Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 6, 6 February 1920 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

HOOPUKIA I NA KAKAHIAKA POALIMA APAU

BUKE LVIII-HELC 6.

NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H, POALIMA, FEBRUARI 6, 1920

NA HELU APAU 6686

 

O KE KII MALAO IHO NEI, HE HIONA IA NO KA HOME O TOMEJIRO YAMASHITA MA KE ALANUI OLOLI CHUNG HOON, MAWAENA O KE ALANUI LILIHA ME NUUANU O KA HOOPA-HULA ANA I KE KIANA PAUDA MA KE KAKAHIAKA O KA POALUA NEI A MAKE KA WAHINE ME KANA KEIKI UUKU. MA KA HEMA O KE KII O KA EUMI IA O YAMAMOTO, KAHI I PA-U AI KE KIANA PAUDA, O KE KAHAPE'A MALOKO O KE KII, KAHI I WAIHOLA AI O KE KIANA PAUDA. MA KA AKAU AE, MAHOPE AKU O KA PALE EA RUMI MEO O KA OHANA YAMASHITA. MA KA AKAU LOA AE KE KII O KA HOME I HOOPA-HULA AI A MAHALO LOA NA KEIKI ELUA I PAKELE MAI KO LAUA MAU OLA MAI KA MAKE MAI.

 

MAKE ALUA I KE KIANA PAUDA A KA MEA LOKOINO

 

Hoopa-huia ka Hale o Kekahi Ke-pani a Make Kana Wahine me ke Keiki Uuku Loa

 

PAKELE KE OLA O NA KEIKI NUNUI ELUA MA KA APUA

 

Nui ka Poino i Loaa i Kela Home me ka Pohihihi Nae o ka Mea Nana Kela Karaima

 

            Mamua koke iho o ka hora eono o ke kakahiaka o ka Poalua aku la i hala, i pa-huia ae ai ka home o kekahi Kepani nona ka inoa o Tomejiro Yamashita e ke kiana pauda, i manaoia, he hana ia na ka enemi, a o ka hopena i ikeia o ia no ka make ana o ka wahine a kela Kepani, me ka laua keki uuku o elua makahiki me ka hapa ; a pakele aku hoi ke ola o kekahi mau keiki e aku elua, he kaikamahine ame ke keikikane.

            O keia kekahi o ua karaima pepehikanaka ku i ka lokoino, i ike ole ia koua lua ma keia kulanakauhale, no kekahi mau makahiki lohulehu, koe wale no kela karaima o keia ano like i hanaia ma Hamukua, Hawaii, he mau makahiki ae nei i hala, i ka manawa i hoaoia ai e hoopoino i ke ola o ke kanaka o ke aupuni, ma ka hoopa-hu ana i kona home me ke kiana pauda.

            I ka manawa o ke pahu ana o ke kiana pauda, o ke keiki uuku o elua makahiki me ka hapa ka i make me ka hikiwawe loa, a kamau mai no ke ola o kona makuahine no kekahi mau hora, a maloko aku o ka Halema'i Moiwahine i make ai oia, ma ka hora umi a oi o kela kakahiaka.

            Maloko no o ka rumi hookahi, ke kaikamahine o umi makahiki, ame kona kailuane o elima makahiki kahi i hiamoe ai me ke laua makuahine, ua pakele nae ko laua mau ola, me ka uuku loa o na pala-pu i loaa ia laua ma ke poo.

Ala Mua o Yamashita

            Ma ka manawa o ke pahu ana ae o ke kiaua pauda nana i kaili ae i ke ola o kana wahine ame kana keiki nuke, e hana ana o Yamashita maloko o ka halelio, no ka mea he hana maa nona ke ala mau ana i na kakahiakka apau, no ka hoomaemae ana i ka halelio, iaia e hana ana malaila, i lohe mai ai ia i ke pahu o ke kiana pauda, me ka hoonaueueia o ka halelio.

            Me ka hoohakalia ole iho, holo awiwi mai la oia no kahi o kona home, ua nahaha kekahi aoao o ka hale, a iaia i komo aku ai maloko o ka rumi o kona ohana e hiamoe ai, aia hoi, e waiho mai ana kana wahine ma kekahi kihi o ka rumi, ua kiola ia mai kona wahi mai e moe ai, a e kaheawai ana ke koko mai na wahi mai o kona kino i hoopoinoia.

            ua weluwelu kekahi mau wahi o kona kino, me ke kaawale ana o ka lima hema mai ke kino aku, aia hoi kekahi puka nui ma ke poo, me ka hemo mai o ka lolo iwaho, eia nae, aole i kupouli iki kona noonoo ahiki wale no i na minuke hope loa o kona ola ana.

