Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 10, 5 March 1920 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

 

HAALELEIA AKU HE MAU KEPANI MUUMUU MAHOPE

 

            Ma ka manawa i haalele aku ai na kepani limahana olohani i na mahiko o Oahu ma ke kakahiaka Poakolu o ka pule aku la i hala, he elua mau Kepani muumuu i haaleleia aku mahope na ka mahiko e malama mai ia laua; i ikeia keia i ka manawa i heleia aku ai na halehauua o na Kepani e huli hookahi o laua ua muumuu ka lima, a hookahi ua muumuu ka wawae, a he mau Kepani no hoi laua i hana malalo o ka mahiko no kekahi manawa i hala. Ua ninauia aku ka ko laua kumu o ka hele pu ole ana me na Kepani e ao, a ma ka laua pane he makemake no laua e uoho hana malalo o ka mahiko, aohe a laua aeia e hui pa mai me ka hui uniona a na lima-hana, no ia kumu ua haawiia mai kahana na laua e hana aku ai.

            Aneane ma kahi o ke 2150 mau kanaka wawahi olohani i laweia aku no na mahiko o Alea ame Ewa i kela ame keia la maluna o ke kaaahi mai Honolulu aku nei ma ka hora 5:30 a. m.

a hoihoi hou ia mai maluna o ke kaaahi ma ka hora 4;30 p.m. o kela ame keia la, no ka lawe ana i ka hana i haaleleia aku e na Kepani.

 

HOI HOU he MAU PILIPINO i ka HANA

 

            Ua hoi hou aku kekahi heluna nuku o na limahana Pilipino i ka hana ma kekahi mau mahiko o Oahu, a ma ka lono i hoikeia ae ma ka Poaha aku la i hala, ua mahuahua loa ka na Pilipino i hoi hou aku i ka hana ma kakahi mau mahiko mai ka manawa niai o ka hoomaka aua o ka olohani. Ma ka mahiko o Waipahu he 300, a mawaena o ka 700 ame ka 800 mau limahana o na lahui like ole e hana mau mai ia ma Waialua a 700 ma Ewa, komo pu me kekahi poe wawahi olohani. Ma Kahuku aneane 200 mau Pilipino e hana mau mai la ma laila, a ke hoi kakaikahi aku la kekahi mau Pilipino no ka mahiko o Waimanalo. O Waianae hookahi ka mahiko olohani ole o na limahana. Ma Aiea ua oi aku ka ka nui o ke ko i okiia ma mua o ka mea hiki i ka wili ke hoopau koke.

            Ma ka Poaha o ka pule i hala ua hoohalaia ia la e na luna o ka ahahui uniona a na Kepani ma ka holoke ana ma na mahiko like ole, no ke kauoha ana aku i na Kepani apau e hookaawale

 mai kahi mai o na mahiko, a hoihoi mai ia lokou no Honolulu nei maluna o na kaakalaka me na hae ulaula e kilepalepa ana ma ka aoao.

            Ma ka hoakaka a kekahi nupepa Kepani, “ua lanakila ka olohani maluna o ka poe mahiko, o ka hoike oiaio oia ka loaa ana he hana na na Kepani lehulehu maloko o ke kulanakauhale, a ua holo aku kekahi poe o lakou no na makupuni okoa a ua loaa he hana paa mauna lakou malaila.

            E hoakaka pu ana ka ia nupepa, “e like me ka loili o ka mau ana aku o ka olohani pela no ka noho mau o na limahana olohani me ka elieli kulana maloko o Honolulu, a i ka manawa e pau ai o ka olohani, o ka poe noho mau iho ana maoloko o ke kulana kuhale a i iole i holo aku paha no na mokupuni e ae, o ko lakou mau wahi ia e noho ai me ka hoi hou ole aku i na mahiko.”

            Mai ke kakahiaka Poakelu ahiki i ka po  ana ka hoohikihiki ana o na Kepani i ko lakou mau opeope no ke kaona a ma ka Poaha ae he 400 poe olohani i hooleii ka hoi hou aku i ka hana, a i hoea mai i ke kaona nei. Ma ia po iho he halawai nui ka na Kepani i ma lama ai, a ma ia halawai i hooholoai lakou aole e hoi hou e hana ina na mahiko ahiki i ka hookoia ana o ka lakou mau koi.

             Ma ia auwaina la Poaha pu i hoea mai ai i ke kaona nei he 200 Kepani olohani mai ka mahiko mai o Kahuku. O na Kepani mai ua hooholo lakou e noho ma kekahi wahi mawaho mai o Waipahu ahiki i ka pau ana o ka olohani. O na Kepani kalaiwa kaa otomobile ka poe na lakou i kokua i ka poe olohani ma ka halihali ana i ko lakou mau ukana me ka uku ole

            Aneane e pau loa na Kepani ame na Pilipino o ka mahiko o Waimanalo i ka haalele ma ka Poaha nei. Ua hoikeia ae i kekahi o na nupepa Kepani mai Waimanalo mai ke kauoha ana ae o ka  Lunanui Chalmers o Waimanalo i ke kahunapuleBuda, iaia ka malama ana i ka misiona Hongwanji, e hookaawale mai kahi mai o ka mahiko mamuli o kona lilo i  mea hoohaunaele i na kanaka hana o ka mahiko.

            O ka olelo hooholo a ka ahahui kalepa e kakoo ana i ka ahahui  a ka poe mahiko ma ka auwina la Poakolu o ka pule i bala, ua nanaia mai ia he hana makapo e na nupena Kepani. Ma ka hoakaka a ka Nippu Jiji: O ka olelo hooholo a ka ahahui kalepa e hoakaka ana o ka manao o ka olohaui a na Kepani o na mahiko o ka hoalaia ana ae no ka ia lakou ka man hoomalu i na mahiko apau, he hoopunipuni ku i ka akaakaia ia olelo hooholo. Ma ka mea maopopo loa ua apono ka ahahui kalepa i ka manao o ahahui a ka poe mahiko Hawaii me ke ku-e i na koi a na limahana me na hooia hoopunipuni.

 

HE 11 MAU MAKE I KA MA’I FLU MA KA POALUA NEI

  

He 11 poe i make i ka ma’i flu a hoo kahi i ka numonia i hoikeia ae i ka papa ola ma ka Poalua nei no Honolulu iho. Eha poe i make ma ka halema’i Pa Ola. Hookahi makolo o kahalema’i Kepani a hookahi maloko o ka Halema’i Moiwahine.

