Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 5, 30 January 1920 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

            Hoole Hou Na Ona Mahiko

i Ke Koi Hoopii Ukuhana

 

Lakou Maluna o ke Kahua a Lakou i Manaoio

Mua Ai no ka Haawina Aku o na Ukuhana

Maikai i na Limahana Mahiko

 

            O ke koi hoomano a ka Ahahui Uniona o na Kepani, ma o na alakai la, i na ona o na mahiko ma Hawaii nei, no ka hoomahuahua hou ia ae o ka ukuhana o na limahana elike me ka lakou i makemake ai, ua hoole loa mai nei na ona mahiko, ma o ka Ahahui la o ka Poe Kanu Ko Hawaii, ma o kekahi leka i hoounaia ae i ua alakai o ka hui uniona o na Kepani, e hoike ana, aole he mea hou aku a na ona mahiko e hana ai, mawaho ae o na mea oiaio, a lakou o ka hoouna mua ana aku ma ke ano he pane i na kuniu koi, ma ka manawa mua loa o ka waihoia ana aku o na koi i na ona mahiko.

            "Ua ike iho makou i keia hoakaka maloko o ka oukou leka:

            "Aole he kumu e ae i laweia mai ai keia alahele, koe wale no ko makou makemake ole e ala mai kekahi ano maikai ole, e loaa ai ke poho ma na aoao a elua, ka mea paha e hoalaia ae ai na manao oolu ku mawaena o na haku hana ame na limahana, e loaa ai na manao mihi i na hoaloha maikai o na aono a elua, pelu iho la i konoia mai ai makou e waiho aku i keia uwalo hope ana no ko oukou noonoo hou ana mai i ka makou mau kumu koi ame na manao hoakaka.

            "Ke minamina loa nei makou no ka hiki ole ia makou ke ae aku i ka pololei o ke keehina i laweia ae e oukou. I

a maopopo loa ia makou, o ka uku e loaa nei i na limahana mahiko, he uku kupono loa ia, a malalo iho ka o keia kumu, ua konoia mai makou e kakali aku i ka hopena e oili ae ana, me ka makaukau e halawai pu aku me kekahi kulana e ikeia ana, elike me ka hiki ia makou ke hooko."

Hooholo e Hoahu Dala

            Mahope iho o ka loaa ana aku o ka leka pane a na on a mahiko i na alakai o ka hui uniona a na Kepani, ua kahea hou ia ae he halawai kukakuka mawaena o na alakai, ma keia Poalua nei, ma ia halawai i hooholoia ae e hoahu ka hui uniona i ka huina o elima miliona dala i loko o na makahiki he umi, he waihona keia no ka haawi ana aku i ka hui uniona i ke kulana ikaika a wikani, no ka hooko ana aku i ua hana apau e manaoia ana, ma keia mua aku.

            Ma ka hoomaopopo ana, aia ma kahi o ka 25,000 ka nui o na lala o kela hui uuzona i keia mana, a i wahi e piha ai ka huina o elima miliona dala iloko o na makahiki he umi, e konoia ana kela ame keia lala e haawi i iwakalua dala i kela ame keia makahiki, mailoko ae o kona loaa.

            Ma ka malama mua ia ana o ka halawai a ua elele o ka hui uniona mai na wahi like ole mai o keia Teritore, ma keia kulanakauhale, iloko aKu nei o ka mahina o Dekemaba, i hoohoia ai, i hookahi miliona dala e hoahuia e na laka o ka uniona, aka nae, mamuli o ka ikeia ana aole e lawa ana kela huina no na manawa olohani elike me keia, pela iho la i hoomahuahunia ae ai ka huina i elima miliona dala.

Aole Haawipio na Alakai

            I ka maopopo ana i na alakai o ka hui uniona o na Kepani, aole i maliuia aku ka lakou mau uwalo ana e na on a mahiko, ua hooholo ae lakou, e ku malua o ke kahua a lakou i hooholo ai i kinohi, no ka hoala ana i ka olohani, a ma keia halwai ana o ka Poalua nei i hooholo pu ia ae ai, o na lala apau o ka hui uniona, e hoi hou ana i ka hana, a e kokua aku ana paha ma ka hooholomua ana i na hana a na haku hana, e hoopau loa ia aku lakou mailoko uku o ka uniona, a e hookau pu ia aku hoi he mau hoopa'i maluna o lakou.