Kahi i Waihoia Ai ke Kiana Pauda

            O ka home o Yamashita e noho ana ame kona ohana, ua maheleia iloko o na mahele elua, ma ka aoao ma Waikiki oia e noho ai me kona ohana, a o ka aoao ma Ewa, he elua mau rumi malaila, a ua hoolimalimaia aku i kekahi Kepani okoa, o Yamamoto kona inoa, a o Yama hoi kekahi inoa on a, me kona ike pu ia no ma ka inoa Uehida.

            Maloko o ka rumi inoe o keia Kepani i waihoia ai ke kiana pauda, oiai nae ua pili loa kona rumimoe, me ka rumi moe o ka ohana Yamashita, i ka wa i pahu ai ke kiana pauda, ua lilo ka pale i hanaia mawaena o na rumi moe a elua i mea ole, a uo ka ikaika o kela pahu ana o ke kiana pauda, ua kiolaia aku la ka wahine a Yamashita no kekahi aoao o ka rumi, elike me ia i loaa aku ai i kana kane.

            O na rumi keia i hoolimalimaia ai ia Yamamoto, ua nahaha me ka ulaa pu ia o na paia, me ka hoopoino pu ia hoi o na rumi apau  ma kela aoao o ka hale ahiki loa aku i ka lualiilii, me ke kiolaia o ka lualiilii i kahi e, a haki pu hoi ke paipu i na apana elua.

            Ua nui maoli ka ikaika o kela kiana pauda, a ma na ulia pomaikai wale no i hoohiolo ole ia ai kela home.

Aole Maloko o Kona Rumi

            Aole o Yamamoto maloko o kona rumi, ma ka manawa o ke pahu ana ae o ke kiana pauda, no ka mea i kulike ai me kekahi mau hoakaka, ua haalele iho oia i kela home ma ka hora elua o ka wanaao, a kau aku la maluna o kekahi kaa otomobile e hookeleia ana e Nakano, a holo aku la no Waiau, maloko o ka apana o Ewa.

            Ma kekahi oleloia hoi, i ka wa ka o ke kaa i hoea aku ai i Waipio, ua lele aku la o Yamamoto ma kela wahi, me ka uku ana mai i ke kiakaa o ka otomobile, i kekahi uku, i oi aku mamuea o ka uku pololei e loaa mai ai i ke kiakaa, a ua koho ale ia aku, ua hana mai kela Kepani pela, no ka hoohamau ana i ka waha o Nakano, mai kona kamailio wale ana ae no kona lawe ana ia Yamamoto ma kela po.

            Ua lilo i hana pohihi na ka oihana makai ka hookahua ana i na kumu oiaio loa, o ka hoopahuia ana o ka home o Yamashita, ua nui no na manao kohokoho i hoalaia ae, eia nae aole he mau hooiaio maopopo loa, e hiki ai ke ikeia 

 

He o Ia Mau No Ke Kulana Olohani o Na Limahana

 

O ke Kauoha a na Alakai o ka Hui Uniona e Olohani na Kepani Apuni na Mahiko Aole ia i Hookoia ma ka Poakahi Nei.

 

            O ke kulana olohani o na limahana Pilipino ame na Kepani o na mahiko, i kulike ai me na mea oiaio i hoomaopopoia, iloko aku la o na la i hala, he o ia mau no ia me ka hoi hou ole o ka poe olohani i na hana o na mahiko, pela hoi ka hana ole aku o ua on a mahiko, i na mea e hookoia ai ka makemake o na limahana no ka hoomahuahua hou ia ae o ko lakou ukuhana.

            Oiai nae o ka Sabati aku la i hala ka manawa no ka olohani holookoa ana o na limahana Kepani apuni keia Teritore, e noho hana ano no na mahiko, aole i hookoia kela kauoha, no ka mea ma ka Mokupuni o Oahu nei iho, o na limahana. Kepani wale no ma ka mahiko o Waimanalo, ka i olohani, a koe no na Kepani o ka mahiko o Waianae, me ka hoi hou ole hoi o na limahana Kepani o na mahiko e ae ma Oahu nei, o ka olohani aaa, i na la aku nei i hala.