He 176 ka nui o na ma’i flu i hoikeia ae i ka papa ola ma ka Poalua nei, o keia ka huina nui loa i hoikeia ae no kekahi la mai ka Poakahi mai, he pule i hala aku, no ka mea, ma ia la he 185 mau ma’i i hoikeia ae o ka heluna nui hookahi ia mai ka la ekahi mai o Ianuari.

 

HAMAU KA POE MAHIKO AOHE PANE I KA MANAO O PALMER

 

            Oiai na hiohiona o ka Poalua nei e hoike maopopo ana no ka makemake o na Kepani e aponoia na manao a ka Rev. A. W. Palmer i hoakaka ai mai ka awai mai o Kaukeano ma ke Sabati iho nei no na hana kupono e hoopau kokeia ka olohaui ana a na limahana o na mahiko ma Hawaii nei, eia nae, aohe hana a ka ahahui a ka poe mahiko i hooholo ai no ka noonoo ana maluna o na manao o Palmer, aka nae, he halawai ka ka ahahui o na mahiko o ka noho ana ma ka auwina la Poalua nei, a i kulike me ka Mr. Dowsett o ka hoike ana ae, aohe i noonooia kahi mea e pili ana i ka hana a Mr. Palmer i hoakaka ai, he mau hoike wale no mai na lunahoohana mai o na mahiko na hana i noonooia.

            A oiai ua hoole na lunanui o ka Ahahui Uniona Kepani limahana i ka ae ana i ka manao uweo o Palmer, eia nae ua lilo kela manao o Palmer, eia nae ua lilo kela manao o Palmer i mea noonoo nui ia e na Kepani, a me he mea la e apono ana kekahi o na ahahui a na Kepani i ko Mr. Palmer manao uwao.

            Ma ka nana aku ua mahae ka manao o na Kepani, ua like a like ka nui ma ka aoao e hoole ana ame ka aoao e ie ana e hooponoponoia ka ninau olohaui mawaena o na limahana Kepani. Ma ka hoakaka a ke kahunapule Okumura o ka hoike ana ae, ua apono loa oia i na manao o Mr. Palmer, a ma kana nana iho o na manao i hoakakaia, he alahele ia e hooponoponoia ai me ka maluhia a e hoopauia ai na ku-e ana, mawaena o ka poe mahiko ame na limahana.

            Ma ke awakea Poakolu nei i noho ai ka halawai a ka ahahui a na kahunapule Kepani Kristiano maloko o ka Y. M. C. A. ma ke alanui Nuuanu, ma ia halawai i hooholoia ai he olelo hooholo e kakoo ana i ka manao o ke Kahunapule Palmer, elike me ka Rev. Okumura o ka hoike ana ae. Wahi ka ana, ua makemake na kahunapule. Kepani apau e kakoo i na hana apau e hoopau kokeia ai ka olohani ana a na limahana.

            O ka Nupepa Nippu Jiii kekahi i hoike ae i kona kakoo loa i na manao o Mr. Palmer. O keia iho kana hoakaka: “Aole o ke apono wale ia ana no e ka poe mahiko ame na limahana ka hana e pau ai ka olohani e ku nei i nei manawa, aka, e lilo ana na hooponopono maikai ana apau i hoakaka’a e Mr. Palmer i rula paa ma nei mua aku e hoopauia ai na ku-ee ana apau e ala mai ana mawaena o ka poe mea dala ma na limahana.

            Ua hoakaka pu ae ka nupepa Kepani ma kona manao pepa o ka Poalua nei no kona manaolana e apono ana ka poe mahiko ame na limahana i na manao o Mr. Palmer, a ua noi pu ae ia nupepa i ka ahahui uniona ma o kona mau lunanui la e hoopau i ke k  uana o ia ahahui a e kukala ae ma ke akea no ka hoea ana mai o na hana olohani i kona hopena.

            “Ia manawa hookahi e pono no hoi i ka poe mahiko e apono i na manao o Mr. Palmer. O keia wale no ka hana e hoopauia ae ai na ku-ee a e loaa ai ka noho kuikahi ana a ka poe mea dala me na limahana,” wahi a kela nupepa.

            “O ka nupepa Kepani Hawaii Hoehi ke ku-e i na manao o Mr. Palmer. Wahi ka a ia nupepa, “he hoomaka ana ia o ka hana hoao e uwao no ke kokua ana aku i ka poe mahiko mailoko ae o ka pilikia e ikeia nei i keia mau la.” Ua hoike ae ia nupepa i kona ku-e, aole e ae aku na limahana olohani i ka manao o Mr. Palmer ame kekahi manao uwao, aia wale no a ae ka poe mahiko e hoopaa ia lakou iho ma ke kakau i keia mau kumu malalo nei:

            E hoomahuahuaia ae ka ukuhana mai ke 77 keneka a i ke $1.25 o ka la.

            E ukuia na dala manuahi i na kane e hana ana i 15 la a i na wahine e hana ana i 10 la o ka mahina.

            E hoike ae ka ahahui o ka poe mahiko o keia hana olohani a na limahana aole ia he hana ku-e i ka hoomalu ana a na Amerika i na mahiko a o ke aupuni o Iapana kekahi i huipu mai ma keia olohani ana.

            E haawi aku na lunanui o na mahiko i kekahi mau hooiaio maopopo aole lakou e kipaku ana mai na wahi mai o na mahiko i na lunanui o na ahahui a na limahana, a

 

HE HOALOHALOHA NO MATTHEW H. KANE.

 

            Iloko o ko ke Akua manaopaa luli ole, o ke kanaka i hanauia mai e ka wahine, he hapa kona mau la; aole hoi i ike ke kanaka i ka hora me ka la ame ka makahiki o kona ola ana, ahiki mai ke Keiki a ke Kauaka, a ku ana ma ka ipuka a kahea mai i ka uhane o ka mea e ola ana e hele laua ma kana huaka’i hele loa; pela no hoi ko kakou hoaloha, Matthew H. Kane i haalele mai ia kakou, ma ke kakahiaka nui o ka la 1 o Feberuari, 1920, ma ka lanai o ka halekula o Kahakuloa, Kona Hema, Hawaii; kahi hoi ana e noho kumupoo ana, no ke a’o ana i na keiki, mai ka hoomaka ana o keia kau o na kula aupuni i ka makahiki i hala.