            Me kela pane mai ua on a aku o na mahiko, ua maopopo loa ka paa o ko lakou manao e hoohoka aku i na alakai na lakou e hoeueu nei i na hana olohani iwaena o na limahana Kepani; ke hoomaopopo nei kekahi poe Pilipino ame na Kepani i olohani i ke kulana Kapilikii i keia manawa, a ma na mea i loheia ae, eia he lieluna nui o na limahana. Pilipino ame na Kepani ke noonoo mai nei no ka hoi hou ana i ka hana o na mahiko, eia nae, ua hoole ae ka peresiadena o ka hui uniona on na Pilipino i ka iaio o kela lohe.

            Aole he mau hana hoohaunaele i ikeia i keia manawa iwaena o ka poe olohani koe wale no ka hoakaka ana ae o kekulii nupepa Kepani. I ko kipakuia ana mai o kekahi mau Kepani ekolu e ka lunanui o ka mahiko o Aiea, he poe hoeueu olohani, o ka hoea ana aku no kela mahiko; a ia ka wa ka i lohe ai o na limahana Kenani, no kela kipakuia ana, ua kahea koke ae lakou i kekahi halawai, me ka hoike ana i ko lakou manao, e haalele aku i ka noho ana ma na kauhale o ka mahiko, a ukali aku mahope o ka lakou mau alakai.

Puhiia ke ko i ke Ahi

            Ma kahi o ka um-kumamalima eka ko o ka mahiko o Aiea i pau i ke ahi ma kA Poakahi nei, a wahi a ka Makai Nui Rose, aole oun manaoio, o na Kepani ka poe na lakou kela hana, aku na kekahi Pilipino uluahewa o kona noonoo, eia nae aole he nui o na poino i ikeia, oiai o ua eka i pau ai i ke ahi, he hapa wale no i paa i ke ko, a he ululaau kekahi hapa.

            He aihue kekahi i hanaia ma Waipahu, ma ka po o ka Poakahi nei, o ia ke komoia aua o kekahi halekuai, a laweia aku na lako meaai he nui, a ilaila ka Makai Nui Rose me ka Makaikiu MeDuffle kahi i noii pono ai ma ka Poalua nei, no kela hana aihue, am ka hoakaka a ka Makai Nui Rose, ua mahaelua ka manao o na limahana olohani i keia manawa, ma kana hoomopopo aku, no ka mea he heluna nui o kela mau limahana i manao e hoi hou aku i ka olo hani ana.

            Ma na lono i hoikeia mai ma keia kulanakauhale, ma ka Poalua nei, aole he mau olohanui i hoalaia ae ma na mahiko o Waialua ame Waimanalo, ua pau loa na Pilipino ame na Kepani i ka hele i ka hana, ma ia mau mahiko.

 

NALOWALE HE HAOLE ME KONA IKE HOU OLE IA

 

Noke ia Oia i ka huli e na Makai ma na Wahi Like Ole Aole Nae On a Loaa Iki

 

MA KA POALIMA NEI KONA NALOWALE ANA MA WAIKIKI

 

Ikeia Oia e Kekahi Wahine Kahu Ma'i e Hele Ana me Kona Lole Auau ma Kela La

 

            Ma ke ahiahi o ka Poalima aku nei i hala, i nalowale ai he haole nona ka inoa o Charles R. Green, mai kona hale hoolimalima aku mawaho ae ner o Waikiki, ma ke ano pohihihi loa, me ka liho hoi i hana nui na ka oihana mkai, ka huli ana iaia.

            Mai kela manawa mai o kona nalowale ana mai kona hale aku, ahikiwal ma ke kakahiaka o ka Poakahi nei, aole he mea i lohe hou ia nona, me ka mau no nae o na makai i ka huli, ma na moali apau e hiki ai ia lakou ke maopopo i ke kumu nui o kona nalowale ana, in a paha ua piholo iloko o ke kai, a i ole, ua lawe maoli ae no paha i kona ola iho.

            Aole ma ka hale ka wahine a kela haole ma kona manawa o ka nalowale ana, aka i ke taona nei oia, a he elima paha minuke mahope o ka haalele ana iho o ke kane i ka hale, ua hoea aku la oia, e a ana no ka laua kapuahi, me ka pilikia ole o ka laua mau meaai, pela i maopopo ai i ka wahine, aole i loihi, ka manawa i haalele mai ai o kana kane i kona hale.

            He wahine malama ma'i, ka mea i ike hope i kela haole, a wahi ana, e komo ana o Green, i kona lole auaukai, me kona kuhihewa aku, i ka auaukai kela haole a hoi mai, eia nae, iaia nana ai, aole i pulu kona lole, nolaila ike iho la oia, aole kela haole i ka auaukai.

            Ma ka olelo a Mrs. Green ma kekahi manawa o kela-auwina la, he kanaka malihini ka i hoea aku no ko laua home, he kanaka oohu o kona kua, a he mea hoi i malihini loa iaia, a o ka hana a kela kanaka, he kalaiwakaa, o kana hana nae i makemake ai e ike i kana kane, aole i maopopo iaia.