            Mai Hawaii, Maui âme Kauai mai i loaa mai ai ka lohe ma ke kelekalapa uwea ole ma ka Poakahi nei, aole i olohani na Kepani ma ia i na manao olohani iloko o na limahana Kepani.

            Ma kekahi mau lohe nae i hoikeia mai i Honolulu nei, aia ka manao olohani iloko o na limahana Kepani apau, ma na mokupuni like ole, e kakali wale ana no lakou i na kauoha, no ka lakou mau mea e hana mai ai.

            Ua manaoia ua loaa aku ka ike i na alakai o keia hana olohani, o ke alahele wale no e hiki ai i na limahana mahiko, ke noho me ka hele ole i ka hana, me ko lakou halawai ole me na pilikia, o ia ka hoomau o na Kepani o kekahi mau mahiko, i ka hana, a na lakou e kokua mai i ka poe pilikia, ahiki i ka manawa e haawipio okoa aku ai na on a o na mahiko, ma ka hooko ana aku i ka lakou mau kumu koi hoomahuahua ukuhana.

            Mamuli paha hoi o ka loihi o keia mau la a na limahana Pilipino e noho mai nei me

ka oiaio o ia mau manao kohokoho wale..

            Ua huli na makai i kahi e loaa ai o Yamamoto ia lakou ma kela la holookoa, aole nae on a loaa iki, malia o kela Kepani ka mea hiki ke hoakaka ae i ke ano o ke pahu ana o ke kiana pauda, no ka mea maloko ia o kona rumi.

            Ua lao pu aku no hoi mahope o ka huliia ana aku o ka rumi o kela Kepani, he mau auka kiana pauda lehulehu, me na kukaepele maloko o kekahi tini a o ke kumu i malama nui ia ai na auka kiana pauda, he ninau pohihihi no ia.

            Ua olelo pu ia ae no hoi he Kepani piliwaiwai o Yamamoto, me kona lawelawe ole i kekahi hana maopopo, a e hele mau ana oia i ke ao ame ka po, a ma ka olelo a Yamashita, aole loa oia i maopopo iki i ke kumu o ka hoaoia ana e hoopahu i kona home no ka mea, aole on a mau enemi, a mau hana paha e ala mai ai na manaoino mai kekahi poe mai iain.

            No Yamashita ponoi kona noho ana, he halekaa kona, kahi e waihoia ai na kaa ame no lio, ma ke ano hoollimalima, me kona hana kino maoli ana ma aa mea apau e pono ai kona ohana.

 

            Ma keia kakahiaka e ku mai ai ke Kilauea mai Hawaii ame Maui mai, a ma ka Poalua o keia pule ae e haalele iho ai no kona mau awa maamau.

 

ka hooholo ana o kekahi mahele, o hoi hou i ka hana, no ka mea aole he pomaikai e loaa aku ana ia lakou ma ka noho wale ana.                     Iwena o na limahana Pilipino i loheia ae ai ko lakou mau hoakaka, in a e hala ana kekahi mau la loihi, me ka maliu ole aku o na on a mahiko i ka lakou mau koi, aluila e hoi hou ana no lakou i ka hana.

            No ka hooiaio ana i kela mahaelua o ka manao o na Pilipino olohani, ua malamaia ae kekahi halawai o na Pilipino limahana, ma Kahuku, i ke Sahati aku nei i hala, ma ia halawai i hoakaka ae ai kekahi o na Pilipino alakai o ka hui uniona, i kona manao e a'o ana i na Pilipino e hoi hou i ka hana o ka mahiko, a e pau hoi ka noho hana ole ana.

            Ma ka mahiko nae o Waipahu ma ka Poakahi nei, he mau Pilipino kekahi i hele hou i ka hana, a o ka nui, he o ia mau no ko lakou olohani ana, o ka loihi nae o ko lakou manawa e noho ai pela, he ninau pohihihi ia; aka aia a ike maoli lakou i ka noho pilikia ana, ia wa e konoia mai ai lakou e huli aku i mau hana, e hiki ai ke loaa ia lakou ke eala, no ke kuai ana i mau meaai na lakou.

