Ohrt i hookohuia aku @@@@@ ke kokua ekahi no ia malalo o Wilson no na mahina ehiki i hala.  Mam@@@@@@@ o kona lilo ana he kokua no Wilson @@@ enekinia aia mala o @ ka Papa Ola o ke Tertire. O Hawaii Kona oneh@@@@@ a ma na Kula o Sana Lui ama Puna@@@ i hoonaanaoia ai a m@ na Kula @@@@@ Amerika, a he mau makahiki lehu@@@ kona nuho hana ana ma ke ano he @@@ kinia ma Brazil mahipe o kona @@@@ ana mai ke kula aku ma na apan@@@ pili ana i ka Muliwai Amazon.

         He ekolu makahiki i hala aku n@@@@ holo hou aku oia i Bosetona no ka @@@ pau pono ana i kama mau haawina @@@ ka hana e@ekima

 

PIIIA E KE KAAAHI A MAKE LOA

 

         Ma ka hapalua o ka hora ehiki @@@@@ kakahiaka o ka Peakahi nei, i @@@@ okoa ae ai o David K. Brooke, he @@@ wili mau i ka ma‘i i kona ola iho @@@ ka moe ana iluna o ke alahao kaa@@@@ me ka pii ana o na huil@ o ke kaaaa maluna o kona kino.

         No na manawa elua mamua aku hoao ai kela kana@a e lawe ae i @@@ ola me ka holopono ole nae a i ke a hana ana nae akahi no a hookola @@@@ e pale ae ai i ke kaaaahi mai @@ pii aaa aku o na huila maluna o kona kino.

         Ua haalele kakahiaka nui aku oia @ kona home ma Kalihi a iho mai la @@ kahi o ka hale hoolulu kaaa@@@@ a i @@ hoea ana no kahi o ke alahao‘o ke ka@ ahi e holo ai ma kela kakahiaka ua @@@ hewehe ae la oia @ kona mau lole a @@@ kona lole moepo a oiai ke kaa e @@@@ aku ana o kona @@@ okoa iho la no @@ ilunaa o ke alahan, me kona make @@@ i ka wa i piiia aku ai e na huila @@@@ kaaahi.