            He mau mea malihini keia o ka hoea ana mai no Honolulu nei, iloko aku nei o ka mahina o Novemaba, ma ke ano hoolanalanama'i, a wahi a ka wahine, ua ike maoli iho no oia, i ke kulana maikai o kana kane, oiai ma Hawaii nei, eia nae, o ke kumu o koa nalowale honua ana, o kekahi ia o na ninau pohihihi loa, e hiki ole ai iaia ke kuekaa ae, koe wale no, aia a loaa kela kanaka malihini, malia oia ka mea nana i hoakaka ae i kana mau mea i ike ai.

            Ua ninauia ka anaukai, ma Waikiki, in a paha ua ike lakou i ka hoea ana aku o Mr. Green, ma kela wahi no ka mea ua kamaaina lakou iaia, i ka hele mau i ka auau, ua hoole mai lakou.

            He mea kuai laau lapaau kela haole ma Canada, a o ke aun e kona ma'i, he haalulu, no ke kaulana o Hawaii nei, no ka maikai o kea ea, pela iho la oia i holo mai ai me kana wahine no Honolulu nei, me ko laua hoolimalima ana i kekahi hale ma Waikiki, no laua e noho ai, ahiki i ka huli hoi hou ana aku no Canada.

 

HOPUIA EKOLU KOA NO KA POWA ANA I KA PAKE

           

            Ma ke ahiahi Poalima o ka pule aku la ia hala ua powaia kekahi Pake malama halekuai ma Kamoiliili, mahope o kona hoomaku 'uka 'uia ana aku me ka waha o ka pu panapana o kauohaia aku e haawi mai i ka lala, a ua haawiia mai i ua poe powa la he 36 dala, a ia loaa ana mai o na dala ua holo aku la lakou a nalowale. O na koa ekolu o ka oihana koa i paa ae ai i ka hopuia e na makai o ke kalana ame na makai o ka oihana koa ua manaoia o lakou ka poe i powa ai i kela Pake..

            Mamuli o ke kauoha i haawiia ae i kekahi mau koa e ka Lukanela Frauk I, Stevenson, ke poo o ka oihana makai koa, o kiai ma kahi e ku ai ke kaa uwila ma ke poo o ka laina kaa uwila mawaho mai o na hale o ka oihana koa ma Kahauiki, i paa ai ekolu mau koa o ka hoi ana aku ma ku hora ekahi o ka wanaao Poaono. Mamuli o ka ninaninauia ana e ka Lukanela Stevenson o kekahi koa mahope iho o ka hopuia ana i hoike ae aia oia i na inoa o kekahi mau koa e ae elua i komo pu ai ma kela hana powa. Ua paa laua i ka hopuia mahope iho.

            Ua hoao ka ke koa mua i pan ai i ka hopuia e huna i na inoa o na koa e ac mahope o kona koiia ana aku e hoike mai, oiai ua loaa i ka Makaikiu MeDuffie, e hana pu ana maluna o ia hihia, na inoa o na kanaka e ae i komo pu ai ma ia pown ana, a mamuli oia hoikeia ana aku i hoike mai ai oia i na inoa o na koa e ae.

           

            A hoea mai ma ka Poalua aku la i hala, o ka heluna nui o ka poe kupono i ke koho baloka, i hele ae e hoonaa i ko lakou mau inoa, he hookahi wale no kaukani, me ewalu haneri, mailoko mai o ka huina o umi-kumamakolu kaukaui o ka poe kupono i ke koho haloka.

 

HOI HOU KA POE HANA O NA HUI KAA I KA HANA

 

Apono na Hakuhana e Haawi i Uku Manuahi i ka Lakou Mau Limahana ma ka Hapaha

 

APONO NA LIMAHANA I NA HOAKAKA A NA HAKUHANA

 

I ka Poe Paamanu i ka Hana me ka Malama Pono i na Kaa e Loaa Ai na Uku Makahana

 

            I'a pau ka olohani ana a na kahukaa ame ka poe kokua o ka Honolulu Construction & Draying Co., a ua hoi hou ae i ka hana ma ke kahakiaka Poakahi nei.

            Ua hoikela ae keia pau ana o ka olohani e E. P. Chapiu, ka lunanui o ka hui, ma ka po Sabati nei; wahi ana, oia pu kekahi ma ka halawai a ua kanukaa o ka noho ana ma ka la Sabati nui a hoomakaia na kukakuka ana maluna o ka ukuhana, ua ikeia ka oluolu o na kahukaa ma ka mauawa i hoakaka aku ai ka hui e haawiia aku ana i prau dala manuahi i ka poe e hana hoomau ana me ka hui elike me ia a kekahi mau hui e ae e hana mai nei i ko lakou mau kanaka hana i kela ame keia hapaha.