            Ma kekahi mau manao nae i hoikeia ae, aole iwaena wale no o na limahana o na mahiko, aka i ka poe kekahi mawaho nei o kekahi kumu o ka ulolohi loa o ke komo like ana mai o na Kepani apau o ka mahiko lehulehu apuni o Hawaii nei ma keia olohani ana, mamuli o ko lakou minamina i ka lakou ko o ka malama ana, no ka mea he heluna nui loa o na Kepani, he mae hana aelike ka lakou me na mahiko, nolaila o ko lakou olohani ana, he kumu ia a ili aku ai na poho ko'iko'i loa maluna o lakou.

            No ka hoopakele ana ae nae i ka poe olohani mai ka pilikia mai, ua malamaia ae he halawai e na Kepani o keia kulanakauhale, a ma ia halawai i hooholoia ai, e haawi aku na limahana Kepani o keia kulanakauhal i na kokua ana i ka poe olohani, me ka manolana, pela wale no e lanakila ni ka poe olohani, aole hoi ma ka nanamaka wale aua nku no ia lakou.

 

NO KA ONA KE KUMU I HOOKU'I AI ME KA POU KELEPONA

 

            Ma ka Poakolu nei i hooloheia ai ka hihia o Burkett, he lunanana mua i hana malalo o ka papa ola, no na kumuhoopii elua e kue ana iaia no ke kue i na kanawai a ke aupuni kulanakauhale e pili ana i ka holo ana o na kaa.

            Ma ka po Poalima o ka pule aku la i hala kona hopuia ana no ka holonui i kona kaa otomobile me ka nana ole i ko ha'i pono, a ma ke kakahiaka Poanono mai, uo kona kaliwa i ke kaa oto me kona on a. Ma ka olelo a na makai oiai o Burkett e kalaiwa ana me kela on a on a, ua hooku'i aku la kona kaa me kekahi pou kelepona a poino kekahi wahi hoahu aila ma ke kihi o na alanui Kapahulu ame Waialae.

            Aole keia o ko Burkett manawa mua loa i hopuia ai no ka holonui. He mau mahina lehualehua i hala aku nei ua hopuia oia no ka pii ana o na huila o ke kaa ana e kaliwa ana iluna  oke alanui kauaoao ame ka pa pohaku o Henry Smith, ma ke alanui Papu, kokoke i ke alanui Vinia, elike me ka olelo a ka Makai Branco.

 

            Mahope o ka hoohala ana i kekahi mau makahiki eha ma Nu Ioka e huli hoi mai ana ke Kamaliiwahine Kawananakoa no Honolulu nei, e hoen mai ai iloko o kekahi manawa o ka mahina ae nei o Maraki.

 

HOOKU'I ELUA KAA A EHA LOA IA MAU MEA ELUA

 

He Kaa Mokokaikala me ka Otomobile ka i Hooku'i Mauka ae Nei o Puiwa Nuuanu

 

O NA MEA MALUNA O KE KAA MOKOKAIKALA KA I EHA

 

Ua Nui Maoli na Poino i Ikeia Mahope Iho o ka Nana Pono ia Ana e na Kauka

 

            O ka hopena o ka ulia poino i ikeia mamuli o ka hooku'i ana o ke kaa motokaikala a Manuel Soares ame Josephina Silva, e kau ana, me ke kaa otomobile a Friedley e kalaiwa ana ma ke kihi o ke alanui Nuuanu ame ke alanui ololi Puiwa ame ke alanui Oahu Country Cub, oia ka halawai ana o Manuel Soares, he kanaka hana no ka Hui Keleopona Mutual ame Josephine Silva, me ka eha kukonukonu loa a hoihoiia ae i ka Halema'i Moiwahine ,aneane ma ka hora 4 o ka auwina la Sabati iho nei.

            No Manuel Soares ua manaoia ua naha kona iwipoo, a no kana kaikamahine he mau iwiaoao kona i hakihaki.