            He luna hoi oia no ka Ekalesia o Kealakekua, i kona hoi ana mai a launa pu hoi me ka 7kalesia, a he alakai no hoi no ka ke Akua hana ma na hana himeni, a he Hope Kahu Kula Sabati no hoi i koho pono ia.

            Nolaila, ke komo pu aku nei keia Ekalesia o Kealakekua, ma o ke komite la, i koho pono ia mahope ae nei, me ka wahine kane make, Mrs. Nellie Kane, me na keiki makua ole, ame ka ohana no apau; me ka maanolana no nae, e noi aku i kou oluolu e ka makuahine kaumaha, me na keiki, e uumi iho a hoomanawahui i ke aloha, aia no he mea nana e hoomama mai, i ko kakou mau luuluu me na kaumaha apau, ma o ko kakou Haku la Iesu Kristo.

            Oiai, o kahi a kau mea aloha i hele aku la, me ke kuka mua ole, o ko kakou alahele like no ia e hele aku ai, a hui aku oe me kau mau keiki aloha me ia ma ka home nani ma o.

            Hooholoia, e hoopaaia keia hoalohaloha ma ka buke moolelo o keia Ekalesia, a e hoounaia i hookahi kope i ka wahine kanemake, a iloko o na Nupepa Kuokoa, Hoku o Hawaii me Ka Hoaloha.

                        EKALESIA O KEALAKEKUA

Ma o E. H. Paris ame G. P. Kamauoha, komite

 

IKE HOU I KA AINA.

 

E ka Nupepa Kuokoa e, Aloha oe:--E oluolu hoi kou kapena, no ka’u wahi meahou hoi kekahi wahi kaawale o kou kino.

He 22 o’u makahiki o ke kaawale ana ma Amerika, a haalele iho i ka aina nana i a’o i na hanalima me ka pii o ka lepo i na maka, hele a po hoea i ka hale, ua hiki ole ke alo ae i ke anu o ka wai; e pono no e hele e holoi i ka lepo: a o kekahi kumu i nana ole ia ai o ia lepo, ame ia anu, no ka nui no o ke kanaka Hawaii o keia hui ia mau la, Onomea Sugar Co., a he uuku na lahui e ae, Pake, Pukiki ame Kpeani, a o ke kanaka Hawaii no ka mea nana e alakai i na lahui e, ma ka hana.

Ma ka hoike a J. Kanaeholo, he kikola ia mau la, he 52 kanaka noho i na hale o ka mahiko, a he 38 mawaho, oiai he home ko lakou, a ma kekahi mau camp ahiki i Kawainui, mai Honolii mai, ua hiki ka huina o na kanaka Hawaii i ka 185, a o na wahine pu kekahi e hele like ana e eku i ka lepo i hiki aku i ke 65, a he hana lealea ia ia mau la; i keia mau la, aole hookahi wahine kanaka e auamo ana i ka ho, a he okuu kauhale ka kekahi, a hookani na pila, oiai i peia mau Ia he $1 ka uku o ka la o ka wahine ina e huiia me ka manuahi loaa $1.25; auwe ka momi e!

Ma ko’u ike ana i ka aina, ua huli ke alo o ka aina i una, a ke hoohua mau nei i ka waiwai dala me ke gula, a he kaona maopopo o Papaikou. He halekuai nui kekahi no ka mahiko he @ keneka o ka paona kopaa i keia mau la, mai ka halewili mai no a kau i ka paona maopopo o Papaikou. He halekuai nui kekahi no ka mahiko he lo keneka o ka paona kopaa i keia mau la, mai ka halewili mai no a kau i ka paena no keia kumukuai; 1 makeke, 1 hale hiionioni, 500 kanaka piha, he mau halekuai liilii e ae no na Kepani, a he mau hale hoomoe i’a, 3 a 4 la o ka i’a e waiho ai iloko o ka pahu hau ai aku he melumelu a maneoneo; o na alanui, he mania pahee me he la o kekahi mau alanui o Kaleponi.

Ma ko’u nana ana i na kanaka Hawaii e hana nei o keia mahiko, elua wa’e no, o L. A. Kanaeholo ame Ed. Kema, aia ka lana hana ma ka halewili, a hookahi he mea hana no, ka papa ola, aohe hiki ke nana i na pahu kamano ili pahahe, ame na pahu e ae o ka halekuai o ka mahiko, i hele a po i ka nalo i ke pani ole ia; a mawaho ae o keia poe ekolu, he lahui okoa wale no, mai Paukaa a Onomea.

Ma ko’u ninau ana i ka poe a’u i kamaaina mamua, ua ha’iia mai, elua wale no i koe e ola nei, o James Kanaeholo, he kikola no keia mahiko holookoa, a luna no hoi i kahi wa; Kawaihae, he luna no na kanaka hooiliko, a eia no laua ke noho nei no laua ponoi; a aohe o laua kii i ka poi a ka Pake.

I ko’u makaikai naa o la aoma. aiwe la mamo e! Ua hele ke ko a luhe i ka wai o Honolii, Pahoehoe, Papaikou, ahiki i ka palena o na Hilo. E hoolapuu hoolakee ana no hoi na Hawaii nana e lawe ke ko i na halewili mai ke kuahiwi mai. Auwe ka nani o ka aina e! A ia’u e ku ana nana i na nani o ka aina ma ka uwapo alahao, ma ka aoao hema o ke kaona o Papaikou, maalo ana o Kaluna Poohina nona kahi keena kuai kamano i Leleo, Honolulu, a na na haole kamaaina no olaila kana kamano e kii ai, haole pihi aala. Pela o Geo. M. Kaahu, kana hoike ia’u.

Pehea oe? Maikai no; a hala oia no na halekuai, ike mai nei au i keia kanaka a kokoke, auwe o kuu makua ka; puili na lima a hookahe na waimaka, a ninau au, pehea oe, a e hele ana ihea? Maikai no, a e lawe ana au i kuu moopuni i ke kauka; a auhea ka mama ame ka papa? O ka’u kaikamahine ka mama a o ka papa, aohe ikeia mai, a owau hookahi ia e hoao nei i nei hana ehiku mahina make kona mama, a pili mai me a’u a piha iho la na makahiki he 14.