            Ua apono loa na kahukaa i keia ana o ka uku ana, a i kulike ai me ka lono i hoikeia ae maluna o keia kahua ia hoopau ai na kanaka i ke olohani ana a i hooholo ai e hoi hou ae i ka hapa.

            I kulike me ka Chapiu o ka hoike ana ae ma ka po Sabati iho nei ua loaa ae iaia ka ike no ia ano o ka uku ana i na kanaka hana mai kekahi mau hui mai e hana mai nei, a he oi aku ia o ka maikai mamua o ka hoomahuahua ana ae i ka ukuhana, a uku kaulele, e loaa ana nye ia uku i ka poe e malama ana i na kaa, na holoholona ame na lako hapa e ae apau a ka hui.

            Ma kekahi mau hui e ae, wahi ana ua ike oia ua ukuia ua kanaka na la kou ua kaa i haki e waiho ana maloko o na halehana no ka malama pono ole ia, he kaa paha ia e hukiia ana e ka lio a e ka ailaea paha.

            O ka poe wale no e ikeia ana ka makaala, ka malama i na kaa, aole hooku'i aole hakihaki o na materia e hukiia ana ke loaa anaa na uku manuahi, a oia ano ka ka hui o ka hoomaka ana e hana ma ka Poakahi nei a i aponoia e na kanaka hana.

            Ma keia ano o ko uka ana e loaa ana i na kahukaa he 15 pakeneka a i na hokua o lakou he 10 pakeneka, a ma kela ame keia hanaha e ukuia ai. E malamaia ana he buke moolelo no kela ame keia kalaiwa, na mea hana i poino ia lakou, a pela aku, i waihoia mai malalo o kana malama ana. I ka pau ana o ka hapaha o na kahukaa makaala a malama pono apau i na lako meahana e paku'iia iho ana he mau uku hou maluna o ko lakou uku mau, nui a uuku, lama ana ia na meahana.

 

O KEIA KA MANAWA O KA FIWA HA ʻ IHA ʻ I IWI PANIOLO

            Ua hoea mai la i ka manawa o ka ma'i fiva "flu" o ka makahiki. I kulike me ka hoike a ka Peresidena Trotter o ka Papa Ola, he ehiku poe i make i ka ma'i fiva ha'iha'i iwi a he 18 i ka ma'i numonia.

            Iloko o na mahina like me keia o ka 1919 he 32 ka nui o ka poe i make i ka "flu" a he 16 i ka ma'i numonia. Mailoko ae o na ma'i he 30 i hoikeia mai ikolo o keia mahina, he 13 o lakou maloko o ka halekula hanai Kepani ma ke alanui Papa mauka loa. O keia mau ma'i apau ua laweia aku i ka halema i Kepani.

            O ka mahina oi loa o ka helupa o na make i loko o ka makahiki i hala oia o Febreruari, ia manawa he 77 poe i make i ka ma'i "flu" a he 15 i ka aumonia. Aole i ikaika loa ka luku ana a ka ma'i ma Honolulu nei ia makahiki elike me ka ikaika loa ka luku ana a ka ma'i ma Honolulu nei ia makahiki elike me ka ikaika luku ma na kulanakauhale like ole o na mokuaina o Amerika. Wahi a ka Peresidena Trotter o ka hoike ana ae, o na wahi e ike nui ia ana ka puka ae o keia ano ma'i i keia makahiki oia na wahi i nui ole na ma'i i ka makahiki i hala.

            "Ma na la mua o ke kupulau o kela ame keia makahiki e oili mai ana keia ano ma'i. Malia paha e lahilahi ana ka pahola ana a nei ano ma'i i nei makahiki, aka nae, ma ka mea i hoomaopopoia e nui ana ka poe e loaa ana i nei ano ma'i. He mea pono i na kanaka e hoomaka i nei manawa e paio aku me keia ano ma'i, i ole e nui kona laha ana aku. Ina e hiki ana ia kakou ke a'o aku i na kanaka e hoi koke iluna o kahi moe i ka manawa mua e ike ana i kekahi ouli o ka hoea mai o ka fiva a malohi ma'i paha, alaila e hiki ana no ia kakou ke kaohi i ka laha nui ana aku o ka poe e hoopoinoia ana e keia ano ma'i. O keia ka mea ano nui a waiwai e hana ai a e pono'i na kanaka e hoomaopopo iho ia mea."