            I kulike me ka moolelo o ka hoike ia ana ae i ka halewai ,e holo mai ana o Friedley ame ka wahine maluna o ka otomobile mauka mai ma ke Alanui Nuuanu me ka manao e hoohuli ae i ko laua kaa ma ke alanui Puiwa, aka, i ka ike ana mai nae i kekahi otomobile e kalaiwaia ana e Ed. F. Rowald me ke Kapena ame Mrs. Jacobson e holo mai aua ma ke alanui PUiwa, ua haawi mai la o Friedley i ka hoailona no kona makemake e hoohuli ae i kona kaa no ke alanui PUiwa, a ua hoopaa koke iho la oia i ka holo o kona kaa ma ka huina o na alanui i hiki ai i ko Rowald kaa ke puka mai.

            Oiai o Rowald e holo mai ana a puka mai i ke alanui Nuuanu ua ike mai la oia ia Manuel Soares e holo aku ana makai aku nei me ka mama loa. Ia manawa ua hoohuli ae la ka o Soares i kona kaa i ka hema me he mea la e holo aku ana oia no ke alanui country Club, a ma ia hana ana ua hooku'i aku la ka pale o ke kaa otomobile me ke kaa motokaikala, a huli ke kaa motokaikala me ke kiolaia ana aku o na mea elua iluna o ke alanui.

            Ma ka manawa i hapaiia ae ai o Soares ua pau kona ike a i ke kaikamahine hoi e kapalili ana me ka uew no ka nui o ka eha i loaa iaia. Ua lawe kokeia mai laua i ka halema'i o na poino ulia a ma ka nana ana a ke Kauka Patterson ua ike oia i ka nui loa o ka eha i loaa i na mea poino, a no ia kumu i hoihoi loa ia aku ni i ka Halema'i Moiwahine.

 

E HAKOKO AKU ANA NO KE AKE I KA INOA MOHO

 

Makemake o Espetvidt âme Naeole e Kaa ka Inoa o ka Moho Hakoko ia Laua

 

O POAHA KE HAKOKO ANA ME KINJO MA KA LA APOPO

 

O ka Mea o Laua e Kaa ai ka Inoa Moho OIa ke Hakoko Mai Ana me Ka Moho Hou

 

            No ke alualu ana i ka inoa moho o ka hana hakoko no Hawaii nei, eia o Espetvedt ame Naeole ke hoolalal mai nei, no ke kaili ana mai i ka hanohano e paaia mai nei e Leo Poaha, me ka paa o ko laua mau manao pakahi ,aole ia he hana paakiki, eike me ka laua i ike maoli iho ai no i ko laua makaukau ma ka hana hakoko.

            Ke hoomanao nei no ko Honolulu nei poe no Louis Espetvedt, ka mea nanu i paa i ka inoa moho o ka hana hakoko no Hawaii nei, ahiki i ke kailiia ana mai iaia aku, he mau makahiki ae nei i hala. Ua hoi aku oia no Hawaii e noho ai, aka nae no kela maa no i ka hakoko, aole i lilo ka hana hanai holoholona i mea nana e kaohi aku i kona komo hou ana mai iloko o ka rina hakoko, no ka mea ma ka Poalua nei i hooholo ae ai oia, e hakoko me Naele no ka pili o hookahi haneri dala maloko o ka Hale Hui Phoenix, ma ka po o ka Poaono, ka la 14 o keia mahina.

            I kulike ai me na kumu ae like o ka hakoko mawaena o laua, o ka mea iaia e kaa ai ka lanakila maluna o kona hoa mokomoko, e ku aku oia a hakoko me ka moho e lanakila ai, a e kaa ai hoi o ka inoa moho iaia no Hawaii nei, mawaena o Leo Poaha ame Kinjo.

            Ma keia po Poaono iho, e hakoko hou ai o Poaha me Kinjo maloko o ka Halekeaka Bijou, no ke ake o Kinjo, e kaili mai i ka inoa moho e paaia nei e Poaha, a o ka mea o laua e lanakila ana, e ku aku ana oia a hakoko, me ka moho lanakila, o ka hakoko mawaena o Espetvedt ame Naeole.

            O keia mau hakoko a elua, he mau hakoko wale no i hoalaia aku ai na manao ohohia o ko ke kulanakauhale nei poe, a eia o Espetvedt, ke hoomaamaa mau mai nei me Kinjo, oiai hoi o Naiole e hoomaamaa ana me Poaha.