Ma ko’u alawa ana aku i keia kamaiki he kanaka u’i, ke hiki i kona mau la, a o kona kupuna e hii ana, o ia mau no ke kulana makalapua. Ninau au iaia, Ea, pehea e hiki ai ia oe ka aa ana e malama i keia kamaiki, holoi i ka welu a hoauau, ame kekahi mau hemahema e ae, oiai hookahi wale no ou lima a aohe wahine nana e kokua ia oe? E hoohana i ke poo me ka hoomanawanui, a e ike ana oe e hoea mai no he inoa hou no’u ma keia mua aku. Mahalo a nui ia oe e James a na ke Akua e kokua ia oe, o ia ka’u pane hope i ua makua nei, ma ka ohana, a kaawale maua ia manawa.

O ke aloha no kou e kuu Solomon, a pela pu oe e panee pu aku ai ia haawina i kou mau keiki hana.

            Owau’iho no,

              JOS. KAHOPUKAHI.

 

MAKEMAKEIA NA LALA KAHIKO E HOI HOU MAI ME KA UKU OLE.

 

            Ma ka halawai a ka Ahahui Kokua ame Manawalea o na Poola ma ke ahiahi Poakahi nei, Maraki 1, 1920, ua hooholo lokahiia e hoi hou mai na lala kahiko me ka uku ole, aka, e hoomaluia no nae ekolu mahina mamua o ka loaa ana aku o na pomaikai mai ka ahahui aku, a e uku no hoi i ka lulu kumau o hookahi dala o kela ame keia mahina elike me ka mau. O ka poe hou e manao ana e komo iloko o ka ahahui hoikeia ae la maluna, e uku mai no lakou he hapalua dala, a he hookahi dala o kela ame keia mahina, a pela pu me ka noho hoomalu ana no ekolu mahina mamua o ka loaa ana o na polaikai mai ka ahahui aku elike me na lala kahiko; o ke ano e wale no, o ka lala kahiko, aole lakou e uku i ka hoi hou ana, oiai ka mea hou e makemake ana e komo mai he uku i ke kanalima keneka.

            O na pomaikai e loaa aku ana i na lala penei no ia: He hookahi dala o kela ame keia la apau me ka loaa pu aku o ka lapaau wale ana, pela pu me ka wahine a ka lala e loaa ana i ka ma’i; he $75 no na hoolilo hoolewa ke haalele mai i keia ola ana, me ka lulu o na lala apau he hookahi dala no ka pomaikai o ka wahine kanemake, a i ole i ka ohana o ka lala i haalelel mai i keia ola ana. E noho hou ana ka halawai a ka ahahui i hoikeia ae la maluna ae, ma ka Poakahi ekolu okeia mahina, oia ka la 15; nolaila, ke lana nei ka manao, e lilo ana keia mau hoakaka i mea no na lala kahiko e hoi hou mai ai a pela pu no hoi me ka poe e makemake mai ana e komo iloko o ka ahahui. He haawi wale keia. Nolaila o ka manawa wale no keia, aole hou aku.

            Ma o ka mana i haawiia mai ia’u e ka Ahahui Kokua ame Manawalea o na Poola.

                        Me ka haahaa.

                                    JESSE ULUIHI,

 

KA MAUA OPUU PUA ROSE UA MAE.

 

            Mr. Lunahooponopono o kuu Kilohana, a hiwahiwa hoi a ka lahui, Aloha oe:--No maua hoi kahi kowa kaawale o kou kino lahilahi i ike mai ai hoi ka nui ame ka lehulehu o ka ohana e noho la mai ka la hiki ma Kumukahi a ka la moe i Lehua, no ka maua opuu pua rose, Elikapeka Kaina, ua hala aku la ma ke alahele mau o na mea hana ola apau, no ka wa mau loa.

            Ua hanania ka maua lei ma Honolulu nei, i ka malama o Aperila, la 18, 1919, a ua piha iaia he uni malama me ekolu la o kona hauu ana i na ea mauleule o keia  ola kino honua ana.

            Ua haalele mai oia ia maua kona mau makua ame kona hanau mua ma ke kakahiaka nui poniponi o ka la 21 o Feberuari, 1920 a niau palanehe aku la ma kela aoao o ka muliwai eleele, a haalele iho la ia maua kona mau makua ame ka ohana e u aku nona.

            He mau la wale no kona kaa ma’i ana, ua huliia no ke ola i ke kauka, aole nae i loaa ka maha, a hala wale aku la no. Auwe ko maua lihaliha wale i ka lei hele loa a maua!

            Aole au e poina, ko’u mama i ka helehelena maemae ame na hana hoalohaloha au ia maua ame kou hanaumua. Walohia wale kou hele ana, a haalele mai ia maua, ahiki mai no ko aloha, e hoohanini ana i ka waimaka o ka opua, ua oni wale i ke kula o Mailehune, huna na maka pe’a na lima i ke kua, i ka nahele anoano aloha mauka o huli wale e, ke huli nei nu ia oe e kuu lei i kuu minamina.

            Ke ulaia ia nei hoi au a maewaewa ko aloha ole; kuewa hoi i ke ala me ka waimaka: me he makamaka puka la ko aloha ke hiki mai, hiki mai ko aloha a uwe no au. Auwe kuu kaikamahine kuu alo a pau ole ia oe e! Hoonalaimaka wale ka hele ana a kuu lei huna na maka la nalo i ke aouli; waiho i ka ukana luuluu na’u e mili, i lei a i hoapili mau no’u, no ka po me ke ao. Hina mau ka po moe ole ia, paa ole o ka waimaka hoopulu mau i ka lihilihi. Auwe kuu kaikamahine kuu minamina pau ole ia oe!

            Ke hoolaau mau nei ko aloha ia’u la e kuu lei kuu milimili, ka manaolana o na la paluplau, ka pua aala onaona nani o ko maua kihapai. Auwe kuu kaikamahine, kuu aloha pau ole ia oe e! Auwe kuu luhi kuu aloha pau ole ia oe hoi e!

            Ke haawi aku nei maua i ka hoomaikai i ka poe apau i komo pu mai me maua iloko o ka hora o ke kaumaha ame ka luuluu, ke haawi nei maua i na hoomaikai i ka Haku mana loa, a Nana no e lawe aku i na kaumaha ame ka luuluu e hoomaikaiia Oia, amene.