            Wahi hou ana, he oi aku ka ikaika o ka hoonawaliwali ana a keia ano ma'i i ka poe kino ikaika mamua o ka poe nawaliwali.

           

            Ma ka Poalua aku la i hala i malama ae ai na Kepani haua halakahiki i kekahi halawai, mauka ae nei o Kapalama, a hooholo e. Kukulu i hui uniona iwaena o lakou iho, ma ka inoa ka Hui Uniona o na Kepani Kanu Halakahiki.

 

LOAA KA UKU O NA LIMALIMAHANA O KE KALANA NEI

 

Kakauinoa ka Meia i ka Bila Haawina ma ka Poaono Nei a Ukuia na Limahana

 

MA KEIA POAONO IHO E UKU HOU IA AKU AI LAKOU

 

Manaoia e Loaa Aku Ana ko Lakou Uku Hoopilia Ae Elike me ka Bila Haawina

 

            Mahope iho o ka hoololoiahili ana, o na hoa o ka papa lunakiai o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei, i ka bila haawina o na hoolilo no keia mau mahina eono e nee nei, a hoea i ka la hope o ka mahina o Iune, akahi no a hooholo lokahi ka papa i ka bila haawina, me ka kakauinoa ana o ka Meia Fern, ma ke kakahiaka o ka Poaono aku nei i halu, a ma ka manawa i hemo ai na keena oihana, i momoku aku ai na limahana o ke kalana no ke keena o ka lunahooia, no ke kii ana i ka lakou i kikoo dala, a mailaila ae no ke keena o ka puuku, me ka hoomamaia ana mai o ko lakou mau noonoo, no ka loaa ana o ko lakou ukuhana, a lakou i kakali ai no kekahi mau la mahope aku o ka manawa maamau no ka ukuia ana.

            Ma ka auwina la o ka Poalima aku, ka holo ana o ka bila haawina, ma ka heluhelu elua ia ana, me ka hoopanee ana o ka halawai a ka papa a noho hou mai, ma ka hora eiwa o ke kakahiaka Poaono ae, he oiaio, mahope iho o na hana maamaa o ka papa, a i ka wa hoi i heluheluia ai ka bila haawina no ka ekolu o ka manawa, ua apono lokahi ia, a ia wa i kakau ae ai ka Meia J. J. Fern i kona inoa, me ka hoohakalia ole, no ka mea ua hoike mua oia i kona manao, no kona makaukau e kakau i kona inoa, mahope iho o ka heluhelu ekolu ia ana o ka bila haawina.

            Maloko o ka bila haawina hou, ua hoomahuahuaia ae ka ukuhana o ka poe mai ka hookahi haneri dala a emi mai o ka mahina, eia nae mamuli o ka loaa ole o ka manawa nui kupono, i ka lunahooia ame kona mau kokua, e hooponopono ai i ua ukuhana, elike me ka bila haawina hou, ua hoopukaia mai no na kikoo, malalo o ka haawina kahiko, a ma ka hapa hope o ka manawa uku, e haawi pihaia mai ai ka ukuhana o kela ame keia limahana elike me ia i hoomahuahuaia ae ai.

            Oiai o ka la apopo, ka la hope o keia mahina e hoomakaukauia ana na kikoo ukuhana o na limahana, no ko lakou mau ukuhana, e hoea ae ana lakou no ke keena o ka lunahooia, ma kela la, no ke kii ana i ka lakou mau kikoo, a hoea aku hoi no ke keena o ka puuku, no ka ukuia mai, i na dala ukuhana, o keia hapa hope.

 

HOOKE'IIA HE KEPANI E KE KAA OTOMOBILE A EHA LOA.

 

            Mamuli o ka hooku'iia ana mai e ke kaa otomobile e kalaiwaia ana e Jack Kanamu ma ke alanui Waialae, ma Kaimuki, ma ka hora 6:30 o ke ahiahi Poakahi nei, i loaa ai ka eha kukonukonu loa ia K. Sakamoto, he kakauolelo no ka Banako Kepani Yokohama Specie Bank, a he kulana nawaliwali leaikona e waiho mai ka iloko o ka halema'i Kepani i nei manawa.

            I kulike me ka hoakaka a ka moolelo no keia ulia poino, o ka lele ana iho no ka ia o Sakamoto mailuna iho o ke kaa uwila, a ia manawa i holo mai ai ke kaa otomobile e kalaiwaia ana e Kanamu a hooku'i ka pale aoao o ke kaa ia Sakamoto a hina ilalo, a ma ke aumoe iho o ia po, he oia mau no kona ike a hooaaopopo ole ae, oiai oia e moe ana maloko o ka halema'i, kahi ona i hoihoiia aku ai, a mamuli o ia kumu i manaoia ai ua naha kona iwipoo.