            Ma ka olelo nae o ka poe i hoomaopopo i ke kulana o na moho hakoko, eia ke kaunui ana o ko lakou noonoo maluna o Naeole, ma ke ano oia aku ana ka moho o Hawaii nei ma keia mua aku, no ka mea he kulana ikaika maoli kona, me ke akamai pu ma kela ano hana, elike me na mea i ikeia nona, ma kela po i hakoko ai oia me kona hoa, maloko o ka halekoa, a kaa ai ka inoa moho ia Poaha mai ia Kinjo mai.

            He like ole ke kulana o Naeole mai

 

E Noii Pono Ia Aku Ana Ka Oiaio o Ka Hoohalahala

 

Hoole na Kahuwaiwai o ka Halema'i Kauikeolani i ka Oiaio o na Olelo a Kumalae - Hooholo Nae ka Papa e Noii i ka Oiaio.

 

            No ka pane ana ae maluna o na kumuhoopii a Lunakiai Jonah Kumulae o ka hoopukaia ana ae ma kekahi mauawa aku nei i hala no ka malama pono ole ia o ua keiki ma'i maloko o ka Hulema'i Kauikeolani o na Kamalii, he leka ka na kahuwaiwai o ka halema'i o ka hoouna ana ae i ka papa lunakiai ma ka halawai o ka po Poalua nei, e hoole aaa i ka oiaio o na kumuhoopii apau a Kumalae, ua heluheluia ka leka a ua noonooia, a mamuli o ke noi a Lunakiai Petrie, ua waihoia aku ka hana o ka ninuninae pono ana i na mea e pili ana ia halema'i i ke komite ola o ka papa.

            Ma ka halawai a ka papa o ka la 16 o Ianuari ua hoike ae o Mr. Kumalae ma ke ano he hoopii imua o ka papa no ka malama maikai ole ia o na keiki ma'i maloko o kela halemai, a wahi ana, aole i malama kupono ia kana kaikamahine ma'i a no ia kumu ua hoihoi hou aku oia i kama kaikamahine i kona home, aole oia wale, he kaikamahine e iho kekahi i wela i ke ku (stew) o ka hanini ana mai maluna on a a ooloopu ka ili, a mamuli o ka malama kupono ole ia ana maloko o ka hulema'i ua make ua kaikamahine la.

            O keia malalo nei ka pane a na kahu waiwai o ka halema'i:

            Maloko o ka Nupepa Advertiser o ka Poaono, Ian. 17, ua hoopukaia ae kekahi manao e pili ana i ka Halema'i Kauikeolani ma ke aao he hoike na Lunakiai Kumalae imua o ka papa o na luna kiai ma ka halawai a ia papa i malama ai ma ka auwina la mamua aku.

            Mu ka mea e pili ana ia hoike i oleloia na Mr. Kumalue i waiho ae imua o ka papa e pili ana no elua mau keiki, o keia na mea oiaio:

            Ma ka la 2 o Ianuari, 1918, he kaikamahine nona ka inoa o Elizabeth Kumalae ka i hoihoiia aku i ka halema'i o na kamalii no ka huki o ka iwi puhaka, he mu'i na ke Kauka Batten, a malalo hoi o kana lapeau a hooponopono ana.

            Ua pa'iia he mau kii me ka X-Ray a ua hoomoeia ua kaikamahine la iloko o ka plaster east. Ua noho oia maloko o ka malema'i ahiki i ka la 15 o Ianuari, a ia manawa i hookuuia mai ai oia a hoihoia e na makua i ka home. Ua malamaia na kuhikuhi ame na a'o ana apau a ke Kauka Batten maloko o ka halema'i uo ka pono o kela kaikamahine.

            No ka mea hoi e pili ana i ke kaikamahine i wela ai ke ku o keia na mea oiaio:

            He ma'i keia kaikamahine o Rebecca PUng malalo o ka lapaau ana a Dr. Walters a ua hoihoiia aku oia i ka halema'i ma ka la 9 o Okatoba 1919. He bebe kaikamahine oia a ua oolopu holookoa kona kino mai na maka a hala ilalo o na kuli, mamuli o ka hanini ana mai o kekahi ipuhao o ku wela maluna on a. Ua hoike mua aku ke Dr. Walters i na makua o keia bebe aole oia e ola ana, ma ka hora 5 o kekahi la ae i make ua oia.

            He mau kauka lapaau a kauka kaha kaulana loa na Kauka Batten ame Walters o ke kulana kiekie, a ua hookoia na kauoha apau a na kauka no ka pono o keia mae ma'i i hoikeia ae la, me ka makaala ame ka malama pono loa ia.