            Me na keiki hoonohohua ko maua aloha nui,

                        MRS. MARY KAINA,

                        JOHN KAINA,

                                    Me ka Ohana.

 

HE HOALOHALOHA NO MRS. P. BROWN AME MRS. MAU, JR.

 

            Solomon Hanohano, Aloha nui kaua:--E oluolu oe e hookomo iho i kahi kaawlae o kau pepa no keia mau hoapaahanaa ka Haku i haalele mai i keia ola ana.

            Ua haalele mai i keia ola ana kekahi mau makuahine no laua ka inoa i hoikeia ae la maluna. He mau makuahine lokomaikai, he oluolu, he hookipa i na makamaka ame na hoaloha. Iloko o ko laua ola ana i poina ole ai ka laua mau hana maikai i na mea apau loa. He mau makuahine paa hae no ka Euanelio a ko kakou Hakou aloha, i ka Ahahui Paeaina, i ka Ahahui Mokupuni o Maui, Molokai ame Lanai. He mau lima kokua i na hana o ka Ekalesia Kalawina o Puunene Camp 1. He mau lala no ka ahahui makuahine o ka Ekalesia o Paia, i kapaia Paia Ladies’ Aid.

            Me keia mau hana maikai a keia mau makuahine aloha, i koiia mai ai makou e komo pu aku e auamo i na luuluu, na kaumaha, na ehaeha, o keia ola honua ana.

            Maluna o na makuakane i hooneleia i ka kaua mau lei alii, elike me ka olelo a ka Buke Nui. O ka wahine noho pono he papalealii oia no kana kane. Ua komo pu aku kekahi mau lala e kokua a ua laweia ae la i kekahi mau hana manawalea.

            Ua kahea mai ko laua Haku aloha e hoi aku me ia. Nolaila e kiai oukou me he aihue la i ka po e hiki mai ai ke keiki a ke kanaka. Ua haalele iho la keia mau makuahine mahope nei, he mau keiki, ka ohana e nana aku ana mai keia aoao aku o ka muliwai elee’e o ka make, a no ka mea aole o kakou kulanakauhale paa maanei. Me ka minamina nui, me ke aloha pau ole, me na waimaka e helelei ana.

            O makou no o na hoahanau, na haumana Kula Sabati, na lala o na ahahui o na kane, na lala o ka ahahui o na makuahine ame lala C. E. apau loa. Ke pule nei makou i ka Makua Lani nana e kokua mai i ka ohana, a e hoomama pu mai kaumaha ame na luuluu.

            Hooholoia e hoounaia keia kope i ka Nupepa Kuokoa, a o kekahi kope i ka ohana. O makou iho no me ke aloha,

                        REV. MOSES M. KAHIAPO,

                        DAISY KALAAUPA,

                        MRS. LUM HO,

                        MRS UI HOLIONA,

                        JOS. A. KAHOLOKULA,

 

MAKE KA LUNAMAKAAINANA ED. WAIAHOLO.

 

            Ma ka Poakolu o ka pule aku nei i hala i pauaho mai ai ka Mea Hanohano Edward Waiaholo o Lahaina, Maui, i keia ola ana, a ma ka Poaha ae i malamaia ai kona hoolewa ma Lahaina no, me ka ukali ana aku o na ohana, na hoaloha ame na makamaka ma kona hoolewa, iloko o na manao kaumaha me ka minamina no kekahi o na kanaka Hewaii i mahalo nui ia.

            He kulana ma’i ko ka Mea Hanohano Waiaholo no kekahi mau makahiki ae nei i hala, ahiki wale no i kona pauaho okoa ana mai la i keia ola ana.

            He hoa oia noloko o ka ahaolelo kuloko no na kau eono, a he mau kau kona i noho ai ma ke ano he luanhoomalu no ke komite pa’i, e hooko ana hoi i kana mau hana apau me ka pololei, ma kona ano he kauwa na ka lehulehu.

 

MOOLELO O KA AHAHUI C. E. O KA MOKUPUNI O HAWAII.

 

La Hana 1, Ianuari 21, 1920.

            Akoakoa na lala o ka aha ma ka hale kahu ma Napoopoo, S. Kona, hora 3 p.m., ka hope peresidena nui ma ka noho, Mrs. Emma Laeha, ko E. Hawaii, a o Mrs. W. P. McDougall ko W. Hawaii.

            Hoomakaia na hana me ka pule a ke kakauolelo; hoomaopopoia no lala: Kalapana, Mrs. M. Kama, peresidena, Mrs. Kamelamela, elele; Olaa, J. R. M. Manono, elele; Waiakea Homestead, Mr. Laa, peresidena, Mrs. Laa, elele; Waiakea-kai, Maraea Paikaka, peresidena, J. M. Kaala, elele; Kauakanilehua, Mrs. Naope, peresidena, Mrs. Bell, elele; Haili, Mrs. Brown, peresidena, Mrs. Desha, elele; Haili, Jr., Mrs. Aki, alakai; Hakalau, H. Nalaielua, elele; Laupahoehoe Sr. Mrs. Maraea Malani, elele; Laupahoehoe Jr., Mrs. Malani, alakai; Kaahumanu, Mrs. Ignacio, elele; Makapala, Mrs. Ignacio, elele; Honomakau, Moses Mahelona, peresidena; Waimea, Mrs. Lioe Kaauaana, elele; Kalaoa, Joe Kiaha, elele; Helani, Mrs. Kaopua, peresidena, Mrs. Kahailioumi, elele; Lanakila, s. Kuhia, elele; Pukaana, J. W. Keawehaku, peresidena; Waiohinu, J. K. Kekaula, peresidena; Kapaliiuka, H. Kapea, elele.

            K@ ho ka hope peresidena i na komite mau: 1 komite o na palapala, G. P. @ mauoha, D. Kahananui, M. Laeha.