            Ma ka olelo a ka poe i ikemaka i kela hooku'iia ana i na makai, i ka wa i ku iho ai o Sakamoto iluna o ke a'anui a ike aku la i ka holo mai o ke kaa otomobile, ua maopopo ole iaia kana wahi e holo aku ai e hooku'i ole ia mai ai oia e ke kaa, me he mea la no ke olinolino loa paha kekahi 6 kona mau maka i na kukui mamua o ke kaa otomobile o holo mai ana. Ma ka lakou olelo au holo ola imua a ihope no ka hoao ana e ealo ae i kona hoku 'iia ana mai, a mamuli o ia holoke ana ana ua hiki ole ia Kaaamu ke alo ae mai ka hooku'i ana mai iaia.

            Ma ka olelo hoi a kekahi poe i ike maka aohe manawa iki a Kanamu i hoopaa ai i ka holo o kona kaa, me ia ike mai no on a e ku aku ana ke kaa uwila no ka hoolele ana i na ohua, a ma ka manawa i ninauia aku ai ua o Kanamu no ke kumu o kona hoopaa ole ana i ka holo o kona kaa, o kana pane aohe mau peleki hoopaa maluna o kona kaa. Ua huli pono ia e na makai ka oiaio o keia olelo ana, no ka mea, he hao wale no nei kaa otomobile i ka nele i na peleki hoopaa, oiai o na kaa otomobile e ae apau he mau peleki hoopaa wale no ko lakou.

           

            Ua hookomo ae nei o Mrs. Ellen Markharu i kana hoopii iloko o ka aha e ku e ana i ka palapala kauoha hooilina i hanaia e kona makuakane i make Manuel E. Silva, i loko o ka aha kaapuni, ma ka Poakahi aku la i hala.

 

E Olohani Holookoa Ana Na Kepani Hana o Na Mahiko

 

Haawiia ke Kauoha no ka Haalele o na Limahana Kepani Apau i na Hana o ka Mahiko ma ka La Mua o Keia Mahina Ae

 

            No ka hooko ana aku i ka manao olohuni i hookahua kahiko ia iloko o na alakai o na hui uniona o na Kepani limahana o na mahiko; a no ka ukali ana uku no hoi mahope o ka olohani a na limahana Pilipino i hooholo ae ai na elele o ka hui uniona o na Kepani, i akoakoa mai ma keia kulanakauhale, ma ka halawai i malamaia ma ka po o ke Sabati nei, e kahea i olohani nui, no na Kepani limahana ahiko apuni keia Teritore, e hoomaka ana ma ka la 1 o ka mahina ne nei o Feberuari.

            Mahope iho o ka olohani ana o na Pilipino limahana o ka hui uniona ma ka Poakahi aku nei o ka pule i hala, ma kekahi mau mahiko o Oahu nei, ua ukali pu aku he heluan nui o na Kepani ame kekahi mau lahui e ae, ma ka waiho ana i na haua o na mahiko, me ka hoomau no nae o kekahi poe Kepani i ka hana.

            Me na limahana kakaikahi ma kekahi mau mahiko, ke hoomau ia mai nei no na hana o ia mau mahiko, aka ma na mahiko i hapa loa mai na limahana, ua ku wale na halewili, me ka mau no nae o na hana e hiki ai i na limahana kakaikuhi i koe aku, e hoomau i ka lakou mau hana.

Aole Mau Hoopilikia Ana

            Maloko iho nei o keia kulanakauhale, na oi aku ka nui o na hana hoopilikia ame hoopoino, ma ka waha o na kanaka, mamua o ka mea oinio maole i ikeia i waena o ka poe olohani ma na mahiko.

            Ma ka pule aku nei i hala, ua hoea aku ma kahi o ka eono kaakani ka nui o na Kepani o na mahiko i waiho aku i na hana, no ka hui pu ana aku me na limahana Pilipino, ma ka olohani ana, a ma ka manawa e hookoia ai ke kauoha laula mai na poo aku o ka hui uniona o na Kepani, e waiho i ka lakou mau hana, e hoea aku ana ma kahi o ka iwakalua-kumamalima mau kaukani Kepani e kaawale ana mai na hana mai.

            Ua manaoia, ma ka manawa e hookoia aku ai kela kauoha no ka haalele ana o na Kapani limahana i na hana o na mahiko, e waiho pu aku ana na Kenani apau o kekahi mau oihana e ae i ka lakou mau hana, no ke kokua ana aku i na Kepani o na mahiko, i wahi e lanakila ai kela hana olohani ma ko lakou aoao, na keia Poakahi ae nae ia e hoike mai, ma ka manawa e hooko piha ia aku ai kela kauoha olohani.