            O na kumuhoopii a Mr Kumalae no ka malama pono ole ia o na ma'i maloko o ka halemu'i o na kamalii aohe kahua e hiki ai ke hooiaioia. Iloko o ka makahiki 1918 he 907 ka nui o na ma'i i lappauia maloko o ka halema'i, a iloko

 

ko Espetvedt kulana mai, he akahele o Naeole ma ke ano o kana bakoko ana, oiai hoi o Espetvedt, he eleu loa oia, a na ka mea oi aku o ka ikaika ame ke akamai o laua e hoike mai, oia auanei ka moho lanakila, ma kela po o ka la 14 o keia mahina.

            Ma ka aelike no kela hakoko, in a e kaa ana ka lanakila i kekahi o na moho, alaila e lawe loia i ua dala pili apau nana, me ka mahele ole i na lona e ae, me kona hoa mokomoko.

            Eia hoi o Kinjo ke noke mae mai nei i ka hoomaamaa i keia mau la, a iloko no o na mahina ae nei i hala, no kela makemake no iloko on a e kaili mai i ka inoa moho mai ia Poaha mai; aka no Poaha, aole on a hoomaamaa mau, eia nae, wahi a kona mau hoaloha, aole no ia he hana nui, aka iloko o kekahi manawa pokole, ua hiki iaia ke hoomaamau, a hoi mai kela ano kahiko i ike mau ia nona.

            Ma keia po Poaono nae e hoopauia ai na manao kuhihewa apau o ka lehulehu, no ka hiki ia Kinjo ke aha'i i ka lanakila ma kona aoao ame ka ole, pela hoi kahiki ana ia Leo Poaha, e paa i kela hanohano i loan mau iaia ma ke ano he moho no Hawaii nei.

 

PANAMA, Feb. 3 - Ua lele kauaia mai me ka hikiwawe loa me ka maopopo mua ole na makai ame na kauaka e noho ana maloko o Porvenir e na Ilikini Bias ma ka la aku la i nehinei a make he 17 poe a hoehaia he poe lehulehu e aku. Aohe poe ilikeokeo i hoopoinoia. O ke kumu o keia luku hoemainoino ana ua manao na Ilikini he hana hoao kekahi e kue aku ana ia lakou e hoopau i ka hoopaa ana i na apo gula ma ko lakou mau ihu.

 

mai o ka 1919 he 1701 mau ma'i i lapaauia. Ua lapaau a malama maikaiia keia mau ma'i e na kauka lapanu a mau kauka kaha akamai loa oloko o keia ku lanakauhale. a e na kahuma'i maikai loa hoi maloko o ka halema'i i mahalo nui ia. Ua haawiia na hooikaika ame na hono ana apau e loaa ke ola i na keiki ma'i elike me ka hiki i na kauka ame na kahuma'i ke hana

          Ua kakauinoaia keia hoike e ua kahuwaiwai, oia o S. B. Dole, W. O. Smith, E. A. Mott-Smith, G. B. Isenberg, J. A. Balch.

          Mahope iho o ka heluheluia ana o ka leka ua ku ae la o Mr. Kumaine a hoakaka:

          ''NO ka pane ana aku ma ko'u aoao no kena leka ke makemake nei au a hoakaka aku aole au i manao he lehulehu ka poe maloko o HOnolulu i loaa ka ike no ka mea e pili ana i kela halema'i elike me ko'u, a e hui pu mai ana me a'u iloko o keia mau kumuhoopii a'u e kue ana i ka halema'i. Ua loaa mai ia'u kekahi mau leka mai na kauka a mai kekahi poe e aku a kakoo mai ana ia'u maluna o keia mau kumuhoopii

          Ke hoole loa aku nei au i ka oiaio o ka hoakaka a na kahuwaiwai e pili ana i kuu kaikamahine. Ua hoihoiia oia e a'u i ka hale mamuli o ka'u noi i ke Kauka Batteu e hoihoiia oia, a he oiaio ua hoikeia aku ia mea i ka halema'i, ua laweia e a'u kou kaikamahine mamuli o ka'u noi ponoi, i ke kanaa, aole ma kekahi kumu e ae. No ka mea e pili ana i ke kaikamahine a Pung ua hoike mai kekahi o na kahuma'i wahine ia'u o ka halema'i in a no i malama kupono loa ia kela kaikamahine in a ua ola no oia.