            2. Komite o na hana hou, C. M. Kamakawiwoole, D. Lonoeliu, J. Upchurch.

            3. Komite pa’i, ke kakauolelo.

            4. Komite hoike i na hoike peresident, o E. Hawaii, Moses Mahelona, H. Kapea, J. K. Kekaula.

            5. Komite no na peresidena o W. Hawaii, H. Naope, H. Nalaielua, J. M. Manono.

            6. Komite hoike i na hoike elele o E. Hawaii, E. K. Kaaua, Mrs. Lawelawe, W. K. Kalaiwaa.

            7. Komite o na hoike elele o W. Hawaii, W. Laeha, D. Kahananui, L. K. Kalama.

            8. Komite hoike a ka puuku me ke kakauolelo, H. Naope, Mrs. Kamelamela, Mrs. Kama.

            9. Komite hoalohaloha, L. K. Kakani, J. Kama, J. Keala.

            10. Papa hooko, s. L. Desha, J. Kama, J. Keala.

            Hoike, a na peresidena nui—Na Mrs. Laeha i ko E. Hawaii, a na Mrs. McDougal i ko W. Hawaii.

 

La Hana 2, Ianuari 22.

            Akoakoa hou ka aha ma ka hale kahu hora 10 a.m., malamaia ka manawa halawai e J. P. Erdmn. Hoike a na elele i koe me na hapa pakahi no.

            Na G. P. Kamauoha i ka hoike a na hope peresidena nui; aponoia. Hoopanee a noho hou hora 3 p.m. me ka himeni ame ka pule.

            Noho hou ka aha hora 3 p.m., na hope peresidena ma ka noho; hoomakaia na hana me ka himeni ame ka pule.

            Hoike a ka puuku, me ka kakauolelo; aponoia, me ka waiho ole i ke komite.

            Na C. M. Kamakawiwoole i kana hoike kiai o E. Hamakua, na J. K. Kaaeamoku i kana hoike waha; W. K. Kalaiwaa i ka hoike kiai o N. Kona, na Mrs. Kapea i ko Kau, na Mrs. Lawelawe i ko N. Kohala, a na L. K. Kakani i ka hoike a ke komite hoalohaloha.

            Na Moses Mahelona i ka hoike o na papahelu o E. Hawaii, a na Mrs. McDougall i na haawina o na C. E. o ke Kikowaena.

            Na Mrs. Laeha no na hana hou. E lulu i ke alahele o ka peresidena nui i Amerika; hoopaneeia.

            Na E. K. Kaaua i ka hoike a na elele o E. Hawaii a na H. Naope i ka hoike komite o na papahelu o W. Hawaii; aponoia na hoike.

            Hooholoia, e waiho aku i ka Aha Paeaina i ka hooiaio ana i na hoike a na peresidena, a na ke kakauolelo e hooiaio. Hoopanee me ka himeni ame ka pule.

            Halawai hou ka Aha ma ka hale kahu, Ianuari 24. Na hope peresidena ma ka noho, Hoomakaia me ka himeni ame ka pule a ke kakauolelo.

            Hoike a na elele i koe, na Mrs. keaia Brown i ka hoike o Haili Jr.; hooholoia elua komite hoeueu, R. K. Naipo no W. Hawaii, Mrs. Naope no E. Hawaii.

            Hoike a ke kakauleta R. K. Naipo; hapaiia ka lulu, he hapalua dala ka ke C. E. hookahi, no ka hele ana i ka Aha Mokupuni, a loaa na dala 13.50..

            Paip: io Mrs. Lacha no ka haawina o ke kikowaena, e pono e hookaa na C. E. i koe.

            Moomauia na lunanui mua ame na lunakiai mua.

            Na kela me keia C. E. e nana mai i na lunanui, e hiki aku ana i o lakou la.

            Hapaiia ka lulu a loaa na dala 6.15. Hoopanee me ka himeni me ka pule a Mrs. McDougall.

                        W. M. KALAIWAA,

                                    Kakauolelo o ka Aha.

 

HOOLOLIIA KA LA O KA AHAHUI EUANELIO AHAHUINA O KA MOKUPUNI O KAUAI.

 

            Mamuli o ka hooholo lokahi ana o ke komite hookuku himeni, ua manaoia he mea pono e ae aku i ka lakou nonoi, e hoopanee aku i ka la e noho mai ai ka Ahahui Euanelio Ahahuina o ka Mokupuni o Kauai, mai ka Poakolu a ka Poalima o ia pule, Feb. 17 a Feb. 19.

            Mamuli o ka hooholo ana o ke komite himeni hookuku, e haawiia ae i ahamele nui maloko o ka Hale Ahamele (Social Hall), a ma ia po e hui pu mai ai na ahamele o Kauai Hikina ame Kauai Komohana, me ka lakou mau himeni nani a u’i a ka pepeiao e hauoli ai, a e lohe pu ia ai kela ame keia papa himeni i a’o ai ia lakou, no ka himeni hookuku, ma ka wae a hooholo ana a na lunakanawai ma ia po.

            O ka papa himeni mai Kauai Hikina ame Kauai Komohana, a na lunakanawai e hooholo ai iaia na pakeneta kiekie, alaila, o ia ka papa himeni e lawe i ka hanohano no ka Mokupuni “Kailila,” no ke ku a paio ana aku me na makupuni e ae, ma ka piha ana o ka haneri makahiki (kenekulia).

            Me ka uku komo e ike ai i na puukani ma kela po. O na pomaikai apau po ka holo ana no ia no ka piha haneri makahiki, o ia hoi, na lala o ka papa himeni e holo ana mai ka Mokupuni Kaili-la o manokalanipo.

                        Kou Komite iho no,

                        WM. HYDE RICE,

                        WILLIAM WERNER,

                        JAS. WERNER,

                        J. M. KANEAKUA,

                        S. W. MEHEULA

            Aponoia, Rev. I. K. KAAUWAI,

            Ikeia, JAS. H. K. KAIWI,

            Kakauolelo Aha Mokupuni o Kauai.

 

KUU MAMA ALOHA UA HALA.

 

            E Mr. Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa, Aloha kaua:--E oluolu mai kou ahonui ia’u no ka’u wahi puolo waimaka luuluu a ke aloha, e hookipa aku ma kekahi rumi kaawale o ka kaua kauwa ahonui, nana hoi ia e aha’i mama aku ma na kaiaulu o ko kaua mokupuni, mai ka la hiki mai ma Kumukahi, a ka welona a ka la i Lehua, i ike mai ai hoi ka lehulehu, na makamaka me na hoaloha o kuu mama aloha i wehe mai i ka pili aloha a maua, a haalele iho la ia’u i kana lei aloha, e u aku nona ma keia aoao o ka muliwai eleele o ka make.

