Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 4, 23 Ianuali 1920 — OLOHANI NA PILIPINO LIMAHANA O NA MAHIKO MA KEIA MOKUPUNI HAALELE NA LIMAHANA PILIPINO I NA HANA O NA MAHIKO O KAHUKU, EWA, WAIPAHU AME AIEA ME KE KOMO PU O NA LAHUI E AE. [ARTICLE]

OLOHANI NA PILIPINO LIMAHANA O NA MAHIKO MA KEIA MOKUPUNI

HAALELE NA LIMAHANA PILIPINO I NA HANA O NA MAHIKO O KAHUKU, EWA, WAIPAHU AME AIEA ME KE KOMO PU O NA LAHUI E AE.

No ka liooko ana aku i kekahi nianao i hoolala kahiko ia e ua Pilipino liniahana o na mahiko apuni keia Teritore, na liuiahana hoi i komo iloko o ka luii uniona ma Hawaii noi, ua hoalaia ae he olohani nia kekahi inau mahiko o .Oalm nei, ma ka Poakahi aku H i hnln. me ka haalele ana he lielnna iiai 0 ua Pilipino \ na hana o na mnhiko. l'a lilo keia olohani aua o na Pilipino i mea hookahaha loa aku i ka manao o ko ke knlanakauhnle noi po», no ka mea ma ka halawai hoi>e loi a r.a alakai o ka* hui uniona o na Pilipino mn kpia kulanakauhale, i. hooholok ai, aolo e hoala mal i ka olohani, no k/» kiiiiin, aole i komo pu niai na Kepani iloko o ka olohani hooknhi aua me na Pilipino, eia nae. aole i hooloheia uku na mea i hooholoia e na alakai o k"la 'liui uniona, aka ua ku no na Pili])ino, nialuna o ka lakou mea i lioonoo mua ai, ina aole e hookoia mai aua ka lakou niau. kuinu koi, i na ona o na mahiko, alnila e olohani ana lakou. O na mahiko ma Oahu nei i hoalaia ae ka olohani e na Pilipino ma kela Poakahi, o ia ka mahiko o Kahuku, Kwa, \Vaipaliu ame Aioa, aole wale no nae o na Pilijsino ka i haalele aku i ka hana o na mahiko, aka o kekahi mau laliui e ae no kekahi e noho hann ana ma kela mau mahiko, a ua hoounaia nku hoi ka lohe mn ke kelekalapa i na PilipiOA ma nn mahiko o na mokupuni ma<waho ae o Oaliu nei, no ka hoomaknukBu aua ia lakou iho, e hanlole aku 1 ka noho hana ana malalo o na mnhiko ma Ilawaii nei. £ Hui Pu Aku Ana na Kepani Ko ka hoomalu ana i na hann hoohaunaele i manaoia e ala ne ana iwaena 0 ka poe olohani me ka poe hanh o ka mahiko o Kahuku. ua lioouna aku ka Makai Nui Jfoso. he edno mau mnkai, ma ka Poalua nei no kela mahiko, a ma ua mea. i hooniaOpopoia, aole he mau liana hoohaunnole i ala ae. komo pu ōku na limahana Kepanl iiia*k4 olohāni ana me nā Pilipino ma kela Poakahi, koe wnle no kekahi poe Kepahi kakaikahi ma Aiea ae nei, na limaliana hoi e noho pu ana me ua Pilipino ma kahi hookahi. aka no ka nui ae o na Kepani limahana ma na wahi e ae, aole lakou i haalele aku 1 ka hana o ka mahiko. Ma ka noho ana o ka halawai a na ala"kai o ka liui uuiona o na Kepnni ma ka Poalua ne? i hooholo ae ai lakou e hoomanawanui, i ka hoala ana ae i ke-

knhi ololinni, aliiki i ka lona ann mai o ka pano n nn ona mahiko, no ka rkolu o ka lakou mau kumu koi i hoouna aku ai in lakou, o ia hoi. ina aolo o ioaa .mai nna keknhi pane, i kulikp ai n»o na kuniu koi a koia hui unionn, nlaila ua mao(popo loa, e hui pu aku ana na Kopani mp na Pilipino ina ka waiho aua i na liana o na mahiko. Ma ka mahiko ao noi o Aioa, i ka manawa i uiaopopo ai i koknhi poe Pilipiiio e noho hana nna ma keln ninhiko, nolp i hui pu aku na Kopani me lakou ma ka olohani ana, uu hoi hou kokahl poo i ka hana mn ka Poalua ao, n i ka lohe.ana o ka ppreaidena o ka hui uni- ■ ona i kela hana a na Pilipino> hoouna awiwi ia aku la kekahi poe, no ke koi hou nna ia lakou o wniho aku i ka hana, a e ku pu mc ka nui ao o na Pilipino, ina ka olohani ana. Makaukau ke Aupuni e Hoomalu No ka olohani o na liniahann o oa ninhiko, olik'o me ia i hoalaia ae »i c na Pilipino, ua hoaknka ae ke KokUa Kiaaina laukea, ma kia Poalua nei, eiffc na luna oihana o kn aupuni Teritore ko ku makaukau noi. nio ka luakaala fto ka lawe mai i ka hoonmlu anL iqa e hoalaia ae an kpkahi mau hana hoohaunaole a mau hana hakihaki ' kanawai paha, ma ka aoao o ka poe olohani, a elike me ka loihi o ko lukou noho malie ana, me ka hoopilikia ole aku i na waiwai o na mahiko, aole e hana wale aku ana na konaka o ke aupuni nialuna 6 lakou.

Ma ka hoaknka a na ona 0 na mahiko, i ka manawa o hoala ne ai na limahaua i keknhi olohani, nie ka hoi hoa 010 ika hana ona mahiko, aolo Inkou kuleann hou e uolio iho ai maioko 0 na halp i haawiia aku no Inkou 0 noho ai, aka e huli akn lakou i miu wtihi hou 110 « noho ai; a o ti* a 'o ana a na alakai o na hui uniona, no ko lakou kuloana e noho hou akq, i umi In mahope iho o ka olohani aiw, iia. hoole ae na oua 0 na mahiko, i ko Vuleana 0 na limahana e noho bou ?ik4i &i* eliko me keTa a'o ann, no kfi 1 like ke kulann o nn khntiro ame iia haku hana, me ko ka poe noho lioolimalima ame ua liaku hale. I ka hnalele ana mai 0 na limah#ns i na han'a a ko lakou mnu haku, 0 ka pau ana iho la ia 0 ko lakou noho aua, nmloko o na hale 0 ha hakuhana, o keia kn hoakaka a nn ona mahiko, 110 kekahi manao a nn nlakni o na hui uniona i hoopuka ae ai, no ke a'o ana i 11 a limahann.