            Ma ka mahiko o Waipahu ame Aiea, elike me na mea oiaio i ikeia ma ka Poakahi nei, aole he mau hoopilikia i ikeia, aka o na limahana i hoomau i na hana o ka mahiko, ua hele no lakou i ka hana, oiai hoi na makai e ku mau aku ana e nana, i na hana hoopilikia mai, ma ka aoao o ka poe olohani, eia nae aole he mau mea i ikeia o kela ano, koe wale no ka maluhia.

            Ma ka mahiko o Aiea ma ka Poakahi nei, aole he mau hiohiona o na haua hoopilikia i ikeia, a oiai ua olohani ka hapanui o na limahana, ua konoia aku ka lunanui o ka mahiko e hoomaha i na hana o ka halewili, me ke koe no nae o na limahana ma kahi o ka elua hafieri, e lawelawe ana ma na hana e ae o ka mahiko.

Hopuia He Mau Pilipino

            Mamuli o ka ike ole ia o na hana hoohaunaele, e hoopilikia mai i ka waiwai o na mahiko, ma ka aoao o ka poe olohani, aole he mau hoomakaukau ana ma ka aoao o na luna oihana o ke kulanakauhale ame ke Teritore i keia manawa, o kahi hana hoopilikia wale no i ikeia, o ia no ka akoakoa ana ae o na Pilipino olohani, ma Ewa, me ka hoao ana e nou i na pohaku i kekahi kaaahi o na limahana, me ka hopuia ana he ekolu mau Pilipino, a kailiia hoi he ekolu mau pahi mai ia lakou mai e ka Hope Makai Nui Fernandez o ka apana o Ewa.

            Me kela olohani i hoalaia ae e na limahana Pilipino ame na Kepani, he kulana mehameha ko na kauhale o na mahiko, he hiona e hoike mai ana, no ka pau mai o kekahi poe i ke kulanakauhale nei, a i ole aia no paha maloko o ko lakou mau hale kahi i noho ai, me ka hoao ole e hoakoakoa ia lakou iho ma kekahi mau wahi, a hoala ae i na hana hooweliweli, no ka hoopoino ana aku i na waiwai o na mahiko.

            Ma ka manao o kekahi heluna uni o ko Honolulu nei poe, in a e hoalaia ana ka olohani holookoa o na limahana Pilipino ame na Kepani apuni keia Teritore, e poino maoli ana kekahi mau mahiko, o ka nui nae o na poino, aole he mea hiki ke olelo ae i keia manawa, koe wale no ke kakali ana aku a hoea mai i ka manawa e ike maoli ia aku ai ke ku wale o na halewili.

            Oiai hoi keia oluhaai nui o na limahana e hoalaia mai nei, ua oili pu ae kekahi mau manao i waena o na limahana o ke kulanakauhale nei, in a no ke kikooia mai i mau limahana no na mahiko, alaila e hoi aku ana he heluna nui o na limahana o ua lahui like ole, o keia kulanakauhale ma na mahiko, manoili o ko lakou manaoio ana, e loaa ana na uku maikai ia lakou, mamua o na mea e loaa nei ia lakou, ma na hana mawaho nei, me na hoolilo mai o ka noho ana, i kela ame keia la.

Hoole i ka Olohani Ana

            Ma na mea i loheloheia ae, ua hoole na limahana Korea i ke komo pu ana iloko o na hana olohani, aku e hoomau ana no lakou i na hana o na mahiko, a o na limahana Pake kekahi me ia manao hookahi, a o ka poe i haalele aku i ka hana, aole ia mamuli o ko lakou manao maoli iho, aka no ka maka u o hoopilikiaia mai auanei e na Pilipino olohani.

            Ua hoike ae ke konikela Pake i kona manao i ke akea, no kona a 'o ana aku i na Pake ma na mohiko, e hoomau no lakou i ka noho hana ana me na mahiko, aole hoi e hui pu aku me ka poe olohani, no ka mea ma kona manaoio, aole he mea e loaa mai ana ma ka olohani ana, aka e lilo ana lakou i poe hikimua o ka hoomauaoia, e na haku hana ke hoomau lakou i ke ku ana ma ka aoao o na mahiko, mamua o ka poe e hoala aku ana i na ku-e ana, ma na hana olohani.

            Ma ka huli hoi ana aku o na elele o ka hui uniona o na Kepani no ko lakou mau wahi, e haawiia aku ai ke kauoha i na Kepani limahana apau e waiho i na hana o na mahiko, ua pili keia i na limahana Kepani o Hawaii, Maui ame Kauai.