            Ua haalele mai kuu mama aloha ia’u, i ka hora 10 p.m. o ka po Poakahi, la 16 o Feberuari, a waiho iho la i ke kino puanuanu na’u e palauma aku ma keia ao.

            Ua hanauia kuu mama aloha mai ka puhaka mai o kona mama, Mrs. Wahinemaikai, me kona papa Wahinenea, ma ka Waipapa, Hana, Maui, i ka makahiki 1860, i ka mahina o Novemaba, la 29. Ua piha iaia na makahiki he 59 ame na mahina elua me ua la 17 o kona hanu ana i na ea o keia ola honua ana.

            Ua loihi no ka hoomailo ana a ka ma’i maluna o ke kino o kuu mama aloha, iloko o na makahiki ekolu a oi, a ua hooikaikaia no hoi ka huli ana i ke ola imua o na kauka, aole he manaolana i loaa mai no ke kaawale aku o na ehaeha mai ke kino aku o kuu mama aloha.

            Ua haalele iho oia ia’u i kana lei aloha e noho makua ole aku, a pela hoi me kana moopuna hookahi e noho kukuku ole aku i keia ao; aloha wale kuu mama hele loa a lulu ho hoi au i ka ukana kaumaha a kuu mama i waiho iho nei mahope nei, na’u e hiipoi aku, oiai, na hala mua no ko makou papa aloha ma keia alanui hookahi no a ko makou mama i hele aku la me o’u poe pokii he ehiku, a he elua wale no maua i koe e ola nei; a o kuu pokii, aia no oia i honolulu, aole oia i ike i ka hanu hope o ko maua mama aloha.

            He kupa a he kamaaina kuu mama no kawaininau a ka malihini, a he kamaaina hoi nana e lawe i ka poe apau e hele mai ana e ninau ia Popoalaea, ka wahine maalo i ka ili o ka wai, a e pau ana ka hookipa ana i nau makamaka me na hoaloha, e hele mai ana, oiai ua hoi aku la oia i ka home o na mea apau, a moe aku la i ka moe kau a hooilo.

            He mea minamina pau ole no hoi na’u, ka makua, oiai, aole loa au e ike hou ana iaia, aole loa no hoi e loaa ia’u ke imi aku. Auwe kuu hoaa e!

            Ua haalele pu iho la oia i ka lei aloha poina ole ana he moopuna, aole i ike kana moopuna i kona hanu hope, ka moopuna ana i haalele aku ai i ke kaona, a au mai la i na aie o ka moana.

            I ka po Poakahi, o ia no ka po ana i haalele mai ai ia’u me ka ohana, hoea mai la ka moopuna ana i kauoha ai i kona wa nawaliwali, e hele mai e ike iaia, a e kukaiolelo pu hoi me ia no ka wa hope loa, eia ka o ke kino puanuanu ka ka moopuna ana e ike iho ai no hookahi hora wale no, a hoi aku la oia i kona home lua. Aloha, aloha wale kuu mama; pau no hoi ka ike ana ia mea he ehaeha, kuu no hoi ka luhi; auwe kuu minamina pau ole i kuu mama e!

            Aolha wa’e kuu mama mai ka ua hehi mai iluna o ka lau o ka laau; aloha no hoi ia uka, ia home kuahiwi a kuu mama i walea ai me ka wai mehe mai i ke aumoe, e pau ana kou hoopulu hou ana i na lima aloha o kuu mama, e pau pu ana no hoi kou ike ana iaia e maalo aku ana.

            O kuu mama i hele aku la i ke alanui hele o na mea apau, he makuahine puuwai hamama me ka oluolu, he makuahine hooponome ka malama i ka hana a ke Akua; nolaila, e hoomaikakiia ke Akua, no ka mea, Nana no i hana mai, a Nana no i lawe. aku

            Ke hooki nei au i keia mau manao luuluu me ka waimaka o ka ehaeha, no kuu mama hele loa.

            Ke haawi pu aku nei no hoi au i ka’u mau hoomaikai i ka ohana apau i hele mai e ike i ke kino puanuanu o kuu mama aloha, ame ka poe i ka’i pu i ka huaka’i hope loa i kona home lua ame na keiki hoonohohua kepau ko’u welina nui.

                        MRS. HELEN KAUHI.

 

HE HOALOHALOHA.

 

            Oiai, ua oluolu i ka Mea mana Loa ka lawe ana aku ia W. P. Manunui, kekahi o na lala kahiko loa iloko o ka Ahahui Kokua a Hookuonoono o na Oiwi Hawaii mai kona hookumuia ana mai, he lala kulana maikai iloko o ka ahahui ahiki i kona haalele ana maiwaena aku o kakou, a

            Oiai hoi, o kekahi oia o na lala i makee nui i ka pono o ka ahahui me ka hooikaika mau e hooholomua aku i ka pono o ka ahahui me ka hooikaika mau e hooholomua aku i na hana, me kona hooikaika mau e uku pololei i kona uku mahina a he kakaikahi loa na halawai i hiki ole ae ai oia, a oiai hoi, he lala oia i makaala mau i ka pono o ka ahahui me ke ku-e ikaika mau i na hoolilo kupono ole, ua kau iho maluna o makou kona mau hoahanau ke kaumaha, ke aloha ame ka minamina pau ole nona.

            Nolaila, ke komo pu aku nei ka Ahahui Kokua a Hookuonoono o na Oiwi Hawaii ma ke kumakena pu ana me ka ohana apau i hooluuluuia a i hooneleia hoi i ka makua a i ke kupuna. Na ka Makua Kahikolu e hoomama ae i na luuluu, a Nana ono me Kona mana e kiai a e malama mai ia kakou i na manawa apau.

 

HOLO KA LUNAKANAWAI NO KA IKE ANA I KANA KEIKI.

 

            Ma ka mokuahi Lurline o ka Poalua nei i kau aku ai ka Lunakanawai ame Mrs. Horace W. Vaughan no Kapalakiko, a mailaila aku no Wakinekona, me ka manaolana e hoea aku ana ilaila iloko o ka manawa kupono no ka ike hope ana iho i ka helehelena o ka laua keikikane, ka Lukanela robert Louis Vaughan, mamua o kona kanuia ana aku maloko o ka pa ilina ma Arlington.

 

KAIPII O KAHUKU, AINA LEWA ILUNA O KE KAI, HOOIPO ME KANEHUNAMOKU.