          'Ua liklo ka'u mau olelo o ka mahina i hala i mea e hanaia ai kekahi, mea maikai. Ua loan mai la'u kekahi hoike mai ka Ahahui Malama Ola mai mahope o ka hoopukaia ana ae o ko'u manae maloko o ka Nupepa Adverister a hoakaku mai ana i ka mea a ia ahanui i ike ai, elike me ka'u i ike ai. He man hoohalahala ka keia ahahui o ka waiho ana ae i na kauka e pili ana i ka lapaauia ana o ka lakou mau ma'i maloko o ka halema'i. Ua kamailio mai kekahi kauka i kamaaina loa ia'u i kela la aku nei, in a no ka laweia o kekahi hoopii imua o ka aha hookolokolo ua makaukau oia e hele ae imua o ka ahu e hoike ai no kana mau mea i ike ai. Lehulehu wale na wahine i kelepona mai ia'u me ka noi pu mai ina no ka lawela aku o ka hoopii imua o ka aha ua makaukau lakou e hele mai e ku hoike in a no ka ninaninauia.

          "No keia mea he aloha iloko o ko'u naau no na keiki i kau aku ai au i ke ahewa ana maluna o ka halema'i, a oiai i nei manawa ua ike ka papa i ka mea kupono e hookawale i kekahi huina dala no ka hoohanaia no ua lilo o ia halema'i, e loaa ana ia'u ma ke ano he lunahoomalu no ke komite ola, ka mana e noii pono aku ai no'u iho i ke ano o ke dala a ka lehulehu e hooliloia aku ai. Ke noi nei au e kiolaia ka leka a na kahuwaiwai iloko o ke pohoie."

          "Aole," wahi a Lunakiai Hollinger, "ke noi nei au e waihoia aku ka leka i ke komite ola o ka papa a na kakou e noii pono aku i na hana apau a ka halema'i. Owau pu no kekahi i lohe i na hoohalahala a kekahi poe e pili ana no ia halema'i."

          Ma ke koho ana ua hooholoia me ka lokahi e waihoia ka leka i ke komite ola.

 

          HOPULA HE KAHUNAPULE KOREA NO KA HEWA MOEKOLOHE

 

          Ma ka po Sabati iho nei ua hopuia ke kahuna pule Korea o ka hoomana Metokita W. c. Pang me Mrs. Lucy Kim no ka hewa mookolohe e ka Makaikiu McDuffie, a ua haalele like laua i ka begla a laua i waiho ae ai i ka aha hoomalu, eia nae, ua kauohaiu, ae laua e hoea kino ae imua o ka aha ma ke kakahiaka Poalua nei.

          No keia hopuia ana o laua ua hoike ae ke Kahunapule Pang he hana ia i hoolalaia e nu Korea i manaoino iaia ma ke ano imihala no ke kumu oia kekahi o na alakai no ka hana i kukulu hou ia ae ai e pili ana me ka Ahahui Lahui a na Korea ma Hawaii nei.

          Ma ka hoakaka a Rev. Pang ma ka Poakahi nei, iaia i komo aku ai iloko o kona rumi maloko o kekahi hale o ka nei ma ke alanui Kinau ma ka hora 10 o ia po, ua ike aku la oia i ka malamalama iloko o ka rumi, a iaia ka i wehe aku ai i ka puka ua hoopioia iho la ke kukui, a ia manawa i paa mai ai oia i ke apoia e kekahi wahine me ka lole lahilahi loa maluna o kona kinola manawa koke no i komo aku ai ka Makaikiu McDuffle a o ko laua paa iho la no ia i ka hopuia.

          "He hana imihala wale no keia i hoolalaia e na Korea i manaoino ia'u," wahi a Rev. Pang. "Ua koho au i loio nana e pale ia'u a e hookomo ae ana oia i kekahi hoopii iloko o ka aha no ka poe ohumu."

 

          Ma ka halawai a ka papa o na lunakiai o ka malama ana ae ma ka po POalua nei i hooholoia ae ai e kuai aku ke aupuni i kela aina o ka Waiwai o Bihopa ma, ma ke alanui Beritania, ma ke ano i kahua paani no ka keiki.