            O na limahana apau i olohani ma ka Mokupuni o Oahu nei, ke noho mai nei no lakou ma na hale o na mahiko, a ke lawe mai nei no i na mea i maa ia lakou, me he mea ia aole he olohani i hoalaia ae, aole no hoi he mau keehina i laweia ae e na on a o na mahiko, no ke kipaku ana aku ia lakou mai na kauhale aku, a i ole, hoonele aku paha ia lakou me na mea e pono ai ko lakou noho ana.

KIEKIE LOA KE KOHO MAMUA O KA HAAWINA DALA I LOAA.

            I kiuke me ka lono i loaa ae mai Maui mai, ma ka nana aku, me he mea la aohe halekula kiekie e kukulu koke ia ana ma Maui ahiki i ka noho ana mai o ka ahaolelo a noi ia aku kekuhi haawina dala hou no ia halekala.

            Ma ka noho ana ka o ka halawaiea ka papa o na lunakiai ma ka anwina la o kekahi la o ka pule i hala, hookahi wale no mea koho i waiho ae i kana koho i ka papa no ke kukulu ana i ka halekula kiekie, a ua kiolaia e ka papa no ke kiekie loa o ia koho mamua o ka huina dala i hookaawaleia a i hiki hoi e loaa. Na E. E. Mellor ia koho i waiho ae he $38,000, me kekahi ololo a holo halawai ole no ia halekula. O ka haawina dala i hookaawaleia e ka alaolelo he $30,000. Ua waiho pu ae ka o Mellor he koho me ke komo pu o ka holo halawai no $54,000. Mahope o ka noonoo ana o ka papa no keia mau koho ua hooleia ka haawi ana aku i ka aelike i ka mea koho.

            Ma ka manawa mua i hoomakaia ai e wehe na kohokoho ana elua mahina i hala, ua manao na luuakiai e hoolawa mai i ka huina i manaoia e lawa ai mai kekahi mau waihona mai. Eia nae, mahope iho ua hooholo lakou mamuli o ka maka'u honua he hana kanawai ole ia ua lakou, a ua hoopau wale ia, oiai nae aohe kanawai e hookap ana i ka huli ana i haawina dala mai kekahi mau waihona mai, na waihona i hoakaka maopopoia ka hana. No ia kumu hookahi ka i ke'ake'a i na lunakiai mai ka hoolako ana aku i haawina dala paku'i ana. no ke kokua ana aku i ka hana a na komisina kula federala, oini o ke dala i loaa maloko o ia waihona he unuku loa.

IKEIA HE WAIPUILANI NUI E KO MAUI POE.

 

            I kulike me ka hoakaka a ka Nupepa Maui Newa o Ienuari 18, he waipuilani nui ka ka i ikeia aku o ka pii ana ae mai ka moana ae a i ka lewa ma kahi he elua a ekolu mile paha ka mamao mawaho pono aku o Pauwela ma ka anwina la o ke Sabati o ka pule i hala, a ua lilo ia ia mea nana nui ia e ko Maui Waena poe, he mau haneri ka nui, me ka hialaai nui, no ka mea, o ka mua loa ia  o ka ikeia ana aku o na mea kama hao loa no kekahi mau makahiki lehulehu i kaahope. Ma ka hoakaka a ka Maui News no ka hapaha hora kela ike ia ana aku, a oia no hoi kekahi waipuilani nui loa i ikeia maloko o ia moana, Ma ka oleloia ua hiki loa ke ikeia mai Waaikapu mai he wahi mamao loa o aneane he umikumamalima mile a oi mai kahi aku o ka waipuilani i puoho ae ai. O ka waipuilani elike me ka wiliau puahiohio na loaa ia mamua o ka hui ana o na makani paiolua elua i pa mai na kukulu like ole mai a hooku i i kahi hookahi:

            Ua pii ae kela waipuilani me ka manaonao loa i ka lewa a hui me kekahi ao eleele panopano e nee ana ka me ka malie loa, a ma ke koho aku a ka poe i ikemaka aneane ma kahi o ke kaukani kapuai ke kiekie o kela waipuilani i ka lewa.

            Maluna o ka ilikai, kahi o ka waipuilani i hoomaka ae ai e wili, na ikeia aku ka ke kupikipiki o loa o ke kai, a pela hoi mahope iho o ka pau ana o kela waipulani. Mahope iho ka o ka pio ana ua hoomaka hou ae la ka wili ana, aole nae i loaa aku ka hanalua o ke kiekie i ko ka waipuilani mua. He ouli kamahao loa keia i ike mau ole ia ma na kai o Hawaii.