 

            Mr. Lunahooponopono, Aloha @ pu iho ai, ke kupaianaha o kou paa pa’i, kuwiliwili iho, e pipii ana e ku huki ana i kona adeios iho a @ kapono kona lakio haki pelu, a @ maluna o na kolamu i kuakea @ o ka mauna aiai o Heremona a @ heluhelu nupepa o ke Kuokoa @ moku, au ame a’u e puana ma @ o Hawaii aina, o Hawaii laha @ aina hanau, e aloha.

            Ke koena iho ou e Hawaii @ keia ma’i flu e palaha nei, auhea @ e ku lahui, e mihi, e mihi, @ wahi a Iehova, ke Akua, ka Mak@ Kana Keiki o Iesu Kristo, a i @ na lunaolelo, e maka’u i ka h@ kolohe haumia, pono ole, awaawa@ e pa@ keia kuahaua nui a ke Akua a make oe a ma o aku o na uhane@

            Ka ekalesia o Iesu Kristo @ kula ponoi ia no eia, imua o kana @ mana no. Mat xvi:18. He oia@ loa ana keia lahui, a koe kekahi @ a hoi mai na ohana he 10, o ka @ mai ka akau mai, ma ka pio a @ e hoi mai ai me ka ikaika mai @ akau loa mai, e uhauia mai na moa@ ka pohaku i alanui ame na puu ha@ nui, alaila e hoopihaia ai k@ lawa a hu.

            O kahuku aina lewa, ka ma@ kela helu ekahi, aole ona loa, @ haku oia o Andrew Adams, aole @ Haahaa kona kulana, me he @ aku mamua o kaua kona puu@ ihea ia mea he lepo o kou paa@ keo, no akahi pule, aia mahea @ mokupuni e pane mai o mea ka @ Waiakea anei, a owai hou aku @ kona pohaku pele ame kela ua @ hua hana mao ole i ka’u ike.

            Auhea hoi ka haku kanaka u@ kila o ke kulana ame komolole a@ wai aloha haahaa loa i kamailio @ kaua, a malalo loa iho i hapa @ a oi a emi mai, e ku a kamailio pu, a paa kou kamailio ana me ia; auhea @ Owai e loaa keia ninau pookela @ $10 makana ke pane mai? Owai @ haku au e hui aku ai, a wehe a@ kou papale, e aloha aku iaia, a koho mua ia mai la he manao ko? Ua ka mua mai la oia e kali, o kou ku mai imua ona, me ka hopu ana mai i kou wahi papale au i wehe mua ae ai a hoo kau hou ae iluna o kou poo, o ka ma nao o ia mai hoike aku oe i kou @ haahaa a pihoihoi imua ona, o kona ak@ oma, ua like no oe @ ku mai nei me a’u e ku aku nei. Owai e pane mai i keia ninau? I $15 makana ame akahi pupepa holopuni. O Iesu maluna ae @ Andrew Adams ka Adams 3.

            O ka ninau pookela hookahi ia oe e ka lahui, ahea hoi mai ka ikaika opio hana ole? Eia ka banako $1.15 maluna o ke dala makana. Ina ua maamaa @ waa mua oe ame ka uli ana, a maa o@ o ia paha $1.25 o ka la, e hoomaopopo mai oe penei:

            He 26 a 27 la hana i ka mahina: @ i ka mahina kou manuahi bonus, m@wa ho ae o ia, he $1.15; ua like ia @ $68.80, o ia ka poe i maa ole i ka @ ana o ka hoe o poniniu, hele ai o ka waa.

            Ahea oe hoi mai? Aole hoolimah@ hale elike me oe e uku la i kou @ i ka Pake, $12.50 no ka mahina, a pa ae; he $24.00 uku uwila. O ka poe @ heluhelu ana i ka nupepa he uhane ike a hoomaopopo, hoi mai no kaua e hi@ he himeni ia, nui na paumawai e a@ oe no hookahi pule, loaa ke 50 a 75 dala, kela; nui na pomaikai ha @ nui, lawa a hu.

            O na lahui apau e hoi mai ana, e pono e noho haipule. E kukuluia @ na halepule o na hoomana like @ Adams.

            Ke paipai nui nei oia i na Hawaii @ hele nui i ka pule, mamua o ka la@ hele i ke Sabati. Owai hou o na haku mahiko elike me keia? E pane mai @ he 15 pooleta manuahi.

            Ke pane nei au i keia me ka @ a uku aku i na ninau mai Hawaii a Kauai. Kou haahaa kuaaina.

                        J. A. KAHIONA       

 

UA MOE PU AKU LA NO ME KA WAHINE

 

            Mr. Lunahooponopono o ke Kuokoa, Aloha oe:--E oluolu mai no’u kekahi rumi kapena, no kela poomanao e kau ae la, he mea pahaohao a he nuhou hou lele hauli no ma kekahi ano ke noonoo ae.

            Oiai, ma ke Sabati, Feb. 15 iho nei, a ma ke ahiahi Poalima mai, Feb. 17, ka@ ana ke kelepona; kaheaia mai la ko’u inoa, o ka eieu wale aku la no ia a hopu i ka ohe hoolohe, o ka leo i pa e ma@ he lono @ hoike mai @ o kapahu Ala kai ua hala ma ke Sabati i hoikeia ae la maluna. Auwe no hoi kakou, ke la we liilii a nei, aka o ke Akua ka i ike i Kana i manao ai!

            He mea puiwa no nae hoi ke noonoo ae, o ka haalele koke ana mai no o kana kane wahine aloha Mrs. Ka@ mauloa K. alakai i ka Poalima o Ianuari 30, aohe i pau ia mau waimaka, oiai e makamaka hou ana no na hoomanao ana, no ia mea aloha eia ka ua hele pu aku la no ko kane a moe pu no me ka wahine; ua like no me 15 la ke kaa wale ana, a hui pu aku la no ma @ alahele hookahi.

            O keia kekahi o na kanaka kahiko i noho hana alii paniolo malalo o E Gay ame Robinson, a na ka make i @ kaawale aku la iaia mai kona mau haku hana. aole no nae kona mau haku i Kauai n@i, nolaila, ke komo pu nei ka mea e kakau nei i keia manao iloko o ka u pu ana me ka ohana, a na ke Akua e holoi mai i ko oukou waimaka me ke aloha.

                        F. SABO.